PEZHVAKEIRAN.COM خاطرات خانه زندگان (قسمت چهاردهم)<br />مشکل جامعه ایران با گرفتن قدرت سیاسی حل نخواهد شد
 

خاطرات خانه زندگان (قسمت چهاردهم)
مشکل جامعه ایران با گرفتن قدرت سیاسی حل نخواهد شد

همنشین بهار

 

در قالب کلماتی که اهمیت صوتی آن‌ها بیش از کاربرد مفهومی است پیش‌تر به کمیته مشترک ضد خرابکاری و زندان قصر که پاک‌ترین فرزندان این میهن سالیان دراز در آن حبس کشیدند پرداخته‌ام و امیدوارم درآینده از زندان قزل قلعه هم بگویم. 

زندان قصر پیش‌تر کاخ و عشرتکده قجری بود.

سند گویایی در این مورد وجود دارد که مربوط به روی کارآمدن فتحعلیشاه، و جشن و سروری است که وی به تاریخ ۱۴ تیرماه سال ۱۱۷۸ شمسی در محل زندان قصر به راه انداخته است. 

............................. 

تصاحب دختر ۸ ساله در زندان قصر

آن سند عربی زده و شلخته پر از شرک و ریا را اینجا می‌آورم.

امشب... لحظه سعد روزگار پادشاه جوانبخت و جهانگیر و خورشید عالمتاب حضرت خاقان بن خاقان سلطان فتحعلی‌شاه از تبار ظفر نمون و دشمن شکن قاجاریه است که به حق و مدد باریتعالیشان و جلاله بر جایگاه عموی بزرگشان سلطان ماضی و شاه شهید آقامحمد شاه بر تخت پادشاهی تکیه زده است.

در این شب سعد که ماه کامل در آسمان پایتخت سایه انداخته است اراده ملوکانه بر این قرار گرفته که به شکرانه فتوحات سپاه و درهم پیچیده شدن طومار طاغیان و گردنکشان و پایان عمارت تازه خاقان در نزدیکی پایتخت جشن و سروری برپا شود و در این ساعت سعد سلطان تحفه حاکم تهران که مخدره‌ای باکره بسیار زیبا است... و در احوالاتش بیشتر از هشت بهار نمی‌آید را، مفتخر به زفاف کنند. 

اراده ملوکانه بر این است که این عمارت زیبا که به دست مبارک خشت اولش را به خاک لاله‌گون نهادند...قصر قاجار نام بگیرد...

(و این همان قصری است که بعداً زندان قصر شد.)

.............................

نسل گذشته، نسل آرمانخواه و شوریده 

اگر روز و روزگاری بخواهیم برای فرزندانمان، شوریدگی و آرمانخواهی نسل گذشته را به تصویر کشیم از کجا باید آغاز کنیم؟

ایمان و دلسوختگی‌ پدران و مادرانشان را که با بوی‌ باروت، جزمیت ایدئولوژیک، خانه‌های تیمی، ریاضت ها، تعقیب و گریز‌ها، سیانورخوردن‌ها، شکنجه و زندان‌ها، و با روابط پیچیده امنیتی و تشکیلاتی و... آمیخته بود، چگونه برایشان تعریف و توجیه کنیم؟

نسل جدید از خیلی حرفهای ما سردرنمی‌آورَد. 

گاه باید به شعر و رمان پناه برد و از آن طریق رنج و شکنج ها را نشان داد.

گُسل بین دو نسل روز به روز بیشتر هم می‌شود، بخصوص که با فقر منابع و متون مستند روبرو هستیم، منابعی که به جای تکیه بر شور و فتور و درود و سرود، انصاف و واقع بینی بیآموزد. 

اگر تجارب ما با امانت به فرزندانمان منتقل نشود این میهن ستمدیده دوباره و صدباره در دام بلا خواهد افتاد و شاهان و شیخان جدید بازهم و بازهم به اعتمادشان ترکشهای هولناک خواهند زد. 

.............................

یازده سپتامبر در زندان شاه 

منظورم ۱۱ سپتامبر سال ۱۹۷۳ میلادی و کودتای سازمان سیا و ژنرال پینوشه در شیلی، علیه «سالوادور آلنده» است که در طی آن صد‌ها روشنفکر و آزادیخواه شیلیایی از جمله شماری از اعضای گروه هنری این تی ایلی مانی(ویکتور خارا و...) به رگبار بسته شدند.

سه شنبه ۲۰ شهریور سال ۵۲ وقتی خبر سقوط آلنده را تلویزیون زندان پخش نمود، شماری از زندانیان شاد و شنگول شدند. 

آیا آنان با پینوشه بند و بستی داشتند و هوادار کودتای سیا بودند؟ ابدا. بسیاری از آنان شور آزادیخواهی داشتند و از زخم شکنجه‌ها رنج می‌بردند. پس چرا از سقوط سالوادور آلنده خوشحال شدند؟ چون به زعم آنان حقانیت روش و منش امثال احمدزاده و پویان و حنیف‌نژاد اثبات می‌شد و مبارزه قهرآمیز مُهر می‌خورد. 

...

گروه هنری «این تی ایلی مانی» تمایل طبیعی هنر را به سوی آزادی ارج می‌گذاشت و گفته می‌شد آنان با رئالیسم سوسیالیستی Socialism Realism بیگانه‌اند. 

آنزمان واژه‌ها هم انقلابی و ضدانقلابی بودند و کهنه و نو داشتند. 

مبارزه ضداستعماری جای خود را به مبارزه ضدامپریالیستی می‌داد و مقولاتی چون لیبرالیسم و دموکراسی فحش تلقی می‌شد و مارک بورژوایی می‌خورد.

خیلی‌ها «رئالیسم سوسیالیستی» را که در دوره حکومت شوروی در روسیه بر سر زبان‌ها افتاد، حلواحلوا می‌کردند و فراموش می‌کردند رئالیسم سوسیالیستی که ظاهراً می‌بایست به زندگی مردمان فرودست، و روند مبارزات و انقلاب‌ها بپردازد در عمل، ابزار و بازیچه دستگاه قدرت ‌شد و به هنر هم دهنه زد. 

.............................

شمار اندکی از زندانیان کلیشه‌ای فکر نمی‌کردند.

بگذریم که وجه «مردم گرایی» در هنر (ادبیات) و تمثیل قلم به مثابه اسلحه، فقط به انقلاب شوروی و اشعار امثال «مایاکوفسکی» مربوط نمی‌شود.

از شیلی و به اصطلاح شعف ناشی از سقوط آلنده بگذریم، بسیاری از زندانیان سیاسی زمان شاه، باور نداشتند که تجدد و دمکراسی و استقلال نیازهای اصلی جامعه ایران است. 

بودند کسانیکه از امتیاز نفت شمال به شوروی دفاع می‌کردند اگر هم با شوروی زاویه و فاصله داشتند، تحلیل مریدان مائو را از ساختار جامعه چین قبل از انقلاب (نیمه مستعمره-نیمه فئودال) در مورد جامعه ایران کپیه برداری می‌کردند.

 جو غالب چنین بود و البته شمار اندکی از زندانیان کلیشه‌ای فکر نمی‌کردند و استقلال نظر داشتند.

 بگذریم... 

...

در حیاط بند داشتم سر نیمه کچلم را که در کمیته مشترک وسطش چهار راه باز کرده بودند و نیمه کچل شده بودم، اصلاح می‌کردم که ناگهان ولوله افتاد سر نهار خبر خوشی خواهیم شنید. 

پیش خودم فکر کردم این خبر خوش چی می‌تونه باشه. دوستی که به سرم ور می‌رفت با خنده گفت خبر خوش می‌دونی چیه؟ مربوط به عدس پلو است. نفهمیدم منظورش چیست.

سفره که انداختند و نشستم یکی از پشت چشمانم را گرفت و گفت محمد اگه گفتی من کیستم؟ صداش آشنا بود. گفتم یه کمی دیگه حرف بزن. گفت بابا گشنه مونه و با شور و شادی کنارم نشست. دیدم اهه، یوسف است. «یوسف کشی‌زاده» که در کمیته مشترک با هم بودیم و به نوعی با «مرضیه احمدی اسکویی» شهید هم پرونده می‌شد. هنوز پاهاش زخمی بود. همدیگر را سفت و سخت بغل کردیم. فوری گفت یادت باشه به من بدهکاری.

هم باید در باره خدا به سؤالات من پاسخ بدی که در کمیته از زیرش دررفتی، هم وصیتنامه «وادایف» نویسنده کتاب شکست را شرح بدی...

منم گفتم تو هم باید از مقاله «کولی ها»ی مرضیه اسکویی برام بگی. 

نفرات کناردستی گفتند بابا بحث سیاسی را بزارین برا بعد. امروز خرما داریم. 

(حالا که دارم حرف می‌زنم سال ۵۳ است.)

.............................

دست ما کوتاه بود و خرما بر نخیل

به خاطر فشارهای دوران بازجویی شماری از زندانیان مشکل معده داشتند، غذای زندان هم که بی‌رمق و‌گاه آلوده بود. اگر زندانیان از فروشگاه زندان مثلاً مربا و عسل و خرما می‌گرفتند می‌توانست فشار‌ها را کم کند اما مسؤولین کمون زندان این شیوه را (جز برای آن‌ها که خیلی مریض بودند) مجاز نمی‌دانستند لابد عملی ضدانقلابی بود و اشرافیت روبه زوال و رفتارهای سکتاریستی را به نمایش می‌گذاشت.  

بچه ها می‌گفتند فعلاً از بابت پول مشکلی نداریم ولی نباید شیر و عسل بخریم. لابد آسمون به زمین می‌اومد. 

حاکمیت این دیدگاه که همه چیز را یا بورژوایی می‌دید یا پرولتری، در زندگی روزانه و خورد و خوراک هم خودش را نشان می‌داد. 

علاقه و گرایش به پاره‌ای خوراکی‌ها جزو صفات خرده بورژوازی و از گناهان کبیره بود. 

لیبرالیسم افسار گسیخته روشنفکری هم تهدید دوران محسوب می‌شد!  

شیر و عسل همه را وسوسه می‌کرد. خرما هم، اما دست ما کوتاه بود و خرما بر نخیل.

خوردن عسل بخصوص، پشت پا زدن به آرمان‌های خلق تلقی می‌شد و لامصب فروشگاه زندان شیشه‌های عسل را در معرض دید زندانیان قرار می‌داد و اسباب گناه می‌شد. 

القصه، به دستور برنامه ریزان ناپیدای بند از فروشگاه زندان‌گاه گداری خرما خریداری و فقط در روزهائی که غذا عدس پلو بود در کاسه‌ها جاسازی می‌شد تا مامورین زندان که می‌خواستند هر کسی تک تک طرف حساب فروشگاه باشد، متوجه موضوع نشوند. فقط سر سفره بود که بچه ها دوازاری شان می‌افتاد، البته این داخل و خارج کردن خرما از جاسازی و مخفیانه خوردن آن نوعی مبارزه با رژیم تلقی می‌شد. 

از دیدن دو سه خرمای بی‌هسته که لابلای عدس پلو استتار شده بود همه صفا کرده و دلی از عزا در آوردیم. نمی‌تونم واقعاً وصف کنم. 

غذا که تموم شد. یکی از بچه‌ها ازم پرسید محمد یه سؤال می‌کنم راستشو بگو از دیدن این خرما‌ها بیشتر خوشحالی یا از دیدن یوسف کشی‌زاده؟ 

گفتم هر دوتا. همه خندیدند و یکی گفت باید حسابی چربی گیری بشی. گفتم یوسف هم مثل این خرما شیرینه. گفت دیگه فلسفه نباف. حسابی چربی گیری می‌شی فایده هم نداره.

منو خوابوندند و تا خوردم مشت زدند. البته به شوخی.

یه مرتبه خبر رسید که سرپاسبان ستار مرادی (وکیل بند) همون که پیش‌تر، «نشست پیاز» ما را به هم زده بود، (و در قسمت پیش شرح دادم) داره میآد. همه بلند شدیم و مثل بچه آدم ساکت نشستیم.

............................. 

ستار مرادی شیر آب زندان را بست!

ستار مرادی خیلی ناتو بود. انگار زبان آدمی زاد را متوجه نمی‌شد، به علت سخت‌گیری‌هایش از نگهبان عادی تبدیل به وکیل بند شده بود و اجازه داشت هر ساعتی از شبانه‌روز که می‌خواهد وارد بند بشود و هرکسی را عشقش کشید کتک بزند و هر اتاقی را هم خواست تفتیش کند. البته نگهبانان همه از جنس او یا پاسبان عبدی و نظری و کدخدازاده و استوار صارمی نبودند. آدم‌های خوب هم بین آنها پیدا می‌شد. از استوار احمد لو بگیر تا کاویانی گلپایگانی (همشهری من) یا پاسبان ریگی زابلی که با بچه‌های زندانی رفتار بدی نداشتند. 

در مورد ستار مرادی قصه‌هایی شنیدم که شاید همه واقعیت نداشت.  

یوسف که خودش مثل ستار مرادی ترک بود می‌گفت شنیدم سرهنگ زمانی (رئیس زندان قصر) می‌خواسته چند روزی به مرخصی برود. ستار مرادی را صدا می‌کند و بهش میگه «مبادا در نبود من سوءاستفاده شود.» 

او هم می‌گوید اطاعت قربان.

تا سرهنگ زمانی می‌رود، ستار مرادی فلکه آب زندان را می‌بندد. (چون به ترکی «سو» یعنی آب) سرهنگ زمانی گفته بود «مبادا در نبود من سوءاستفاده شود.» 

