روابط ایران و روسیه در گذر تاریخ
همنشین بهار


What is Past is Prologue
گذشته، پیش درآمد اکنون است  

‌ 

 
 
اگر به تنظیم رابطه غیرقابل دفاع روس‌ها با ایرانیان اشاره می‌شود، به این معنی نیست که دیگران به ما ستم نکرده‌اند. اثباتِ شیء نفی ماعَدا نمی‌کند (بودن چیزی، دلیل نبودن چیز دیگر نیست). آنچه بر دولت ملی دکتر مصدق گذشت و آن مُردادِ گران در سال ۳۲، داستان کنسرسیوم و بسیاری گزاره‌های دیگر، در خاطره‌ جمعی مردم حضور دارد.
بماند که روسیه در امثال لیاخوف و اولیانف و پوتین خلاصه نمی‌شود. تورگنیف و داستایفسکی و ژرژ گاموف، پوشکین و چخوف و بولگاکف، گوگول و تولستوی و شولوخف، باریس پاسترناک و شوستاکوویج و مندلیف هم روس بودند.
همچنین هزاران زن و مردی که در مبارزه با فاشیسم در لنینگراد جان باختند. 
 
خانم‌ها و آقایان محترم سلام بر شما. این مطلب به روابط ایران و روسیه از گذشته‌های دور تا کنون می‌پردازد و به شماری از مهم‌ترین گزاره‌ها، به صورت تیتر وار اشاره شده‌است.
از روزگار صفویان و ترکمانانِ آق قویونلو و نادرشاه افشار، تا دوره قاجار و پهلوی و زمانه پُرآشوبِ کنونی، روس‌ها[زمامداران]، به ایران چشم طمع دوخته‌اند. 
چرا طرح اینگونه مباحث ضروری است؟ چون شناخت وضع موجود از رهگذر شناخت زمان گذشته ممکن است. از ۱۵۲۱م (۹۰۰ خورشیدی) که سفیری از سوی شاه‌اسماعیل‌اول به مسکو اعزام شد، تا همین الآن، ایران از تغییر و تحولات روسیه متأثر شده‌است. سهمی از گسترش جغرافیایی آن کشور طی چهار قرن گذشته ناشی از جدایی آب و خاک ایران و ضمیمه‌کردن آنها به حدود روسیه بوده، ازاینرو برای مطالعهٔ تاریخ مناسبات ایران و روسیه باید از تاریخ روسیه و سیر تحولات این کشور نیز آگاه بود.
...
دو نکته برای اهل تمیز:
- اشاره به وقایع اتفاقیه در گذشته‌های دور، لزوماً به معنی تَسرّی‌دادنِ آن به حال و وضع امروز نیست.
- ایران را (مثل هر کشور دیگری) با حاکمان آن نباید این‌همانی کرد. 

1) تاریخ روسیه از گروه نژادی اسلاوهای شرقی که امروزه بیشتر در بالکان، آسیای میانه، سیبری و… سکونت دارند آغاز می‌شود.
شکل اولیهٔ نظام سیاسی روس‌ها، «خاقانات روس» نام‌داشت. در ۸۸۲ م (۲۶۱ خورشیدی) وایکینگ‌ها (دریانوردانی از جنوب اسکاندیناوی که بر اکثریتی از اسلاوها فرمان می‌راندند)، شهر کی‌یف را از تصرف خزرها (اقوام کوچ‌نشین ترک زبان...) بیرون‌آوردند و آن را پایتخت «روس کی‌یف» نمودند. 
2) هستهٔ نخست ایجاد دولت روسیه تأسیس «ایالت اسلاوی روسیه کی‌یف» بود که با پذیرش آیین مسیح در سال ۹۸۸م (۳۶۷ خورشیدی) و اقتباس فرهنگی از میراث روم شرقی، فرصت را برای عرض اندام امیرنشین مسکو فراهم کرد.
3) سال ۱۲۲۱م (۶۰۰ خورشیدی) نیروهای چنگیزخان مغول (تموچین)، به داخل خاک اروپایی روسیه وارد شدند و دو سال بعد تقریباً تمامی سپاه روس را لَت‌وپار کردند.
4) سال ۱۲۲۷م (۶۰۷ خورشیدی) چنگیز درگذشت و مغولان به چین بازگشتند. اما یک دهه بعد جانشین چنگیز (اوگتای، اوگتای قاآن)، تاخت و تاز به مسکو را از سر گرفت.
5) کم‌کم دولت روسیه از امیرنشین مسکو به امپراتوری تزاری مبدل شد. امپراتوری فزون‌طلب و زورگو که با تصرف ممالک ضعیف بر وسعت و ثروت خود می‌افزود.
6) از سال ۱۲۶۳م (۶۴۲ خورشیدی)، که دوک‌نشین بزرگ مسکو Grand Duchy of Moscow (دولت قبل از روسیه تزاری) بر سر زبان‌ها افتاد، ۲۰ هزار مایل مربع وسعتش بود اما در دوره نخستین تزار روسیه (ایوان مخوف)، به حدود یک میلیون مایل مربع رسید. ۵۰ برابر بیشتر. از این ایام دست‌اندازی به ایران هم شروع می‌شود.
7) اواسط قرن ۱۴، مغولان در روسیه ضعیف و ضعیف‌تر شدند، و روس‌ها روبروی آنان ایستادند و سال ۱۲۸۰م (۶۵۹ خورشیدی) خان مغول را در کنار رود دُن، شکست سختی دادند.
8) در سدهِ پانزدهم، ولایت مسکووی (که ناحیه کوچکی از سرزمین روسیه امروزی را در برمی‌گرفت)، از پرداخت خراج به مغولان سر باز زد.
9) در پیامد این اوضاع واسیلیویچ «ایوان مخوف» (۱۵۳۰–۱۵۸۴) روی کار آمد. وی قلمروی ولایت مُسکوی را توسعه داد. کم‌کم «دولت روسیه» بر سر زبان‌ها افتاد که تشکیل آن یکی از مهمترین وقایع تاریخ اروپای شمالی و شرقی بود.
10) در قرن شانزدهم، «سیاست گسترش سرزمینی» به سمت سیبری تا ولادی‌وستوک و سپس سلطه بر مغولستان و منچوری ادامه داشت. همچنین از سوی شمال، با تعرض به خاک سوئد و نروژ، و به جانب بالتیک، که در واقع پنجره روسیه به اروپا بود.
11) سلسله جدید رومانف، مرزهای روسیه را از سیبری تا حوالی بالتیک گسترش داد. هدف این دست‌اندازی‌ها؛ دسترسی به دریای سیاه و دریای مدیترانه برای دستیابی به تجارت جهانی بود.
12) با حکومت مشهورترین تزار روسیه «پتر کبیر» (۱۶۸۲ تا ۱۷۲۵م)، دستگاه حکومت مسکو، به‌طور کامل تبدیل به امپراتوری روسیه شد که بعدها از لهستان در شرق تا اقیانوس کبیر امتداد می‌یافت.
13) از همان ایام، پیشروی به سمت سواحل دریای مازندران و مرزهای ایران نیز در دستور کار قرار گرفت. پتر کبیر سال ۱۷۲۲م (۱۱۰۱خورشیدی) تمام قفقاز و گیلان و مازندران را گرفت و دریای مازندران یک دریاچه داخلی شد در روسیه.
14) سال ۱۷۲۲م یکی از نبردهای پتر کبیر به ایران اشغال رشت را بدنبال داشت. در نتیجهٔ این تهاجم، شهر رشت و مناطق دیگری از گیلان به مدت حدود یک دهه در تصرف روسیه ماند.
15) بیست‌ویکم سپتامبر ۱۷۲۳م (۱۱۰۲خورشیدی) با ترفندهای روسیه، معاهده‌ تحقیرآمیزی به نماینده امضاءکننده طرف صفوی «اسماعیل بیگ»، قالب شد!
ایران مجبور به واگذاری سرزمین‌هایش در قفقاز شمالی، قفقاز جنوبی و شمال سرزمین امروزی ایران شامل دربند (داغستان)، باکو، اراضی تابع اطراف شیروان و همچنین استان‌های گیلان، مازندران و استرآباد شد.
16) در سده‌های هجده و نوزده، روسیه حدود مرزهای خود را با تصرف شهرهای ایران در شرق و غرب آب‌های دریای خزر توسعه داد.
17) در طول قرن نوزدهم سرزمین‌های بیشتری در اروپا و آسیا به روسیه اضافه شد.
18) در اوایل قرن بیستم، شکست این کشور در جنگ با ژاپن ۱۹۰۴م (۱۲۸۳خورشیدی) به انقلاب سال ۱۹۰۵ انجامید که ازجمله پیامدهای آن، تغییر پارلمان و برخی اصلاحات دیگر بود.
19) ورود روسیه به جنگ جهانی اول و شکست آن در این جنگ به شورش‌های زیادی در شهرهای بزرگ دامن زد که در نهایت سرنگونی خاندان سلطنتی را در سال ۱۹۱۷ در پی داشت.
20) از آن ایام تا ۱۹۹۱، یک حکومت تک حزبی از کمونیست‌ها صاحب اختیار کشور بود.
21) تاریخ فدراسیون جدید روسیه به فروپاشی اتحاد شوروی در اواخر سال ۱۹۹۱ (دی ماه ۱۳۷۰) برمی‌گردد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
22) فکر برقراری رابطه با مسکو در ایران از زمان شاه سلطان محمد خدابنده (پدر شاه عباس اول) مطرح بود و می‌دانیم سفیری از سوی ایران به روسیه رفت و اعلام کرد: اگر امپراتور و نیروهایش حاضر شوند به اتفاق ایران، عثمانی را از قفقاز برانند، شاه آماده‌است دربند و باکو را به روسیه واگذار کند. (با سلطان محمد خدابنده - اولجایتو Өлзийт Хаан از سلسله ایلخانان اشتباه نشود).
23) از آنجا که روسیه در نگاه به مدیترانه، عثمانی را پیش رو داشت و از سوی دیگر عثمانی از جانب بالکان به سوی اروپای شرقی در حال پیشروی بود، تزار روس تمایل داشت با ایران وارد یک بازی سیاسی شود.
24) روسیه شخصی به نام «واسیل چیکوف» را به ایران فرستاد تا اعلام کند در رویارویی با عثمانی ما کنار شما هستیم… اما بعدها معلوم شد اینها بازی است و عثمانی نیز، از روسیه تقاضای اتحاد کرده‌ و روس‌ها هم نیم‌نگاهی به آنها داشته‌اند.
25) اروپایی‌ها طالب رویارویی ایرانیان با عثمانی بودند تا بخشی از نیروی ترکان صرف جنگ با آنها شود و از فشار عثمانی به اروپا کاسته گردد…
26) بعد از درگذشت شاه عباس دوم و قدرت‌گیری پسرش شاه‌سلیمان (شاه صفی دوم)، با تحریک روسیه، شش‌هزار قزاق با چهار کشتی، که هرکدام به دو عَراده توپ مجهز بود، در ساحل گیلان پیاده شدند و رشت را غارت کردند.
27) قزاق‌ها چندی بعد به فرح‌آباد مازندران هم حمله کردند و قصر جهان‌نما را، که از بناهای زیبای دوره شاه عباس اول بود، ویران ساختند و عده‌ای از اهالی را کشتند و شبه‌جزیره میان‌کاله را پایگاه حملات بعدی خود قرار دادند.
28) به دستور شاه‌سلیمان، قشون ایران به این شبه‌جزیره حمله، و قزاق‌ها را تار و مار کرد و از دربار روسیه مجازات آنها را خواستار شد. دولت روسیه فرماندهٔ قزاق‌ها را دستگیر کرد و در مسکو به دار آویخت و آنگاه سفیری به اصفهان فرستاد تا سوءتفاهمات را رفع کند. بعدها هم چند نماینده و تاجر از روسیه به دربار آمدند. تا در اصفهان پوست خز و سمور بفروشند…
29) دودمان صفوی ۲۲۲سال در قدرت بودند. آنها آثار نیکویی هم بجا گذاشتند اما بیشترشان نه جهان را به خوبی می‌شناختند و نه پیچیدگی دشمنان‌شان را داشتند. ازهمین‌رو دولت‌های استعمارگر ازجمله روسیه با آنان بازی می‌کردند. مناسبات سیاسی پادشاهان صفوی با تزارها فرجام خوشایندی نداشت.
30) بهرهٔ این آزمون و شناخت ازجمله تجاوز هرچه بیشتر نظامی روسیه به قلمرو ایران بود.
31) سال ۱۷۰۶م (۱۰۸۵خورشیدی)، رؤسای یک طایفه در قندهار علیه ایران به تحریکاتی دست زدند. ۱۴ سال بعد افغان‌ها نیز پیشروی خود به سمت اصفهان را آغاز کردند و شش ماه پس از محاصره اصفهان توسط محمود افغان، سلطنت صفوی سقوط کرد.
32) با اشغال ایران به دست افغان‌ها، هرج‌ومرج سراسر کشور را فرا گرفت، و تزارها برای حمله به ایران خیز برداشتند و وسط این آشفتگی و ایر و ویر، پتر کبیر خودش فرماندهی قشون روسیه را در حمله به ایران بر عهده گرفت.
33) سال ۱۷۲۳م (۱۱۰۲خورشیدی) قشون روس با چند کشتی در بندر انزلی پیاده شده و گیلان را تصرف کرد. سپاه دیگری نیز باکو را گرفت. بعدها لاهیجان هم به دست قوای روس افتاد.
34) تنش میان ایران و روسیه در دوره آغامحمدخان قاجار نیز از سرگرفته شد و پس از آن در زمان زمامداری فتحعلی‌شاه ادامه یافت.
35) در سال ۱۸۰۳ و ۱۸۰۴م (۱۱۸۲خورشیدی...) در نتیجه حمله روسیه به قفقاز جنوبی، گنجه اشغال شد و جنگ ایران و روسیه را تشدید کرد.
36) در زمان فتحعلی‌شاه دو جنگ بزرگ بین ایران و امپراتوری روسیه در یک دوره ۲۵ساله روی داد که با شکست ایران پایان یافت و بخش‌هایی از میهن ما به قلمرو امپراتوری روسیه واگذار شد.
37) تا پایان سال ۱۸۰۶م (۱۱۸۴خورشیدی)، روسیه تمام خانات قفقاز شرقی به‌جز ایروان، نخجوان و تالش را اشغال کرد. (خانات، نهادی سیاسی‌است که یک خان یا خاقان در رأس آن باشد).
38) با عهدنامه گلستان در سال ۱۸۱۳م (۱۱۹۲خورشیدی)، ایران مجبور به واگذاری دربند، باکو، و شروان شد. این معاهده نه تنها ازدست‌رفتن بسیاری از سرزمین‌های قفقاز را تأیید نمود، بلکه اذعان کرد که تنها روسیه می‌تواند کشتی‌های دریایی خود را در خزر مستقر کند.
39) عهدنامه گلستان سبب شد که روس‌ها که در بدترین شرایط در جنگ با فرانسه بودند، از گرفتاری‌های ایران آسوده شده و نیروهای خود را به جبهه درگیر منتقل کنند و سرزمین‌های جدیدی به متصرفات خود بیافزایند.
40) سال ۱۸۲۸م (۱۲۰۷خورشیدی)، با امضای عهدنامه ترکمنچای، خانات ایروان و نخجوان - تمام سرزمین‌های شمال ارس- به روسیه واگذار شد. گریبایدوف، در مقام سفیر صاحب‌اختیار روسیه تزاری در ایران، تدوین عهدنامه ترکمانچای Туркманчайский мирный договор را برعهده داشت. گفته می‌شود او پس از پناه‌دادن به تعدادی از زنان گرجی که در منازل رجال ایرانی به سر می‌بردند و طبق مفاد ماده ۱۳ عهدنامه ترکمانچای اسیر تلقی می‌شدند، در حمله جمعیت به سفارت روسیه کشته شد. 
41) روس‌ها برای تسلط به متصرفات انگلیس در هندوستان، به هِرات که در حقیقت دروازه هند بود، چشم داشتند. آسان‌ترین راه عبور دولت روسیه جهت رسیدن به پشت دروازه هِرات، دراختیارگرفتن نواحی شرقی دریای خزر و سرکوب ترکمن‌های آخال تِّکه بود. لشکرکشی روسیه در بخش‌های شرقی دریای خزر با منافع ایران تضاد داشت و در زمان صدارت میرزا حسین‌خان سپهسالار، به آن اعتراض شد اما روسیه اعتنا نکرد و نه تنها به هِرات، بلکه به مرو هم چشم داشت.
 

