در پی برگزاری کنفرانس اسلو و واکنش‌های گسترده به آن، «سازمان حقوق بشر ایران» مستقر در نروژ، در اطلاعیه ای با عنوان «بیانیه رسمی سازمان حقوق بشر ایران در پاسخ به اطلاعات نادرست و حملات پس از کنفرانس اسلو»، واکنش نشان داد.

این اطلاعیه در کلی‌ترین شکل به انتقادات پرداخته و وارد جزئیات نشده است. در اطلاعیه آمده است: «ما کارزارهای هماهنگ تخریب و انتشار اطلاعات نادرست را که پس از برگزاری کنفرانس آغاز شد، به‌شدت محکوم می‌کنیم.» در اطلاعیه همچنین آمده است: «نقدهای سازنده‌ای که مطرح شده‌اند نیز با دقت بررسی شده و در برنامه‌ریزی‌های آینده مدنظر قرار خواهند گرفت.»

هدف گذاری درست

این سازمان در اطلاعیه اش تاکید دارد: «در شرایطی که جامعه ایران با شکاف‌های عمیق سیاسی و بی‌اعتمادی گسترده مواجه است، فراهم‌کردن فضایی برای گفت‌وگوی مدنی درباره حقوق‌بشر نه‌تنها ضروری، بلکه اقدامی شجاعانه و آینده‌نگر است. این کنفرانس ابتکاری در چارچوب حقوق بشر بود که هدفش آغاز گفت‌وگویی پیرامون اصول مشترک و بنیادین حقوق بشری است و می‌تواند پایه‌ای برای ساختار ایرانِ پس از جمهوری اسلامی باشد.»

اطلاعیه اضافه می کند: «این کنفرانس ابتکاری در چارچوب حقوق بشر بود که هدفش آغاز گفت‌وگویی پیرامون اصول مشترک و بنیادین حقوق بشری است و می‌تواند پایه‌ای برای ساختار ایرانِ پس از جمهوری اسلامی باشد. ما بر این باوریم که گفت‌وگوی محترمانه، حتی میان نقش‌آفرینان سیاسی با اختلاف‌نظرهای عمیق، برای تضمین حقوق بشرِ هر شهروند، بدون هیچ استثنایی، ضروری است و چنین گفت‌وگویی، شرط لازم برای تحقق آینده‌ای دموکراتیک و انسانی در ایران خواهد بود.»

تشخیص این سازمان مبنی بر اینکه «جامعه ایران با شکاف‌های عمیق سیاسی و بی‌اعتمادی گسترده مواجه است» کاملا درست است. از همین رو تلاش این سازمان برای «فراهم‌کردن فضایی برای گفت‌وگوی مدنی درباره حقوق‌بشر» و تشویق رواداری از طریق «گفت‌وگوی محترمانه، میان نقش‌آفرینان سیاسی با اختلاف‌نظرهای عمیق»،  امری ضروری و قابل ستایش است. بر این اساس هدف یا به‌عبارتی نیّت این سازمان کاملاً درست بوده و باید گفت: ای کاش چنین ابتکاری سال ها پیش ترشکل می گرفت. با این‌حال، پرسش اساسی اینجاست که مشکل در کجاست؟

معیار گذاری اشتباه

اگر آنگونه که ادعا شده هدف از چنین کنفرانسی «فراهم کردن زمینه لازم برای گفتگو بین نقش آفرینان سیاسی با وجود اختلاف نظرهای عمیق ... برای تضمین حقوق بشر و تحقق آینده‌ای دموکراتیک و انسانی در ایران» باشد، در این صورت پرسش اصلی این است: آیا نیروهائی که غیردمکراتیک بوده و نقض حقوق بشر را در کارنامه سیاسی خود دارند، صلاحیت گفتگو و موضع گیری در مورد پایه های یک ایران آزاد و دموکراتیک که در آن حقوق بشر تضمین شده باشد را دارند؟

برای دعوت از نیروهائی که قرار است در باره تضمین حقوق بشر و دمکراسی در ایران آینده گفتگو کرده و طرح و ایده و برنامه پیشنهاد دهند، باید معیارهائی تعیین شود که پیشاپیش صلاحیت آن نیروها را بررسی و تائید کند.

«سازمان حقوق بشر ایران» در اطلاعیه اش تاکید می کند: «دعوت از شرکت‌کنندگان در این کنفرانس نه به‌‌منزله تأیید دیدگاه‌های سیاسی یا عملکرد گذشته و کنونی آنان، بلکه بر پایه این ملاحظه بود که هر یک از آنان بخش‌هایی از جامعه ایران را نمایندگی می‌کنند و یا ممکن است در دوران گذار پس از پایان جمهوری اسلامی نقشی ایفا کنند.»