او هم خیال کرده باید آب را قطع کنه. همه جا آب قطع میشه. 

یه بار بهش می‌گند برو داخل بند و مجله تماشا را (که رادیو تلویزیون ملی ایران منتشر می‌کرد و در آن برنامه‌های هفتگی و زمان پخش آن قید شده بود) بیار، ببینیم زندانیان کدام برنامه را علامت زده‌اند. در همون ساعات تلویزیون را خاموش می‌کنیم. 

ستار مرادی دوبار داخل بند می‌آید و داد می‌زند «مجید تماشا...مجید تماشا» بیاید زیر هشت! 

کسی جواب نمی‌دهد. 

برمی گردد و به سرهنگ زمانی می‌گوید: قربان هرچی صدایش می‌کنم نمی‌آد... او مجله تماشا را با مجید تماشا قاطی کرده بود. 

...

ستار مرادی تا یک زندانی را از بیرون می‌آوردند با تبختر و تکبر فتحعلیشاهی به او می‌گفت «آده نمنه ده» (اسمت چیه؟)، بیرون چکاره بودی؟ ببین اینجا حمالم نیستی.

هر وقت می‌آمد اول می‌رفت قسمت دستشویی و هرچه خمیردندان بود زیر پوتینش له می‌کرد تا مثلاً مانع زندگی اشتراکی بشود. بعد توالت‌ها را یکی یکی نگاه می‌کرد. درب توالت‌ها از پشت قفل نداشت، دیوارش هم کوتاه بود. او هم قدش بلند بود و گاهی نگاه می‌کرد.

بعضی وقتها با لگد به در توالت می‌زد و در، به سر زندانی می‌خورد. از اینکار کیف می‌کرد. 

یکبار پاپیچ «فرید افراخته» (برادر خوب وحید افراخته) شد. فرید در دبیرستان علم مشهد درس می‌خواند. پسر خیلی خوبی هم بود.

همچنین بار‌ها زنده یاد «غلامرضا جلالی» را که در درگیری تیر خورده بود، اذیت کرد.

غلامرضا جلالی که بعد از انقلاب در تصادف قطار تکه تکه شد، با محسن مخملباف که به خاطر شکنجه، گوشت بالای زانویش را بریده و به روی پایش وصله کرده بودند، خیلی عیاق بود. (برخی از زندانیان از جمله حمید خادمی‌، محسن یلفانی، حشمت الله رئیسی و اصغر مهدوی هم همین وضع را داشتند. پایشان وصله داشت.) 

غلامرضا که عضو مجاهدین خلق بود. در زندان قصر، در دافعه عملکرد قاتلین مجید شریف واقفی، ضدمارکسیست شده و می‌گفت: 

باید در ذهن هر کسی که وارد زندان می‌شود بذر ضدمارکسیستی بکاریم! و به من که این برخورد‌ها را ارتجاعی می‌دانستم می‌گفت تو تحت تأثیر مارکیست‌ها هستی.

قانون پاندول کار خودش را کرد و غلامرضا جلالی بعد‌ها از این سوی بام افتاد آن سوی بام و به سازمان اکثریت پیوست. او اوائل انقلاب در سانحه قطار جان باخت. اهل شاهرود بود.

 .............................

بچه‌ها حمام بچه‌ها حمام 

چون حمام در بند ۵ زندان قصر بود و ما از بندهای دیگر عبور می‌کردیم تا به آنجا برویم و به دلائل دیگر، روز حمام همه شاد و شنگول می‌شدیم.

مثل افغانی‌ها که بخشی از لباسشون را روی دوششان می‌اندازند، لنگ و قدیفه هامون را به سر و کله خودمون بستیم و لباس تمیز برداشته و آماده حرکت شدیم غافل از اینکه روز پرماجرایی را در پیش داریم.

بندهای سر راه و صف زندانیان را که به تماشای ما آمده بودند رد کردیم تا به گرمابه زندان رسیدیم. لباس هامون را که درآوردیم ناگهان مژده رسید که به هر کداممان یک بسته واجبی می‌دهند. ولوله افتاد. بچه‌ها می‌گفتند مدتهای مدید است از این نعمت عظمی محرومیم و از اون خرمای لای عدس پلو هم بیشتر به آن احتیاج داریم.

به هرکدام از ما بسته‌ای از داروی نظافت که واقعاً حکم کیمیا داشت دادند. 

یواش یواش پودر مربوطه را با کمی آب ولرم قاطی کردیم و چون وسیله دیگری نبود با انگشت سبابه آٰوم آروم هم زدیم و نگران از اینکه حالا دستمون یه چیزش نشه....

خلاصه همه پشت به هم کردیم و روبه دیوار با خجالت تمام و در سکوت کامل مشغول عملیات شدیم.

پنج دقیقه گذشت خبری نشد.شش دقیقه گذشت، ده دقیقه گذشت خبری نشد. یکی گفت چه خبر؟ همه گفتند هیچی.

همه از یکدیگر زیر گوشی موقعیت پیشرفت کار را پرس و جو می‌کردند جواب منفی بود و هیچ تغییری در وضعیت مسئله صورت نگرفته بود، انگار سرکارمون گذاشته بودند. شاید می‌خواستند کسی خودکشی نکنه.

خلاصه کاسه‌های واجبی را پرت کردیم اینطرف و اون طرف و رفتیم زیر دوش. چاره‌ای نبود جز آنکه دست از پا دراز‌تر بریم تو بند و یه خاک دیگه ای تو سرمون کنیم. شاید باید متوسل به ماشین اصلاح بشیم.

.............................

قلم توتم من است.

در دوران سلطنت پهلوی زندانیانی بودند که قلم توتم آنان بود. البته همه در یک ردیف نبودند. بعضی چندین کتاب تألیف نموده و برخی یکی دو مقاله نوشته بودند. بدون ترتیب خاصی اسامی را می‌آورم.

عطاالله نوریان، ناصر رحمانی‌نژاد، رضا مقصدی، محسن یلفانی، ابوذر ورداسبی، سعید سلطانپور، محمود دولت آبادی، فریدون شایان، رضا علامه‌زاده، حشمت الله کامرانی، نسیم خاکسار، منصور خاکسار، موسوی گرمارودی، ابراهیم رهبر، فریدون‌ تنکابنی، عدنان غریفی، ناصر مؤذّن، پرویز زاهدی، حسن حسام، خسرو گلسرخی، محمد خلیلی، نعمت میرزازاده (میم آزرم)، فریده لاشایی (خواهر کورش لاشایی)، فرج سرکوهی، علی اشرف درویشیان کرمانشاهی، محمد رضا زمانی، ناصر زرافشان، هوشنگ قربان نژاد، عباس سماکار، محمد علی سپانلو، ابوتراب باقرزاده، رضا شلتوکی، عماد رضوی، علی طلوع، هوشنگ گلشیری، دکتر براهنی، دکتر غلامحسین ساعدی، دکتر شریعتی، آیت الله طالقانی و... 

ابراهیم یونسی، امیر گل آرا، سیاوش کسرایی، دکتر تقی ارانی، فرخی یزدی، محمد علی سپانلو،، ویدا حاجبی تبریزی، صادق هاتفی، محمد قاضی، پرویز بابایی، محمدعلی عمویی، هما ناطق، محمد زهری، محمدعلی مهمید، نادر ابراهیمی، منصور یاقوتی، محمد برنامقدم، سروش حبیبی، جعفر کوش آبادی، رحمان هاتفی، هوشنگ اسدی، دکتر منوچهر هزارخانی، اصلان اصلانیان، عزیز یوسفی، سعید قهرمانی (سعید یوسف)، دکتر مرتضی محیط، رسول نفیسی، نصرالله کسرائیان، فرهنگ فرهی،... 

و پیش‌تر 

عبدالحسین نوشین، علی محمد افغانی، احمد محمود، محمود اعتمادزاده (به آذین)، دکتر یدالله سحابی، مهندس مهدی بازرگان، محمد مهدی جعفری، مهدی اخوان ثالث، باقر مومنی، شاهرخ مسکوب، احمد شاملو، مصطفی بی‌آزار. مرتضی راوندی، محمد حسین تمدن، فخرالدین میررمضانی، گالوس زاخاریان، امان الله قریشی، احمد قاسمی، خلیل ملکی، جهانگیر افکاری، هاشم بنی طرفی، مجید امین مؤید، پرویز شهریاری، نجف دریا بندری، سروژ استپانیان، بزرگ علوی، انور خامه‌ای، محمود جعفریان،...فرزام، عبدالرحیم احمدی، محمد جعفر محجوب، نظام رکنی و خانبابا خان اسعد بختیاری (پسر حاج علـــیقلی خان سردار اسعد دوم) که نهم آذر سال ۱۳۱۲ دستگیر و راهی زندان قصر شد و ۷ سال بعد ۲۲ بهمن ۱۳۱۹ او را در زندان خفه کردند.

(تک و توک کسانی که نام بردم قدر قلم را نشناختند و به پای دشمنان آزادی ریختند.) 

.............................

آنچه مهم است برآیند زندگی انسان است. 

در میان کسانیکه از همه چیز خود برای میهن و آرمان خویش گذشتند، برخی زندانیان از هر دو سو (رژیم و مخالفین رژیم) تحت فشار بوده و هستند.

کسانی که از دور دستشان بر آتش نیست و اوج شقاوت و قساوت را در زندان و اتاقهای بازجویی از سرگذرانده‌اند، به خوبی می‌دانندکه‌ گاه زندانی به کاری مجبور می‌شود که ابدا نمی‌خواهد.

بازجو می‌کوشد علاوه بر فشار شکنجه، زندانی از سوی نزدیکترین دوستانش نیز طرد شود و در درون خرد و خمیر گردد. می‌خواهد بذر یأس بپاشد.

گاه زندانی برای اینکه اعدام بشود باید تن به مصاحبه بدهد. باید مصاحبه کند تا اعدامش کنند. در جهنم نیز چنین رسمی نیست.

از نگاه من امثال عطاالله نوریان، حبیب مکرم دوست، مهدی بخارایی، کورش لاشایی و سعید یزدیان که از دوران جوانی تا زمان اعدامشان برای آزادی و رفاه ایران تلاش کردند و خود را به آب و آتش زدند نمی‌خواستند سر بر آستان ارتجاع بسایند. بهمین دلیل خیلی چیز‌ها را که از آن مطلع بودند با خود به زیر خاک بردند. 

اگر نازلی سخن نگفت ده‌ها نازلی دیگر ضروری دیدند یا مجبور شدند سخن بگویند و این همیشه به معنی وادان و لودادن نیست. 

زندانیان در زیر شکنجه‌های وحشتناک‌ و یا فشارهای وحشتناک (فشار، همیشه شکنجه جسمی نیست.)

گاه مجبور به کاری می‌شوند که در هنگام آزادی ابدا گردش نمی‌گردند. پس جبر است نه اختیار.

.............................

قتل زندانی پیش از تیربارانش

گفته می‌شود بعد از بگیر و ببندهایی که از سال ۶۰ کلید خورد، عطا الله نوریان هنگام خروج از کشور به دام می‌افتد و برخلاف همراهش منوچهر کلانتری (دایی بیژن جزنی) سیانور استفاده نمی‌کند. (گویا منوچهر نارنجک هم می‌کشد. تاریخ واقعه ۳۱ فروردین سال ۶۱ است.)  

می‌دانیم که استبداد زیر پرده دین او و امثال او را تا توانست آزرد و بعد هم به جبر به تلویزیون کشید تا پیش از تیربارانش به قتل برساند و سکه یک پول کند و افسوس، افسوس که خیلی‌ها بی‌توجه به گذشته پر رنج و شکنج «نوریان»‌های میهن ما،‌‌ همان قضاوتی را کردند که شکنجه گران می‌خواستند.

درانداختند که او هر روز کفش و کلاه می‌کند و به بازجویان می‌گوید مرا ببرید دم سینما تخت جمشید تا این و آن را نشانتان بدهم. 

... 

از کتاب «جامعه‌شناسی انتقادی در راه شناخت مکتب فرانکفورت» نوشته مارتین جی (ترجمه چنگیز پهلوان)، که بگذریم، 

اولین مقاله پیرامون مکتب فرانکفورت در ایران توسط عطاالله نوریان ترجمه شده است. 

«مکتب فرانکفورت از نگاه مارکسیسم» گزارش ر. اشتایگر والر - ج. ه. هایزلر 

مقاله مزبور سال ۵۸ در شماره اول مجله «فصلی در گل سرخ» (به سردبیری عاطفه گرگین) چاپ شد.

کتاب «چند گفتار درباره ادبیات» نوشته آ.و. لوناچارسکی با ترجمه او در خفقان پیش از انقلاب دست به دست می‌گشت. 

عطاالله نوریان عضو کانون نویسندگان ایران کتب زیر را هم ترجمه کرده است: 

«شهریار جدید» از آنتونیو گرامشی 

«مایاکفسکی شاعر»، از «الزا تریونه»

«ساس» S.A.S از مایاکوفسکی

آخر بازی از «ساموئل بکت» 

و «مرگ فروشنده» از «آرتور میلر»

... 

نمایش مزبور، تاملی بر زندگی کسانی است که تنها وقتی مطرح هستند که سود می‌رسانند. 

آیا «عطاالله نوریان» هم تا وقتی سود می‌رساند مطرح بود؟ 

.............................

سلب آزادی از اراده انسان سلب معنویت اوست. 

