زلزله، خسارات جانی و مالی و نقش حکومت
حنیف حیدرنژاد
از جمله مهمترین وظایف هر حکومت «تامین امنیت» شهروندان است از جمله در زمان وقوع حوادث طبیعی یا پیش‌بینی نشده. حکومت اسلامی حاکم بر ایران که تمام تلاش خود را بر غارت و چپاول و تخریب و نابودی کشور گذاشته، خود بزرگترین دشمن امنیت مردم است و به دلیل بی‌کفایتی نیز ناتوانی آن در مدیریت و برنامه‌ریزی است.
زلزله اخیر غرب کشور تابلوی تمام‌قدی است از بی‌مسئولیتی و ناتوانی حکومت. فیلم‌های مختلف منتشر شده توسط مردم در رسانه‌های اجتماعی عمق و گستردگی این موضوع را نشان می‌دهد. بی‌شک می‌شد میزان خسارات جانی و تخریب ساختمان و زیرساخت‌های شهرها و مناطق آسیب‌دیده را از آنچه هست کمتر کرد. تجربه بسیاری از کشورها، از جمله ژاپن، مکزیک و شیلی نشان می‌دهد که میتوان با مدیریت دقیق و مسئولانه و با استفاده از تکنولوژی جدید جان انسان‌ها را نجات داد و میزان آسیب را به حداقل رساند.
چگونه میتوان خسارات جانی و مالی و تخریب ساختمان و زیرساخت‌ها را به حداقل رساند؟
برای آنکه وظیفه‌ای که یک حکومت در قبال تامین جان و امنیت شهروندان دارد به بهترین وجه اجرا شود، نهادهای دولتی و حکومتی باید در سطح کشوری، استانی، شهرستان و نیز در روستاها وضعیت‌های مختلف در شرایط وقوع حوادث طبیعی و پیش‌بینی نشده را از قبل در نظر گرفته و در چند بخش برای آن برنامه و طرح داشته باشند: پیش از وقوع، به هنگام وقوع، بعد از وقوع. در رابطه با زلزله میتوان این موضوع را کمی ریزتر کرده و به برخی از مهمترین نکات اشاره کرد:
پیش از وقوع
– پیشگیری (از طریق ساختمان و و سازه‌سازی دقیق و علمی و با طرح و نقشه‌های مهندسی شده و با نظارت فنی به هنگام اجرا)
– ایجاد سیستم هشداردهنده که بتواند به هنگام وقوع حادثه به سرعت مردم را در حوزه خطر متوجه آن کند (از وسایل سنتی مانند بلندگو و آژیر خطر گرفته تا وسایل مدرن که بتواند بطور اتوماتیک شبکه‌های رادیو و تلویزیون و اینترنت، تلفن همراه و شبکه‌های اجتماعی را پوشش داده و هشدار را به همه منتقل کند.)
– داشتن طرح جامع که در آن همه نیروهایی که باید برای مقابله حاضر باشند، دسته‌بندی و وظایف آنها مشخص شده و در زمان‌های مشخص مانور انجام دهند. ستاد مدیریت بحران وظیفه هماهنگی بین همه نیروها در داخل محدوده آسیب‌دیده و نیز هماهنگی با نیروهایی که از خارج محدوده به کمک می‌آیند را به عهده دارد. در طرح جامع، بسته به نوع و شدت حادثه یا محل حادثه و نوع و میزان آسیب واردشده وضعیت‌های مختلف تعریف و درجه‌بندی می‌شوند. در این طرح همچنین وضعیت‌های پیش‌بینی نشده یا غافلگیرکننده و راه‌های جایگزین برای دور زدن آن مورد بررسی قرار می‌گیرند (مثلا اگر حادثه در شب اتفاق بیافتد یا در روز، اگر جاده‌ها بسته شوند، اگر مدرسه یا بیمارستان آسیب ببیند، اگر یک پل یا یک پالایشگاه یا انبار مواد شیمیایی یا محل نگهداری احشام و دام آسیب ببیند، و…)
– آموزش نیروهای تخصصی برای ماموریت‌های مستقل یا در هماهنگی با دیگر نیروها (پلیس، ارتش، بیمارستان ها، فرودگاه ها و…)
-آموزش نیروهای ذخیره‌ی داوطلب
-آموزش و اطلاع‌رسانی به مردم عادی از کودکان گرفته تا پدر و مادرها و تا سالمندان و…
– انبار و ذخیره مواد اولیه لازم مانند آب آشامیدنی، دارو، مواد و وسایل بهداشتی، پوشاک، چادر، ابزار کار، ژنراتورهای برق، وسایل ارتباطی و…)
– صندوق کمک‌های اضطراری با بودجه مشخص
به هنگام وقوع
– تشکیل فوری ستاد مدیریت بحران با طرح‌ها و سناریوهای مختلف برای موقعیت‌های گوناگون
– تشکیل فوری ستاد مدیریت بحران محلی در مناطق آسیب‌دیده برای تسهیل هماهنگی لازم
– اعلام آماده‌باش به نیروهای محلی، استانی و سراسری
– برآورد و ارزیابی اولیه از طریق ثبت دقیق زمان و مکان حادثه و مناطق آسیب‌دیده. این ارزیابی باید در فواصل کوتاهِ زمانی با دردست داشتن اطلاعات جدید، به‌روز شده و مطابق آن نوع و درجه آماده‌باش تعیین شده و نیروهای مناسب فرا خوانده شوند.