 
42) عهدنامه‌های گلستان و ترکمنچای، ذلت‌آوَر و اندوه‌بار بود و آسیب زیادی به ایران زد. اما پیمان آخال هم دست کمی از آن دو نداشت و ضربه مهلک دیگری به تمامیت ارضی ایران وارد کرد.
43) در پی تصاحب گستره ترکستان و بخش خاوری دریای خزر توسط نیروهای تزاری، ۱۴ دسامبر ۱۸۸۱م (۱۲۶۰خورشیدی)، زمان ناصرالدین شاه، پیمان تاسف‌آور آخال از سوی امپراتوری روسیه بر ایران تحمیل شد و خانات ترکستان و ماوراء النهر را برای همیشه از ایران جدا کردند… 
44) در پیمان آخال خط مرزی، کاملاً به نفع روس‌ها طراحی شد و آنها نه تنها کوه‌های بلند مرتفع سرحدی را در مرز خودشان انداختند، سرچشمهٔ رودخانه‌ها را نیز جزء خاک روسیه ثبت کردند که هروقت عشق‌شان کشید، آب را از روستاهای ایران قطع کنند و در نتیجه محصول خراسان را تباه سازند.
45) سال ۱۸۹۰م (۱۲۶۹خورشیدی) شورش بر ضد امتیازنامه تنباکوی شرکت رژی اوج گرفت. شورش مزبور هم نقطه تحولی در مبارزه ضد استعماری مردم ایران بود و هم دو دولت روسیه و انگلستان را به واکنش انداخت. روسیه از جنبشی که بر ضد امتیازنامه تنباکو برپا شد سوءاستفاده کرد. روس‌ها با تحریک ناراضیان به اعتراض‌ها  جهت می‌دادند. اعطای امتیاز توتون و تنباکو (انحصار-مونوپل) در سفر سوم ناصرالدین شاه قاجار به فرنگ شکل گرفت.
46) انقلاب مشروطه رخداد خوشایندی برای روسیه تزاری نبود. چرا؟ چون از ایران امتیازهای بسیاری گرفته بود و منافعش در گرو نبودِ قانون و نظم در ایران تضمین می‌شد.
47) در دوران محمدعلی شاه، ژنرال لیاخوف روسی مجلس شورای ملی را به توپ بست. شقاوتی که لکه ننگی در تاریخ پارلمانی بود.
48) در زمان مشروطیت مورگان شوستر از سوی مجلس مسؤولیت سازماندهی خزانه‌داری کل و گمرکات را بعهده گرفت. جدیت وی در انجام وظایف، باعث شد سفارت‌خانه‌های روسیه و انگلیس در ایران که منافع اقتصادی خود را در این کشور دنبال می‌کردند، حضور وی را در ایران را برنتابند. پس از اولتیماتوم روسیه به دولت ایران مبنی بر عزل او و تهدید نظامی آن کشور، مورگان شوستر ناچار شد مأموریتش را رها کند و ایران را ترک کند. (بهمن سال ۱۲۹۰) با اینکه بهانه از روس‌ها گرفته شد و شوستر از ایران رفت، اما تزارها به ایران لشکر کشیدند و تبریز و انزلی را تصرف کردند.
49) تزارها نه فقط برکناری مورگان شوستر، مستشار آمریکایی را طلب کردند بلکه مخارج تاخت و تاز به میهن ما را هم پای دولت ایران گذاشتند! 
50) شهریور ۱۲۸۶خورشیدی (۱۹۰۷م) بدون اطلاع حکومت ایران، بین دولت‌های روس و انگلیس، قرارداد سن پترزبورگ به امضاء رسید و بر طبق آن، کشور ما به سه منطقه تقسیم می‌شد. قسمت شمالی و شمال غربی در زیر نفوذ روسیه قرار می‌گرفت، قسمت جنوبی کشور در اختیار انگلستان بود، و حکومت ایران تنها صاحب‌اختیار سرزمین‌های میانی کشور می‌شد.
51) بر پایه این زدوبند، گمرک ایران هم، در شمال و جنوب در اختیار دو دولت متجاوز بود. توافق مزبور اگرچه به افغانستان و تبت و امپراطوری عثمانی و… هم اشاره داشت اما روح حاکم بر آن، تبانی بر سر سرنوشت ایران بود. قرارداد سن پترزبورگ، در شرایطی به امضای لندن و مسکو رسید که فرمان برقراری حکومت مشروطه صادر شده، نخستین مجلس شورا در تاریخ ایران شکل گرفته، و اولین قانون اساسی کشور تنظیم و تدوین شده بود.
52) به موجب این قرارداد قسمت شمالی ایران شامل شهرهای پر جمعیت و مراکز عمده تجاری، از خط فرضی بین قصر شیرین و اصفهان و یزد و خواف و مرز افغانستان منطقه نفوذ روسیه شناخته شد…
53) یکشنبه نهم دی ماه ۱۲۹۰خورشیدی (عاشورای ۱۳۳۰ = سی‌ویک دسامبر ۱۹۱۱م)، روس‌ها در تبریز چوبه‌های دار برپا کردند و ثقه‌الاسلام، پسران علی مسیو که یکی از آن‌ها تنها شانزده سال سن داشت و جمع دیگری از آزادی‌خواهان را اعدام کرده، بیرق خود را در بلندترین نقطه شهر نصب کردند.
54) با بمباران حرم امام رضا توسط قوای روس ۱۹۱۲م (۱۲۹۱ خورشیدی)، روس‌ها به بهانه سرکوب شورش‌ها، مسجد گوهرشاد و حرم و صحن‌های حرم را به توپ بستند.
55) در جنگ جهانی اول علی‌رغم اعلام بی‌طرفی دولت ایران، قوای روس از شمال و نیروهای انگلستان از جنوب، ایران را در معرض تاخت و تاز قرار دادند.
56) روس‌ها که وارد استان‌های شمالی ایران شده بودند، سیزده مرداد ۱۲۹۴خورشیدی (۱۹۱۵م) به سوی تهران هم خیز برداشتند.
57) آذر ۱۲۹۴ (دسامبر ۱۹۱۵م) ساوه توسط ارتش روسیه تصرف شد.
58) کمی بعد (اوایل سال ۱۹۱۶م) روس‌ها قم و کاشان را هم اشغال کردند.
...
59) برگردیم به قرارداد ۱۹۰۷ (که با نظر روسیه و انگلیس ایران به سه منطقه تقسیم می‌شد) در دوره رهبری لنین صحبت از این شد که قراردادهای استعماری روسیه با ایران لغو شده و بخشی از سرزمین‌های تصرف‌شده توسط روسیه به ایران بازگردانده می‌شود.
60) لنین تصریح کرد عهدنامه سرّی راجع به تقسیم کشور ایران محو و پاره شد و همین که عملیات جنگی خاتمه یابد، قشون روس از ایران خارج می‌شود و حق تعیین مقدرات ایران به دست ایرانیان تأمین خواهد شد.
61) در بند لغو امتیازات استعماری اشاره شد: «از سیاست جابرانه که دولت‌های مستعمراتی روسیه… نسبت به ایران تعقیب می‌نمودند صرف نظر می‌شود… تمام معاهدات و مقاولات و قراردادها که دولت تزاری با ایران منعقد نموده و حقوق ملت ایران را تضییع می‌نمود ملغی و از درجه اعتبار ساقط شده، اعلان می‌نماید.»
62) «دولت شوروی روسیه… از انتفاع از جزائر آشوراده و جزائر دیگری که در سواحل ولایت استرآباد ایران واقع می‌باشند، صرف‌نظر کرده و همچنین قریه فیروزه را با اراضی مجاوره آن که… از طرف ایران به روسیه انتقال داده شده به ایران مسترد می‌دارد…
63) طرفین… با حقوق مساوی از رودخانه اترک و سایر رودخانه‌ها و آب‌های سرحدی بهره‌مند خواهند شد…
64) دولت شوروی روسیه از هر نوع حقوق خود نسبت به قروضی که دولت تزاری به ایران داده نیز، صرف نظر کرده و اینگونه استقراض‌ها را نسخ شده و غیرقابل تادیه می‌شمارد. لنین از دریافت وام‌های با بهره روسیه به ایران هم صرف نظر کرد و به علت استعمارگرایانه بودن، آن را پس نگرفت.
65) تا وقتی لنین در قید حیات بود، روابط ایران و روسیه خیلی پُر تنش نبود. اختلافات کوچکی البته بر سر امتیاز دریای شمال و ماجرای لیانازوف (که در دوره ناصرالدین‌شاه، امتیاز صید ماهی در دریای خزر به وی واگذار شده بود) وجود داشت.
66) با پایان جنگ جهانی اول، ایران و روسیه پیمان مودت بستند و قرارداد ۱۹۲۱م (۱۲۹۹خورشیدی) را که ناظر بر حقوق مورد توافق دو کشور در پهنه آبی خزر و دیگر مسایل و موضوعات مورد علاقه طرفین بود، امضا کردند. بر اساس این پیمان تمام امتیازات استعماری دوران تزاری لغو می‌شد. انعقاد این قرارداد مصادف شد با کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹)
67) با لغو قراردادها و امتیازات استعماری روابط بین ایران و شوروی رو به گسترش نهاد، اما مسائل کوچکی بر آن سایه می‌انداخت.
68) دولت شوروی حاضر نشد در چهارچوب قرارداد سال ۱۹۲۱م (۱۲۹۹ خورشیدی)، از امتیاز صید ماهی در دریای خزر صرف نظر کند و حتی به نشانه تهدید، یک ناوچه توپدار را هم در انزلی نگه داشت…
69) وقتی جنبش میرزا کوچک خان جنگلی در شمال ایران به راه افتاد، هرازچندگاه به او یادآوری می‌شد که موقعیت خود در گیلان را مدیون روسیه شوروی است. نامه معروف «تئودور رتشتین» (نماینده رسمی شوروی) به میرزا کوچک و پاسخ مستدل وی، همچنین نامۀ اوت ۱۹۲۰ میزرا خطاب به «بودو مدیوانی»، عضو کمیته مرکزی دفتر قفقاز حزب کمونیست روسیه در دسترس است. بولشویک‌ها تلاش می‌کردند به نهضت جنگل، رنگ «مارکسيستی» بزنند... (نقش تئودور رتشتین توضیح بیشتر نیاز دارد اما فرصت دیگری می‌طلبد). وقتی در نهضت مزبور، امثال حیدرخان عمو اوغلی و احسان‌الله خان دست بالا را گرفتند، دربار شاه با توجه به قرارداد ۱۹۲۱، از حکومت روسیه خواست از جنبش مزبور حمایت نکند.
70) رضاشاه برای سرکوب میرزا کوچک و یارانش به رشت رفته بود درحالیکه در اتومبیل کنسول شوروی (بوریس شومیاتسکی) نشسته بود. بدیهی است تحلیل روس‌ها که حکومت او را نماد بورژوازی ملی می‌دانستند، برای بسیاری از مردم سنگین بود. روس‌ها در این گمان بودند که از رضاشاه می‌توان به عنوان واسطه در راه رسیدن به دولت سوسیالیستی استفاده کرد. «گئورگی چیچرین» وزیر امور خارجه روسیه و در مقطعی خود لنین همین نظر را داشتند. اما امثال ارژنیکیدزه و استالین مخالف این جریان بودند...
71) قرارداد دیگری هم منعقد شد به نام «عهدنامه تأمینیه و بی‌طرفی» که در آن ایران و روسیه متعهد شده بودند که از هر نوع فعالیت علیه یکدیگر در خاک خود جلوگیری کنند...
72) در اواخر سال ۱۳۰۴خورشیدی دولت شوروی سرحدات دو کشور را بست و از ورود کالاهای روسی، به‌ویژه نفت و بنزین که از نیازمندی‌های کشور بود، جلوگیری کرد. تا اینکه هیئتی از ایران به ریاست مشاورالممالک انصاری (وزیر خارجه)، عازم شوروی شد. مذاکرات این هیئت با روس‌ها در مهرماه سال ۱۳۰۶ش به انعقاد چند قرارداد انجامید.
73) با توافقهایی که صورت گرفت، قرار شد:
- یک شرکت دوملیتی ایران و روس به ریاست یک ایرانی تشکیل شود و کار بهره‌برداری مساوی دو کشور از شیلات دریای خزر را برعهده گیرد؛
- یک قرارداد امنیتی و بی‌طرفی میان دو کشور امضا گردد که به موجب آن، طرفین ملزم شوند از عملیات تجاوزکارانه و وارد کردن قوای مسلح خود به کشور دیگر خودداری کنند؛
- اگر دولت ثالثی به یکی از دو طرف حمله کرد، طرف دیگر با کشور متجاوز همکاری و مساعدت نکند و دو طرف اختلافات را به صورت مسالمت‌آمیز حل کنند…
...
74) با امضای موافقت‌نامه‌ای دربارهٔ واگذاری تأسیسات بندر انزلی به ایران، ناو روسی آب‌های ایران را ترک کرد و بندر انزلی، بندر پهلوی نامیده شد.
75) شوروی «ژاک داوتیان» را که تبار ارمنی داشت، روانه ایران کرد و مناسبات سیاسی و اقتصادی میان دو کشور تا حدودی به ثبات رسید
76) در اواخر سال ۱۹۲۷م (۱۳۰۶خورشیدی)، عده‌ای از روس‌های سفید به ایران آمدند و تلاش کردند با کمک ارمنی‌های ایران، علیه شوروی اقدام کنند، اما رضاشاه نسبت به فعالیت این عده واکنش نشان داد و دستور بازداشت و تبعید آنها را صادر کرد و بدین ترتیب بر پایبندی خود به این تعهد که خاک ایران را پایگاه حمله علیه روسیه قرار نخواهد داد تأکید کرد.
77) روس‌ها اما از فعالیت‌های پنهانی خود دست برنداشتند. در سال ۱۳۰۸خورشیدی، یکی از کارمندان اداره بازرگانی شوروی در تهران، به اروپا رفت و در آنجا از یک شبکه جاسوسی روس‌ها در ایران پرده برداشت. این امر موجب کشف شبکه یادشده و بازداشت کمونیست‌های ایرانی شد. 
78) بعد از آنکه یکی از کارمندان اداره بازرگانی شوروی در تهران، به اروپا رفت و در آنجا از یک شبکه جاسوسی روس‌ها در ایران پرده برداشت، مجلس ایران به خواست شاه «قانون مجازات اقدام عليه امنيت و اسقلال کشور» را که از جمله دامنگير مبارز شریف و فرهیخته دکتر تقی اِرانی و گروه ۵٣ نفر شد را تصویب کرد که مطابق آن هر کسی که به اتهام فعاليت کمونيستی یا ضد سلطنتی گیر می‌افتاد به حبس مجرد تا ١٠ سال محکوم می‌شد. این امر سبب گشت روابط دو کشور به سردی گراید.
79) با توجه به کارشکنی روس‌ها و اشکال‌تراشی آنها در کار بازرگانان ایرانی، اتاق بازرگانی تهران تصمیم گرفت تجارت با روس‌ها را تحریم کند…
80) در سال‌های بعد، دو کشور تلاش کردند از دامنه تنش بکاهند و ازهمین‌رو، پس از مسافرت محمدعلی فروغی، وزیر امور خارجه، به مسکو تحریم بازرگانی میان تهران و مسکو لغو شد.
81) در سال ۱۳۱۷خورشیدی، گروه موسوم به ۵۳ نفر (از روشنفکران ایرانی) دستگیر و به حبس‌های طولانی محکوم شدند. با کشف و بازداشت اعضای این گروه، دولت شوروی به تلافی آن، بیش از سه‌هزار مهاجر ایرانی مقیم قفقاز را اخراج کرد. 
82) روس‌ها فکر می‌کردند رضاشاه می‌تواند رهبری جنبش رهایی‌بخش ملی ایران علیه نفوذ امپرالیسم انگلیس را بعهده گیرد چرا که «دارای توانایی تحقق انقلاب بورژوا – دموکراتيک بر ضد ملاک و فئودال‌ها» است. بالتبع، کمونيست‌های ایرانی نيز از او پشتيبانی می‌کردند. بماند که وقتی رضاشاه فوت کرد و سیدجعفر پیشه‌وری تسلیت گفت، اعتبارنامه وی را در کنگره اول حزب توده زیر سؤال بردند و از حزب اخراج شد.
83) با آغاز جنگ جهانی دوم در ۹ شهریور ۱۳۱۸ (اول سپتامبر ۱۹۳۹) ایران، بی‌طرفی خود را اعلام کرد اما نیروهای متفقین ایران را اشغال کردند. سوم شهریور ۱۳۲۰، نیروهای شوروی از شمال و شرق از زمین و هوا به ایران حمله‌ور شدند. نیروهای بریتانیایی نیز از جنوب و غرب…
84) در پایان جنگ جهانی دوم قرار بر این بود که پس از تسلیم آلمان، اشغال ایران توسط شوروی و بریتانیا پایان پذیرد ولی در عمل شوروی نیروهایش را از شمال ایران خارج نکرد. در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۲۵ (چهارم آوریل ۱۹۴۶) بین احمد قوام نخست‌وزیر ایران و سادچیکف سفیر اتحاد شوروی در تهران قراردادی منعقد گردید و برطبق مفاد و طرح الحاقی آن، ارتش اتحاد شوروی از ایران خارج گردید. قرارداد مزبور نکات دیگری هم دارد...
شوروی پشت تشکیل «جمهوری مهاباد» و «حکومت خلق آذربایجان» رفت. در کردستان قاضی محمد و در آذربایجان سیدجعفر پیشه‌وری فعال بودند.
ایرج اسکندری در خاطراتش یادآور شده ما خیال می‌کردیم پیشه‌وری خودسرانه این کار را کرده، اما بعدها معلوم شد دولت شوروی پشت آن است.
از سال‌های پیش از پلنوم چهارم (که ۵ تا ۲۶ تير ماه ۱۳۳۶ در مسکو برگزار شد) موضوع وحدت حزب توده و فرقه دموکرات، مطرح بود. در پلنوم هفتم (۲۸ تیر-۷ مرداد ۱۳۳۹) این دو، به خواست و حکمیت شوروی با هم ادغام شدند.
85) در دوره اشغال، مسکو در پی کسب امتیاز نفت شمال ایران بود و این اقدام خود را در واکنش به مذاکرات دولت ساعد (محمد ساعد مراغه‌ای)، با شرکت‌های انگلیسی و آمریکایی برای واگذاری امتیاز نفت جنوب شرقی ایران جلوه داد. مقارن مذاکره دولت با شرکتهای مزبور جهت کسب امتیاز استخراج نفت بلوچستان، دکتر رضا رادمنش (دبیر کل اسبق حزب توده) در مجلس با اعطایِ هرگونه امتیاز نفت به بیگانگان مخالفت کرد که در محافل ملی مورد تحسین قرار گرفت و دکتر مصدق نیز وی را ستود، اما این پایان ماجرا نبود.
86) دولت شوروی در شهریور ۱۳۲۳خورشیدی (۱۹۴۴م) سرگئی کافتارادزه، معاون وزارت خارجه را برای دریافت امتیاز نفت شمال به تهران گسیل کرد تا دولت ایران امتیاز استخراج نفت برخی از استان‌های شمالی را به شوروی واگذار کند. تبلیغ می‌شد اگر جنوب حریم امنیت انگلستان است، چرا شمال حریم امنیت شوروی نباشد؟!
87) حزب توده با عَلَم‌کردن «موازه مثبت»، از اعطای امتیاز نفت شمال به روسیه حمایت کرد و این موضوع برجسته شد که اگر قرار است این امتیاز به کشور خارجی داده شود، بهتر است به روسیه به عنوان همسایه ایران اعطا گردد که سیاست‌های عدالتخواهانه دارد. نه به انگلستان. اصلاً چرا در مورد نفت دولت ساعد رفته با آمریکایی‌ها مذاکره کرده؟ این دولت باید برود. احسان طبری، در مردم برای روشنفکران (شماره دوازدهم، ۱۹ آبان ۱۳۲۳) نوشت: «ما به همان ترتیب که برای انگلستان در ایران منافعی قائلیم باید معترف باشیم که دولت شوروی در ایران منافع جدی دارد...نواحی شمال ایران در حکم حریم امنیت شوروی است...»
88) از سوی روس‌ها (در رابطه با امتیاز نفت شمال)، فشار سنگینی به ایران وارد شد. تظاهراتِ حزب توده، برای دادن امتیاز نفت شمال به شوروی، یکی از چالش‌های دولت وقت بود. تظاهرات مزبور با آمدنِ واحدهای ارتش شوروی (در تهران - خیابان اسلامبول) صورت دیگری به خود گرفت. ارتش سرخ در تهران تظاهرات حزب توده را حمایت می‌کرد. (ص ۱۶۹ خاطرات ایرج اسکندری)
89) اقدام دکتر مصدق و یارانش در مجلس و قانون «ممنوعیتِ دولت از مذاکره و عقد قرارداد راجع به امتیاز نفت با خارجی‌ها» که در ۱۱ آذر ۱۳۲۳ به تصویب رسید، موجب نشد تا شوروی از تقاضای زیاده‌خواهانه خود کوتاه آید و همچنان مسئلهِ دادن امتیاز نفت شمال ایران به همسایه شمالی در صدر مسائل بین دولت ایران و روسیه بود.
90) پس از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، ایران از شوروی طلب داشت. میزان مطالبات ایران عبارت بود از حدود ۱۱ تن طلا (معادل دوازده‌و‌نیم میلیون دلار) و هفت‌و‌نیم میلیون دلار نقد، که جمعاً حدود ۲۰ میلیون دلار می‌شد…
در زمان محاصره اقتصادی کشورمان از سوی غرب، شوروی طلب مزبور را به دولت مصدق نداد تا هنگامی که آن دولت سقوط کرد. پس از روی کارآمدن دولت کودتا، به دولت زاهدی پرداخت نمود. به این موضوع نورالدین کیانوری هم در خاطراتش (ص ۲۹۰) اشاره کرده‌است. البته فرج‌الله میزانی (ف.م. جوانشیر)، که در آستانه انقلاب ۵۷، با عنوان دبیر کمیته مرکزی حزب توده به ایران بازگشت و مسؤول تشکیلات و بعداً دبیر دوم حزب شد، در کتاب «افسانه طلاهای ایران» واقعیت مزبور را یکی از ساخته‌های تبلیغاتی دوران جنگ سرد پنداشته که محافل ارتجاعی و امپریالیستی برای اخلال در مناسبات ایران و شوروی به کار انداختند!
91) سال ۱۹۵۵م (۱۳۳۴خورشیدی) یک پیمان نظامی و دفاع مشترک میان ترکیه و عراق به امضاء رسید که بعداً انگلستان، پاکستان و ایران هم به آن پیوستند. (پیمان بغداد). مهمترین علت پیوستن ایران به پیمان بغداد را می‌توان بی اعتمادی ناشی از نقش شوروی در وقایع آذربایجان و شرایط جنگ سرد دانست... 
پس از حذف سلطنت از عراق در سال ۱۹۵۸ و خروج عراق از آن پیمان، این اتحادیه نظامی به سازمان پیمان مرکزی «سنتو» تغییر نام داد. چندی بعد خروشچف گفت شاه‌، ایران را به پایگاه آمریکا مبدل ساخته و شوروی نمی‌تواند در قبال چنین وضعیتی بی اعتنا بماند. وی با اشاره به قرارداد ۱۹۲۱ (ایران و روسیه) گفت از بیم همین قرارداد، انگلستان در طول سالهای ملی شدن نفت ایران جرأت نکرد دست به حمله نظامی بزند و مناطق نفتخیز ایران را تصرف کند.
...
اضافه کنم که بعد از دوره خروشچف، با وجود همه اختلافات، قرارومدارهایی بین شاه و شوروی رد و بدل شد. آلکسی کاسیگین (نخست وزیر شوروی) در سفر به ایران از «سیاست مستقل و ملی» رژیم شاه، سخن گفت. نیکلای پادگورنی (رئیس جمهور) در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شاهنشاهی شرکت کرد و بعد معامله گاز و آهن و...انجام گرفت. شاه هنگامی‌که در میانه دهه چهل خورشیدی با مخالفت دولت دموکرات آمریکا برای فروش برخی تجهیزات نظامی به ایران مواجه شد، در ۱۳۴۶ش، خرید تجهیزات نظامی از شوروی (از جمله نفربر زرهی، توپ‌های ضدهوایی، توپخانة غیر خودکششی و...) را در دستور کار گذاشت.
92) اوایل سال ۱۳۳۸ بین دو دولت ایران و شوروی موافقت‌نامه‌ای امضا شد تا چند هزار ایرانی که در جریان وقایع آذربایجان (سالهای ۲۴ و ۲۵)، از شّر حکومت، به شوروی گریخته بودند، در صورت تمایل به ایران برگردند و مقامات ایران با آنان رفتاری انسانی داشته باشند. خیلی از آنها به اتکای قول و قرارهای مسؤولین دو کشور برگشتند اما متاسفانه با شماری از آنان بسیار خشن برخورد شد و حتی شکنجه شدند تا به رابطه با کا گِ بِ اعتراف کنند. تعدادی از آنها با دادگاههای نظامی و احکام سنگین روبرو شدند.
93) اردیبهشت سال ۵۸؛ جسته گریخته شنیده می‌شد یکی از مسؤولین مجاهدین (محمدرضا سعادتی) هنگام در اختیارگذاشتن پرونده سر لشکر احمد مقربی به «ولادیمیر فسینکو »(دبیر اول سفارت شوروی و از مامورین عالیرتبه کا گِ بِ دستگیر شده‌است. سر لشگر مقربی، افسری عالی‌رتبه و معاون اداره پنجم ستاد ارتش بود. مقربی در ستاد ارتش هم کار مى‌کرد و در دربار شاه و ساواک نفوذ داشت. وی سالیان دراز برای روس‌ها جاسوسی می‌کرد و عاقبت در پاییز سال ۱۳۵۵ گیر افتاد. سرلشگر مقربی؛ در اعترافات خودش عنوان کرده‌است که از چند سال قبل از دستگیری، مبادرت به رونوشت از روی اسناد نظامی کرده و به کمک «ســرتیپ علی‌اکبر درخشانی»، به اســتخدام سرویس جاسوسی شوروی درآمده‌است. سرتیپ درخشانی هم گویا «از سال‌های جنگ جهانی دوم، مشغول جاسوسی برای روسها بود»، اوائل سال ۵۷ دستگیر شد و در زمان بازجویی احتمالاً به دلیل سکته قلبی یا بر اثر شکنجه جان سپرد. گفته می‌شود علاوه بر سرلشکر احمد مقربی و سرتیپ علی‌اکبر درخشانی، سرهنگ حسین‌زاده و برادرش سروان حسین زاده، هم مرتبط با کا گِ بِ بودند. همچنین علینقی ربانی (مدیرکل در وزارت آموزش و پرورش). از زمان رضاشاه، کسانی مدعی بودند این مقام یا آن وزیر، با روس‌ها مرتبط هستند. ادعایی که لزوماً واقعی نبود. در کتاب «ظهور و سقوط سلطنت پهلوی» اشاره شده وقتی تیمورتاش برنامه‌ریزی انتقال محمدرضا پهلوی ولیعهد و همراهان را برای سفر به سوئیس ـ ۱۳۱۰ـ بر عهده داشت، رئیس محاسبات دربار را نیز با خود به سوئیس برده بود و دلیل همراه کردن نامبرده، همسر قفقازی او بود. ارتباط تیمورتاش با این زن قفقازی، که فارسی نمی‌دانست و تیمورتاش با او روسی حرف می‌زد، جاسوسی بوده‌است!... 

