اوّل مهر هر سال، زنگ مدرسه ها در میهن عزیزم به صدا در می‌آید و با خود شور و ولوله می‌آورَد. اگر اینگونه روزها کار نکنم تگرگ خیال و خاطره امانم نمی‌دهد و مرا از خود، «بی – خود» می‌کند.

اوّل مهرماه ۱۳۹۰ بود. داشتم درخت خشکیده ای را ارّه می‌کردم و به اخبار رادیو گوش می‌دادم.

گوینده صحبت از کشف تازه ای ‌می‌کرد که به قول او با قوانین شناخته شده فیزیک جور در نمی‌آمد.

گویا پژوهشگران مرکز تحقیقات هسته ای - سرن - (Cern) در سوئیس، بعد از آزمایش اُپرا

The OPERA experiment گفته بودند ما شاهد بودیم که نوترینو با سرعتی بالاتر از سرعت نور حرکت می‌کند. شعاعی از ذرات بنیادی نوترینو از شتاب دهنده ای در «ژنو» به سوی آزمایشگاهی در ایتالیا پرتاب شده و اندازه گیری ها نشان داده که سرعت حرکت این ذرات اندکی بیش ار سرعت نور بوده است...

من آنقدر تعجب کردم که ارّه از دستم افتاد و صاحب کار که نمی‌دانست داستان چیست مرا چپ چپی پائید که یعنی گیجی؟...

واقعش گیج شده بودم. با خودم می‌گفتم براساس قانون نسبیّت خاص اگر نوترینوها (نیت ری نوز) بدون جرم هستند باید با سرعت نور حرکت نمایند و درصورتی‌ که دارای جرم باشند (دارای جرم بسیار کوچک، اما غیر صفر هستند)، دیگر نمی‌توانند به سرعت نور برسند.

نتیجه گیری مرکز تحقیقاتی «سرن» عجیب می‌نمود و همه کسانی را که با فرضیه نسبّیت اینشتین و ثبات و سرعت نور آشنا بودند، به تأمّل وامی‌داشت.

آیا نگرش آدمی نسبت به جهان هستی، «تق و لق» می‌شد؟

آیا رفتار پدیده های کیهانی از اساس تغئیر می‌کرد؟

.............................................

اگر جسمی با سرعت نور حرکت کند قفل می‌شود.

براساس قوانین رایج فیزیک، سرعت نور یعنی سرعت حرکت ذراّت نور در خلاء، حّد سرعت ممکن محسوب می‌شود و هیچ شکلی از مادّه، انرژی و اطلاعات نمی‌تواند با سرعتی بیش از این حرکت کند. (به دلائل بسیار، نه تنها زمان می‌ایستد، جرم آن متحرک هم رو به بی‌نهایت رفته و مجبور به ایست می‌شود)

هرگاه متحرکی بتواند به سرعت نور نزدیک شود بنا بر فرمول زیر:

«جرم»ش رو به بی نهایت می‌رود. (m= m0/radical (1-(v^2/c^2

بگذریم که اگر جسمی با سرعت نور حرکت کند طولش نیز کوتاه و کوتاه شده و به صفر می‌رسد.

طبق نسبیت خاص طول ثانویه برابر است با طول واقعی ضرب در رادیکال یک منهای مجذور نسبت سرعت جسم به سرعت نور ( v/c). که اگر سرعت جسم برابر سرعت نور باشد یک منهای یک می‌شود (که حاصل آن صفر است) و جذر صفر برابر صفر است و هر عدد در صفر ضرب شود حاصلش همواره صفر است.

یادآوری کنم موضوع این بحث، ذرات «تاکیون» Tachyon نیست. تاکیونها نقطه مشترکی با دنیای ما که در آن سرعت ها کمتر از سرعت نور است ندارند.

صحبت از «ذره- موج» (فوتون) Wave–particle duality است.

اینکه ما در یک چشم بهم زدن فکر خود را می‌دوانیم و به معراج می‌رویم و تا کهکشانها سیر می‌کنیم، اما مثلاً نور خورشید ۸ دقیقه و ۱۹ ثانیه طول می‌کشد تا به زمین برسد، بحث دیگری است...بگذریم.

***

ثبات سرعت نور در سال ۱۹۰۵ توسط آلبرت انیشتین بیان شده بود و همه آزمایشات نشان می‌داد تردید برنمی دارد.

سرعت نور (در خلأ) دقیقاً برابر با ۲۹۹،۷۹۲،۴۵۸ متر بر ثانیه است.

(در محاسبات عادی، سرعت نور را معمولاً ۳۰۰٬۰۰۰ کیلومتر بر ثانیه فرض می‌کنیم.)

سرعت مزبور تمام ذرات بدون جرم و میدان‌های فیزیکی تابش الکترومغناطیسی که نور نیز جزو آن است را شامل می‌شود.

.............................................

ارزیابی شتابزده پژوهشگران «سرن» Cern

گفته می‌شود ارزیابی شتابزده پژوهشگران مرکز تحقیقاتی سرن، پیش از این که باعث تغییر قوانین فیزیک شود، باعث جدی‌تر شدن نظارت بر تجهیزات خواهد شد، چرا که سخن از خطای انسانی در نتیجه‌گیری عجیب آنها به میان آمده و به نظر می‌رسد نوترینوهای مورد نظر آنان به چابکی نور نبوده اند که خیز بردارند و آنرا پشت سر بگذارند.

گویا مشکلات در آزمایش به استفاده از سامانهٔ موقعیت‌یاب جهانی (GPS جی‌پی‌اس) Global Positioning System برای هم‌زمان کردن ساعت‌های اتمی هر دو سوی این مسیر برمی‌گشت.

گذر زمان در ساعت‌ها بین رسیدن سیگنال سنکرون‌کننده باید در نظر گرفته می‌شد و احتمالا این کار به درستی انجام نشده و چه بسا یک اتصال مشکل‌دار بین سیگنال جی‌پی‌اس و ساعت اصلی وجود داشته است.

خطا در نوسان‌سازی که برای اعمال برچسب‌های زمانی برای سنکرون کردن جی‌پی‌اس (وصل دو شبکه کاملاً مجزا به طریقی که هیچ نوع شدت جریان ضربه ای قابل ملاحظه ای ایجاد نشود) به کار رفته، می‌تواند منجر به اشتباه در برآورد زمان سفر نوترینوها و اضافه‌تر محاسبه شدن این زمان شده باشد.

همزمان کردن ساعت ها به دلیل اثرات نسبیت خاص و عام هم می‌تواند به خطایی از مرتبه ی چند ده نانو ثانیه منجر بشود که به اشتباه به سرعت بیش از سرعت نور تعبیر شده است.

آنچه گفتم به زبان ساده یعنی نوترینوها ول معطلند ! حالا حالاها باید بدوند تا به سرعت نور برسند.