گفته می‌شود در کنفرانس یازدهم سازمانی که عطاالله نوریان به آن تعلق داشته، از او اعادۀ حیثیت شده است. نمی‌دانم.

من به لحاظ سیاسی و نظری دستگاه او را نداشته و ندارم اما به وی، به عطاالله نوریان احترام می‌گذارم.  

به حبیب مکرم دوست، مهدی بخارایی‌، کورش لاشایی، سعید یزدیان، حسین روحانی‌، احسان طبری‌ و به ویژه به طاهر احمدزاده‌ احترام می‌گذارم.

درد و رنج آنان و همه کسانی را که نه با اختیار و رضا، با جبر و جبر و جبر، آنچه را نمی‌خواستند گفتند و نوشتند حس می‌کنم.

توجه کنیم که جبر در فشارهای فیزیکی و شکنجه‌های جسمی خلاصه نمی‌شود.

...

اگر نیک بنگریم کسی از آسیب مصون نمی‌ماند. 

به قول زنده یاد پرویز شهریاری می‌توان به سرآمد سخنوران زبان فارسی سعدی هم ایراد گرفت که به خاطر «نامردانی» که «سنگ را بسته و سگ را گشوده‌اند» نصیحت می‌کند: «نتوان مُرد به سختی که من اینجا زادم» 

می‌توان حافظ غزل سرای جاودان زبان فارسی را مورد ملامت قرار داد که در روزگار سخت ویرانگری و کشتارهای بیرحمانه مغول و هلاکو و تیمور و حتی پادشاهان «اینجو» لب فرو بسته و سمرقند و بخارا را به خال هندوی آن ترک شیرازی بخشیده است. 

می‌توان خواجه نصیر الدین طوسی و رشیدالدین فضل الله را که خدمتهای عظیمی به فرهنگ و دانش جهانی کرده‌اند شماتت نمود که چرا با دستگاههای خونریز مغولان همکاری کرده‌اند. می‌توان یقه ابوعلی سینا را گرفت که چرا به قول خودش «حقایق» را پنهان نموده و گمان کرده نباید در هرجایی حقیقت را فاش کرد. 

می‌توان از اندیشمند بزرگی چون «امام محمد غزالی» خرده گرفت که چرا روال اندیشه و زندگی خود را مرتب تغئیر داده و زمانی در خدمت خلفای عباسی بوده و بعد هم گوشه نشینی اختیار کرده و چرا در کتاب خودش «کیمیای سعادت»، پرداختن به ریاضیات را کاری نادرست به حساب آورده است!

وقتی در باره کسی صحبت می‌کنیم باید به برآیند زندگی و کارهای او توجه کنیم و یادمان باشد خودمان گل بی‌عیب نبوده و نیستیم و از همه آزمایشهای سخت که کمترینش غربت و تنهایی و شکنجه و آزار دشمنان آزادی است، عبور نکرده‌ایم. خیلی از ما زخم دوست را، طعنه تیرآوران را بر جان و روحمان هنوز حس نکرده‌ایم.

... 

آشنایی که اینگونه نگرش را سّد راه سرنگونی می‌داند می‌گوید مزدور، مزدور است و خائن، خائن. رژیم که ساقط گردد همه چیز روشن می‌شود.

واقعش این است که تا فقر فرهنگی بیداد می‌کند و تا ما اینهمه بی‌مایه و و خودخواه و بیرحمیم که حتی در ذهن خودمان کسانی را که زندان بودند و اعدام نشدند هم خائن می‌نامیم! مشکل جامعه ایران با گرفتن قدرت سیاسی حل نخواهد شد.

... 

از زندانیان رژیم پیشین خیلی‌ها بعد از انقلاب تیرباران شده یا در درگیری‌های مسلحانه جان باختند، تعدادی با ستمگران مبارزه می‌کنند، شماری زندانبان و بازجو شده‌اند، بعضی به مرگ طبیعی درگذشته‌اند. برخی زندگی عادی خودشان را دارند و به چیز دیگری کار ندارند. باقی هم با رنج و افسوس می‌بینند که شاهان و شیخان جدیدی کفش و کلاه کرده و از راه می‌رسند. 

...

شماری از زندانیان را که در زندان‌های رژیم پیشین دیدم و از آنان خاطره دارم یا بازیگران بعدی صحنه‌های انقلاب شدند، نام می‌برم.

عبدالرضا نیکبین رودسری (عبدی)، هیبت الله معینی، احمد شادبختی، یحیی رحیمی، احمد افشار، رضی الدین تابان، علی ماهباز، جواد تندگویان، ولی پیامی، یوسف کشی‌زاده، حمید صدیق، رضا سلاحی، سید محمد رضوی، مجید نعیمی، مصطفی ملایری، حسین ملایری، علیرضا منانی، یحیی مصباح، ابوالفضل شکوری، غلامحسین کرباسچی، مهدی عسکریان، سلیمان تیکان تپه، حمید رابونیک، کیوان صمیمی، فریبرز فلاح، علی عرفا، دکتر احمد مجاهد، عبدالمجید معادیخواه، غلام اعرابی، حسین رأفتی، محمد راهنمای شهسواری، رسول اسلام، دکتر جریری، علی خلخالی شاندیزی، محمود قزی، ایرج شریعت، آزاده منزوی،... چمنی، حسین جوانبخت (طلبه)، حسن صادق،،... شریفی، رضا شلتوکی، ایرج قهرمانلو، محمود مروی سماورچی، محمد داودآبادی (مهرآئین)، مهدی غنی، لطف الله میثمی، علیرضا صابونی، هادی کاملان، محمد حسن ظریف جلالی،... شادانلو (کشاورز)، ذبیح الله ملکی، محمود عمرانی، محمد هادی غلامی، علی خدایی صفت، احمد پورنجانی، احمد تشرفّی سمنانی، سید مصطفی رضوی حیدری، محمد تقی برادران، جهانگیر سرمدی، محمد علی اکبریان، علی اسماعیل‌زاده، نقاش بلوچ، عباس رستگار (معلم که شعر و سرود، می‌سرود)، رضا ماهوان، حجت الاسلام غلامرضا اسدی، محمد معین، غلامرضا توکلی، علی سجادی طبسی، جلال گنجه‌ای، جعفر شجونی، غلامرضا بیجاری، محمد حسین عطاران کاخکی، احمد حاتمی یزدی، اسدالله تجریشی، محمود جعفری، دکتر میر هادی، محمد باقر فرزانه، مرتضی باباخانی، حسن دانش بهزادی، مسعود عدل، حمید رضا حسینی، نصرالله...(دوست حمید رضا)، دکتر سپهری، محمد بقایی، طیب سیادتی، حسن عرب‌زاده جمالی، محمود عرب زاده جمالی، مسعود کلانی، جواد خجسته باقرزاده،،... ابراهیمی، مرتضی امینی، بهروز معینی چاغروند، سیامک ستوده، جلال الدین سجادیان، ابراهیم دینخواه، چنگیز احمدی، حمید حمیدبیگی، جواد گوگردی، حسن رحیمی بیدهندی، جلال منتظمی، مرتضی طاهر اردبیلی، علی معصومی، سلیمان تیکان تپه، حسین اورگنجی، اسماعیل ناطقی، سید اکبر دخانچی، سید حسین جلیلی پروانه، احمد منصوری، رضا منصوری، جواد منصوری، سیروس لطیفی، جعفر اردکانی یزدی، حسن فرزانه، نعمت شاهی، احمد ملازاده، قدرت الله پدیداران، حمید ایمانی فرشخو، احمد انتظاری نجف آبادی، حسن خامنه‌ای (برادر آیت‌الله خامنه‌ای)،... هاشمی گلپایگانی، فیروز قریشی سیقان، صمد بالایی، شیخ محمد تقی حسینی طباطبایی، عباس همایون‌نژاد، جواد زرگران، حسین ذوالفقاری، علیرضا معدنچی، حسن طهماسبی، محمد مهاجری، حسین جنتی، مسعود ایزدخواه کرمانی، علی باقرزاده، عطاالله نوریان، علیرضا جلوخانی، مهدی مددی، سعید اعتمادی، مسعود ستوده، مصطفی ستوده، داود حاجفتعلی، رحیم حاج سید جوادی، مهندس سجادی، علیرضا مناّنی، محسن مخملباف. غلامرضا جلالی، سیروس نجفی، حجت الاسلام مهدی کروبی، ناصر رحمانی‌نژاد، سعید سلطانپور، مهدی جعفری، علی دانش پژوه، ابراهیم سولگی، مرتضی احمدی، یدالله خسروشاهی، جمال بامداد، دکتر غلامرضا خسروشاهی، حمید مهدی شیرازی، نادر افشار، دکتر حسن اسدی لاری، حسن حسین‌زاده، حسین حسین‌زاده (آقای بیگناه)، حیدر علی نیاکان، پسر شیخ قاسم اسلامی (...)، آخوند گلرو، مرتضی نبوی (مدیر روزنامه رسالت)، اسدالله بادامچیان، حسین ربوبی، سعید اعتمادی، اسدالله لاجوردی، حسین صادقی، علی اکبر مهدوی، غلامرضا صدیق، عباس آگاه، محمد نوروزی، علی اصغر مهدوی، عزیز (هیبت) غفاری (صاحب رستوران میکونوس)، صالح علی مالک الرقابی، مهدی صادقی، فریدون شایان، علیرضا محمدزاده، وحید توکلی، علی خوراشادی، حشمت الله رئیسی، محمود میرمالک، حسین قانع‌فر، فرید افراخته، حمید افراخته، محمود دولت آبادی، جیمی،... شیر علی، مهدی رئیس دانا، حمید رضا خزاعی، حاج ابراهیم رمضانی (یکی از بزرگترین و تاثیرگذارترین ناشران ایران) و...

محمد آخوندی و «حاج پیاده» که در باره وی جداگانه شرح خواهم داد. 

............................. 

سنگسار «سنت استفان»  The Stoning of Saint Stephen

آیت‌الله شیخ اسماعیل صالحی مازندرانی که بعد از انقلاب به مجلس خبرگان راه یافت نیز در بند یک و هفت و هشت زندان قصر بودند. 

از جمله آثار وی کتاب «مفتاح البصیره فی فقه الشریعة» است که نقدی بر عروه الوثقی است. 

در مورد آیه ۱۹ سوره حشر (وَلَا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنسَاهُمْ أَنفُسَهُمْ) نکته ای از ایشان آموخته بودم، همچنین می‌دانستم که فقر و رنج نتوانسته بود او را از تحصیل بازدارد و به همین دلیل برایم قابل احترام بود. اهل روستای نفت چال دهستان لفور از توابع شهرستان سوادکوه بودند.

...

می‌دانستم برخی از علمای گذشته مانند «محمد علی کرمانشاهی» (پسر وحید بهبهانی، قهرمان مبارزه با اخباریون) در کرمانشاه شخصاً فتوای قتل می‌داد و توجیه شرعی می‌کرده. «علاءالدوله سمنانی» از عرفای قرن هشتم هم در شرح سرگذشت خودش نوشته بود چاقو در آوردم تا درویشی را که عقائد منحرف داشت به درک واصل کنم، اما توبه کرد و روی دست و پایم افتاد و من هم از قتلش گذشتم.

پیش خودم فکر می‌کردم آیا واقعاً استناد آنان به آئینی که پیامبرش دم از قسط و رهایی می‌زده و «رحمه للعالمین» لقب داشته درست است؟ 

روزی کتابی از «ویل دورانت» دستم بود که به سنگسار سنت استفان و تابلوی رامبراند نقاش هلندی از آن واقعه هولناک، اشاره کرده بود. با هم قدم می‌زدیم.

پرسیدم نظر شما چیست؟ گفتند من نمی‌دانم دلیل آن سنگسار چه چیز بوده است.

بنا بر نظر (شهید اول) «محمد بن مکی» در کتاب فقهی لمعه، در اسلام سنگسار در صورت وقوع زنای محصنه اعمال می‌شود. البته برخی از فقیهان قدیمی مجازات سنگسار را رد می‌کردند اما در کل «اجماع»ی تقریباً متفق‌القول بین فقها در مورد مجازات سنگسار برای زنا وجود داشت و شماری از مفسران، آیه ۴۱ سوره مائده را در ارتباط با این موضوع دانسته‌اند. 

گفتم ولی در قرآن به صراحت آیه‌ای که بر تشریع سنگسار دلالت کند، وجود ندارد.

آقای صالحی گفت جدا از عقل و سنت و کتاب مبین، باید دید اجماع فقها چیست. گفتم آقای صالحی امروزه «اعلامیه جهانی حقوق بشر» اجماع و عقل جمعی است. خیلی ناراحت شدند و صحبت را عوض کردیم.

خدائیش در مخیله ام نیز نمی‌گنجید بعد‌ها در ایران احکام عصر جاهلی به نام آئین محمدی، زنده شود. نه من، هیچکس تصور نمی‌کرد.

...

ساعتی بعد آقای صالحی مرا صدا زدند و پرسیدند شما جوان خوب و با مطالعه ای هستی اما من نمی‌دانم از کی تقلید می‌کنی؟ سکوت کردم. دوباره پرسیدند. شما از کی تقلید می‌کنی؟ 

گفتم آقای صالحی دلم می‌خواهد صاف صادق هر چه در دلم هست بگویم. در همان رساله های عملیه هم در اولین مسأله اش اشاره نموده هیچ چیز را جز با برهان نباید پذیرفت. من در حوزه علم و فیزیک و ریاضی از «چارلز تونز» کاشف لیزر و از «پرویز شهریاری» تقلید می‌کنم و در حوزه تاریخ بعد از «ابن خلدون»، از «ویل دورانت» 

بعد از آن آیت الله صالحی دیگر با من صحبت نکردند... 