94) شوروی(سابق) در آغاز جنگ ۸ ساله بخش کوچکی از قطعات مورد نیاز عراق را تأمین می‌کرد اما از سال ۱۳۶۱ به مهم‌ترین متحد نظامی آن کشور بَدَل گشت. حدود ۸۵٪ تجهیزات مورد استفاده عراق در جنگ هشت‌ساله ساخت کشور شوروی بود
در سال‌های اول جنگ، شوروی با اعلام موضع بی‌طرفی، از فروش مستقیم سلاح و جنگ‌افزار به عراق خودداری می‌کرد، ولی اجازه می‌داد تا اردن اسلحه مورد نیاز عراق را خریداری و به دست عراق برساند. بلغارستان، آلمان شرقی و لهستان هم کشورهایی بودند که تسلیحات شوروی از طریق آن‌ها به دست عراق می‌رسید.
95) بعد از آنکه شوروی اولین محموله از تانک‌های تی-۵۵ خود را که بالغ بر ۱۴۰ عدد بود، در بصره به عراق تحویل داد؛ طی نامه‌ای که به تهران فرستاد، ادعا کرد در جنگ میان ایران و عراق جانب بی‌طرفی را رعایت می‌کند! هدف از ارسال تانک‌ها و…، تقویت عراق است تا خط مقدم مبارزه با صهیونیسم اسرائیل را عهده‌دار شود.
96) صدام حسین در سپتامبر ۱۹۸۲ با آب و تاب، آغاز مجدد دریافت سلاح‌های روسی را اعلام کرد. این سلاح‌ها شامل جنگنده‌های میگ ۲۵، تانک‌های تی ۷۲ و انواع موشک‌های سام بود. در این دوره، شمار تکنسین‌ها و مشاوران روسی در بغداد نیز به ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ نفر رسید. جانبداری شوروی از عراق در این دوره (پس از فتح خرمشهر)، نقطه عطفی در تاریخ جنگ به‌شمار می‌آید. بگذریم که در ماجرای اشغال عراق نیز (که اواخر ۱۳۸۱ - مارس ۲۰۰۳ - به رهبری آمریکا و انگلیس کلید خورد)، روسیه عراق را تنها گذاشت. و این در حالی بود که عراق بیشتر سلاح‌هایش روسی بود و نظامیان و حتی دانشجویانش در مسکو آموزش می‌دیدند و حزب بعث به روسیه نزدیکتر بود تا غرب، حتی در شورای امنیت موقع تصویب قطعنامه‌های مورد استناد آمریکا برای حمله به عراق و گنجاندن آن کشور در موضوع بند هفت و... روسیه از حق وتو استفاده نکرد و عملا در جبهه غرب قرار گرفت.
97) موضع‌گیری شوروی علیه ایران در حالی صورت می‌گرفت که ارتش عراق پیش‌تر، به سلاح‌هایی همچون تانک‌های تی ۵۵، تی ۶۲ و تی ۷۲، هلی‍کوپترهای توپدار ای ۲۴، توپ‌های روسی، هواپیماهای میگ ۲۳، ۲۵ و ۲۹ و نیز وسایل حمل و نقل تانک و … مجهز شده بود و عراق با کمک همین هواپیماها و نیز موشک‌های اسکاد شوروی اقدام به بمباران و موشک‌باران مناطق مسکونی، بنادر، سکوهای نفتی و … ایران می‌کرد.
(جنگ هشت‌ساله موضوع این بحث نیست. وگرنه کیست که نداند قدرت‌های بزرگ (و نه فقط شوروی) تا توانستند ایران و عراق را دوشیدند. جمهوری اسلامی هم به یکی از بزرگترین واردکنندگان تجهیزات نظامی بَدل شده بود. آلمان غربی در ساخت بزرگترین زرادخانه اصفهان مشارکت داشت. انگلیس به ایران سلاح می‌فروخت. فرانسه موشک‌های اگزوسه به عراق می‌داد و تا پیش از آنکه تولید نوع مخصوص ضد کشتی هواپیماهای میراژ اف-۱ به پایان رسد، پنج فروند جنگنده ضدکشتی سوپر اتاندارد Super Etandard خود را به عراق اجاره داد که در جنگ نفت‌کش‌ها و حمله به جزیره خارک مورد استفاده قرار گرفتند. آمریکا نیز در تنور جنگ هیزم می‌ریخت...)
... 
98) کا گِ بِ - سرویس اطلاعاتی و امنیتی شوروی سابق - در فعالیت‌های برون مرزی خودش، ایران را هم در نظر داشت. در سفارتخانه و نمایندگی‌های سیاسی و کنسولی شوروی در برخی شهرها، اتباع آن کشور حضور داشتند و غالباً با کا گِ بِ مرتبط بودند. با افزایش همکاری‌های اقتصادی، تجاری و فنی با ایران هم صدها متخصص روسی کار می‌کردند...(...) فقط فرقه دموکرات و «جمعیت پناهندگان سیاسی» و برخی رهبران حزب توده مورد توجه روس‌ها نبودند و تنها امثال غلام یحیی دانشیان و حبیب‌الله فروغیان و عبدالصمد کامبخش و گروه سه نفری «سهراب رمانی و ناصریان و علی ابلوچ»... تعلق خاطر به همسایه شمالی را توجیه نمی‌کردند... (تنها این‌ها نبودند) -
99) اردیبهشت سال ۵۸؛ جسته گریخته شنیده می‌شد یکی از مسؤولین مجاهدین (محمدرضا سعادتی) هنگام در اختیارگذاشتن پرونده سر لشکر احمد مقربی به «ولادیمیر فسینکو »(دبیر اول سفارت شوروی و از مامورین عالیرتبه کا گِ بِ دستگیر شده‌است. سر لشگر مقربی، افسری عالی‌رتبه و معاون اداره پنجم ستاد ارتش بود. مقربی در ستاد ارتش هم کار مى‌کرد و در دربار شاه و ساواک نفوذ داشت. وی سالیان دراز برای روس‌ها جاسوسی می‌کرد و عاقبت در پاییز سال ۱۳۵۵ گیر افتاد. سرلشگر مقربی؛ در اعترافات خودش عنوان کرده‌است که از چند سال قبل از دستگیری، مبادرت به رونوشت از روی اسناد نظامی کرده و به کمک «ســرتیپ علی‌اکبر درخشانی»، به اســتخدام سرویس جاسوسی شوروی درآمده‌است. سرتیپ درخشانی هم گویا «از سال‌های جنگ جهانی دوم، مشغول جاسوسی برای روسها بود»، اوائل سال ۵۷ دستگیر شد و در زمان بازجویی احتمالاً به دلیل سکته قلبی یا بر اثر شکنجه جان سپرد. گفته می‌شود علاوه بر سرلشکر احمد مقربی و سرتیپ علی‌اکبر درخشانی، سرهنگ حسین‌زاده و برادرش سروان حسین زاده، هم مرتبط با کا گِ بِ بودند. همچنین علینقی ربانی (مدیرکل در وزارت آموزش و پرورش).
100) خرداد ۱۳۶۱ ولادیمير کوزیچکين Vladimir Kuzichkin مامور کا گِ بِ -سرویس اطلاعاتی، امنیتی شوروی- از تهران به انگلستان گریخت و اطلاعاتش را در اختیار ام‌آی۶ سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا (MI6) گذاشت. کوزیچکین در برخی از نوشته‌هایش اشاره کرده که تنی چند از اعضای حزب توده، اطلاعات ‌نظامی و سياسی به مأموران اطلاعاتی شوروی می‌دادند.
101) از جمله اطلاعاتی که کوزیچکين در اختیار مقامات غربی گذاشت، فعالیت‌ها و اسامی اعضاء حزب توده ایران بود. این اطلاعات توسط رابط پاکستانی به مقامات ایران (جواد مادرشاهی و حبیب‌الله عسگر اولادی) تحویل داده شد و به دستگیری، محاکمه و اعدام شماری از اعضاء، و فروپاشی حزب توده ایران منجر گردید.
102) موضوع فوق در خاطرات اکبر هاشمی رفسنجانی (۵ مهر ۶۱)، اشاره شده‌است. «عصر امروز مهندس جواد مادرشاهی و حبیب‌الله عسگر اولادی که برای گرفتن اطلاعات از فردی مطلع به پاکستان رفته بودند، آمدند و مطالب جالب و مفیدی که از او گرفته‌اند – درباره‌ عملکرد کا گِ بِ و حزب توده و سیاست آینده شوروی در ایران – گزارش دادند.
103) نامه‌ فرخ نگهدار به «ولادیسلاو بارانف»،
نامه علی خاوری به دوایر امنیتی شوروی (برای رفت‌و‌آمد اعضا به داخل ایران و...)
مسعود رجوی به میخائیل گورباچُف (٢۶ دسامبر ١٩٨۵) و - نامه
که تقاضای ۳۰۰ میلیون دلار وام برای سازمان می‌کند در دسترس است.
104) در اسیرکُشی سال ۶۷؛ در زندان‌های سراسر کشور، حدود ۴۰۰۰ زندانی سیاسی در ظرف چند روز به دار کشیده شدند بعد از این واقعه هولناک؛ غرب به گفتگوی به اصطلاح انتقادی با رژیم جمهوری اسلامی ادامه داد و در شوروی(سابق) نیز، مقامات حزب کمونیست حتی اجازه ندادند از شهدای آن اسیرکُشی شقاوت‌بار، یاد شود. جانبداری نظام‌های به اصلاح لائیک غیرمذهبی از یک حکومت پوسیده مذهبی براستی عبرت‌انگیز بود.
105) در شوروی(سابق)؛ مقامات حکومتی اصلاً به روی خودشان نمی‌آوردند که در زندان‌های ایران چه اتفاقی روی داده‌است و بهمین دلیل وقتی با توصیه زنده‌یاد سیاوش کسرایی، دوستان و فرزندانش تصمیم گرفتند لااقل جلوی یکی از خبرگزاری‌های غربی در مسکو جمع شوند و به قتل‌ها اعتراض کنند؛ پلیس مسکو بفرموده، با به اصطلاح قاطعیت، همه را متفرق کرد.
106) در مورد قتل‌های مزبور؛ روزنامه پراودا تا هفتم دسامبر سال ۱۹۸۸ (۱۶ آذر ۱۳۶۷)، چیزی ننوشت، در تاریخ مزبور فقط یک اشاره خیلی جزیی به اعدام‌ها داشت. چهارشنبه اول فورّیه سال ۱۹۸۹ (۱۸ بهمن ۱۳۶۷) هم؛ در خبری چند سطری، نوکی به آن واقعه هولناک زد. در عوض؛ با آب و تاب، اخبار مربوط به سه نهنگ را که با گم‌کردن راه‌شان در قطب شمال گیر کرده بودند گزارش می‌داد و برای اینکه یک یخ‌شکن اتمی شوروی برای نجات جان نهنگ‌ها به محل اعزام شود رایزنی می‌کرد!
آن موضعگیری زیردندونی هم با تلاش ایرانیان شریفی که دوستان و افراد خانواده‌شان را در زندان‌های جمهوری اسلامی کشته بودند، گردن پراودا گذاشته شد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
107) با وجود اینکه روس‌ها در سوریه، چند گروه آتش‌بار از سامانه‌های پیشرفته پدافند موشکی موسوم به اس۴۰۰ S-400 missile system هم مستقر کرده‌اند، بیخ گوششان اسرائیل می‌آید و مواضع دلخواه خودش را در سوریه می‌کوبد و در می‌رود! (موارد دیگری را هم می‌توان اضافه کرد…)
108) رفتارهای سوداگرانه روس‌ها براستی قابل تأمل است. در سال‌هایی که به صورت پیاپی قطعنامه‌ علیه مردم ایران تصویب می‌شد، مسکو، هم، خود را همسو با کشورهای پیشنهاددهنده تحریم نشان می‌داد و هم، از شرایط تحریمی کشور برای خود منافعی دست وپا می‌کرد.
109) روسیه هرگز از حق وتوی خویش به نفع ما بهره نبُرد در حالی که برای بسیاری از کشورها از این حق استفاده کرد. چنبره روسیه بر پرونده هسته‌ای هم جای درنگ دارد.
110) از بازی‌هایی که گفته می‌شود سر سوخت نیروگاه بوشهر درآوردند و اینکه مکانیسم ماشه را که گاه به غربیان انذار می‌دهند استفاده نشود – خودشان در کاسه ما گذاشتند، همچنین از قرارداد مربوط به حقوق ایران در آب‌ها و منابع دریای خزر. چون اشراف کافی ندارم، می‌گذرم...
 
