از اشغال سفارت آمریکا تا دور دوم تحریم ها علیه جمهوری اسلامی
نیره انصاری

 
تحریم‌های امریکا، عمری به درازای نظام جمهوری اسلامی در ایران دارند. این تحریم‌ها از بدو استقراراین رژیم در ایران و به دنبال اشغال وگروگان گیری سفارت آمریکا در تهران در (13،8،1358) آغاز گردید.
این تحریم‌ها که به تدریج و طی چهار دهه گذشته ابعادی بسیار گسترده و پیچیده به خود گرفت.
فراتر از این شکست مذاکرات هسته‌ای منجر به تشدید تحریم‌ها علیه ج.ا گردید
و کشورهای دارای مجوز واردات نفت ایران، ظرف مدت یک سال خرید نفت خود از ایران را متوقف خواهند کرد و بدین ترتیب صادرات نفت خام ایران به صفر نزدیک خواهد شد.
 
در حقیقت از برجسته‌ترین نتیجه و اثر خروج آمریکا از برجام  شوک اقتصادی و مالی در ایران بوده است و این امر را تلاطم و نوسانات جاری بازار ارز در کشور به روشنی نشان می دهد.
به دیگر سخن ورود این شوک بزرگ به اقتصاد آسیب دیده ی ایران است که می‌تواند منتج به نتیجه‌ای چون تسریع درفروپاشی جمهوری اسلامی گردد.
 
پس از اعلام خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و صدور دستورالعمل رئیس‌جمهوری این کشور، به منظور بازگرداندن تحریم‌های هسته‌ای، اکنون اتحادیه اروپا با چالش حفظ شرایط موجود روبرو شده است.
 
در واقع این اقدام توسط دونالدترامپ موجب شد که ده‌ها شرکت بزرگی که در دو سه سال گذشته، به بازار ایران بازگشته بودند، بار دیگر از پایان همکاری با تهران خبر دهند. شرکت‌هایی مانند غول هواپیماسازی بویینگ، یا شرکت خودروسازی پژو، شرکت عظیم نفتی توتال و یا دیگر شرکتهای کشتیرانی.
اما در چند ماه گذشته در محافل سیاسی و حقوقی این پرسش اساسی مطرح بوده است که آیا در صورت خروج آمریکا از برجام اتحادیه اروپا چگونه و تا چه حد توانایی پیشگیری از گسترش تحریم‌های آمریکا علیه ج.ا دارد و آیا اساساً تمایلی به این کار دارد یاخیر؟
و این در حالی است که برخی مجوزهایی که دولت آمریکا با دستیابی به برجام صادرکرده بود، از( 15) مرداد بی‌اثر می شوند. از جمله: 1- مجوز واردات اجناس ایرانی مانند فرش و مواد خوراکی به آمریکا و همچنین 2- خرید هواپیماهای مسافربری و قطعات یدکی است که مجوز دوم از جمله دستاوردهای مهم برجام برای تهران محسوب می‌شد.
البته در زمینه نفت و انرژی، بیمه نفتکش‌ها و تبادلات بانک مرکزی ایران، و تحریم‌های مربوط به این حوزه‌ها از(14) آبان بار دیگر اعمال می شود.
مجموعه تحریم‌هایی که باز می‌گردند،‌ در گروه تحریم‌های ثانویه آمریکا قرار می‌گیرند:
- تحریم‌های نخست آمریکا که پس از خروج از برجام هم پابرجا مانده بودند فارغ از استثناهایی در زمینه هواپیما و فرش و مواد خوراکی.
- تحریم‌های در حال بازگشت تنها مشمول«اشخاص آمریکایی» نمی شوند، بل، شامل کشورهای ثالث هم می‌شوند؛ همان کشورهایی که بیشترین میزان تجارت را با ایران در این سال‌ها آغاز کرده بودند.
 