او اکنون دستش از دنیا قطع شده و در دل خاک خفته است. برایش طلب رحمت می‌کنم.

...

از شما دعوت می‌کنم ویدیو را در آدرس زیر ببینید.

‌  خاطرات خانه زندگان (۱۴)

http://www.youtube.com/watch?v=dPQgLwad0lY 

...

سایت همنشین بهار 

http://www.hamneshinbahar.net 

ایمیل 

hamneshine_bahar@yahoo.com



منبع:پژواک ایران


همنشین بهار

فهرست مطالب همنشین بهار در سایت پژواک ایران 

*رضاشاه؛ فقط در ستم و سرکوب، خلاصه نمی‌شود  [2023 Apr] 
*عهدنامهِ مودتِ ۱۹۵۵، بین ایران و ایالات متحده  [2023 Apr] 
*تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد; فتوای آخوندها در زندان شاه سپاس سپاس اعلیحضرتا فتوای آخوندها در زندان شاه سپاس سپاس اعلیحضرتا [2023 Mar] 
*یادی از دکتر سیدجواد طباطبایی یکی از شارحین هگل در ایران  [2023 Mar] 
*نیو استارت New START پیمان جدید کاهش تسلیحات استراتژیک  [2023 Feb] 
*نشست مهم سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷  [2023 Feb] 
*۱۹ بهمن سال ۶۰، خانه زعفرانیه جان‌باختنِ موسی خیابانی و نقش جعفر مشتاق  [2023 Feb] 
*اولین و آخرین دیدار نویسندگان با آیت‌الله خمینی (۲۹ بهمن ۱۳۵۷)  [2023 Feb] 
*پیش‌زمینه‌های حضور مجاهدین در عراق / گذشته، سرزمین غریبی است  [2023 Jan] 
*گفت‌وگوی نمایندگان مسعود رجوی با سرویس استخبارات عراق (در دوره صدام)  [2023 Jan] 
*اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر آرمان مشترک تمام مردمان و ملت‌ها  [2023 Jan] 
*کنوانسیون چهارم ژنو / Fourth Geneva Convention  [2023 Jan] 
*راه طی نشده با نشیب و فراز بسیار  [2023 Jan] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی  [2022 Dec] 
*پیشه‌وَری و آنچه در آذربایجان گذشت برگ زرینی از رومانتیسم ایرانی  [2022 Dec] 
*نیکوس کازانتزاکیس همسفر تاریخ و همدم اساطیر  [2022 Dec] 
*قتلِ فروهرها، مختاری، پوینده و مجید شریف به روایت قاتلین  [2022 Dec] 
*اِن‌تَن‌گِل‌مِنت Entanglement (گره‌خوردگی و درهم‌تنیدگی)  [2022 Oct] 
* انقلاب گیسوان «زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)  [2022 Sep] 
*دالان زنگِزور Zangezur corridor  [2022 Sep] 
*طالقانی، آیه مدارا و شرح صدر  [2022 Sep] 
*گورباچف؛ پیشگام پایان جنگ سرد Горбачев - пионер конца холодной войны  [2022 Sep] 
*غبارزدایی از محمد بن زکریای رازی  [2022 Aug] 
*دو نامه قوام‌ السلطنه به پادشاه و پاسخ دربار به نخستین نامه وی  [2022 Aug] 
*متن کاملِ قانون اساسی مشروطه و متمم آن  [2022 Aug] 
*سایه، «پیر پرنیان اندیش» و ارغوانش  [2022 Aug] 
*مشروطه؛ بنیان‌هایِ ذهنی جامعهِ ما را تکان داد  [2022 Aug] 
*تلسکوپ جیمز وب تاریخ کیهان را بازنویسی خواهد کرد  [2022 Jul] 
*محکومیت حمید نوری و استاندارد یاماشیتا Command responsibility [2022 Jul] 
*از نورد استریم تا کربن خنثی  [2022 Apr] 
*روابط ایران و روسیه در گذر تاریخ  [2022 Apr] 
*رضا براهنی: شریعتی، دیدار در زندان  [2022 Apr] 
*فیلم قدرت سگ Power of the Dog  [2022 Mar] 
*عَلَمِ دولت نوروز به صحرا برخاست بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند [2022 Mar] 
*پرونده حمید نوری به نسل‌کشی ارتباطی ندارد  [2022 Mar] 
*پیمان مینسک و تراژدی در اوکراین  [2022 Mar] 
*بگير و ببند و کُشتار، در آغاز انقلاب   [2022 Feb] 
*نشست مهم سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2022 Feb] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰ ناگهان موسی زنده شد و اسلحه کشید   [2022 Feb] 
* کارلوس در وین; گروگانگیری در اجلاس اوپک  [2022 Jan] 
*ترور حسنعلی منصور مبارزه با فراموشی یک وظیفه تاریخی است   [2022 Jan] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2022 Jan] 
*کنفرانس گوادلوپ؛ ژنرال هایزر، انقلاب ۵۷   [2022 Jan] 
*عراق؛ حزب بعث، و خُلق‌ و‌ خویِ صدام حسین  [2021 Dec] 
* سیروس نهاوندی، اسب تراوای ساواک   [2021 Dec] 
*۱۶ آذر سال ۳۲، ربطی به ورود نیکسون به ایران نداشت  [2021 Dec] 
* استخبارات صدام و بمباران مَحَلّه گیشا  [2021 Dec] 
*جبهه دموکراتیک ملی غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Nov] 
* کاروانسرا سنگی و لباس شخصی‌های حکومتی غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Nov] 
*جنگ جهانی اول؛ یکی از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر  (۱۷) تاریخ جهان دادگاه جهان است [2021 Nov] 
*صفرخان، آن سرو بلند که ایستادگی برازنده‌اش بود  [2021 Nov] 
*...کورشِ تاریخی با توهّماتِ ما، از بُنیاد متفاوت است  [2021 Oct] 
*شجریان، شمایلِ فرهنگیِ موسیقیِ ایران   [2021 Oct] 
*پرونده احمد کسروی ننگ دادگستری ایران بود... غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Oct] 
*غبارزدایی از آینه‌ها ژاله خون شد؛ هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2021 Sep] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷ ثبت امر واقع برای مبارزه با فراموشی  [2021 Jul] 
*نامه دکتر احمد دانش اولین جراح پیوند کلیه در ایران به آیت‌الله منتظری  [2021 Jul] 
*شاهنامه فردوسی تأملی عظیم است  [2021 Jun] 
*خطابهِ آلبر کامو برنده نوبل ادبیات در سال ۱۹۵۷  Albert Camus – Banquet speech  [2021 May] 
*صورتِ استنطاق میرزا رضا کرمانی؛ ضارب ناصرالدین شاه   [2021 May] 
* ترور رزم‌آرا سیاسی‌ترین سپهبد تاریخ نوین ایران   [2021 Apr] 
*دادگاه استکهلم / دادگاه نورنبرگ   [2021 Apr] 
*چین و ماچین و راه ابريشمیِ ديپلماسی  [2021 Apr] 
*غبارزدایی از آینه‌ها نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷  [2021 Feb] 
*فکر کردن به آنچه فکر نکردنی است تلگراف ویلیام سالیوان به وزارت امور خارجه   [2021 Feb] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۲۰)   [2021 Jan] 
*دکتر سیروس سهامی و رنج‌هایش +نامه دکتر علی شریعتی به ایشان   [2021 Jan] 
*تفنگ‌کِشی و برادرکُشی در روستای گاپیلون ۴ بهمن سال ۱۳۶۴   [2021 Jan] 
*شاه و پدرش؛ قدمهای بزرگی به نفع ایران برداشتند، اما...  [2021 Jan] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۹)  [2021 Jan] 
*شهسواران میدان علم (۱) نیوتن، ارسطوی دوران مدرن  [2021 Jan] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۸)   [2020 Dec] 
*ای همه هستی ز تو، آیا تو هم هستی؟   ?Eli, Eli, lema sabachthani  [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۷)   [2020 Dec] 
*دفاعيات پرشور شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی  [2020 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی   Yalda (Shab-e Cheleh) and Winter Solstice  [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۶)   [2020 Dec] 
*اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر Universal Declaration of Human Rights [2020 Dec] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۱۵)   [2020 Dec] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۱۴)   [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۳)  [2020 Nov] 
*شجریان، شمایلِ فرهنگیِ موسیقیِ ایران  [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۱)   [2020 Nov] 
*کورشِ تاریخی با توهّماتِ ما، از بُنیاد متفاوت است   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۰)   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۹)   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۸)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۷)   [2020 Oct] 
*یادی از دکتر محمد مصدق رِندِ شریفِ هوشمند   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۶)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۵)  [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۴)   [2020 Oct] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۳)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۲)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱)   [2020 Sep] 
*طولانی‌ترین جنگ متعارف کلاسیک در قرن بیستم در جنگ ایران و عراق هر کسی کشک خود را می‌سابید  [2020 Sep] 
* نامه تاریخی دکتر مصطفی رحیمی به آیت‌الله خمینی  [2020 Sep] 
*فایل صوتی جعفر شریف امامی؛ شب قبل از ۱۷ شهریور ۵۷   [2020 Sep] 
*۱۲ نکته در مورد حکیم زَکَریای رازی   [2020 Sep] 
* رئیس‌علی دلواری؛ در هنگامهِ خطر، غیبش نمی‌زد  [2020 Aug] 
*سوم شهریور ۱۳۲۰- هجوم متفقین به ایران  [2020 Aug] 
* کودتای ۲۸ مرداد به روایت دکتر غلامحسین صدیقی   [2020 Aug] 
*نشست‌های دکتر شاپور بختیار با شورای امنیت ملی در سال ۵۷   [2020 Aug] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2020 Aug] 
*«بختیارِ» با اختیار، و نامه‌هایش به خمینی   [2020 Aug] 
*جنبش مشروطه یکی از برجسته ترین رویدادهای تاریخ ایران   [2020 Aug] 
* بگير و ببند و کُشتار، در آغاز انقلاب   [2020 Jul] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷  ثبت امر واقع برای مبارزه با فراموشی  [2020 Jul] 
* آزمایش‌ میلگرم و زندان استانفورد   [2020 Jul] 
*صورت مذاکرات شورای انقلاب در مورد مراسم سالگرد درگذشت دکتر مصدق در احمدآباد ۱۴ اسفند سال ۵۷  [2020 Jul] 
*گفتگوی مسعود رجوی با دستگاه اطلاعاتی صدام   [2020 Jun] 
*اخلاق ماکیاولی و سیاست مروانی آیا تزویر و نادرستی، کوتاه‌ترین راه نیل به پیروزی است؟   [2020 Apr] 
*پرونده احمد کسروی، ننگ دادگستری ایران بود..  [2020 Mar] 
*مردی از تئاتر گفت‌و‌شنود با ناصر رحمانی‌نژاد   [2020 Mar] 
*عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2020 Mar] 
*داستان یهودیان بَنی‌قُریْظه غبارآلود است  [2020 Feb] 
*نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2020 Feb] 
* کنفرانس یالتا Yalta Conference تقسیم جهان به مناطق نفوذ  [2020 Feb] 
*تاریخ، بایگانی اسناد مرده نیست یاد کنفدراسیون بخیر   [2020 Feb] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰ ناگهان موسی زنده شد و اسلحه کشید   [2020 Feb] 
*نشست‌های دکتر شاپور بختیار با شورای امنیت ملی در سال ۵۷  [2020 Feb] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2020 Jan] 
*معامله قرن و بازتعریف معنای بحران   [2020 Jan] 
*فکر کردن به آنچه فکر نکردنی است تلگراف ویلیام سالیوان به وزارت امور خارجه آمریکا   [2020 Jan] 
*جامعه ایران با بحرانی عمیق روبروست بیانیه ۵۸ نفر از فرهنگ‌ورزان ایران(۱۱ آبان ۱۳۵۶)  [2020 Jan] 
*شاه، اسناد دفتر راکفلر و خالی‌بندی ژنرال هایزر  [2020 Jan] 
*دفاعيات پرشور شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی  [2019 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی  [2019 Dec] 
* تیرباران نیکلای چائوشسکو و همسرش انسان گرگ انسان است   [2019 Dec] 
* عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2019 Dec] 
*غبارزدایی از آینه‌ها محاکمه و اعدام شیخ فضل‌الله نوری   [2019 Dec] 
*عاقبت از ما غبار مانَد و بس  [2019 Nov] 
*گفت‌و‌شنود با خانم هایده ترابی - استوانه گِلی کورش واقعیت دارای حقیقت‌های گوناگونی  [2019 Oct] 
*دایره‌المعارف‌ها، شناسنامه‌های حقیقی یک ملت‌اند یادی از دکتر غلامحسین مصاحب  [2019 Oct] 
*گفت و شنود با باقر مومنی، میلیتانت سیاسی (1) مسأله تاریخ، تاریخ مسأله‌هاست   [2019 Oct] 
*دونالد ترامپ و جهت‌گیری‌های سیاست خارجی آمریکا  America’s Foreign Policy Traditions  [2019 Sep] 
*یکبار دیگر، یازده سپتامبر  [2019 Sep] 
* داستان عاشورا، آلوده به خرافه و افسانه است  [2019 Sep] 
* بازجویی دکتر علی شریعتی در ساواک (۱) مکتوب چهل صفحه‌ای   [2019 Aug] 
* نشستِ آیت‌الله منتظری با قاتلین زندانیان سیاسی دوشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۶۷   [2019 Aug] 
*جنبش مشروطه یکی از برجسته ترین رویدادهای تاریخ ایران  [2019 Aug] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷   [2019 Jul] 
*چهل سؤال پیرامون قتل‌عام سال ۶۷   [2019 Jul] 
* در پسِ تابلویِ جیغ   [2019 Jul] 
* گرگها فرمانروایى مى‌کنند ــ دکتر جِکیل و آقای هاید  Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde  [2019 Jul] 
* معامله قرن و بازتعریف معنای بحران Deal of the Century  [2019 Jul] 
*سازمان ملل و معاهدهٔ منع شکنجه UNCAT   [2019 Jun] 
*داستان پَهپاد آمریکایی حقیقت نباید در بند این پرسش باشد که به نفع کیست   [2019 Jun] 
*تئوری ریسمان String Theory تارهای رقصندهٔ انرژی Dancing Filament of Energy  [2019 Jun] 
*خطابه دکتر مصدق در دیوان بین‌المللی دادگستری(دادگاه لاهه)  [2019 Jun] 
*نگاهی دوباره به یک استعفا  [2019 Jun] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۵) محمدعلی فروغی (ذُکاءالمُلک) سیاست‌ورز چندساحَتی  [2019 Jun] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۴) نصرت‌الله فیروز، و داستانِ حذف و قتل وی در سمنان  [2019 May] 
*دولتمردان عصر رضاشاه (۳) تیمورتاش، تواناترین چهره سیاسی دوران مدرن   [2019 May] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۲) علی‌اکبر داور نماد مدرنیته اداری در ایران   [2019 Apr] 
* عدالتخانه و ویرانگرانش گفت‌وشنود با ایرج مصداقی   [2019 Apr] 
*سیدحسن تقی‌زاده یک مرد فکور در هیئت یک مرد عمل   [2019 Mar] 
*عَلَمِ دولت نوروز به صحرا برخاست بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند   [2019 Mar] 
*پرونده احمد کسروی، ننگ دادگستری ایران بود   [2019 Mar] 
*تنظیم رابطه نظامهای استبدادی شاه و شیخ با وکلای مستقل  [2019 Feb] 
*عشق، شب‌چراغ زندگی‌ست «وَلـِنـْتـایـْنْ دِی» Valentine's Day   [2019 Feb] 
*«بختیارِ» با اختیار، و نامه‌هایش به خمینی   [2019 Feb] 
* نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2019 Feb] 
* عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۲) قرارداد ۱۹۱۹   [2019 Feb] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۱) قرارداد سن پترزبورگ(۱۹۰۷)   [2019 Jan] 
*گفت‌وشنود با مرجان براتی دختری با گوشواره مروارید   [2019 Jan] 
*«آمور میو» Amor mio کجاست عشق که سرود زندگی سر کند؟   [2019 Jan] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۰) پیمان آخال(آخال تِّکه) (1881) Treaty of Akhal  [2018 Dec] 
* نامه تهرانی(بازجوی ساواک) به آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله لاهوتی   [2018 Dec] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۹) Goldsmid Arbitration قرارداد(حَکَمیّتِ) گلدسمید  [2018 Dec] 
* ۶۰۰ ویدئو و مقاله... لحظه‌هایِ بودن Moments of Being  [2018 Dec] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (8) Treaty of Paris 1857 معاهده پاریس  [2018 Dec] 
*پای سخن «آذر بی‌بی»(آذر قشقایی) - به یاد بهمن   [2018 Nov] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰   [2018 Nov] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۷) Treaties of Erzurum قرارداد ارزنه‌الروم  [2018 Nov] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (66) جنگ جهانی اول یکی از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر  [2018 Nov] 
* عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۶) قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴ (عهدنامهٔ تهران)   [2018 Nov] 
*گفت‌و‌شنود با هدایت‌ متین ‌دفتری(۱) اگر حقوق رعایت نشود زندگی هم باطل است  [2018 Oct] 
*گفت‌و‌شنود با خانم هایده ترابی - استوانه گِلی کورش واقعیت دارای حقیقت‌های گوناگونی است   [2018 Oct] 
* مدیحهِ کورش، یا لعنت‌‌نامه برای نَبونَئیدوس   [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۵) معاهده صلح ترکمانچای  [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۴) عهدنامهٔ گلستان Гюлистанский договор  [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۳) Anglo-Persian Treaty of 1812 عهدنامهٔ مُفَصّل   [2018 Oct] 
*دکتر علی شریعتی و مکتب فرانکفورت   [2018 Oct] 
*تاجگذاری «شاهنشاهِ اسلام‌پناه» در گذشته نباید زیست اما، به گذشته باید نگریست [2018 Oct] 
*گفت‌و‌شنود با هدایت‌ متین ‌دفتری(1) اگر حقوق رعایت نشود زندگی هم باطل است  [2018 Sep] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۲) Preliminary Anglo-Iranian Treaty قرارداد مُجمَل (عهدنامهٔ مقدماتی)  [2018 Sep] 
*داستان عاشورا، آلوده به خرافه و افسانه است   [2018 Sep] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱) Treaty of Finckenstein پیمان فینکنشتاین   [2018 Sep] 
*غبارزدایی از آینه‌ها فایل صوتی جعفر شریف امامی؛ شب قبل از ۱۷ شهریور ۵۷  [2018 Sep] 
*غبارزدایی از آینه‌ها - عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2018 Sep] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۴) بابوف و جنبش بابوفیسم Babeufism   [2018 Sep] 
*بیژن هیرمن‌پور و تاریخچه فدائیان   [2018 Sep] 
*عهدنامه مودّت بین ایران و ایالات متحده   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۳) داستانِ «پایان قرن» Fin de Siècle   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۲) قرنِ نوزدهم، یکی از پربارترینِ اعصار تاریخِ بشری   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۱) «سن ژوست» و «روبسپیر» را آئینه عبرت دان   [2018 Aug] 
*غبارزدایی از آینه‌ها / چهل سؤال پیرامون قتل‌عام سال ۶۷   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 54 دنیای واقعی تابلوی نقاشی نیست که هرجور بخواهیم رنگ‌آمیزی کنیم   [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 53 پیش‌زمینه تحولات ۱۸۳۰ اروپا؛ انقلاب کبیر فرانسه است  [2016 May] 
*اینترپل؛ و اخبار مهندسی‌شده   [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 52 فلسفه کانت؛ نظریه آلمانی انقلاب فرانسه است  [2016 May] 
*زد و بند «سایکس ـ پیکو» Sykes–Picot Agreement  [2016 May] 
* تاریخ؛ بایگانی اسناد مرده نیست. یاد کنفدراسیون بخیر  [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 51 شرط خارجی؛ به اعتبار مبنا، وارد عمل می‌شود  [2016 May] 
* غبارزدایی از آینه ها / «تُراب» مثل اسمش، خاکی بود  [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک(50) انقلاب کبیر فرانسه چارچوب سیاسى رژیم کهن را درهم شکست  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (49) با انقلاب آمریکا بردگی زیر سوال نرفت  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 48 باخ؛ «نه یک جویبار، بلکه یک دریا»  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 47 مرتجعین؛ «دانیل دِفو» را به غُل و زنجیر، کشیدند  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 46 هیچ‌کس حق ندارد با «اسپینوزا» حرف بزند   [2016 Apr] 
*گذشته پیش‌درآمد اکنون است What’s past is prologue   [2016 Apr] 
* گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی - قسمت آخر چهار تندیس یک دفتر   [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 45 «اولیور کرامول» را از قبر درآوردند و گردن زدند   [2016 Apr] 
*داستان مرد حصیری The Wicker Man  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 44 کلیساى مسیحی تجارت برده را نکوهش نمی‌کرد   [2016 Mar] 
* دکتر هاشم بنی‌طُرُفی به میهمانی خاک رفت  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 43 بودن یا نبودن؛ آیا مسئله به واقع این است؟   [2016 Mar] 
*اعتدال بهاری و؛ حس غریب نوروز   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 42 جان ویکلیف را نبش قبر کردند و استخوان‌هایش را سوزاندند  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 41 با خدا و خرافات هر جنایتی توجیه می‌شود   [2016 Mar] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 40 رویارویی با ستمگران به قشریگری و جمود مشروعیت نمی‌دهد   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 39 جنگهای صدساله؛ اروپا را به خاک و خون کشید   [2016 Mar] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 22   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 38 حق و عدالت را در برابر هیچ اراده‌ای نمی‌فروشیم  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 37 تاریخ یک علم است؛ و کرونولوژی، بخشی از آن  [2016 Feb] 