پانویس
سلاطین آق قویونلو
آق قویونلوها که مدتی بر بخشی از ایران و آناتولی شرقی حکومت کردند از ترکمانان بودند. ترکمانان در روزگار صفویان بخشی از سپاه آنان را تشکیل می‌دادند و امیران نام‌آوری داشتند. سپس با نادرشاه (که خود از آنان بود) همراه شدند و حکومت قاجار را در ایران تشکیل دادند. ترکمانان آسیای میانه از سده ۱۸ میلادی به تابعیت خان خیوه درآمدند. در سال ۱۸۷۳م (۱۲۵۲خورشیدی) دولت روسیه تزاری سرزمین آنها را به تصرف درآوردند اما آنان تا ۱۸۸۵م (۱۲۵۴خورشیدی) با روس‌ها در جنگ و ستیز بودند.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
اسنادی از ارتباط شوروی و کمونيستهای ایرانی
به نظر «میخائیل کروتیخین» Krutikhin Mikhail، که اواخر سال ۲۰۰۱، اسنادی از ارتباط شوروی و کمونيستهای ایرانی را منتشر کرد - حزب کمونيست ایران [که حیدرخان عمواوغلی دبیر کل آن بود] خط مشی سياسی شوروی را در ایران پيش می‌بُرد...میخائیل کروتیخین بر این نظر است که اگر اسناد کشف‌‌شده در شعبه‌ی بین‌المللی کمیته مرکزی / حزب کمونیست اتحاد شوروی را باور ‏کنیم، فرقه‌ی دموکرات آذربایجان زیر «پوشش» کار می‌کرد و برای گرداندان آن از سهم بودجه‌ی دولتی شوروی هر سال حدود ۷۰۰ هزار روبل هزینه می‌شد (بنا بر گواهی صادره از شعبه‌ی بین‌المللی کمیته مرکزی حزب کمونیست اتحاد شوروی در ماه مه ۱۹۹۹ – اردیبهشت ۱۳۷۸).
(میخائیل کروتیخین،از سال ۱۹۷۲ تا ۱۹۹۲ کارمند خبرگزاری تاس در شهرهای مسکو، قاهره، دمشق، ‏بیروت و تهران بود). ‏
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
ایرانیانی که سربه‌نیست شدند
در جریان تصفیه‌های دههٔ ۱۹۳۰ دوران استالین کم نبودند مبارزینی که جان خود را از دست دادند. شماری از آنان ایرانی بودند. محمد علی مناف زاده (دوست نزدیک ابوالقاسم لاهوتی)، اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ ﺳﺠﺎدی (ذره)، کریم نیک بین (زردشت)، عبدالحسین حسابی (دهزاد)، نصرالله اصلانی (کامران قزوینی)، مرتضی علوی(برادر بزرگ علوی)، حسین شرقی، داش بنیازاد، علی اکبرزاده، یحیی مولا، حمدالله حسن زاده، ملابابا هاشم زاده، جعفر کنگاوری، اکبر نصیب زاده، احسان الله خان دوستدار، لادبن (رضا) اسفندیاری (برادر نیما یوشیج)، حبیب سلطانزاده (آوتیس میکائیلیان) و تعدادی دیگر در شوروی بودند و معلوم نیست چه بر سرشان آمد. آیا تصفیه‌های استالینی دهه ۳۰ گریبان آنها را هم گرفت؟ 
 

منابع
محمدعلی جمال‌زاده، کتاب تاریخ روابط روس و ایران
اسناد رسمی در روابط سیاسی ایران با انگلیس و روس و عثمانی، غلامحسین میرزاصالح
حاتم قادری، قرارداد ۱۹۲۱، پژوهشی در روابط ایران و شوروی
احمد تاجبخش، روابط ایران و روسیه ۱۸۰۰–۱۵۸۰
ح‍م‍ید طوس‍ی م‍راغ‍ی، ت‍اریخ رواب‍ط س‍ی‍اسی و ن‍ظام‍ی ای‍ران و روس‍ی‍ه از س‍ال۱۸۰۰ت‍ا ۱۹۱۷
نصرالله فلسفی، تاریخ روابط ایران و اروپا در دوره صفوی
عبدالحسین نوائی، روابط سیاسی ایران در عصر صفوی 
بهرام نوازنی، عهدنامه مودت ایران و شوروی
احمد میرفندرسکی، در همسایگی خرس (گفتگو با احمد احرار)
امیرحسین برازش، روابط سیاسی و دیپلماتیک ایران و جهان در عهد صفویه
زهرا صادقیان، تاریخ روابط ایران و روسیه
ایرج ذوقی، تاریخ روابط سیاسی ایران و قدرت‌های بزرگ، ۱۹۲۰-۱۹۲۵
کجباف. دهقان نژاد. چراغچی، بررسی ابعاد تحولات روابط ایران با روسیه در دورﮤ صفوی
مقصود اثنی‌عشری خیاوی، روابط تاریخی ایران و روسیه
محمود طاهراحمدی، روابط ایران و شوروی در دوره رضاشاه
نیکلای بریانچانینوف، تاریخ روسیه از آغاز تا انقلاب اکتبر
کارل مارکس، دیباچه‌ای بر تاریخ روسیه، ترجمه هوشنگ صادقی
محمد شاد، ایران در هندسه سیاست خارجی روسیه
خانبابا بیانی، تاریخ روسیه از آغاز تا انقلاب اکتبر 
رودی متی، دیپلماسی و قدرت در ایران، از آغاز دوره ی قاجار تا پایان جنگ جهانی دوم
موریل اتکین و…، روابط ایران و روسیه
علی بیگدلی، ایران و روسیه در عصر صفوی
وسلفسکی. سوگرسکی، مناسبات روسیه و ایران در سده شانردهم
جمعی از استادان دانشکاه سنت‌پترزبورگ، تاریخ روسیه: از آغاز تا روزگار معاصر (ترجمه گودرز رشتیانی، ناهید عبدالتاجدینی)
نينا کوزنتسووا، مصاحبه با روزنامه کامسامولسکایا پراودا، تاریخ جنبش کمونيستی ایران
ش.رواسانی، نهضت میرزا کوچک خان جنگلی و اولین جمهوری شورایی در ایران
گ. یانیکیان، شوروی و جنبش جنگل
ولادیمير کوزیچکين، کا گِ بِ در ایران افسانه و واقعیت
محمدنادر اخباری، روابط تاریخی ایران و روسیه
عبدالرزاق بن نجفقلی و...، تاریخ جنگهای ایران و روس، تبریز ۱۲۴۱
علیرضا امینی و حبیب الله ابوالحسن شیرازی، تحولات سیاسی اجتماعی ایران از قاجار تا رضاشاه
ژان پل اسکوت، تاریخ روسیه از پطر کبیر تا امرو
خاطرات ایرج اسکندی
هوشنگ منتصری، در آنسوی فراموشی، یادی از دکتر رضا رادمنش
شمیم، علی اصغر، ایران دوره قاجار
النا آندری، روسیه و ایران در بازی بزرگ
طباطبایی مجد، غلامرضا، معاهدات و قراردادهای تاریخی در دوره قاجاریه
ميخائيل کروتيخين، اسنادی از ارتباط شوروی و کمونيستهای ایرانی برگردان از روسی: شیوا فرهمند راد
نشریه‌ی «راه آزادی» (چاپ خارج) شماره‌ی ۳۵- ۳۴ - هفته نامه اخبار مسکو، شماره ۴۴ (اول نوامبر ۱۹۹۲) -
همنشین بهار: عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار
Secretary of the Communist Party of Azerbaijan, on "measures to Organize a Separatist Movement in Southern Azerbaijan and Other Provinces of Northern Iran".
Herzig Edmund, Iran and the former Soviet South, Royal Institute for International Affairs, 1995
 

░▒▓ همه نوشته‌ها و ویدئوها در آدرس زیر است: 
...
همنشین بهار 

 