اگرچه بسیاری از آن شرکت‌ها ایران را ترک کرده و یا  در حال ترک ایران هستند، اقلیت کوچکی هم که باقی مانده‌اند، انتظار توجه از سوی طرف‌های توافق برجام و به ویژه اتحادیه اروپا دارند. اتحادیه‌ای که پیش از برجام با این تحریم‌های آمریکا همراه بود، اما اکنون می‌گوید همچنان می‌خواهد در برجام بماند و مکانیزم‌هایی در نظر گرفته تا شرکت‌های اروپایی را از گزند تحریم‌های آمریکا در امان نگاه دارد!
 
به هر روی، فضای متفاوتی حاکم شده و شرکتهای اروپایی، سرمای ناشی از این روند تازه را حس کرده و همانند گذشته، جریمه های سنگینی علیه آنها اعمال خواهد شد. توافق نامه هسته ای ایران بزرگترین دستاورد اتحادیه اروپا در عرصه سیاست خارجی است و به همین جهت، اتحادیه اروپا به شدت خواهان استمرار اجرای این توافق بوده است
از این بیش مقامات اروپایی از ج.ا در برابر تحریم‌ها حمایت کردند و اعلام کردند که مقررات انسداد را برای دور زدن تحریم‌های آمریکا اجرا خواهند کرد. فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا اظهار داشت که ما تلاش می‌کنیم ایران را در برجام نگه داریم و منافع اقتصادی این توافق برای مردم ایران حفظ شود(!). اما هایکو ماس، وزیر امور خارجه آلمان با بیان اینکه تجارت با ایران باید کماکان امکان‌پذیر باشد، گفته است: از شرکت‌های اروپایی که به‌طور قانونی با ایران تجارت می‌کنند، حمایت می‌کنیم.
باوجود اظهارات وزیر امور خارجه آلمان، شرکت خودروسازی دایملِر آلمان اعلام کرد که در پی بازگشت دوباره تحریم‌های واشنگتن علیه تهران، فعالیت‌های تجاری خود را در ایران متوقف می‌کند.
در همین حال، بخش‌های دیگری از اقتصاد ایران مورد تحریم‌های جهانی قرار خواهد گرفت. تحریم نظام بانکی در ایران شدت بیشتری خواهد یافت. کوتاه سخن اینکه به قول سعید لیلاز، اقتصاد‌دان، ایران مبدل به کره شمالی دیگری خواهد شد.
بدین اساس با توجه به سخنان وزیر خارجه آمریکا درخصوص معاف نبودن اتحادیه اروپا از خرید نفت ایران در آستانه آغاز دور دوم تحریم های یکجانبه واشنگتن، آنهم در شرایطی که اروپا تاکید کرده بر توافق برجام پایبند خواهد بود، سخنان پمپئو در واقع اعلام رویایی آشکار آمریکا با این اتحادیه است.
بنابر گزارش اسپوتنیک، مایک پمپئو، وزیر امور خارجه آمریکا،  در خصوص اعمال دوباره تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی در بخش انرژی اظهار داشته، اتحادیه اروپا، به عنوان یک بلوک متشکل از( 28) کشور، در میان هشت کشور معاف شده از تحریم‌های (نفتی) علیه ایران، قرار ندارد.
8 کشور معاف ازتحریم های نفتی ایران
مایک پمپئو وزیر خارجه آمریکا گفته که (8) کشور برای دوره ای (6) ماهه از تحریم های نفتی آمریکا علیه ج.ا معاف می شوند و پس از آن تمدید این معافیت بررسی خواهد شد.
پیش‌تر اعلام شده بود که آمریکا به هشت کشور از جمله ژاپن،هند و کره جنوبی اجازه می‌دهد پس از آغاز اجرای موج دوم تحریم ها علیه ج.ا به خرید نفت از این کشور ادامه دهند.
ششم اوت/آگوست( 2018) نخستین موج تحریم های آمریکا علیه ایران که پس از توافقنامه هسته ای در سال(2015) متوقف شده بود، دوباره به اجرا گذاشته شد. تحریم های آمریکا شامل محدودیت مرتبط با تجارت ایران در زمینه طلا و فلزات گرانبها(آلومینیم و فولاد) و تحریم های هواپیمایی و خودرویی بوده اند.