*اعتصاب فوریه ۱۹۴۱ در هلند February strike  [2016 Feb] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 36 جنگ‌های صلیبی؛ یکی از تأثیرگذارترین نبردهای تاریخ   [2016 Feb] 
*إذا الشّعْبُ يَوْمَاً أرَادَ الْحَيَاةَ ، روزی که مردم زندگی را برگزیدند  [2016 Feb] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 35 پاپ‌ و پادشاه باهم کنار می‌آیند   [2016 Feb] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 21 کی خادم است کی خائن؟   [2016 Feb] 
*آشکار شدن امواج جاذبه؛ لحظه‌ای مهّم در تاریخ علم   [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک (34) وایکینگ‌ها با ترس و رحم بیگانه بودند   [2016 Feb] 
*یکی بود یکی نبود میلیون میلیون گل رُز  [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 33 نشیبی دراز است پیش فراز   [2016 Feb] 
*کنفرانس گوادلوپ؛ ژنرال هایزر، انقلاب ۵۷  [2016 Feb] 
*شنگول و منگول؛ و گرگ‌های پنجه فرو کرده در آرد   [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 32  هر مورخّی تا حّد زیادی بخشی از زمان خود است  [2016 Feb] 
*تائو ته جینگ - کتاب طریقت  [2016 Jan] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک31 تاریخ؛ تحقّق زمان در زندگی اجتماعی است   [2016 Jan] 
*آسیاب‌های بادی ذهنِ تو The Windmills of Your Mind   [2016 Jan] 
*عباس رحیمی و قاعدهِ طلایی گفت‌وشنود با مختار شلالوند  [2016 Jan] 
*نماز مِیّت، برای «زنده»ای چون عباس که اکنون بیش از همیشه حضور دارد  [2016 Jan] 
* نامۀ چارلی چاپلین به دخترش؛ ساختگی و مَن‌ درآوردی است  [2016 Jan] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 20 هفت حصار و حصار هشتم  [2016 Jan] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک(30) تاریخ بایگانی اسناد مرده نیست  [2016 Jan] 
*آواز در باران تا همیشه زنده می‏ماند Singin' in the Rain   [2016 Jan] 
*آلبر کامو و رُمان سقوط La Chute   [2016 Jan] 
*پیر بولز Pierre Boulez غزل خدا حافظی را خواند ما بر زمان می‌گذریم نه زمان بر ما   [2016 Jan] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی19 یک اشتباه؛ هزاران جسَد را بر زمین می‌ریزد   [2016 Jan] 
*اخلاق ماکیاولی و سیاست مروانی / آیا تزویر و نادرستی، کوتاه‌ترین راه نیل به پیروزی است؟   [2015 Dec] 
*ای همه هستی ز تو، آیا تو هم هستی؟   [2015 Dec] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 29 بُردنِ ارزشهای یک عصر به عصر دیگر؛ مغالطه‌ای راهزن است  [2015 Dec] 
*ادیت پیاف Edith Piaf گُنجِشَکَکِ اَشی مَشی   [2015 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی   [2015 Dec] 
*فرانک سیناترا؛ ماوراء صدا و خود صدا بود   [2015 Dec] 
*داستان یهودیان بنی‌قُریْظه غبارآلود است   [2015 Dec] 
*عباس رحیمی و رنج‌هایش  [2015 Dec] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی18 ؛ هر گونه تلاشی برای اجرای شریعت به خشونت می‌انجامد   [2015 Dec] 
*هانا آرنت، سبزینه پوش عاشق و بُرنا  [2015 Dec] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 28 پنج سال یا صد سال همچون پرکشیدن پرنده‌ای می‌گذرد  [2015 Dec] 
*چند قصهِ گلپایگانی - آخاله اُوغُور بخیر   [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک27انسان با ابداع خط گام بزرگی در راه تمدن برداشت  [2015 Nov] 
*داعشِ سیاه و داعشِ سفیدBlack Daesh, white Daesh   [2015 Nov] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی17 هر لحظه به شکلی بُتِ عیّار بر آمد   [2015 Nov] 
*اصلِ عدمِ قطعیّت؛ خاصیت بنیادین و گریزناپذیرِ جهان Uncertainty Principle  [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک26جنونِ قدرت آدمی را خُل و چِل می‌کند  [2015 Nov] 
*کُنسِرتو آرانخوئز Concierto de Aranjuez   [2015 Nov] 
*پوری سلطانی‌(همسر مرتضی کیوان) به میهمانی خاک رفت   [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک25 فراز و نشیب امپراتوری روم   [2015 Nov] 
*گفت‌‌ وشنود با اسماعیل وفا یغمائی 16-واقعیّاتِ دردناک را نمی‌توان با خونریزیِ رژیم پوشاند   [2015 Nov] 
*آبشخور واقعه لیبرتی در دارالخلافه است  [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک24 ؛ وجود اسپارتاکوس به تعداد یارانش تکثیر شده بود   [2015 Oct] 
*بمباران محله گیشا و استخبارات عراق   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک ۲۳ ؛ جاده ابریشم؛ بزرگ‌ترین شبکهٔ بازرگانی دنیا   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک22 ؛ارشمیدس و داستان «اروکا»؛ یافتم یافتم   [2015 Oct] 
* آیا مسعود رجوی در فرانسه است؟ مگر مسعود رجوی زخمی شده‌‌ بود؟  [2015 Oct] 
*بخش دیگری از گفتگوی مسعود رجوی با حبوش «من در ابتدای انقلاب در شورای انقلاب بودم»  [2015 Oct] 
*سباستین کاستلیو؛ و سوختنِ «سِروِه‌تُس» در آتش   [2015 Oct] 
*مرضیه با خودش تعریف می‌شود گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی 15   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک21 / قارقارِ غازها؛ کاپیتول را نجات داد   [2015 Oct] 
*توافق هسته‌ای؛ سکنجبین بود یا جام زهر؟   [2015 Oct] 
*آب در سیاره بهرام (مریخ)  [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک20/ سِلت‌ها (کِلت‌ها) The Celts   [2015 Sep] 
*کاوالریا روستیکانا Cavalleria rusticana   [2015 Sep] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۴)   [2015 Sep] 
*نامه مسعود رجوی به میخائیل سرگئیویچ گورباچُف   [2015 Sep] 
*وقتی که من بچه بودم؛ غم بود، اما کم بود   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 19 قوم و خویش ما؛ هومو نالِدی Homo naledi   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 18  «هومو نالِدی» Homo naledi  [2015 Sep] 
*ژاله خون شد؛ هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2015 Sep] 
*چه خَبر و چه اَتَر؟ کتابِ «دیک چینی» و دخترش «لیز»Exceptional   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 17   [2015 Sep] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۳)  زیبایی‌های آغاز انقلاب به کجا رفت؟  [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (16) جباّران سی گانه و انحطاط آتن Thirty Tyrants   [2015 Sep] 
*نشستِ عبرت‌ انگیزِ صدام حسین  [2015 Aug] 
*گردشِ ایام-برای هر چیز زمانی وجود دارد   [2015 Aug] 
*پاییز خودش نوعی بهار است ؛ به رهی دیدم برگ خزان...  [2015 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 15 فهم قانون به معنی درست بودن قانون نیست   [2015 Aug] 
*چَک و چونه مسعود رجوی با دستگاه اطلاعاتی صدام حسین   [2015 Aug] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۱۲- اشغال کویت و شورش کردهای عراق در سال ۱۹۹۰  [2015 Aug] 
*اوسا عَلَم این چه رنگ بود توک عَلَم ؟ خامنه‌ای در دانشگاه پاتریس لومومبا !   [2015 Aug] 
*آبجو؛ نه، ولی آب شلغم اوکی  [2015 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک14از بنیان‌گذاری رُم تا تمدن چاوین  [2015 Aug] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۱) دکان امام زمان   [2015 Aug] 
*یکبار دیگر قتلعام سال ۶۷ ؛ هرچه را که از آن چشم بپوشیم حمایت کرده‌ایم   [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک ۱۳ توت‌آنخ‌آمون Tutankhamun و عصر طلایی فرعون   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 12 تمد‌ن‌ها می‌آیند و می‌روند؛ اما باورها می‌مانند   [2015 Jul] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان (جمعه ۳۱/۴/۱۳۶۷)  [2015 Jul] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۰)تنها «بُزِ اَخفَش» فردیّت ندارد  [2015 Jul] 
*در جنگ ایران و عراق هر کسی کشک خود را می‌سابید  [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک (11)  ابتداىِ عصر فلز؛ زمان کشف آن نيست... [2015 Jul] 
*نگذارید کسی به خواب رود !Nessun dorma   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (10)   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (9)   [2015 Jul] 
*هاريس الکسيو و تانگوی نِفلی   [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (8)   [2015 Jul] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۹)  نکته‌هایی که متضمن تشخیص هستند  [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (7)  اسطوره نماد مشخص روزگاران باستان  [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۶)  تمدن‌‌های کهن [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۵)  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۴) -دوران نوسنگی Neolithic انسان از مشکلات خودش بزرگتر است  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۳)  نیاکان ما؛ نئاندرتال و کرومانیون [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک ۲ World history from mammoth to Facebook  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۱)   [2015 Jun] 
*صبحانه در تیفانی و رفیق و مونس من «ماه‌رود»   [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۸ هان، ای شرم، سرخی‌ات پیدا نیست  [2015 Jun] 
*منشور بزرگ آزادی‌ (مگنا کارتا) - Magna Carta  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۴) گراکوس بابوف و جنبش بابوفیسم Babeufism   [2015 Jun] 
*چه بر سر گل ها آمده‌است؟  ?Where Have All the Flowers Gone [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۷  [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۶ انقلاب ایدئولوژیک   [2015 May] 
*زنوبیا Zenobia و پالمیرا Palmyra  [2015 May] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی(۵) انقلاب ایدئولوژیک   [2015 May] 
*تاریخ ایران و مقاله نیویورک تایمز  چهره‌سازانِ این سرایِ درشت ــ رنگدان‌ها گرفته‌اند به کف [2015 May] 
*پیمان مولوتف ـ ریبن‌تروپ Molotov–Ribbentrop Pact  [2015 May] 
*یادی از بیژن جزنی، فرزانه سخت‌ رو؛ مارکسیسمِ اسلامی یا اسلامِ مارکسیستی   [2015 May] 
*امید راه رسیدن به حقیقت را هموار می‌کند یادی از مبارز دلاور هوشنگ ترگل  [2015 May] 
*بوریس آلکساندرویچ آلکساندروف   [2015 May] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی انقلاب ایدئولوژیک . قسمت چهارم   [2015 Apr] 
*نامه‌ی آلبرت آینشتاین به اریک گوتکیند   [2015 Apr] 
*«زمین، این «نقطهٔ آبی کمرنگ Pale Blue Dot  [2015 Apr] 
*رقص با دیکتاتورها Dancing with Dictators   [2015 Apr] 
*عزت إبراهیم الدوری و ویتو کورلئونه  [2015 Apr] 
*چغندر کلو ته توبره (چغندر بزرگ در ته توبره است)   [2015 Apr] 
*گونتر گراس و «آنچه باید گفته شود» Was gesagt werden muss   [2015 Apr] 
*تام کاتن و کیسینجر و جُرج شولتس، عزا گرفته‌اند   [2015 Apr] 
*فناوریِ هسته‌ای تنها عرصه تولید انرژیِ هسته‌ای نیست   [2015 Apr] 
*پرونده هسته‌ای و پروتکل الحاقی Protocol Additional   [2015 Apr] 
*چکیده سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا در مورد ایران   [2015 Apr] 
*واشنگتن‌پست و مذاکرات اتمی   [2015 Apr] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفایغمایی ؛ انقلاب ایدئولوژیک بخش سوم  [2015 Apr] 
*باراک اوباما:‌ داشتنِ چکش دلیل نمی‌شود که به هر مشکلی به دید میخ نگاه کنیم  سخنرانی‌ مهم باراک اوباما در وست پوینت  [2015 Mar] 
*جان بولتون و بمباران ایران To Stop Iran’s Bomb, Bomb Iran   [2015 Mar] 
*پُلاریزاسیونِ سیاسی و نشستن بینِ دو صندلی Fall between two stools   [2015 Mar] 
*سایه ماه بر آفتاب Solar Eclipse  [2015 Mar] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۲ انقلاب ایدئولوژیک  [2015 Mar] 
*ابوحامد محمد غزالی و حس غریب نوروز  [2015 Mar] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی / انقلاب ایدئولوژیک   [2015 Mar] 
*گوگل کروم و مشکل یوتیوب   [2015 Mar] 
*داستان بوته سوخته  der verbrannte dornbusch  [2015 Mar] 
*لحظه‌هایِ بودن ویرجینیا وولف   [2015 Mar] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است / داستانِ «پایان قرن» (۱۳)  داستانِ «پایان قرن» Fin de Siècle  [2015 Mar] 
*دروغ‌ها و دورنگی‌ها، روح مرا می‌سائید - گفت‌وشنود با رضا مولائی‌نژاد   [2015 Mar] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است ۱۲   [2015 Feb] 
*ثابت‌های فیزیک آدمی را به مکث وامی‌دارد  [2015 Feb] 
*همنشین بهار.وکیلِ مُستقل، دادبانِ آزادی‌ است گفت‌ و شنود با محمد رضا روحانی در باره کانون وکلا  [2015 Feb] 
*به هنگامِ فریبِ عالمگیر، گفتنِ حقیقت، کنُشی انقلابی است مناقشه اتمی و حرص و جوش نتانیاهو   [2015 Feb] 
*بهمن ۵۷ و افتادن ژنرال گاست در هَچَل  [2015 Feb] 
*الله قلی جهانگیری و واقعه کوه حاجی‌لو  [2015 Feb] 
*گفت ‌و ‌شنود با خانم میهنِ جزنی در مورد عشق   [2015 Feb] 
*درد و بلایِ «مَک کین» بخوره تو جونِ ابوبکر بغدادی   [2015 Jan] 
*بهمن قشقایی و قرآنِ مُهرکردهِ اسدالله عَلم  [2015 Jan] 
*عهدنامه «صلح» ترکمانچای  [2015 Jan] 
*بیانِ تنّفرآمیز Hate speech   [2015 Jan] 
*گاست و هایزر و گوادلوپ، عاقبت از ما غُبار مانَد   [2015 Jan] 
*«شارلی»، شیخ حارث النظاری و استبدادِ زیر پرده دین  [2015 Jan] 
*یادی از م. ا. به آذین، آن «دُنِ آرام» + وصیتنامه و صدای او   [2015 Jan] 
*دنباله‌ دارِ لاوجوی Comet Lovejoy C/2014 Q2  [2015 Jan] 
*ترور نمادین از زبان برمی‌خیزد / Charlie Hebdo attack   [2015 Jan] 
*هوشنگ عیسی بیگلو و مدعّیانِ صاحب‌اختیاریِ «مقاومت»  [2015 Jan] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۱۱) «سن ژوست» و «روبسپیر» را آئینه عبرت دان   [2015 Jan] 
*هوشنگ عیسی بیگلو، آن «مرد آهسته»‌   [2015 Jan] 
*نشان‌دادنِ ضعف با خیانت یکی نیست داستان منافِ فلکی تبریزی   [2014 Dec] 
*تاریخ جهان، دادگاه جهان است (۱۰) ایده‌آلیسم آلمانی Deutscher Idealismus   [2014 Dec] 
*شب یلدا و انقلاب زمستانی Winter solstice   [2014 Dec] 
*دروغ «آیت‌الله العظمی» که خناق نیست  وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ  [2014 Dec] 
*سازمان سیا CIA و شکنجه با آب Waterboarding   [2014 Dec] 
* تاریخ جهان، دادگاه جهان است (۹) رمانتیسم قیامی علیه هنجارهای عصر روشنگری  [2014 Dec] 
*اتاق بی سقفِ «فارل ویلیامز» Room without a roof  [2014 Dec] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است ۸ شورشِ فلاخَن La Fronde   [2014 Dec] 
*ایده جوچه 주체사상   [2014 Dec] 
*آندره ریو سلطان والتز André Rieu King Of The Waltz   [2014 Dec] 
*رساله یهودا Epistle of Jude  [2014 Dec] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۷) انقلاب فرانسه Révolution française  انقلاب فرانسه ، طلوع باشکوه خورشید  [2014 Dec] 
*گفت و ‌شنود همنشین بهار با ایرج مصداقی در مورد «ابلاغیه چراغ خاموش» مسعود رجوی   [2014 Nov] 
*مجاهدین و رابینسون کروزوئه خراسانی  [2014 Nov] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۶)انقلاب آمریکا American Revolution   [2014 Nov] 
*مسعود رجوی و «پرچم»اش / از «جیم» تا «عین جیم»  [2014 Nov] 
*بارگشت دوباره ویلیام باتلر ییتس   [2014 Nov] 
*الله‌ قلی برای من دوست خوبی بود = گفتگو با ساسان سترگ دره شوری و حیدر جهانگیری  [2014 Nov] 
*تاریخِ جهان دادگاهِ جهان است (۵) انقلابِ صنعتی Industrial Revolution  [2014 Nov] 
*زیگونروایزن (آوای کولی)  [2014 Oct] 
*سخنرانی تروتسکی در مکزیک در مورد محاکمات مسکو   [2014 Oct] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است ۴ عصر روشنگری The Age of Enlightenment   [2014 Oct] 
*گفتگو با شادی Разговор со счастьем  [2014 Oct] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۳) رنسانس Renaissance دوران گذار بین سده‌های میانه و دوران جدید   [2014 Oct] 
*داستان یهودیان بنی‌قُریْظه غبارآلود است   [2014 Oct] 
*گفت‌ و ‌شنود با دکتر کریم قصیم ۱ آزادیِ نظر را به بهایِ «احترامِ شخصی» نباید فروخت   [2014 Sep] 
*پاییز خودش نوعی بهار است   [2014 Sep] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۲) قرون وسطی فاصله میان دوران باستان و رنسانس  [2014 Sep] 
*رساله سه شیاد  De tribus impostoribus  [2014 Sep] 
*همنشین بهار.تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است دوران کلاسیک باستان Classical antiquity  [2014 Sep] 
*گروندریسه Grundrisse کشف حجاب می‌کند  [2014 Sep] 
*در دلِ هر «نفرین»ی «آفرین»ی‌‌ است  چکامه اندیشیدن به اسلام [2014 Sep] 
*ما برای چی زاده شدیم؟ همنشین بهار   [2014 Sep] 
*پیمان مولوتف ـ ریبن‌تروپ Molotov–Ribbentrop Pact  [2014 Aug] 
*کتاب الشفاء مشعلی فروزان در قرون وسطی  [2014 Aug] 
*تنها صداست که می ماند «من ماندگار نخواهم شد» «نیمای غزل» به میهمانی خاک رفت   [2014 Aug] 
*فراز و فرود علی زرکش در گفتگو با اسماعیل وفا یغمائی   [2014 Aug] 
*یوهانس کپلر Johannes Kepler طرحی نو در آسمان نجوم   [2013 Dec] 
*تیرباران چائوشسکو و همسرش  انسان گرگ انسان است [2013 Dec] 
*اسپانیا و «قطعیتِ حکم دادگاه»اش  اوسا عَلم این یکی را بِکش قلم  [2013 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (۳۲) ای چنگ ناله برکش و ای َدف خروش کن  [2013 Dec] 
*یکبار دیگر ماندلا  هر پدیده ای را باید از جوانب مختلف بررسی کنیم [2013 Dec] 
*سرنوشتم را با دست خویش می‌نویسم. یادی از نلسون ماندلا   [2013 Dec] 
*ایتوس، پاتوس، لوگوس/ Ethos , Pathos , Logos  [2013 Dec] 
*تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد / خاطرات خانه زندگان (۳۱)  تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد [2013 Dec] 
*غبارزدایی از آینه ها / بازجویی از سعید محسن  [2013 Nov] 
*Exit Strategy استراتژی خروج  [2013 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان(۳۰) هر چیز و هر امری در «شدن» خود است که «حقیقت» می‌‌‌‌‌یابد.   [2013 Nov] 
*بچه‌ها دارند می‌میرند؛ ای که دستت می‌رسد کاری بکن   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه‌ها. دفاعيات پرشور شکرالله پاک نژاد  [2013 Nov] 
*کلاه آبی‌ها Blue Beret United Nations peacekeeping   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه‌ها ترور محمد مسعود و بازجویی خسرو روزبه   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه ها / بازجویی محمد حنیف‌نژاد   [2013 Nov] 
*ای روشنی صبح به مشرق برگرد / ای ظلمتِ شب، با من بیچاره بساز- خاطرات خانه‌ زندگان ۲۹   [2013 Nov] 
*آسیمیلاسیون Assimilation   [2013 Nov] 
*اینجا «جلجتا» ست، جائی که مسیح را به صلیب کشیدند (خاطرات خانه زندگان ۲۸)  [2013 Oct] 
*سیاست‌زدگی واگیر دارد از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود [2013 Oct] 
*عهدنامه گلستان و کارچاق‌کن آن گور اوزلی  [2013 Oct] 
*جان رالز و «پسِ پردهِ بی‌خبری» The veil of ignorance  [2013 Oct] 
*هستم آنکه هستم / اِهیِه اَشِر اِهیِه / אהיה אשר אהיה  [2013 Oct] 
*بادها می‌وزند و برگها فرو می‌ریزند. خاطرات خانه زندگان (۲۷)   [2013 Oct] 
*Ad Hominem ماه منطق در مُحاق سفسطه  [2013 Oct] 
*به من بگو ستارگان و ‏آفتاب دروغند ولی نگو که عشق وجود ندارد.   [2013 Oct] 
*یادی از ژنرال جیاپ و نبرد دین‌بین‌فو Điện Biên Phủ  [2013 Oct] 
*Loaded language آب و تاب دادن به زبانِ زبان بسته  [2013 Oct] 
*اسطوره اشرف (متن پیام مسعود رجوی، ۲۷ شهریور ۱۳۹۲)  [2013 Sep] 
*گفت‌و‌شنود با آقای ناصر‌رحمانی‌نژاد/ واقعیت تا چه اندازه واقعی‌ست؟  [2013 Sep] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۵)   من اینجا ایستاده ام، بدون اینکه کار دیگری از من ساخته باشد.  [2013 Sep] 
*به رهی دیدم برگ خزان...
پاییز خودش نوعی بهار است  [2013 Sep] 