منبع:پژواک ایران


همنشین بهار

فهرست مطالب همنشین بهار در سایت پژواک ایران 

*رضاشاه؛ فقط در ستم و سرکوب، خلاصه نمی‌شود  [2023 Apr] 
*عهدنامهِ مودتِ ۱۹۵۵، بین ایران و ایالات متحده  [2023 Apr] 
*تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد; فتوای آخوندها در زندان شاه سپاس سپاس اعلیحضرتا فتوای آخوندها در زندان شاه سپاس سپاس اعلیحضرتا [2023 Mar] 
*یادی از دکتر سیدجواد طباطبایی یکی از شارحین هگل در ایران  [2023 Mar] 
*نیو استارت New START پیمان جدید کاهش تسلیحات استراتژیک  [2023 Feb] 
*نشست مهم سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷  [2023 Feb] 
*۱۹ بهمن سال ۶۰، خانه زعفرانیه جان‌باختنِ موسی خیابانی و نقش جعفر مشتاق  [2023 Feb] 
*اولین و آخرین دیدار نویسندگان با آیت‌الله خمینی (۲۹ بهمن ۱۳۵۷)  [2023 Feb] 
*پیش‌زمینه‌های حضور مجاهدین در عراق / گذشته، سرزمین غریبی است  [2023 Jan] 
*گفت‌وگوی نمایندگان مسعود رجوی با سرویس استخبارات عراق (در دوره صدام)  [2023 Jan] 
*اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر آرمان مشترک تمام مردمان و ملت‌ها  [2023 Jan] 
*کنوانسیون چهارم ژنو / Fourth Geneva Convention  [2023 Jan] 
*راه طی نشده با نشیب و فراز بسیار  [2023 Jan] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی  [2022 Dec] 
*پیشه‌وَری و آنچه در آذربایجان گذشت برگ زرینی از رومانتیسم ایرانی  [2022 Dec] 
*نیکوس کازانتزاکیس همسفر تاریخ و همدم اساطیر  [2022 Dec] 
*قتلِ فروهرها، مختاری، پوینده و مجید شریف به روایت قاتلین  [2022 Dec] 
*اِن‌تَن‌گِل‌مِنت Entanglement (گره‌خوردگی و درهم‌تنیدگی)  [2022 Oct] 
* انقلاب گیسوان «زن، زندگی، آزادی» (ژن، ژیان، ئازادی)  [2022 Sep] 
*دالان زنگِزور Zangezur corridor  [2022 Sep] 
*طالقانی، آیه مدارا و شرح صدر  [2022 Sep] 
*گورباچف؛ پیشگام پایان جنگ سرد Горбачев - пионер конца холодной войны  [2022 Sep] 
*غبارزدایی از محمد بن زکریای رازی  [2022 Aug] 
*دو نامه قوام‌ السلطنه به پادشاه و پاسخ دربار به نخستین نامه وی  [2022 Aug] 
*متن کاملِ قانون اساسی مشروطه و متمم آن  [2022 Aug] 
*سایه، «پیر پرنیان اندیش» و ارغوانش  [2022 Aug] 
*مشروطه؛ بنیان‌هایِ ذهنی جامعهِ ما را تکان داد  [2022 Aug] 
*تلسکوپ جیمز وب تاریخ کیهان را بازنویسی خواهد کرد  [2022 Jul] 
*محکومیت حمید نوری و استاندارد یاماشیتا Command responsibility [2022 Jul] 
*از نورد استریم تا کربن خنثی  [2022 Apr] 
*روابط ایران و روسیه در گذر تاریخ  [2022 Apr] 
*رضا براهنی: شریعتی، دیدار در زندان  [2022 Apr] 
*فیلم قدرت سگ Power of the Dog  [2022 Mar] 
*عَلَمِ دولت نوروز به صحرا برخاست بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند [2022 Mar] 
*پرونده حمید نوری به نسل‌کشی ارتباطی ندارد  [2022 Mar] 
*پیمان مینسک و تراژدی در اوکراین  [2022 Mar] 
*بگير و ببند و کُشتار، در آغاز انقلاب   [2022 Feb] 
*نشست مهم سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2022 Feb] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰ ناگهان موسی زنده شد و اسلحه کشید   [2022 Feb] 
* کارلوس در وین; گروگانگیری در اجلاس اوپک  [2022 Jan] 
*ترور حسنعلی منصور مبارزه با فراموشی یک وظیفه تاریخی است   [2022 Jan] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2022 Jan] 
*کنفرانس گوادلوپ؛ ژنرال هایزر، انقلاب ۵۷   [2022 Jan] 
*عراق؛ حزب بعث، و خُلق‌ و‌ خویِ صدام حسین  [2021 Dec] 
* سیروس نهاوندی، اسب تراوای ساواک   [2021 Dec] 
*۱۶ آذر سال ۳۲، ربطی به ورود نیکسون به ایران نداشت  [2021 Dec] 
* استخبارات صدام و بمباران مَحَلّه گیشا  [2021 Dec] 
*جبهه دموکراتیک ملی غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Nov] 
* کاروانسرا سنگی و لباس شخصی‌های حکومتی غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Nov] 
*جنگ جهانی اول؛ یکی از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر  (۱۷) تاریخ جهان دادگاه جهان است [2021 Nov] 
*صفرخان، آن سرو بلند که ایستادگی برازنده‌اش بود  [2021 Nov] 
*...کورشِ تاریخی با توهّماتِ ما، از بُنیاد متفاوت است  [2021 Oct] 
*شجریان، شمایلِ فرهنگیِ موسیقیِ ایران   [2021 Oct] 
*پرونده احمد کسروی ننگ دادگستری ایران بود... غبارزدایی از آینه‌ها [2021 Oct] 
*غبارزدایی از آینه‌ها ژاله خون شد؛ هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2021 Sep] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷ ثبت امر واقع برای مبارزه با فراموشی  [2021 Jul] 
*نامه دکتر احمد دانش اولین جراح پیوند کلیه در ایران به آیت‌الله منتظری  [2021 Jul] 
*شاهنامه فردوسی تأملی عظیم است  [2021 Jun] 
*خطابهِ آلبر کامو برنده نوبل ادبیات در سال ۱۹۵۷  Albert Camus – Banquet speech  [2021 May] 
*صورتِ استنطاق میرزا رضا کرمانی؛ ضارب ناصرالدین شاه   [2021 May] 
* ترور رزم‌آرا سیاسی‌ترین سپهبد تاریخ نوین ایران   [2021 Apr] 
*دادگاه استکهلم / دادگاه نورنبرگ   [2021 Apr] 
*چین و ماچین و راه ابريشمیِ ديپلماسی  [2021 Apr] 
*غبارزدایی از آینه‌ها نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷  [2021 Feb] 
*فکر کردن به آنچه فکر نکردنی است تلگراف ویلیام سالیوان به وزارت امور خارجه   [2021 Feb] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۲۰)   [2021 Jan] 
*دکتر سیروس سهامی و رنج‌هایش +نامه دکتر علی شریعتی به ایشان   [2021 Jan] 
*تفنگ‌کِشی و برادرکُشی در روستای گاپیلون ۴ بهمن سال ۱۳۶۴   [2021 Jan] 
*شاه و پدرش؛ قدمهای بزرگی به نفع ایران برداشتند، اما...  [2021 Jan] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۹)  [2021 Jan] 
*شهسواران میدان علم (۱) نیوتن، ارسطوی دوران مدرن  [2021 Jan] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۸)   [2020 Dec] 
*ای همه هستی ز تو، آیا تو هم هستی؟   ?Eli, Eli, lema sabachthani  [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۷)   [2020 Dec] 
*دفاعيات پرشور شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی  [2020 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی   Yalda (Shab-e Cheleh) and Winter Solstice  [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۶)   [2020 Dec] 
*اعلامیهٔ جهانی حقوق بشر Universal Declaration of Human Rights [2020 Dec] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۱۵)   [2020 Dec] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۱۴)   [2020 Dec] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۳)  [2020 Nov] 
*شجریان، شمایلِ فرهنگیِ موسیقیِ ایران  [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۱)   [2020 Nov] 
*کورشِ تاریخی با توهّماتِ ما، از بُنیاد متفاوت است   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱۰)   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۹)   [2020 Nov] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۸)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۷)   [2020 Oct] 
*یادی از دکتر محمد مصدق رِندِ شریفِ هوشمند   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۶)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۵)  [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۴)   [2020 Oct] 
* زنانی که شکست را شکست دادند (۳)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۲)   [2020 Oct] 
*زنانی که شکست را شکست دادند (۱)   [2020 Sep] 
*طولانی‌ترین جنگ متعارف کلاسیک در قرن بیستم در جنگ ایران و عراق هر کسی کشک خود را می‌سابید  [2020 Sep] 
* نامه تاریخی دکتر مصطفی رحیمی به آیت‌الله خمینی  [2020 Sep] 
*فایل صوتی جعفر شریف امامی؛ شب قبل از ۱۷ شهریور ۵۷   [2020 Sep] 
*۱۲ نکته در مورد حکیم زَکَریای رازی   [2020 Sep] 
* رئیس‌علی دلواری؛ در هنگامهِ خطر، غیبش نمی‌زد  [2020 Aug] 
*سوم شهریور ۱۳۲۰- هجوم متفقین به ایران  [2020 Aug] 
* کودتای ۲۸ مرداد به روایت دکتر غلامحسین صدیقی   [2020 Aug] 
*نشست‌های دکتر شاپور بختیار با شورای امنیت ملی در سال ۵۷   [2020 Aug] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2020 Aug] 
*«بختیارِ» با اختیار، و نامه‌هایش به خمینی   [2020 Aug] 
*جنبش مشروطه یکی از برجسته ترین رویدادهای تاریخ ایران   [2020 Aug] 
* بگير و ببند و کُشتار، در آغاز انقلاب   [2020 Jul] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷  ثبت امر واقع برای مبارزه با فراموشی  [2020 Jul] 
* آزمایش‌ میلگرم و زندان استانفورد   [2020 Jul] 
*صورت مذاکرات شورای انقلاب در مورد مراسم سالگرد درگذشت دکتر مصدق در احمدآباد ۱۴ اسفند سال ۵۷  [2020 Jul] 
*گفتگوی مسعود رجوی با دستگاه اطلاعاتی صدام   [2020 Jun] 
*اخلاق ماکیاولی و سیاست مروانی آیا تزویر و نادرستی، کوتاه‌ترین راه نیل به پیروزی است؟   [2020 Apr] 
*پرونده احمد کسروی، ننگ دادگستری ایران بود..  [2020 Mar] 
*مردی از تئاتر گفت‌و‌شنود با ناصر رحمانی‌نژاد   [2020 Mar] 
*عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2020 Mar] 
*داستان یهودیان بَنی‌قُریْظه غبارآلود است  [2020 Feb] 
*نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2020 Feb] 
* کنفرانس یالتا Yalta Conference تقسیم جهان به مناطق نفوذ  [2020 Feb] 
*تاریخ، بایگانی اسناد مرده نیست یاد کنفدراسیون بخیر   [2020 Feb] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰ ناگهان موسی زنده شد و اسلحه کشید   [2020 Feb] 
*نشست‌های دکتر شاپور بختیار با شورای امنیت ملی در سال ۵۷  [2020 Feb] 
*دکتر شاپور بختیار و روزِ « ر+ ۱»   [2020 Jan] 
*معامله قرن و بازتعریف معنای بحران   [2020 Jan] 
*فکر کردن به آنچه فکر نکردنی است تلگراف ویلیام سالیوان به وزارت امور خارجه آمریکا   [2020 Jan] 
*جامعه ایران با بحرانی عمیق روبروست بیانیه ۵۸ نفر از فرهنگ‌ورزان ایران(۱۱ آبان ۱۳۵۶)  [2020 Jan] 
*شاه، اسناد دفتر راکفلر و خالی‌بندی ژنرال هایزر  [2020 Jan] 
*دفاعيات پرشور شکرالله پاک‌نژاد در دادگاه نظامی  [2019 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی  [2019 Dec] 
* تیرباران نیکلای چائوشسکو و همسرش انسان گرگ انسان است   [2019 Dec] 
* عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2019 Dec] 
*غبارزدایی از آینه‌ها محاکمه و اعدام شیخ فضل‌الله نوری   [2019 Dec] 
*عاقبت از ما غبار مانَد و بس  [2019 Nov] 
*گفت‌و‌شنود با خانم هایده ترابی - استوانه گِلی کورش واقعیت دارای حقیقت‌های گوناگونی  [2019 Oct] 
*دایره‌المعارف‌ها، شناسنامه‌های حقیقی یک ملت‌اند یادی از دکتر غلامحسین مصاحب  [2019 Oct] 
*گفت و شنود با باقر مومنی، میلیتانت سیاسی (1) مسأله تاریخ، تاریخ مسأله‌هاست   [2019 Oct] 
*دونالد ترامپ و جهت‌گیری‌های سیاست خارجی آمریکا  America’s Foreign Policy Traditions  [2019 Sep] 
*یکبار دیگر، یازده سپتامبر  [2019 Sep] 
* داستان عاشورا، آلوده به خرافه و افسانه است  [2019 Sep] 
* بازجویی دکتر علی شریعتی در ساواک (۱) مکتوب چهل صفحه‌ای   [2019 Aug] 
* نشستِ آیت‌الله منتظری با قاتلین زندانیان سیاسی دوشنبه ۲۴ مرداد ۱۳۶۷   [2019 Aug] 
*جنبش مشروطه یکی از برجسته ترین رویدادهای تاریخ ایران  [2019 Aug] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان - جمعه ۳۱ تیر سال ۶۷   [2019 Jul] 
*چهل سؤال پیرامون قتل‌عام سال ۶۷   [2019 Jul] 
* در پسِ تابلویِ جیغ   [2019 Jul] 
* گرگها فرمانروایى مى‌کنند ــ دکتر جِکیل و آقای هاید  Strange Case of Dr Jekyll and Mr Hyde  [2019 Jul] 
* معامله قرن و بازتعریف معنای بحران Deal of the Century  [2019 Jul] 
*سازمان ملل و معاهدهٔ منع شکنجه UNCAT   [2019 Jun] 
*داستان پَهپاد آمریکایی حقیقت نباید در بند این پرسش باشد که به نفع کیست   [2019 Jun] 
*تئوری ریسمان String Theory تارهای رقصندهٔ انرژی Dancing Filament of Energy  [2019 Jun] 
*خطابه دکتر مصدق در دیوان بین‌المللی دادگستری(دادگاه لاهه)  [2019 Jun] 
*نگاهی دوباره به یک استعفا  [2019 Jun] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۵) محمدعلی فروغی (ذُکاءالمُلک) سیاست‌ورز چندساحَتی  [2019 Jun] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۴) نصرت‌الله فیروز، و داستانِ حذف و قتل وی در سمنان  [2019 May] 
*دولتمردان عصر رضاشاه (۳) تیمورتاش، تواناترین چهره سیاسی دوران مدرن   [2019 May] 
* دولتمردان عصر رضاشاه (۲) علی‌اکبر داور نماد مدرنیته اداری در ایران   [2019 Apr] 
* عدالتخانه و ویرانگرانش گفت‌وشنود با ایرج مصداقی   [2019 Apr] 
*سیدحسن تقی‌زاده یک مرد فکور در هیئت یک مرد عمل   [2019 Mar] 
*عَلَمِ دولت نوروز به صحرا برخاست بهار می‌آید هر چند زمستانیان نخواهند   [2019 Mar] 
*پرونده احمد کسروی، ننگ دادگستری ایران بود   [2019 Mar] 
*تنظیم رابطه نظامهای استبدادی شاه و شیخ با وکلای مستقل  [2019 Feb] 
*عشق، شب‌چراغ زندگی‌ست «وَلـِنـْتـایـْنْ دِی» Valentine's Day   [2019 Feb] 
*«بختیارِ» با اختیار، و نامه‌هایش به خمینی   [2019 Feb] 
* نشست تعیین‌کننده سران ارتش شاه صبح ۲۲ بهمن ۱۳۵۷   [2019 Feb] 
* عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۲) قرارداد ۱۹۱۹   [2019 Feb] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۱) قرارداد سن پترزبورگ(۱۹۰۷)   [2019 Jan] 
*گفت‌وشنود با مرجان براتی دختری با گوشواره مروارید   [2019 Jan] 
*«آمور میو» Amor mio کجاست عشق که سرود زندگی سر کند؟   [2019 Jan] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱۰) پیمان آخال(آخال تِّکه) (1881) Treaty of Akhal  [2018 Dec] 
* نامه تهرانی(بازجوی ساواک) به آیت‌الله طالقانی و آیت‌الله لاهوتی   [2018 Dec] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۹) Goldsmid Arbitration قرارداد(حَکَمیّتِ) گلدسمید  [2018 Dec] 
* ۶۰۰ ویدئو و مقاله... لحظه‌هایِ بودن Moments of Being  [2018 Dec] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (8) Treaty of Paris 1857 معاهده پاریس  [2018 Dec] 
*پای سخن «آذر بی‌بی»(آذر قشقایی) - به یاد بهمن   [2018 Nov] 
*لو رفتن خانه زعفرانیه ۱۹ بهمن سال ۶۰   [2018 Nov] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۷) Treaties of Erzurum قرارداد ارزنه‌الروم  [2018 Nov] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (66) جنگ جهانی اول یکی از برجسته‌ترین رخدادهای تاریخ بشر  [2018 Nov] 
* عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۶) قراردادِ نوامبر ۱۸۱۴ (عهدنامهٔ تهران)   [2018 Nov] 
*گفت‌و‌شنود با هدایت‌ متین ‌دفتری(۱) اگر حقوق رعایت نشود زندگی هم باطل است  [2018 Oct] 
*گفت‌و‌شنود با خانم هایده ترابی - استوانه گِلی کورش واقعیت دارای حقیقت‌های گوناگونی است   [2018 Oct] 
* مدیحهِ کورش، یا لعنت‌‌نامه برای نَبونَئیدوس   [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۵) معاهده صلح ترکمانچای  [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۴) عهدنامهٔ گلستان Гюлистанский договор  [2018 Oct] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۳) Anglo-Persian Treaty of 1812 عهدنامهٔ مُفَصّل   [2018 Oct] 
*دکتر علی شریعتی و مکتب فرانکفورت   [2018 Oct] 
*تاجگذاری «شاهنشاهِ اسلام‌پناه» در گذشته نباید زیست اما، به گذشته باید نگریست [2018 Oct] 
*گفت‌و‌شنود با هدایت‌ متین ‌دفتری(1) اگر حقوق رعایت نشود زندگی هم باطل است  [2018 Sep] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۲) Preliminary Anglo-Iranian Treaty قرارداد مُجمَل (عهدنامهٔ مقدماتی)  [2018 Sep] 
*داستان عاشورا، آلوده به خرافه و افسانه است   [2018 Sep] 
*عهدنامه‌های ایران در عصر قاجار (۱) Treaty of Finckenstein پیمان فینکنشتاین   [2018 Sep] 
*غبارزدایی از آینه‌ها فایل صوتی جعفر شریف امامی؛ شب قبل از ۱۷ شهریور ۵۷  [2018 Sep] 
*غبارزدایی از آینه‌ها - عهدنامه ۱۹۷۵ الجزایر Algiers Agreement + متن کامل قرارداد   [2018 Sep] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۴) بابوف و جنبش بابوفیسم Babeufism   [2018 Sep] 
*بیژن هیرمن‌پور و تاریخچه فدائیان   [2018 Sep] 
*عهدنامه مودّت بین ایران و ایالات متحده   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۳) داستانِ «پایان قرن» Fin de Siècle   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۲) قرنِ نوزدهم، یکی از پربارترینِ اعصار تاریخِ بشری   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۱) «سن ژوست» و «روبسپیر» را آئینه عبرت دان   [2018 Aug] 
*غبارزدایی از آینه‌ها / چهل سؤال پیرامون قتل‌عام سال ۶۷   [2018 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 54 دنیای واقعی تابلوی نقاشی نیست که هرجور بخواهیم رنگ‌آمیزی کنیم   [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 53 پیش‌زمینه تحولات ۱۸۳۰ اروپا؛ انقلاب کبیر فرانسه است  [2016 May] 
*اینترپل؛ و اخبار مهندسی‌شده   [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 52 فلسفه کانت؛ نظریه آلمانی انقلاب فرانسه است  [2016 May] 
*زد و بند «سایکس ـ پیکو» Sykes–Picot Agreement  [2016 May] 
* تاریخ؛ بایگانی اسناد مرده نیست. یاد کنفدراسیون بخیر  [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 51 شرط خارجی؛ به اعتبار مبنا، وارد عمل می‌شود  [2016 May] 
* غبارزدایی از آینه ها / «تُراب» مثل اسمش، خاکی بود  [2016 May] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک(50) انقلاب کبیر فرانسه چارچوب سیاسى رژیم کهن را درهم شکست  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (49) با انقلاب آمریکا بردگی زیر سوال نرفت  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 48 باخ؛ «نه یک جویبار، بلکه یک دریا»  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 47 مرتجعین؛ «دانیل دِفو» را به غُل و زنجیر، کشیدند  [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 46 هیچ‌کس حق ندارد با «اسپینوزا» حرف بزند   [2016 Apr] 
*گذشته پیش‌درآمد اکنون است What’s past is prologue   [2016 Apr] 
* گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی - قسمت آخر چهار تندیس یک دفتر   [2016 Apr] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 45 «اولیور کرامول» را از قبر درآوردند و گردن زدند   [2016 Apr] 
*داستان مرد حصیری The Wicker Man  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 44 کلیساى مسیحی تجارت برده را نکوهش نمی‌کرد   [2016 Mar] 
* دکتر هاشم بنی‌طُرُفی به میهمانی خاک رفت  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 43 بودن یا نبودن؛ آیا مسئله به واقع این است؟   [2016 Mar] 
*اعتدال بهاری و؛ حس غریب نوروز   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 42 جان ویکلیف را نبش قبر کردند و استخوان‌هایش را سوزاندند  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 41 با خدا و خرافات هر جنایتی توجیه می‌شود   [2016 Mar] 
* تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 40 رویارویی با ستمگران به قشریگری و جمود مشروعیت نمی‌دهد   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 39 جنگهای صدساله؛ اروپا را به خاک و خون کشید   [2016 Mar] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 22   [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 38 حق و عدالت را در برابر هیچ اراده‌ای نمی‌فروشیم  [2016 Mar] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 37 تاریخ یک علم است؛ و کرونولوژی، بخشی از آن  [2016 Feb] 