– اطلاع‌رسانی مستمر و به‌روز به افکار عمومی در مورد حادثه و ابعاد آن. ارائه و تسهیل خدمات و پشتیبانی به خبرنگاران برای حضور در منطقه و ارسال گزارش. در صورت نیاز درخواست از مردم برای کمک (اهدای خون، کمک‌های جنسی، کمک به عنوان نیروی داوطلب، در اختیار قرار دادن منزل یا مکان برای اسکان آسیب‌دیدگان، کمک مالی و…)
– استفاده از امکانات استانی و سراسری با هماهنگی‌های لازم و از قبل برنامه‌ریزی شده به ویژه در جهت تامین نیازهای اولیه و درمانی و پزشکی، برپایی سرپناه‌های موقت و تاسیسات بهداشتی موقت، انتقال ماشین‌آلات و ابزار و تجهیزات به مناطق آسیب دیده یا انتقال افراد زخمی شده به بیمارستان‌ها، گرفتن خون از داوطلبین و…
– جمع‌آوری افراد آسیب‌دیده و جداشده از خانواده، تشکیل بانک اطلاعاتی و تلاش برای به هم رساندن افراد خانواده و فامیل به یکدیگر
– توجه خاص با اولویت‌بندی برای افراد آسیب‌پذیرتر: کوکان، سالمندان، بیماران
– تامین و توزیع نیازهای اولیه در مناطق آسیب‌دیده (آب آشامیدنی، موادغذایی، لباس مناسب، چادر و سرپناه موقت، مواد بهداشتی، نوار بهداشتی برای زنان، پوشاک کودک و…)
– جمع‌آوری اجساد و خاکسپاری آنها با احترام و رعایت فرهنگ محلی. نشانه‌گذاری گورها
– مقابله با شیوع بیماریهای خطرناک از همان اول و بعد از حادثه
– ایجاد و ارائه امکانات و وسایل ارتباطی لازم (تلفن همراه، وسایل شارژ باتری و…) به مردم آسیب‌دیده برای ارتباط با خانواده و بستگان در داخل یا خارج منطقه آسیب‌دیده.
– اولویت اول نجات جان آسیب‌دیدگان از زیر آوار است. عملیات نجات بسته به شرایط معمولا ۴۸ تا ۷۲ ساعت بعد از حادثه ادامه دارد. توقف آن باید با هماهنگی نیروهای تخصصی در محل باشد. بعد از آن میتوان عملیات آواربرداری را آغاز کرد.
نکته مهم: نجات جان آسیب‌دیدگان بعد از وقوع حادثه، بیش از هر چیز به سرعتِ عمل نیروهای تخصصی و امدادی، ابزارکار مناسب و امکانات درمانی و اورژانس وابسته است. اینگونه میتوان بسیاری از افراد زخمی را نجات داد. هر یک ساعت که بگذرد اما امدادگران با امکانات لازم در محل حاضر نباشند، برابر است با افزایش تعداد کشته‌شدگان.
در این ویدئو یک پدر در یکی از محل‌های زلزله‌زده فریاد می‌زند که اگر کمک به موقع رسیده بود پسر شانزده ساله‌اش زنده می‌ماند.
بعد از وقوع
در کوتاه‌مدت:
– تکمیل و تدقیق اطلاعات از میزان و ابعاد خسارات از هر فرد و خانواده و منطقه
– ارائه کمک‌های فوری و بلاعوض و بدون بورکراسی و مراحل اداری
– شروع عملیات خاک‌برداری و آواربرداری با رعایت ملاحظات زیست‌محیطی
– اسکان موقت در کانکس یا ساختمان‌های پیش‌ساز
– احداث تاسیسات موقت بهداری، بیمارستان، مدرسه، دستشویی و توالت و…
– ارزیابی‌های علمی از دلایل حادثه و نتیجه‌گیری‌های لازم از آن
در میان و بلندمدت:
– شروع بازسازی با طرح و برنامه‌ریزی فنی و علمی با استانداردهای شهرسازی و ساختمان‌سازی
– لحاظ کردن تجربیات گذشته و دستاوردهای جدید علمی و تخصصی برای پیشگیری از آسیب‌های بعدی
– کنترل منطقه به لحاظ پیشگیری از شیوع بیماریهای خطرناک یا آلوده شدن آب‌های زیرزمینی و محیط زیست
– رسیدگی‌های روحی و پزشکی به آسیب‌دیدگان و بازماندگان آنها
– پشتیبانی مالی مناسب و لازم به آسیب‌دیدگان
آنچه در بالا آمد مطلب تازه‌ای نیست. اشاره ای مختصر به تجربیات برخی از کشورها است. بسیاری از کشورها که به ویژه بطور تکراری در معرض انواع آسیب‌های طبیعی قراردارند با تنظیم گزارش‌های مختلف، تجارب خود را جمع‌بندی و آن را به اطلاع افکار عمومی رسانده یا در نشست‌های تخصصی و بین‌المللی انتشار داده و هر بار نیز دستاوردهای جدید را به آن اضافه می‌کنند. اینگونه است که حکومت‌های مسئول می‌توانند در پیشگیری و مقابله با حوادث، از جان شهروندان خود حفاظت کرده و در فرار از بی‌مسئولیتی نیازی به توسل به خرافات ندارند
http://www.hanifhidarnejad.com
عکس و پردازش: کیهان لندن
گفتگو با پرفسور مانوئل بربریان استاد لرزه شناسی
https://www.facebook.com/mms6565/videos/1974829662787857/
برخی منابع مفید و مرتبط
http://www.naturgefahren.bayern.de/wir_ueber_uns/strategien.htm
http://www.gdv.de/wp-content/uploads/2016/10/Naturgefahrenreport-2016.pdf
منبع:پژواک ایران