*لئون فوکو و «آونگ»ش Foucault pendulum  [2013 Sep] 
*کمون پاریس طلایه دار انقلاب اجتماعی درقرن نوزدهم  [2013 Sep] 
*شبیخون به مجاهدین و «مقراضِ تیزِ تناقض»   [2013 Sep] 
*ژاله خون شد. هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2013 Sep] 
* R2P (اصل حمایت و حفاظت)  [2013 Sep] 
*در انتهای غم همیشه پنجره ای باز است. پنجره ای روشن  [2013 Sep] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۴) نامش بر برف نوشته بود. خورشید ذوبش کرد و آب آن را با خود برد.  [2013 Aug] 
*دکتر منوچهر هزارخانی و آقای ۹۹ درصد  [2013 Aug] 
*قطعنامه ۵۹۸، پذیرش آتش بس و عملیات فروغ جاویدان  [2013 Aug] 
*گذری به اسپانیا  [2013 Aug] 
*رؤيا خود نوعی زندگی است.   ایَا سروش سحرگاهان، تو روشنی را جاری کن  [2013 Jul] 
*تجربهِ رؤیاوَش وحی  رؤیا صدایِ وجدان ما است.  [2013 Jul] 
* فرقه، و سینه زدن زیر عَلمِ ارتجاع  [2013 Jul] 
*کُفرِ یک دوران، دینِ دورانِ بعد است.  [2013 Jul] 
*دود از کُنده بلند می‌شود.- هوشنگ عیسی بیگلو، آن «مرد آهسته»‌   [2013 Jul] 
*با چنین فرهنگی چگونه می‌شود ایران را آزاد کرد؟  [2013 Jul] 
*وقتی چیز غریبی می‌شنویم، نباید پیشاپیش آن را رّد کنیم.  [2013 Jul] 
*انسان موجودی خاطره گرا است   به یاد تقی روحانی، گوینده پیشکسوت رادیو ایران  [2013 Jun] 
*«شریعت» ، آخوندی و غیرآخوندی ندارد.  [2013 Jun] 
*طوطی جون می خوام برات قصه بگم - عباس رحیمی با غم ها و طوطی اش   [2013 Jun] 
*مسعود رجوی، «معّلم»ی که «مُبلّغ» شد  [2013 Jun] 
*جلیل شهناز، شهنواز تار ایران، به میهمانی خاک رفت.  [2013 Jun] 
*آیا «حسن روحانی» تغییر کرده است؟  [2013 Jun] 
*وحدتِ ظرف و مظروف، بی تضاد نیست  [2013 Jun] 
*کارمینا بورانا Carmina Burana - اسماعیل وفا یغمایی و سرود ای آزادی   [2013 Jun] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۳) بجز به حلقه عشاق روزگار مَبر- بجز به کوی خرابات آشیانه مکن [2013 May] 
*مادر معینی، چاووش شادی و امید دانی که کیست زنده؟ آنکو ز عشق زاید. [2013 May] 
*ما پروردگان سفره استبدادیم   [2013 May] 
*ما همه «خر ژان بوریدان» یم.  Buridan's Ass  [2013 May] 
*تب و تاب انتخابات، مسعود رجوی را هم گرفت.  [2013 May] 
*شب پره ها می آیند و می‌روند، آفتاب می‌ماند  [2013 May] 
*در باره نامه سرگشاده
صفحه روزگار، حرف حق را ضبط می‌کند  [2013 May] 