تناقض اول:

«معیار» این سازمان برای دعوت از نیروهای سیاسی نه باور و پایبندی آن نیروها به ارزش های دموکراتیک و حقوق بشر، بلکه این است که هرکدام از آنها «بخش‌هایی از جامعه ایران را نمایندگی می‌کنند». اگر معیار، میزان حمایت مردمی و داشتن پایگاه اجتماعی باشد، خمینی، خامنه‌ای، سپاه پاسداران، ملی‌ـ‌مذهبی‌ها و اصلاح‌طلبان نیر هنور در ایران چند درصدی هم که شده پایگاه دارند، آیا باید از آنها هم برای «گفتگو» دعوت کرد؟

تناقض دوم:

اگر هدف این کنفرانس «تضمین حقوق بشر و کرامت انسانی برای همه شهروندان ایران» باشد، چگونه نیروهائی که خود ناقض حقوق بشر بوده، گذشته خود را مورد نقد قرار نداده و حاضر به پاسخگوئی در مورد آن نیستند، می توانند چنین «تضمینی» بدهند؟ آیا دعوت از چنین نیروهائی باعث «سفیدشوئی» و مشروعیت دادن به آنها نمی شود؟

نبود معیارهای مشخص که پیشاپیش صلاحیت دعوت شدگان از آن طریق ارزیابی شود، اشکال جدی «سازمان حقوق بشر ایران» در ارتباط با «کنفرانس اسلو» می باشد.

در مورد اشکالی که در بالا توضیح داده شد دو احتمال را می توان حدس زد:

اول: اشتباه غیرعمد، ناشی از ندیدن حساسیت های لازم در این زمینه. یا بی تجربگی سیاسی و سادگی برنامه ریزان که بجای دیدن کارنامه و سابقه عملی نیروهای سیاسی، فقط برنامه، ادعا و شعارهای آنها را معیار انتخاب قرار داده اند. در این حالت باید امیدوار بود که این سازمان انتقادهای به عمل آمده را با دقت مطالعه و صادقانه به ضعف و اشکالات خود اعتراف کرده و برای برنامه های آینده اش معیارگذاری های دقیقتری را در نظر بگیرد.   

دوم: سازمان حقوق بشر و برنامه ریزان «کنفرانس اسلو» ابهامی در شناخت ماهیت برخی از نیروهای دعوت شده- در زمینه نقض حقوق بشر و ساختار غیردمکراتیک آنها - نداشته اند. در این حالت با کمال تاسف باید گفت این سازمان اصول حرفه ای فعالیت حقوق بشری را فدای منافع سیاسی مشخصی کرده و بجای «فراهم کردن زمینه برای گفتگو»، عملا زمینه ای برای سفید شوئی آن نیروها ایجاد کرده است. اگر چنین باشد این اقدامی عمدی محسوب شده و به شدت به اعتبار این سازمان ضربه خواهد زد.

سفید شوئی سازمان مجاهدین؟

نویسنده در اینجا بطور خاص بر دعوت از شورای ملی مقامت تمرکز دارد. در مقاله پیشین آمده بود: «سازمان مجاهدین خلق یک نیروی ناقض حقوق بشر و نیرویی غیر دمکراتیک است. دعوت از این سازمان که در پوشش «شورای ملی مقاومت» فعالیت می‌کند، می‌تواند به منزله تلاش برای سفیدشویی آن قلمداد شود. چنین درکی میتواند به اعتبار «سازمان حقوق بشر ایران» بطور جدی ضربه بزند.» در آن مقاله برای جلوگیری از سوءتفاهم و اشتباه، بطور مشروح معیارهای لازم برای بررسی صلاحیت نیروهای دعوت شده برای کنفرانس اسلو توضیح داده شده بود.

ضرورت پاسخگوئی شفاف

وجود انجمن های غیردولتی، از جمله انجمن ها و سازمان های حقوق بشری در این مرحله که هنوز حکومت اسلامی در قدرت است، بسیار لازم و ضروری بوده و باید به تلاش های آنها احترام گذاشت. حتی در ایران آزادِ آینده، وجود انجمن های غیردولتی در همه حوزه ها- از جمله در حوزه حقوق بشر- لازم بوده و باید آن را تشویق کرد. به همین خاطر مهم است این سازمان ها از هر اقدامی که به اعتبار آنها آسیب بزند پرهیز کنند. از همین رو باید به حساسیت های موجود در این زمینه، بویژه حفظ استقلال و بی طرفی و رعایت اصول حقوق بشر و پرهیز از جانبداری سیاسی تاکید کرد.

امید آنکه «سازمان حقوق بشر ایران» با دقت، با احساس مسئولیت و با شفافیت و به دور از کلی گویی، به نقدهای مطرح شده در این زمینه پاسخ مشخص بدهد. شفافیت، نه تنها شرط اعتماد عمومی به نهادهای حقوق بشری است، بلکه معیار سنجش پایبندی آن‌ها به همان اصولی است که از دیگران مطالبه می‌کنند.

منبع:پژواک ایران