نگرش فلسفی برتراند راسل، دربردارنده‌ی نقد هستی‌شناسی کلیسایی است. به باور او نبایستی، هستی‌شناسی و نگرش فلسفی خودمان را بر پایه‌ی آن‌‌چه که نه می‌توان اثبات‌اش کرد و نه می‌توان رّدش نمود، بنا کنیم و به عقایدی بچسبیم که به جای مدارا و رواداری، کینه و نفرت را به ارمغان آورَد.

از یاد نبریم که انسان، گرگ انسان است و بر پایه تعصّب به باورهایش، به راحتی حکم به نابودی و حذف فیزیکی منتقد نظری خود می‌دهد و نمونه های فراوان آن پیش روی ما است. 

اراده نیک داشت و دلمشغولیهای منطقی و جلوس بر بام دانشها، نتوانست او را از سهیم شدن در چالشهای اجتماعی، بازدارد.

با شوری همپای شور عشق درپی دانش بودم، می‌خواستم به دل آدمی پی ببرم، به چرایی درخشش ستارگان و به قدرت فیثاغورثیان پی ببرم که بر فراز جریان هستی با نیروی عدد تاب می‌خوردند و سیر میکردند...،

راسل به مسائل اجتماعی علاقه‌مند بود و نسبت به سرنوشت بشر و آزادی و پیشرفت و تکامل او حساّس بود... حتی در تمثیل قوری اش، به کلیسا و تفتیش عقاید نیز اشاره می‌کند و می‌خواهد تأثیر و نتیجه‌ی عملی جزمیّت و تاریک‌اندیشی را در زندگی و جامعه نشان دهد.

« کارل سیگن» ^[۴] «اژدها در گاراژ من»، ^[۵] و « ابی هندرسون» ^[۶] «هیولای اسپاگتی پرنده» ^[۷] و... را باب کردند. (موجوداتی هپروتی که وجود خارجی ندارند اما خدای متعال پنداشته می‌شوند تا دگراندیشان خداباور، باورشان بشود که الله و روح القدس و یهوه و اهورمزدای آنان هم توهّم و پوچ است.)

تمثیل دیگر «اسب شاخدار نامریی صورتی» ^[۸] است (که رنگش صورتی است و یک شاخ هم دارد امّا، نامرئی است !)

............................... 

هر چیزی را باید تا حد امکان ساده کرد، اما نه ساده تر از آن.

این آیه زیبا را آلبرت اینشتین تلاوت نمود. بله، هر چیزی را باید تا حد امکان ساده کرد، اما نه دیگر خیلی ساده. 

از دید آنان دگراندیشان چون از دین بری نشده اند، پرسش ستیز و ستم پذیر هم بوده و همه از جنس شاکیان سقراط ^[۱۲] و بازجویان گالیله و قاتلان ژردانو و عاملان «سنگسار» ند.

آیا «اژدها در گاراژ» و یا «هیولای اسپاگتی پرنده» (غول بی شاخ و دمی که شبیه اسپاگتی ریش ریش است و پرواز می‌کند!)، موفق شده اند به هر یقینی برچسب خرافه و خیال بزنند؟ یا هنوز اندر خم یک کوچه اند؟

جالب اینجا است که برخی با شبیه‌سازی های کور گفته اند نظریه ریسمان ^[۱۳] در فیزیک، چون همه ی هستی را در سطح ریزگان اتمی و از ریسمان های میکروسکوپی به تصویر می‌کشد، بر دین مبین اسپاگتی‌گرایی، صّحه می‌گذارد!

درست است که هر چیزی را باید تا حد امکان ساده کرد، اما نه ساده تر از آن.

راسل گفته است خداباوران از بس باورهای خودشان را تکرار می‌کنند برایشان وهم و خیال، یقین جلوه می‌کند. ولی همین استدلال در مورد قوری خودش نیز صادق است.

از بس قیاس مع الفارق قوری کیهانی به مذاق شبه آته‌ئیستها، مزّه کرده و تکرار شده، جنبه خیالی و غیرواقعی آن دیده نمی‌شود.

بگذریم که از نظر ریاضی ابتدا می‌بایست حرکت آن به اصطلاح قوری میان زمین و مرّیخ تأئید شود و خود راسل که عالماً عامداً وجود آنرا «فرض» نمود، بیشتر از هر کسی می‌داند که آن قوری شکستنی چقدر پا در هوا است.

تازه باید آن پندار (اگر قرار است با خدا، این همانی شود)، رنگ و بوی حقیقت داشته و در آئین های مردم در قرون و اعصار راه یابد. خیلی‌ها آمدند و خیلی حرفها زدند و امر به تکرار کردند، اما چون کفهای روی آب گم و گور شدند. توده های مردم باید آن پندار را با دل و جان بپذیرند و با آن اخت بشوند.

آن پندار (در اینجا قوری)، باید کسانی را هم که نه پرسش ستیزند و نه ستم پذیر و باورهایشان معلول ترس و نفع و جهل بشر اولیه در برابر طبیعت اسرارآمیز نیست، جلب کند و برای مبارزان راه آزادی که در مصاف با عمله استبداد، به قلب آتش می‌روند، سّد و دیوار نباشد. امّا قوری راسل پُر از امّا و اگر است و با اگر و مگر و وهم و خیال نمی‌توان همه چیز را وهم و خیال جلوه داد.

...............................

خیز تا بر کلک آن نقاش جان افشان کنیم.

دستاوردهای تکامل و فیزیک می‌گوید که سخت ترین، سنگ ترین و چگال ترین صخره ها و سنگها، (که مغز ما می‌شناسد و جامد و نفوذناپذیر تعریفش می‌کند)، پر از «خالی» است و چون نسیم سحرگهان لطیف و سبکبال. اما دستهای ما که با مغزمان بده و بستان دارند، سیخکی رفتار کرده و لطافت و خلاء عظیم درون سنگ سخت را حّس و باور نمی‌کنند. اصلاً به آن راه ندارند. تکامل آدمی آنگونه نبوده که بتواند در دنیای اتم ها چرخ بزند و فضاهای خالی و بیکرانه اش را دُور بزند.

هل سباحت را رها کن کبر و کین
نیست جیحون نیست جو، دریاست این
وانگهان دریای ژرف بی‌پناه
در رباید هفت دریا را چو کاه

راز و رمز این جهان زنده و زیبا و این «همه نقش عجب در گردش پرگار»، آنقدرها هم ساده و پیش پاافتاده نیست که با یک قوری چای حل و فصل شود و اژدهای گاراژ و اسب نامرئی تک شاخ و اسپاگتی پرنده ریش ریش، سلام و صلوات بفرستد.^[۱۴]

نیزه بازی اندر این گوهای تنگ

پانویس

.....................................

2- قوری راسل، قوری آسمانی و کیهانی هم نامیده شده است. celestial teapot / cosmic teapot

.....................................

منبع:پژواک ایران