*اعتصاب فوریه ۱۹۴۱ در هلند February strike  [2016 Feb] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 36 جنگ‌های صلیبی؛ یکی از تأثیرگذارترین نبردهای تاریخ   [2016 Feb] 
*إذا الشّعْبُ يَوْمَاً أرَادَ الْحَيَاةَ ، روزی که مردم زندگی را برگزیدند  [2016 Feb] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 35 پاپ‌ و پادشاه باهم کنار می‌آیند   [2016 Feb] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 21 کی خادم است کی خائن؟   [2016 Feb] 
*آشکار شدن امواج جاذبه؛ لحظه‌ای مهّم در تاریخ علم   [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک (34) وایکینگ‌ها با ترس و رحم بیگانه بودند   [2016 Feb] 
*یکی بود یکی نبود میلیون میلیون گل رُز  [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 33 نشیبی دراز است پیش فراز   [2016 Feb] 
*کنفرانس گوادلوپ؛ ژنرال هایزر، انقلاب ۵۷  [2016 Feb] 
*شنگول و منگول؛ و گرگ‌های پنجه فرو کرده در آرد   [2016 Feb] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 32  هر مورخّی تا حّد زیادی بخشی از زمان خود است  [2016 Feb] 
*تائو ته جینگ - کتاب طریقت  [2016 Jan] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک31 تاریخ؛ تحقّق زمان در زندگی اجتماعی است   [2016 Jan] 
*آسیاب‌های بادی ذهنِ تو The Windmills of Your Mind   [2016 Jan] 
*عباس رحیمی و قاعدهِ طلایی گفت‌وشنود با مختار شلالوند  [2016 Jan] 
*نماز مِیّت، برای «زنده»ای چون عباس که اکنون بیش از همیشه حضور دارد  [2016 Jan] 
* نامۀ چارلی چاپلین به دخترش؛ ساختگی و مَن‌ درآوردی است  [2016 Jan] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی 20 هفت حصار و حصار هشتم  [2016 Jan] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک(30) تاریخ بایگانی اسناد مرده نیست  [2016 Jan] 
*آواز در باران تا همیشه زنده می‏ماند Singin' in the Rain   [2016 Jan] 
*آلبر کامو و رُمان سقوط La Chute   [2016 Jan] 
*پیر بولز Pierre Boulez غزل خدا حافظی را خواند ما بر زمان می‌گذریم نه زمان بر ما   [2016 Jan] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی19 یک اشتباه؛ هزاران جسَد را بر زمین می‌ریزد   [2016 Jan] 
*اخلاق ماکیاولی و سیاست مروانی / آیا تزویر و نادرستی، کوتاه‌ترین راه نیل به پیروزی است؟   [2015 Dec] 
*ای همه هستی ز تو، آیا تو هم هستی؟   [2015 Dec] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 29 بُردنِ ارزشهای یک عصر به عصر دیگر؛ مغالطه‌ای راهزن است  [2015 Dec] 
*ادیت پیاف Edith Piaf گُنجِشَکَکِ اَشی مَشی   [2015 Dec] 
*شبِ یَلدا و انقلابِ زمستانی   [2015 Dec] 
*فرانک سیناترا؛ ماوراء صدا و خود صدا بود   [2015 Dec] 
*داستان یهودیان بنی‌قُریْظه غبارآلود است   [2015 Dec] 
*عباس رحیمی و رنج‌هایش  [2015 Dec] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی18 ؛ هر گونه تلاشی برای اجرای شریعت به خشونت می‌انجامد   [2015 Dec] 
*هانا آرنت، سبزینه پوش عاشق و بُرنا  [2015 Dec] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 28 پنج سال یا صد سال همچون پرکشیدن پرنده‌ای می‌گذرد  [2015 Dec] 
*چند قصهِ گلپایگانی - آخاله اُوغُور بخیر   [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک27انسان با ابداع خط گام بزرگی در راه تمدن برداشت  [2015 Nov] 
*داعشِ سیاه و داعشِ سفیدBlack Daesh, white Daesh   [2015 Nov] 
*گفت‌‌‌وشنود با اسماعیل یغمائی17 هر لحظه به شکلی بُتِ عیّار بر آمد   [2015 Nov] 
*اصلِ عدمِ قطعیّت؛ خاصیت بنیادین و گریزناپذیرِ جهان Uncertainty Principle  [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک26جنونِ قدرت آدمی را خُل و چِل می‌کند  [2015 Nov] 
*کُنسِرتو آرانخوئز Concierto de Aranjuez   [2015 Nov] 
*پوری سلطانی‌(همسر مرتضی کیوان) به میهمانی خاک رفت   [2015 Nov] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک25 فراز و نشیب امپراتوری روم   [2015 Nov] 
*گفت‌‌ وشنود با اسماعیل وفا یغمائی 16-واقعیّاتِ دردناک را نمی‌توان با خونریزیِ رژیم پوشاند   [2015 Nov] 
*آبشخور واقعه لیبرتی در دارالخلافه است  [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک24 ؛ وجود اسپارتاکوس به تعداد یارانش تکثیر شده بود   [2015 Oct] 
*بمباران محله گیشا و استخبارات عراق   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک ۲۳ ؛ جاده ابریشم؛ بزرگ‌ترین شبکهٔ بازرگانی دنیا   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک22 ؛ارشمیدس و داستان «اروکا»؛ یافتم یافتم   [2015 Oct] 
* آیا مسعود رجوی در فرانسه است؟ مگر مسعود رجوی زخمی شده‌‌ بود؟  [2015 Oct] 
*بخش دیگری از گفتگوی مسعود رجوی با حبوش «من در ابتدای انقلاب در شورای انقلاب بودم»  [2015 Oct] 
*سباستین کاستلیو؛ و سوختنِ «سِروِه‌تُس» در آتش   [2015 Oct] 
*مرضیه با خودش تعریف می‌شود گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی 15   [2015 Oct] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک21 / قارقارِ غازها؛ کاپیتول را نجات داد   [2015 Oct] 
*توافق هسته‌ای؛ سکنجبین بود یا جام زهر؟   [2015 Oct] 
*آب در سیاره بهرام (مریخ)  [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک20/ سِلت‌ها (کِلت‌ها) The Celts   [2015 Sep] 
*کاوالریا روستیکانا Cavalleria rusticana   [2015 Sep] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۴)   [2015 Sep] 
*نامه مسعود رجوی به میخائیل سرگئیویچ گورباچُف   [2015 Sep] 
*وقتی که من بچه بودم؛ غم بود، اما کم بود   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 19 قوم و خویش ما؛ هومو نالِدی Homo naledi   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 18  «هومو نالِدی» Homo naledi  [2015 Sep] 
*ژاله خون شد؛ هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2015 Sep] 
*چه خَبر و چه اَتَر؟ کتابِ «دیک چینی» و دخترش «لیز»Exceptional   [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 17   [2015 Sep] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۳)  زیبایی‌های آغاز انقلاب به کجا رفت؟  [2015 Sep] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (16) جباّران سی گانه و انحطاط آتن Thirty Tyrants   [2015 Sep] 
*نشستِ عبرت‌ انگیزِ صدام حسین  [2015 Aug] 
*گردشِ ایام-برای هر چیز زمانی وجود دارد   [2015 Aug] 
*پاییز خودش نوعی بهار است ؛ به رهی دیدم برگ خزان...  [2015 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک 15 فهم قانون به معنی درست بودن قانون نیست   [2015 Aug] 
*چَک و چونه مسعود رجوی با دستگاه اطلاعاتی صدام حسین   [2015 Aug] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۱۲- اشغال کویت و شورش کردهای عراق در سال ۱۹۹۰  [2015 Aug] 
*اوسا عَلَم این چه رنگ بود توک عَلَم ؟ خامنه‌ای در دانشگاه پاتریس لومومبا !   [2015 Aug] 
*آبجو؛ نه، ولی آب شلغم اوکی  [2015 Aug] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک14از بنیان‌گذاری رُم تا تمدن چاوین  [2015 Aug] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۱) دکان امام زمان   [2015 Aug] 
*یکبار دیگر قتلعام سال ۶۷ ؛ هرچه را که از آن چشم بپوشیم حمایت کرده‌ایم   [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک ۱۳ توت‌آنخ‌آمون Tutankhamun و عصر طلایی فرعون   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک 12 تمد‌ن‌ها می‌آیند و می‌روند؛ اما باورها می‌مانند   [2015 Jul] 
*نشست توجیهی عملیات فروغ جاویدان (جمعه ۳۱/۴/۱۳۶۷)  [2015 Jul] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۱۰)تنها «بُزِ اَخفَش» فردیّت ندارد  [2015 Jul] 
*در جنگ ایران و عراق هر کسی کشک خود را می‌سابید  [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت تا فیسبوک (11)  ابتداىِ عصر فلز؛ زمان کشف آن نيست... [2015 Jul] 
*نگذارید کسی به خواب رود !Nessun dorma   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (10)   [2015 Jul] 
*تاریخِ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (9)   [2015 Jul] 
*هاريس الکسيو و تانگوی نِفلی   [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت تا فیسبوک (8)   [2015 Jul] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی (۹)  نکته‌هایی که متضمن تشخیص هستند  [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (7)  اسطوره نماد مشخص روزگاران باستان  [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۶)  تمدن‌‌های کهن [2015 Jul] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۵)  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۴) -دوران نوسنگی Neolithic انسان از مشکلات خودش بزرگتر است  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۳)  نیاکان ما؛ نئاندرتال و کرومانیون [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک ۲ World history from mammoth to Facebook  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان از ماموت‌ تا فیسبوک (۱)   [2015 Jun] 
*صبحانه در تیفانی و رفیق و مونس من «ماه‌رود»   [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۸ هان، ای شرم، سرخی‌ات پیدا نیست  [2015 Jun] 
*منشور بزرگ آزادی‌ (مگنا کارتا) - Magna Carta  [2015 Jun] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۱۴) گراکوس بابوف و جنبش بابوفیسم Babeufism   [2015 Jun] 
*چه بر سر گل ها آمده‌است؟  ?Where Have All the Flowers Gone [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۷  [2015 Jun] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۶ انقلاب ایدئولوژیک   [2015 May] 
*زنوبیا Zenobia و پالمیرا Palmyra  [2015 May] 
*گفت‌و‌شنود با اسماعیل وفا یغمائی(۵) انقلاب ایدئولوژیک   [2015 May] 
*تاریخ ایران و مقاله نیویورک تایمز  چهره‌سازانِ این سرایِ درشت ــ رنگدان‌ها گرفته‌اند به کف [2015 May] 
*پیمان مولوتف ـ ریبن‌تروپ Molotov–Ribbentrop Pact  [2015 May] 
*یادی از بیژن جزنی، فرزانه سخت‌ رو؛ مارکسیسمِ اسلامی یا اسلامِ مارکسیستی   [2015 May] 
*امید راه رسیدن به حقیقت را هموار می‌کند یادی از مبارز دلاور هوشنگ ترگل  [2015 May] 
*بوریس آلکساندرویچ آلکساندروف   [2015 May] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی انقلاب ایدئولوژیک . قسمت چهارم   [2015 Apr] 
*نامه‌ی آلبرت آینشتاین به اریک گوتکیند   [2015 Apr] 
*«زمین، این «نقطهٔ آبی کمرنگ Pale Blue Dot  [2015 Apr] 
*رقص با دیکتاتورها Dancing with Dictators   [2015 Apr] 
*عزت إبراهیم الدوری و ویتو کورلئونه  [2015 Apr] 
*چغندر کلو ته توبره (چغندر بزرگ در ته توبره است)   [2015 Apr] 
*گونتر گراس و «آنچه باید گفته شود» Was gesagt werden muss   [2015 Apr] 
*تام کاتن و کیسینجر و جُرج شولتس، عزا گرفته‌اند   [2015 Apr] 
*فناوریِ هسته‌ای تنها عرصه تولید انرژیِ هسته‌ای نیست   [2015 Apr] 
*پرونده هسته‌ای و پروتکل الحاقی Protocol Additional   [2015 Apr] 
*چکیده سخنرانی نتانیاهو در کنگره آمریکا در مورد ایران   [2015 Apr] 
*واشنگتن‌پست و مذاکرات اتمی   [2015 Apr] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفایغمایی ؛ انقلاب ایدئولوژیک بخش سوم  [2015 Apr] 
*باراک اوباما:‌ داشتنِ چکش دلیل نمی‌شود که به هر مشکلی به دید میخ نگاه کنیم  سخنرانی‌ مهم باراک اوباما در وست پوینت  [2015 Mar] 
*جان بولتون و بمباران ایران To Stop Iran’s Bomb, Bomb Iran   [2015 Mar] 
*پُلاریزاسیونِ سیاسی و نشستن بینِ دو صندلی Fall between two stools   [2015 Mar] 
*سایه ماه بر آفتاب Solar Eclipse  [2015 Mar] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی ۲ انقلاب ایدئولوژیک  [2015 Mar] 
*ابوحامد محمد غزالی و حس غریب نوروز  [2015 Mar] 
*گفت و شنود با اسماعیل وفا یغمائی / انقلاب ایدئولوژیک   [2015 Mar] 
*گوگل کروم و مشکل یوتیوب   [2015 Mar] 
*داستان بوته سوخته  der verbrannte dornbusch  [2015 Mar] 
*لحظه‌هایِ بودن ویرجینیا وولف   [2015 Mar] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است / داستانِ «پایان قرن» (۱۳)  داستانِ «پایان قرن» Fin de Siècle  [2015 Mar] 
*دروغ‌ها و دورنگی‌ها، روح مرا می‌سائید - گفت‌وشنود با رضا مولائی‌نژاد   [2015 Mar] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است ۱۲   [2015 Feb] 
*ثابت‌های فیزیک آدمی را به مکث وامی‌دارد  [2015 Feb] 
*همنشین بهار.وکیلِ مُستقل، دادبانِ آزادی‌ است گفت‌ و شنود با محمد رضا روحانی در باره کانون وکلا  [2015 Feb] 
*به هنگامِ فریبِ عالمگیر، گفتنِ حقیقت، کنُشی انقلابی است مناقشه اتمی و حرص و جوش نتانیاهو   [2015 Feb] 
*بهمن ۵۷ و افتادن ژنرال گاست در هَچَل  [2015 Feb] 
*الله قلی جهانگیری و واقعه کوه حاجی‌لو  [2015 Feb] 
*گفت ‌و ‌شنود با خانم میهنِ جزنی در مورد عشق   [2015 Feb] 
*درد و بلایِ «مَک کین» بخوره تو جونِ ابوبکر بغدادی   [2015 Jan] 
*بهمن قشقایی و قرآنِ مُهرکردهِ اسدالله عَلم  [2015 Jan] 
*عهدنامه «صلح» ترکمانچای  [2015 Jan] 
*بیانِ تنّفرآمیز Hate speech   [2015 Jan] 
*گاست و هایزر و گوادلوپ، عاقبت از ما غُبار مانَد   [2015 Jan] 
*«شارلی»، شیخ حارث النظاری و استبدادِ زیر پرده دین  [2015 Jan] 
*یادی از م. ا. به آذین، آن «دُنِ آرام» + وصیتنامه و صدای او   [2015 Jan] 
*دنباله‌ دارِ لاوجوی Comet Lovejoy C/2014 Q2  [2015 Jan] 
*ترور نمادین از زبان برمی‌خیزد / Charlie Hebdo attack   [2015 Jan] 
*هوشنگ عیسی بیگلو و مدعّیانِ صاحب‌اختیاریِ «مقاومت»  [2015 Jan] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۱۱) «سن ژوست» و «روبسپیر» را آئینه عبرت دان   [2015 Jan] 
*هوشنگ عیسی بیگلو، آن «مرد آهسته»‌   [2015 Jan] 
*نشان‌دادنِ ضعف با خیانت یکی نیست داستان منافِ فلکی تبریزی   [2014 Dec] 
*تاریخ جهان، دادگاه جهان است (۱۰) ایده‌آلیسم آلمانی Deutscher Idealismus   [2014 Dec] 
*شب یلدا و انقلاب زمستانی Winter solstice   [2014 Dec] 
*دروغ «آیت‌الله العظمی» که خناق نیست  وَیْلٌ یَوْمَئِذٍ لِّلْمُکَذِّبِینَ  [2014 Dec] 
*سازمان سیا CIA و شکنجه با آب Waterboarding   [2014 Dec] 
* تاریخ جهان، دادگاه جهان است (۹) رمانتیسم قیامی علیه هنجارهای عصر روشنگری  [2014 Dec] 
*اتاق بی سقفِ «فارل ویلیامز» Room without a roof  [2014 Dec] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است ۸ شورشِ فلاخَن La Fronde   [2014 Dec] 
*ایده جوچه 주체사상   [2014 Dec] 
*آندره ریو سلطان والتز André Rieu King Of The Waltz   [2014 Dec] 
*رساله یهودا Epistle of Jude  [2014 Dec] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۷) انقلاب فرانسه Révolution française  انقلاب فرانسه ، طلوع باشکوه خورشید  [2014 Dec] 
*گفت و ‌شنود همنشین بهار با ایرج مصداقی در مورد «ابلاغیه چراغ خاموش» مسعود رجوی   [2014 Nov] 
*مجاهدین و رابینسون کروزوئه خراسانی  [2014 Nov] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۶)انقلاب آمریکا American Revolution   [2014 Nov] 
*مسعود رجوی و «پرچم»اش / از «جیم» تا «عین جیم»  [2014 Nov] 
*بارگشت دوباره ویلیام باتلر ییتس   [2014 Nov] 
*الله‌ قلی برای من دوست خوبی بود = گفتگو با ساسان سترگ دره شوری و حیدر جهانگیری  [2014 Nov] 
*تاریخِ جهان دادگاهِ جهان است (۵) انقلابِ صنعتی Industrial Revolution  [2014 Nov] 
*زیگونروایزن (آوای کولی)  [2014 Oct] 
*سخنرانی تروتسکی در مکزیک در مورد محاکمات مسکو   [2014 Oct] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است ۴ عصر روشنگری The Age of Enlightenment   [2014 Oct] 
*گفتگو با شادی Разговор со счастьем  [2014 Oct] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (۳) رنسانس Renaissance دوران گذار بین سده‌های میانه و دوران جدید   [2014 Oct] 
*داستان یهودیان بنی‌قُریْظه غبارآلود است   [2014 Oct] 
*گفت‌ و ‌شنود با دکتر کریم قصیم ۱ آزادیِ نظر را به بهایِ «احترامِ شخصی» نباید فروخت   [2014 Sep] 
*پاییز خودش نوعی بهار است   [2014 Sep] 
*تاریخ جهان دادگاه جهان است (۲) قرون وسطی فاصله میان دوران باستان و رنسانس  [2014 Sep] 
*رساله سه شیاد  De tribus impostoribus  [2014 Sep] 
*همنشین بهار.تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است دوران کلاسیک باستان Classical antiquity  [2014 Sep] 
*گروندریسه Grundrisse کشف حجاب می‌کند  [2014 Sep] 
*در دلِ هر «نفرین»ی «آفرین»ی‌‌ است  چکامه اندیشیدن به اسلام [2014 Sep] 
*ما برای چی زاده شدیم؟ همنشین بهار   [2014 Sep] 
*پیمان مولوتف ـ ریبن‌تروپ Molotov–Ribbentrop Pact  [2014 Aug] 
*کتاب الشفاء مشعلی فروزان در قرون وسطی  [2014 Aug] 
*تنها صداست که می ماند «من ماندگار نخواهم شد» «نیمای غزل» به میهمانی خاک رفت   [2014 Aug] 
*فراز و فرود علی زرکش در گفتگو با اسماعیل وفا یغمائی   [2014 Aug] 
*یوهانس کپلر Johannes Kepler طرحی نو در آسمان نجوم   [2013 Dec] 
*تیرباران چائوشسکو و همسرش  انسان گرگ انسان است [2013 Dec] 
*اسپانیا و «قطعیتِ حکم دادگاه»اش  اوسا عَلم این یکی را بِکش قلم  [2013 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (۳۲) ای چنگ ناله برکش و ای َدف خروش کن  [2013 Dec] 
*یکبار دیگر ماندلا  هر پدیده ای را باید از جوانب مختلف بررسی کنیم [2013 Dec] 
*سرنوشتم را با دست خویش می‌نویسم. یادی از نلسون ماندلا   [2013 Dec] 
*ایتوس، پاتوس، لوگوس/ Ethos , Pathos , Logos  [2013 Dec] 
*تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد / خاطرات خانه زندگان (۳۱)  تاریخ همچون تانکی از روی سرِ ما می‌گذرد [2013 Dec] 
*غبارزدایی از آینه ها / بازجویی از سعید محسن  [2013 Nov] 
*Exit Strategy استراتژی خروج  [2013 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان(۳۰) هر چیز و هر امری در «شدن» خود است که «حقیقت» می‌‌‌‌‌یابد.   [2013 Nov] 
*بچه‌ها دارند می‌میرند؛ ای که دستت می‌رسد کاری بکن   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه‌ها. دفاعيات پرشور شکرالله پاک نژاد  [2013 Nov] 
*کلاه آبی‌ها Blue Beret United Nations peacekeeping   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه‌ها ترور محمد مسعود و بازجویی خسرو روزبه   [2013 Nov] 
*غبارزدایی از آینه ها / بازجویی محمد حنیف‌نژاد   [2013 Nov] 
*ای روشنی صبح به مشرق برگرد / ای ظلمتِ شب، با من بیچاره بساز- خاطرات خانه‌ زندگان ۲۹   [2013 Nov] 
*آسیمیلاسیون Assimilation   [2013 Nov] 
*اینجا «جلجتا» ست، جائی که مسیح را به صلیب کشیدند (خاطرات خانه زندگان ۲۸)  [2013 Oct] 
*سیاست‌زدگی واگیر دارد از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود [2013 Oct] 
*عهدنامه گلستان و کارچاق‌کن آن گور اوزلی  [2013 Oct] 
*جان رالز و «پسِ پردهِ بی‌خبری» The veil of ignorance  [2013 Oct] 
*هستم آنکه هستم / اِهیِه اَشِر اِهیِه / אהיה אשר אהיה  [2013 Oct] 
*بادها می‌وزند و برگها فرو می‌ریزند. خاطرات خانه زندگان (۲۷)   [2013 Oct] 
*Ad Hominem ماه منطق در مُحاق سفسطه  [2013 Oct] 
*به من بگو ستارگان و ‏آفتاب دروغند ولی نگو که عشق وجود ندارد.   [2013 Oct] 
*یادی از ژنرال جیاپ و نبرد دین‌بین‌فو Điện Biên Phủ  [2013 Oct] 
*Loaded language آب و تاب دادن به زبانِ زبان بسته  [2013 Oct] 
*اسطوره اشرف (متن پیام مسعود رجوی، ۲۷ شهریور ۱۳۹۲)  [2013 Sep] 
*گفت‌و‌شنود با آقای ناصر‌رحمانی‌نژاد/ واقعیت تا چه اندازه واقعی‌ست؟  [2013 Sep] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۵)   من اینجا ایستاده ام، بدون اینکه کار دیگری از من ساخته باشد.  [2013 Sep] 
*به رهی دیدم برگ خزان...
پاییز خودش نوعی بهار است  [2013 Sep] 