*میراث باستانی ایران در جای جای جهان  [2013 Apr] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۲)   چرا به جای آنکه اصلاً هیچ چیزی نباشد چیزی وجود دارد؟  [2013 Apr] 
*داستان زندگی «جیرولامو ساوو نارولا»   آیا مبارزه علیه ستمگران لزوماً حقانیت می‌آورد؟  [2013 Apr] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۱)  هیچ کس شراب نو را در مشک کهنه نمی‌ریزد. [2013 Apr] 
*سیک‌رِدنی داک‌لاد خوروشووا- گزارش محرمانه خروشچف  [2013 Mar] 
*امام محمد غزالی و حس غریب نوروز  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان و گزارش Хрущевخروشچف  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت بیستم)  مردم غریبه نیستند، غریبه اجنبی است.  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت ۱۹)- تاریخ ایران با افسانه و شایعه همراه است.   [2013 Mar] 
*یک مُشت دَری وَری On Bullshit آستانه و پیشاهنگ کردار آدمی، گفتار اوست [2013 Feb] 
*ما همه از دَم، «پریود» یم.  [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (۱۸) هر تاریخ واقعی، تاریخ معاصر است [2013 Feb] 
*هر کسی در زندگیش «او»یی دارد  [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هفدهم) زندان قزل قلعه با حوض و بید مجنونش [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت شانزدهم) زندگی فرا‌تر از سرکوبگرانش خواهد زیست. [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت پانزدهم) آیا نقش بند حوادث ورای چون و چراست؟ [2013 Jan] 
*کلام بی صدای برف Silent Snow  [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت چهاردهم)
مشکل جامعه ایران با گرفتن قدرت سیاسی حل نخواهد شد  [2013 Jan] 

*شاه و سمپوزیوم لیزر Laser Symposium  [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت سیزدهم)
«مراد برقی» و «سرکار استوار» در زندان قصر  [2013 Jan] 

*قتلعام کاتین The Katyn massacre  [2013 Jan] 
*خاطراتِ‌ خانه‌‌ زندگان (قسمت دوازدهم) کمون زندانیان سیاسی هم «شورای نگهبان» داشت. [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت یازدهم) زندان قصر یکی از ارکان تاریخ معاصر ایران است [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت دهم) یک مثقال عمل، یک خروار تحلیل نیاز دارد. [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت نهم) اسلحه باید حرمت کتاب را حفظ کند [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هشتم) تجارب شخصی هم بُعد اجتماعی و تاریخی دارد. [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هفتم) فانتزی بخشی از واقعیّت است [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت ششم) کتاب حوادث همیشه از نیمه آن باز می‌شود. [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت پنجم) کاش زندگی هم دنده عقب داشت.  [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت چهارم) درخت آلو را نمی‌شه به شمشاد پیوند زد.   [2012 Nov] 
*‌خاطرات خانه زندگان (قسمت سوّم) الا یا خیمگی خیمه فروهِل...  [2012 Nov] 
*سخنرانی تاریخی یاسر عرفات در سازمان ملل (۱۳ نوامبر ۱۹۷۴) نگذارید شاخه زیتون از دستم بر زمین افتد. [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت دوّم)  [2012 Nov] 
*زندان=‌زنده دان، خاطراتِ خانه زندگان (۱)  [2012 Nov] 
*احمد قابل، ظریف جلالی و «گروه والعصر»  [2012 Oct] 
*کورش و سنگ‌نگاره مرد بالدار پاسارگاد  [2012 Oct] 
*استوانهٔ کورش Cyrus Cylinder «مانترا»ی خیال‌انگیز (+ویدیو)  [2012 Oct] 
*گروندریسه Grundrisse کشف حجاب می‌کند(+ویدیو)  [2012 Oct] 
*اریک هابسبام و سنّت های ساختگی  [2012 Oct] 
*پراودا ПРАВДАدم از پراودا می‌زند. (+ویدیو)  [2012 Oct] 
*پیاز، وجودی است بی تناقض. به یاد «ویسلاوا شیمبورسکا»  [2012 Sep] 
*حُکمِ قتل زندانیان سیاسی، «قیر»ی که بر سر نظام ریخت  [2012 Sep] 
*کشتار سال ۶۷ و سخنان هَشَلهَف  [2012 Sep] 
*وقتی می‌میریم چه چیزی با ما خواهد مرد؟ به یاد کوهنورد پیر فرج الله شریفی گلپایگانی [2012 Sep] 
*من اینجا ایستاده ام و جز این کاری از من ساخته نیست.   [2012 Aug] 
*Standard Model of Particle Physics مُدِل استاندارد  [2012 Jul] 
*هر ادعّایی باید مُستند به مَدرک اثباتی باشد. (در مورد مقاله خانم عفت ماهباز)  [2012 Jul] 
*دکتر علی شریعتی و «آوف هه بونگ» Aufhebung + ویدئو  [2012 Jun] 
*حقِ‌‌ آزادی و «هی‌بی‌اِس‌کورپس» Habeas Corpus  [2012 Jun] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (+ویدیو) تقویم تاریخ [2012 Jun] 
*Gracias a la vida گراسیاس آلا ویدا (+ترجمه ترانه به ۱۲ زبان)  [2012 Jun] 
*ویولتاپارّرا، مرسدس سوسا، گراسیاس آلاویدا (+ویدیو)  [2012 Jun] 
*دولت ویشی، گشتاپو و دارزدن رودلف هیلفردینگ (ویدیو)  [2012 Jun] 
*پرویز شهریاری و طناب دور زمین (ویدیو)  [2012 Jun] 
*پوراژِن چستوا، شکست پذیری و شکست باوری (ویدیو)  [2012 May] 
*صَلِّ عَلَی مُحَمَّد ، «سیمون هرش» خوش آمد ! تقویم تاریخ، اردیبهشت ماه  [2012 May] 
* اَرِه و اوره و شمسی کوره (ویدیو)  [2012 May] 
*شاهین نجفی و «حقِ تمَسخر» The Right to Ridicule (+ ویدیو)  [2012 May] 
*ماه به دیدار زمین می‌آید. Supermoon (+ویدیو)  [2012 May] 
*«سرزمینِ گوجه‌ هایِ سبز» و اعدام چائوشسکو (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*تقویم تاریخ و نیمه پنهان ماه (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*پرویز ثابتی و «ابراز تاسف» در گیومه  [2012 Apr] 
*سیروس نهاوندی، اسبِ تراوایِ ساواک (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*زندان قصر، دادگاه ژیان پناه و داستان تجاوز به زندانیان سیاسی  [2012 Apr] 
*با تاریکی نمیشه سراغ تاریکی رفت گزارشهای دروغ در مورد زندان [2012 Mar] 
*سفره ۷ سین Haft-Seen در هتل اموات ( ویدیو )  [2012 Mar] 
*Bertolt Brecht برتولت برشت و اپرای صَنار سه شاهی (ویدیو)  [2012 Mar] 
*خدا و قوری کیهانی Bertrand Russell Interview بخشی از گفتگوی راسل با CBC و BBC  [2012 Mar] 
*برتراند راسل و «قوری»اش Russell's teapot  [2012 Mar] 
*آیا نوترینو، به گَردِ نور می‌رسد؟  [2012 Feb] 
*پرویز ثابتی Parviz Sabeti نمونه کامل یک پلیس سیاسی (+ویدیو)  [2012 Feb] 
*از چه چیز واهمه داری؟ من شو خایف ؟ (+ویدیو )  [2012 Feb] 
*والنتین، پوشکین، یوگنی‌ آنه ‌گین Evgeny Onegin  [2012 Feb] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه بهمن (+ویدیو)  [2012 Jan] 
*جنگ‌افروزان، مُرتجعین را قِلقِلک می‌دهند. (وبالعکس)  [2012 Jan] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه دی (+ویدیو)  [2012 Jan] 
*سخنرانی استالین ۱۱ دسامبر ۱۹۳۷ Речь Сталина  [2011 Dec] 
*شورشِ نان در تهران  [2011 Dec] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه آذر (+ویدیو)  [2011 Dec] 
*Rafiq Tağı «رافق‌تقی» ‌و‌ قصّهِ‌ هولناکِ‌ ارتداد (+ویدیو)  [2011 Dec] 
*آنتی‌تزِ اشرف، در خودِ اشرف است.  [2011 Nov] 
*آوایِ کولی، زیگونروایزن و قتل‌عامِ سال ۶۷  [2011 Nov] 
*تقویم تاریخ: رویدادهای ماه آبان (+ویدیو)  [2011 Nov] 
*R2P و آخرین سخنرانیِ معمر قذافی (+ویدیو)  [2011 Oct] 
*نگاهی به ۳۰۰ سنگ قبر. نیستی، آبستن هستی است.(+ویدیو)  [2011 Oct] 
*امیرکبیر و «جِّنِ» جُدَری  [2011 Oct] 
*دستخط امیرکبیر، به یادِ استاد ایرج افشار آن مردِ آهسته (+ویدیو)  [2011 Oct] 
*نامه هایِ جَعلی یزدگرد ساسانی و عُمَربن خطّاب (+ویدیو)  [2011 Sep] 
*دکتر محمود حسابی و جعلیات اینترنتی (+ویدیو)  [2011 Sep] 
*عباس شهریاری جاسوس ۱۰۰۰ چهره ساواک (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*۱۱ سپتامبر و بن لادنِ پنتاگون (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*سرلشگر قرنی از کودتا تا ترور (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*رّد پای علمای اعلام بر سنگ قبر ستارخان  [2011 Aug] 
*ترور سپهبد رزم آرا در مسجد سلطانی  [2011 Aug] 
*آخوند مُحقّق کَرکی، عَلمدار تشّیع صفوی  [2011 Jul] 
*عملیات پنجه عقاب Operation Eagle Claw  [2011 Jul] 
*کلکم راع و کلکم مسئول؛ اسیرکُشی سال ۶۷ و سخنان آقای اردشیر امیرارجمند  [2011 Jun] 
*مقام صدیقی تنها راستگویی در قول و عمل نیست  [2011 Jun] 
*کمون پاریس ، تنها به پاریس مربوط نمی‌شود  [2011 Jun] 
*خوزه مارتی پیامبر استقلال و مبشر انقلاب در آمریکای لاتین (ویدئو)  [2011 May] 
*از Srebrenica سربرنیتسا تا بغداد  [2011 May] 
*منوچهر سخایی و آن «پرستو» که دشنه آجین شد.  [2011 Apr] 
*آوریل سیاه اشرف و نقش اشغالگران عراق  [2011 Apr] 
*ریزوم ، خاک و ُخل دارد  [2011 Apr] 
*امام محمد غزالی عزیز است اما نوروز از او عزیزتر  [2011 Mar] 
*سفره هفت سین در هتل اموات‌  (خدا نکند که خدا مرده باشد...) [2011 Mar] 
*کتاب سبز قذافی، تو زرد از آب درآمد   [2011 Feb] 
*وقت آن است که چشم فتنه کور شود ! (گرد و خاک در مجلس ایران)  [2011 Feb] 
*روز والنتین ، پالی‌آمِری polyamory و ، «عشق» ضربدری  [2011 Feb] 
*کويکی با یک تیر چند نشان می‌زند  [2011 Feb] 
*پرویز ثابتی، مقام امنیتی ابرو کمانی  [2011 Jan] 
*ستمگران از ما عبور نخواهند کرد. رنج محسن یلفانی «در یک خانواده ایرانی» [2011 Jan] 
*خودکشی دردی را دوا نمی‌کند. ( علیرضا پهلوی از کاخ سعدآباد تا بوستون)  [2011 Jan] 
*یک بار دیگر تقی شهرام  [2010 Dec] 
*« دین‌خو » بود اما، پرسش ‌‌ستیز و ستم ‌پذیر نبود.  [2010 Nov] 
*مُشک آن است که خود ببوید، نه آن‌که «هابرماس» بگوید  [2010 Oct] 
*«مُدل استانداردِ» فیزیک ذرّات ، قصه‌ای ناتمام  [2010 Oct] 
*گلهای صحرائی را همیشه رایحه ای دل انگیز است، یادی از روشنک (گوینده برنامه گلها)  [2010 Sep] 
*من به گوش تو سخن های نهان خواهم گفت... به یاد ستار لقایی [2010 Sep] 
*«طرح عظیمِ» استیفن هاوکینگ - خدا، وِل مُعطل است !  [2010 Sep] 
*مرگ، دوست انسان است و هرگاه رسید قدمش مبارک باد.  [2010 Sep] 
*سلام بر دکتر علی جوان
ليزر گازی، مي‌توانست سال ۱۹۳۰ اختراع شده باشد  [2010 Jul] 

*سال ۶۷ در عملیات فروغ جاویدان (مرصاد)، ۳۰۱ زندانی سیاسی به خاک افتادند  [2010 Jul] 
*آشکار‌سازی با پنهان‌سازی همراه است. (خطانامه تاج زاده و، اسیر کُشیِ سال ۶۷)   [2010 Jun] 
*«اشترن» و «ایرگون» در «دیر یاسین»  [2010 Jun] 
*نمی توان بر پرسش و نقد، دهنه زد. (آقای کروبی و قتلعام سال ۶۷)  [2010 May] 
*سرود زیبای «ای رقیب»
که‌س نه‌ڵێ کورد مردوه‌، کورد زیندوه‌  [2010 May] 

*انتشار اسناد قتلعام کاتین
چراغ حقيقت در طوفان کشمکش‌ ها نخواهد مُرد  [2010 May] 

*قرقیزستان و، پدیده «خستگی پنهان»  [2010 Apr] 
*شب، هاوانا می‌رقصد...
« کامیلو سینفوئگوس » یکی از معماران انقلاب کوبا  [2010 Apr] 

*دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا Wikipedia و حق مقدّس ویرایش   [2010 Mar] 
*گويای حکايتی‌ ست آن شمع خموش / خودکشی «منصور خاکسار»  [2010 Mar] 
*شعر «مارتین نیمولر»
وقتی مرا گرفتند، صدای احدی در نیآمد.  [2010 Mar] 

*دکتر جلال صمیمی، کاشف سرچشمه های پرتو گاما در هاله ی کهکشان در آن دیار که طوطی کم از ذغن باشد... [2010 Mar] 
*در بلوچستان بلوچی بود نامش دادشاه...   [2010 Mar] 
* آیا « عبدالمالک ریگی »، جا پای « دادشاه » می‌گذارد؟  [2010 Feb] 
*طفلِ جان و شیرِ شیطان به یاد «دکتر محمد رضا عاملی تهرانی»  [2010 Feb] 
*روز عشاق و، «عشق خرمگس» ! (ای عشق همه بهانه از توست...)  [2010 Feb] 
*این یک پیپ نیست، تصویری از یک پیپ است (یادی از زندان شاه و یدالله خسروشاهی ...) (یادی از زندان شاه و یدالله خسروشاهی نماینده تیپیکال طبقه کارگر ایران) [2010 Feb] 
*مهندس بازرگان و کتاب «سیر تحول قرآن» (با خدا و خرافات هر جنایت و فریبی ممکن است)  [2010 Feb] 
*از دار دنیا یک زن حلال داشتیم، آن را هم آقای خمینی حرام کرد!  [2010 Jan] 
*برف نو ، برف نو ، سلام، سلام  [2010 Jan] 
*«عالیجناب خاکستری» تاقچه بالا می‌گذارد!  اندر «شبه‌استعفا»ی روح‌الله حسینیان [2010 Jan] 
*در برابر زره‌پوش‌ها چگونه از خود دفاع کنیم ؟  [2010 Jan] 
*درگذشتِ آیت‌الله منتظری و گوشه کنایه‌های مقام معظم رهبری  [2009 Dec] 
*راستی کمان در کژی است. آیت‌الله منتظری، خون دو فروهر و «قاعده درأ»  [2009 Dec] 
*«تبَر به دستان در عراق» سر برخود تصمیم نمی‌گیرند.  [2009 Jul] 
*مسئلهِ مجاهدین به «غیرمجاهدین» هم مربوط است.   [2009 Mar] 
*صورتي‌ در زير دارد آنچه‌ در بالاستی، پیام نوروزیِ «شیمعون پرس»   [2009 Mar] 
*همه عمربرندارم سر از این خمار مستی
آیا خدا نیز، با «نرینه غاصب» کنار آمده است؟  [2009 Mar] 

*هرچه در ديگ است به چمچه مي آيد. کنفرانسِ «دوربانِ ۲» و، آقای اوباما  [2009 Mar] 
*آیت الله منتظری بی شیله پیله است، امّا... «اعدام نامه» و، آن «اسیرکُشیِ ظالمانه» جای تأمّل دارد.  [2009 Feb] 
*مسیح ِ باز مصلوب - یادی از الله قلی جهانگیری ، آن جان شیفته  [2009 Feb] 
*عاقبت، از ما غُبار مانَد، «گاست» و «هایزر» و «گوادلوپ»، آن «آلاچیقِ کنارِ دریا»  [2009 Feb] 
*«حاج محمد شانه‌چی» بخشی از تاریخ معاصر ایران بود.  [2009 Jan] 
*«مِه‌بانگ» BIG BANG و بزرگ‌ترین آزمایشِ علمیِ تاریخِ بشرّیت  [2008 Sep] 
* ما قربانيانی هستيم که جامه جلّاد پوشيده ايم. به یاد « محمود درویش »  [2008 Aug] 
*گاهی بايد کلمات در خدمتِ پوشاندن واقعّيات باشد. (داستانسرایی در مورد قتل‌عام سال ۶۷)  [2008 Aug] 
*سفره هفت‌سین در هتل اموات  [2008 Mar] 
*سرود «خمینی ای امام» به مجاهدین ربطی نداشت  [2008 Feb] 
*ادیت پیاف Edith Piaf ، گُنجِشَکَکِ اَشی مَشی  [2008 Feb] 
*دادگاه‌ پوئک و «نشست ژوئن ۲۰۰۱ در اشرف»  [2008 Feb] 
*سفره هفت سین در هتل اموات‌
خدا نکند که خدا مرده باشد...  [2007 Dec] 

*ابوذر...چی شده مادر؟ ...چرا می لنگی؟  [2007 Dec] 
*مسیح ِ باز مصلوب - [یادی از الله قلی جهانگیری ، آن جان شیفته]  [2007 Dec] 
*در کوچه باغ های عشق ، َبلا می باَرد. یادی از شکرالله پاک نژاد، شعور سياسي اجتماعي جنبش آزاديخواهي مردم ايران (بخش دوم)  [2007 Dec] 
*ای عشق چهره آبی ات پيدا نيست. یادی از شکرالله پاک نژاد ، شعور سياسي اجتماعي جنبش آزاديخواهي مردم ايران (بخش نخست)  [2007 Dec] 
*سیاست پدر و مادر ندارد  (جمهوری خواهان اسپانیا و ، غربِ دوچهرهِ کاسبکار) [2007 Nov] 
*تو قلب بیگانه را می شناسی ، زیرا که در سرزمین مصر بیگانه بوده ای
یادی از احمد غفارمنش  [2005 Mar] 

*شب ُسرودش را خواند، نوبت پنجره هاست / گفت و شنود با نويسنده کتاب « نه زیستن نه مرگ »  [2005 Mar]