*لئون فوکو و «آونگ»ش Foucault pendulum  [2013 Sep] 
*کمون پاریس طلایه دار انقلاب اجتماعی درقرن نوزدهم  [2013 Sep] 
*شبیخون به مجاهدین و «مقراضِ تیزِ تناقض»   [2013 Sep] 
*ژاله خون شد. هفده شهریور، آغازِ پایانِ رژیم شاه  [2013 Sep] 
* R2P (اصل حمایت و حفاظت)  [2013 Sep] 
*در انتهای غم همیشه پنجره ای باز است. پنجره ای روشن  [2013 Sep] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۴) نامش بر برف نوشته بود. خورشید ذوبش کرد و آب آن را با خود برد.  [2013 Aug] 
*دکتر منوچهر هزارخانی و آقای ۹۹ درصد  [2013 Aug] 
*قطعنامه ۵۹۸، پذیرش آتش بس و عملیات فروغ جاویدان  [2013 Aug] 
*گذری به اسپانیا  [2013 Aug] 
*رؤيا خود نوعی زندگی است.   ایَا سروش سحرگاهان، تو روشنی را جاری کن  [2013 Jul] 
*تجربهِ رؤیاوَش وحی  رؤیا صدایِ وجدان ما است.  [2013 Jul] 
* فرقه، و سینه زدن زیر عَلمِ ارتجاع  [2013 Jul] 
*کُفرِ یک دوران، دینِ دورانِ بعد است.  [2013 Jul] 
*دود از کُنده بلند می‌شود.- هوشنگ عیسی بیگلو، آن «مرد آهسته»‌   [2013 Jul] 
*با چنین فرهنگی چگونه می‌شود ایران را آزاد کرد؟  [2013 Jul] 
*وقتی چیز غریبی می‌شنویم، نباید پیشاپیش آن را رّد کنیم.  [2013 Jul] 
*انسان موجودی خاطره گرا است   به یاد تقی روحانی، گوینده پیشکسوت رادیو ایران  [2013 Jun] 
*«شریعت» ، آخوندی و غیرآخوندی ندارد.  [2013 Jun] 
*طوطی جون می خوام برات قصه بگم - عباس رحیمی با غم ها و طوطی اش   [2013 Jun] 
*مسعود رجوی، «معّلم»ی که «مُبلّغ» شد  [2013 Jun] 
*جلیل شهناز، شهنواز تار ایران، به میهمانی خاک رفت.  [2013 Jun] 
*آیا «حسن روحانی» تغییر کرده است؟  [2013 Jun] 
*وحدتِ ظرف و مظروف، بی تضاد نیست  [2013 Jun] 
*کارمینا بورانا Carmina Burana - اسماعیل وفا یغمایی و سرود ای آزادی   [2013 Jun] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۳) بجز به حلقه عشاق روزگار مَبر- بجز به کوی خرابات آشیانه مکن [2013 May] 
*مادر معینی، چاووش شادی و امید دانی که کیست زنده؟ آنکو ز عشق زاید. [2013 May] 
*ما پروردگان سفره استبدادیم   [2013 May] 
*ما همه «خر ژان بوریدان» یم.  Buridan's Ass  [2013 May] 
*تب و تاب انتخابات، مسعود رجوی را هم گرفت.  [2013 May] 
*شب پره ها می آیند و می‌روند، آفتاب می‌ماند  [2013 May] 
*در باره نامه سرگشاده
صفحه روزگار، حرف حق را ضبط می‌کند  [2013 May] 

*میراث باستانی ایران در جای جای جهان  [2013 Apr] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۲)   چرا به جای آنکه اصلاً هیچ چیزی نباشد چیزی وجود دارد؟  [2013 Apr] 
*داستان زندگی «جیرولامو ساوو نارولا»   آیا مبارزه علیه ستمگران لزوماً حقانیت می‌آورد؟  [2013 Apr] 
*خاطرات خانه زندگان (۲۱)  هیچ کس شراب نو را در مشک کهنه نمی‌ریزد. [2013 Apr] 
*سیک‌رِدنی داک‌لاد خوروشووا- گزارش محرمانه خروشچف  [2013 Mar] 
*امام محمد غزالی و حس غریب نوروز  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان و گزارش Хрущевخروشچف  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت بیستم)  مردم غریبه نیستند، غریبه اجنبی است.  [2013 Mar] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت ۱۹)- تاریخ ایران با افسانه و شایعه همراه است.   [2013 Mar] 
*یک مُشت دَری وَری On Bullshit آستانه و پیشاهنگ کردار آدمی، گفتار اوست [2013 Feb] 
*ما همه از دَم، «پریود» یم.  [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (۱۸) هر تاریخ واقعی، تاریخ معاصر است [2013 Feb] 
*هر کسی در زندگیش «او»یی دارد  [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هفدهم) زندان قزل قلعه با حوض و بید مجنونش [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت شانزدهم) زندگی فرا‌تر از سرکوبگرانش خواهد زیست. [2013 Feb] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت پانزدهم) آیا نقش بند حوادث ورای چون و چراست؟ [2013 Jan] 
*کلام بی صدای برف Silent Snow  [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت چهاردهم)
مشکل جامعه ایران با گرفتن قدرت سیاسی حل نخواهد شد  [2013 Jan] 

*شاه و سمپوزیوم لیزر Laser Symposium  [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت سیزدهم)
«مراد برقی» و «سرکار استوار» در زندان قصر  [2013 Jan] 

*قتلعام کاتین The Katyn massacre  [2013 Jan] 
*خاطراتِ‌ خانه‌‌ زندگان (قسمت دوازدهم) کمون زندانیان سیاسی هم «شورای نگهبان» داشت. [2013 Jan] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت یازدهم) زندان قصر یکی از ارکان تاریخ معاصر ایران است [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت دهم) یک مثقال عمل، یک خروار تحلیل نیاز دارد. [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت نهم) اسلحه باید حرمت کتاب را حفظ کند [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هشتم) تجارب شخصی هم بُعد اجتماعی و تاریخی دارد. [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت هفتم) فانتزی بخشی از واقعیّت است [2012 Dec] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت ششم) کتاب حوادث همیشه از نیمه آن باز می‌شود. [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت پنجم) کاش زندگی هم دنده عقب داشت.  [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت چهارم) درخت آلو را نمی‌شه به شمشاد پیوند زد.   [2012 Nov] 
*‌خاطرات خانه زندگان (قسمت سوّم) الا یا خیمگی خیمه فروهِل...  [2012 Nov] 
*سخنرانی تاریخی یاسر عرفات در سازمان ملل (۱۳ نوامبر ۱۹۷۴) نگذارید شاخه زیتون از دستم بر زمین افتد. [2012 Nov] 
*خاطرات خانه زندگان (قسمت دوّم)  [2012 Nov] 
*زندان=‌زنده دان، خاطراتِ خانه زندگان (۱)  [2012 Nov] 
*احمد قابل، ظریف جلالی و «گروه والعصر»  [2012 Oct] 
*کورش و سنگ‌نگاره مرد بالدار پاسارگاد  [2012 Oct] 
*استوانهٔ کورش Cyrus Cylinder «مانترا»ی خیال‌انگیز (+ویدیو)  [2012 Oct] 
*گروندریسه Grundrisse کشف حجاب می‌کند(+ویدیو)  [2012 Oct] 
*اریک هابسبام و سنّت های ساختگی  [2012 Oct] 
*پراودا ПРАВДАدم از پراودا می‌زند. (+ویدیو)  [2012 Oct] 
*پیاز، وجودی است بی تناقض. به یاد «ویسلاوا شیمبورسکا»  [2012 Sep] 
*حُکمِ قتل زندانیان سیاسی، «قیر»ی که بر سر نظام ریخت  [2012 Sep] 
*کشتار سال ۶۷ و سخنان هَشَلهَف  [2012 Sep] 
*وقتی می‌میریم چه چیزی با ما خواهد مرد؟ به یاد کوهنورد پیر فرج الله شریفی گلپایگانی [2012 Sep] 
*من اینجا ایستاده ام و جز این کاری از من ساخته نیست.   [2012 Aug] 
*Standard Model of Particle Physics مُدِل استاندارد  [2012 Jul] 
*هر ادعّایی باید مُستند به مَدرک اثباتی باشد. (در مورد مقاله خانم عفت ماهباز)  [2012 Jul] 
*دکتر علی شریعتی و «آوف هه بونگ» Aufhebung + ویدئو  [2012 Jun] 
*حقِ‌‌ آزادی و «هی‌بی‌اِس‌کورپس» Habeas Corpus  [2012 Jun] 
*تاریخِ جهان، دادگاهِ جهان است (+ویدیو) تقویم تاریخ [2012 Jun] 
*Gracias a la vida گراسیاس آلا ویدا (+ترجمه ترانه به ۱۲ زبان)  [2012 Jun] 
*ویولتاپارّرا، مرسدس سوسا، گراسیاس آلاویدا (+ویدیو)  [2012 Jun] 
*دولت ویشی، گشتاپو و دارزدن رودلف هیلفردینگ (ویدیو)  [2012 Jun] 
*پرویز شهریاری و طناب دور زمین (ویدیو)  [2012 Jun] 
*پوراژِن چستوا، شکست پذیری و شکست باوری (ویدیو)  [2012 May] 
*صَلِّ عَلَی مُحَمَّد ، «سیمون هرش» خوش آمد ! تقویم تاریخ، اردیبهشت ماه  [2012 May] 
* اَرِه و اوره و شمسی کوره (ویدیو)  [2012 May] 
*شاهین نجفی و «حقِ تمَسخر» The Right to Ridicule (+ ویدیو)  [2012 May] 
*ماه به دیدار زمین می‌آید. Supermoon (+ویدیو)  [2012 May] 
*«سرزمینِ گوجه‌ هایِ سبز» و اعدام چائوشسکو (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*تقویم تاریخ و نیمه پنهان ماه (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*پرویز ثابتی و «ابراز تاسف» در گیومه  [2012 Apr] 
*سیروس نهاوندی، اسبِ تراوایِ ساواک (+ویدیو)  [2012 Apr] 
*زندان قصر، دادگاه ژیان پناه و داستان تجاوز به زندانیان سیاسی  [2012 Apr] 
*با تاریکی نمیشه سراغ تاریکی رفت گزارشهای دروغ در مورد زندان [2012 Mar] 
*سفره ۷ سین Haft-Seen در هتل اموات ( ویدیو )  [2012 Mar] 
*Bertolt Brecht برتولت برشت و اپرای صَنار سه شاهی (ویدیو)  [2012 Mar] 
*خدا و قوری کیهانی Bertrand Russell Interview بخشی از گفتگوی راسل با CBC و BBC  [2012 Mar] 
*برتراند راسل و «قوری»اش Russell's teapot  [2012 Mar] 
*آیا نوترینو، به گَردِ نور می‌رسد؟  [2012 Feb] 
*پرویز ثابتی Parviz Sabeti نمونه کامل یک پلیس سیاسی (+ویدیو)  [2012 Feb] 
*از چه چیز واهمه داری؟ من شو خایف ؟ (+ویدیو )  [2012 Feb] 
*والنتین، پوشکین، یوگنی‌ آنه ‌گین Evgeny Onegin  [2012 Feb] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه بهمن (+ویدیو)  [2012 Jan] 
*جنگ‌افروزان، مُرتجعین را قِلقِلک می‌دهند. (وبالعکس)  [2012 Jan] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه دی (+ویدیو)  [2012 Jan] 
*سخنرانی استالین ۱۱ دسامبر ۱۹۳۷ Речь Сталина  [2011 Dec] 
*شورشِ نان در تهران  [2011 Dec] 
*تقویم تاریخ، رویدادهای ماه آذر (+ویدیو)  [2011 Dec] 
*Rafiq Tağı «رافق‌تقی» ‌و‌ قصّهِ‌ هولناکِ‌ ارتداد (+ویدیو)  [2011 Dec] 
*آنتی‌تزِ اشرف، در خودِ اشرف است.  [2011 Nov] 
*آوایِ کولی، زیگونروایزن و قتل‌عامِ سال ۶۷  [2011 Nov] 
*تقویم تاریخ: رویدادهای ماه آبان (+ویدیو)  [2011 Nov] 
*R2P و آخرین سخنرانیِ معمر قذافی (+ویدیو)  [2011 Oct] 
*نگاهی به ۳۰۰ سنگ قبر. نیستی، آبستن هستی است.(+ویدیو)  [2011 Oct] 
*امیرکبیر و «جِّنِ» جُدَری  [2011 Oct] 
*دستخط امیرکبیر، به یادِ استاد ایرج افشار آن مردِ آهسته (+ویدیو)  [2011 Oct] 
*نامه هایِ جَعلی یزدگرد ساسانی و عُمَربن خطّاب (+ویدیو)  [2011 Sep] 
*دکتر محمود حسابی و جعلیات اینترنتی (+ویدیو)  [2011 Sep] 
*عباس شهریاری جاسوس ۱۰۰۰ چهره ساواک (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*۱۱ سپتامبر و بن لادنِ پنتاگون (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*سرلشگر قرنی از کودتا تا ترور (+ ویدیو)  [2011 Sep] 
*رّد پای علمای اعلام بر سنگ قبر ستارخان  [2011 Aug] 
*ترور سپهبد رزم آرا در مسجد سلطانی  [2011 Aug] 
*آخوند مُحقّق کَرکی، عَلمدار تشّیع صفوی  [2011 Jul] 
*عملیات پنجه عقاب Operation Eagle Claw  [2011 Jul] 
*کلکم راع و کلکم مسئول؛ اسیرکُشی سال ۶۷ و سخنان آقای اردشیر امیرارجمند  [2011 Jun] 
*مقام صدیقی تنها راستگویی در قول و عمل نیست  [2011 Jun] 
*کمون پاریس ، تنها به پاریس مربوط نمی‌شود  [2011 Jun] 
*خوزه مارتی پیامبر استقلال و مبشر انقلاب در آمریکای لاتین (ویدئو)  [2011 May] 
*از Srebrenica سربرنیتسا تا بغداد  [2011 May] 
*منوچهر سخایی و آن «پرستو» که دشنه آجین شد.  [2011 Apr] 
*آوریل سیاه اشرف و نقش اشغالگران عراق  [2011 Apr] 
*ریزوم ، خاک و ُخل دارد  [2011 Apr] 
*امام محمد غزالی عزیز است اما نوروز از او عزیزتر  [2011 Mar] 
*سفره هفت سین در هتل اموات‌  (خدا نکند که خدا مرده باشد...) [2011 Mar] 
*کتاب سبز قذافی، تو زرد از آب درآمد   [2011 Feb] 
*وقت آن است که چشم فتنه کور شود ! (گرد و خاک در مجلس ایران)  [2011 Feb] 
*روز والنتین ، پالی‌آمِری polyamory و ، «عشق» ضربدری  [2011 Feb] 
*کويکی با یک تیر چند نشان می‌زند  [2011 Feb] 
*پرویز ثابتی، مقام امنیتی ابرو کمانی  [2011 Jan] 
*ستمگران از ما عبور نخواهند کرد. رنج محسن یلفانی «در یک خانواده ایرانی» [2011 Jan] 
*خودکشی دردی را دوا نمی‌کند. ( علیرضا پهلوی از کاخ سعدآباد تا بوستون)  [2011 Jan] 
*یک بار دیگر تقی شهرام  [2010 Dec] 
*« دین‌خو » بود اما، پرسش ‌‌ستیز و ستم ‌پذیر نبود.  [2010 Nov] 
*مُشک آن است که خود ببوید، نه آن‌که «هابرماس» بگوید  [2010 Oct] 
*«مُدل استانداردِ» فیزیک ذرّات ، قصه‌ای ناتمام  [2010 Oct] 
*گلهای صحرائی را همیشه رایحه ای دل انگیز است، یادی از روشنک (گوینده برنامه گلها)  [2010 Sep] 
*من به گوش تو سخن های نهان خواهم گفت... به یاد ستار لقایی [2010 Sep] 
*«طرح عظیمِ» استیفن هاوکینگ - خدا، وِل مُعطل است !  [2010 Sep] 
*مرگ، دوست انسان است و هرگاه رسید قدمش مبارک باد.  [2010 Sep] 
*سلام بر دکتر علی جوان
ليزر گازی، مي‌توانست سال ۱۹۳۰ اختراع شده باشد  [2010 Jul] 

*سال ۶۷ در عملیات فروغ جاویدان (مرصاد)، ۳۰۱ زندانی سیاسی به خاک افتادند  [2010 Jul] 
*آشکار‌سازی با پنهان‌سازی همراه است. (خطانامه تاج زاده و، اسیر کُشیِ سال ۶۷)   [2010 Jun] 
*«اشترن» و «ایرگون» در «دیر یاسین»  [2010 Jun] 
*نمی توان بر پرسش و نقد، دهنه زد. (آقای کروبی و قتلعام سال ۶۷)  [2010 May] 
*سرود زیبای «ای رقیب»
که‌س نه‌ڵێ کورد مردوه‌، کورد زیندوه‌  [2010 May] 

*انتشار اسناد قتلعام کاتین
چراغ حقيقت در طوفان کشمکش‌ ها نخواهد مُرد  [2010 May] 

*قرقیزستان و، پدیده «خستگی پنهان»  [2010 Apr] 
*شب، هاوانا می‌رقصد...
« کامیلو سینفوئگوس » یکی از معماران انقلاب کوبا  [2010 Apr] 

*دانشنامهٔ آزاد ویکی‌پدیا Wikipedia و حق مقدّس ویرایش   [2010 Mar] 
*گويای حکايتی‌ ست آن شمع خموش / خودکشی «منصور خاکسار»  [2010 Mar] 
*شعر «مارتین نیمولر»
وقتی مرا گرفتند، صدای احدی در نیآمد.  [2010 Mar] 

*دکتر جلال صمیمی، کاشف سرچشمه های پرتو گاما در هاله ی کهکشان در آن دیار که طوطی کم از ذغن باشد... [2010 Mar] 
*در بلوچستان بلوچی بود نامش دادشاه...   [2010 Mar] 
* آیا « عبدالمالک ریگی »، جا پای « دادشاه » می‌گذارد؟  [2010 Feb] 
*طفلِ جان و شیرِ شیطان به یاد «دکتر محمد رضا عاملی تهرانی»  [2010 Feb] 
*روز عشاق و، «عشق خرمگس» ! (ای عشق همه بهانه از توست...)  [2010 Feb] 
*این یک پیپ نیست، تصویری از یک پیپ است (یادی از زندان شاه و یدالله خسروشاهی ...) (یادی از زندان شاه و یدالله خسروشاهی نماینده تیپیکال طبقه کارگر ایران) [2010 Feb] 
*مهندس بازرگان و کتاب «سیر تحول قرآن» (با خدا و خرافات هر جنایت و فریبی ممکن است)  [2010 Feb] 
*از دار دنیا یک زن حلال داشتیم، آن را هم آقای خمینی حرام کرد!  [2010 Jan] 
*برف نو ، برف نو ، سلام، سلام  [2010 Jan] 
*«عالیجناب خاکستری» تاقچه بالا می‌گذارد!  اندر «شبه‌استعفا»ی روح‌الله حسینیان [2010 Jan] 
*در برابر زره‌پوش‌ها چگونه از خود دفاع کنیم ؟  [2010 Jan] 
*درگذشتِ آیت‌الله منتظری و گوشه کنایه‌های مقام معظم رهبری  [2009 Dec] 
*راستی کمان در کژی است. آیت‌الله منتظری، خون دو فروهر و «قاعده درأ»  [2009 Dec] 
*«تبَر به دستان در عراق» سر برخود تصمیم نمی‌گیرند.  [2009 Jul] 
*مسئلهِ مجاهدین به «غیرمجاهدین» هم مربوط است.   [2009 Mar] 
*صورتي‌ در زير دارد آنچه‌ در بالاستی، پیام نوروزیِ «شیمعون پرس»   [2009 Mar] 
*همه عمربرندارم سر از این خمار مستی
آیا خدا نیز، با «نرینه غاصب» کنار آمده است؟  [2009 Mar] 

*هرچه در ديگ است به چمچه مي آيد. کنفرانسِ «دوربانِ ۲» و، آقای اوباما  [2009 Mar] 
*آیت الله منتظری بی شیله پیله است، امّا... «اعدام نامه» و، آن «اسیرکُشیِ ظالمانه» جای تأمّل دارد.  [2009 Feb] 
*مسیح ِ باز مصلوب - یادی از الله قلی جهانگیری ، آن جان شیفته  [2009 Feb] 
*عاقبت، از ما غُبار مانَد، «گاست» و «هایزر» و «گوادلوپ»، آن «آلاچیقِ کنارِ دریا»  [2009 Feb] 
*«حاج محمد شانه‌چی» بخشی از تاریخ معاصر ایران بود.  [2009 Jan] 
*«مِه‌بانگ» BIG BANG و بزرگ‌ترین آزمایشِ علمیِ تاریخِ بشرّیت  [2008 Sep] 
* ما قربانيانی هستيم که جامه جلّاد پوشيده ايم. به یاد « محمود درویش »  [2008 Aug] 
*گاهی بايد کلمات در خدمتِ پوشاندن واقعّيات باشد. (داستانسرایی در مورد قتل‌عام سال ۶۷)  [2008 Aug] 
*سفره هفت‌سین در هتل اموات  [2008 Mar] 
*سرود «خمینی ای امام» به مجاهدین ربطی نداشت  [2008 Feb] 
*ادیت پیاف Edith Piaf ، گُنجِشَکَکِ اَشی مَشی  [2008 Feb] 
*دادگاه‌ پوئک و «نشست ژوئن ۲۰۰۱ در اشرف»  [2008 Feb] 
*سفره هفت سین در هتل اموات‌
خدا نکند که خدا مرده باشد...  [2007 Dec] 

*ابوذر...چی شده مادر؟ ...چرا می لنگی؟  [2007 Dec] 
*مسیح ِ باز مصلوب - [یادی از الله قلی جهانگیری ، آن جان شیفته]  [2007 Dec] 
*در کوچه باغ های عشق ، َبلا می باَرد. یادی از شکرالله پاک نژاد، شعور سياسي اجتماعي جنبش آزاديخواهي مردم ايران (بخش دوم)  [2007 Dec] 
*ای عشق چهره آبی ات پيدا نيست. یادی از شکرالله پاک نژاد ، شعور سياسي اجتماعي جنبش آزاديخواهي مردم ايران (بخش نخست)  [2007 Dec] 
*سیاست پدر و مادر ندارد  (جمهوری خواهان اسپانیا و ، غربِ دوچهرهِ کاسبکار) [2007 Nov] 
*تو قلب بیگانه را می شناسی ، زیرا که در سرزمین مصر بیگانه بوده ای
یادی از احمد غفارمنش  [2005 Mar] 

*شب ُسرودش را خواند، نوبت پنجره هاست / گفت و شنود با نويسنده کتاب « نه زیستن نه مرگ »  [2005 Mar]