مرحله دوم تحریم های ایران شامل تحریم های نفتی از (13 آبان ماه 1397) به مرحله اجرا در می آید. فراتر از این واشنگتن اعلام کرده کشورهایی که به خرید نفت از ایران ادامه می‌دهند، مجازات خواهد کرد. آمریکا به رغم قوانین بین المللی در صدد است از فروش نفت ایران جلوگیری کند و تمام تحریم‌هایی که در سال(2015) در قالب برجام لغو شده بودند بار دیگر به اجرا در می‌آیند. تحریم های تازه واشنگتن بخشهای کشتیرانی، مالی( بانک ها و نهادهای وابسته به سپاه پاسداران) وسازمان انرژی و هوانوردی ایران را شامل می شود. این تحریم ها دومین رشته تحریم هایی خواهد بود که از زمان خروج آمریکا از توافق هسته ای با ایران به اجرا در می آیند.
چه تحریم هایی از روز ۱۴ آبان بار دیگر اجرا می شود؟
روز (14) آبان یا چهارم نوامبر، فرصت (180) روزه کشورها و شرکت‌هایی که با ایران تجارت می‌کردند، برای کاهش این رابطه اقتصادی و رساندن آن به سقفی که تحریم‌های آمریکا معین می‌کند هم تمام می‌شود.
آیا استثنائاتی هم در زمینه بسته دوم تحریم‌ها در نظر گرفته شده است ؟
به موجب قانون مجوز دفاع ملی( NDAA) که فشار بر صنعت نفت ایران را تشدید کرد کشورهای وارد کننده نفت ایران باید در بازه‌های زمانی(6) ماه یکبار، میزان قابل توجهی از واردات نفت خود را به صورت مستمر کاهش دهند.
این قانون از بهمن ماه (1390) اجرایی شد و وزارت خزانه‌داری آمریکا در گزارش‌های شش ماهه با بررسی میزان واردات نفت ایران توسط کشورهای هدف، میزان کاهش آنها را بررسی کرده و در صورت رعایت قانون فوق اجازه ادامه واردات در شش ماه بعد را به آن کشور می‌داد.مقام‌های دولت آمریکا در ماه‌های گذشته هم به هدف خود در زمینه به صفر رساندن صادرات نفت ایران اشاره کرده‌اند، و نیز به اینکه شاید برای برخی کشورها معافیتی در زمینه خرید نفت در نظر بگیرند. فاکتورهایی مانند قیمت نفت در بازار جهانی و میزان تولیدِ سایر صادرکنندگان عمده نفت در زمینه تصمیم آمریکا تاثیرگذار خواهد بود.
چه تحریم‌هایی قبل از این برگشتند؟
بار دیگر تحریم مبادله و خرید و فروش ریال و خرید یا تسهیلات در رابطه با استقراض دولتی بازگشت و صنعت خودروسازی ایران هم تحریم شد. برخی مجوزهای معافیت از جمله مجوز واردات اجناس ایرانی مانند فرش و مواد خوراکی به آمریکا و همچنین خرید هواپیماهای مسافربری و قطعات یدکی هم لغو شد.
اعمال تازه تحریم‌های سابق، تنها ابزار پیش روی دولت دونالد ترامپ نیست. آقای ترامپ خود در روز سوم آبان از اعمال تحریم‌های بیشتر علیه تهران پس از (14) آبان خبر داده بود.
در ماه‌های گذشته هم بارها نام افراد و نهادهای متعددی به فهرست تحریم‌های ایالات متحده افزوده شده است. تحریم‌هایی که نه تنها به دلیل ادامه برنامه هسته‌ای [ایران]، بل، به دلیل توسعه برنامه موشک‌های بالیستیک، اقدامات ج.ا در منطقه خاورمیانه و به ویژه مسائل مرتبط با حقوق بشر اعمال شده‌اند.
مدافعان تحریم علیه ج.ا می‌گویند دامنه تحریم‌ها باید گسترده‌تر شود. از جمله پیشنهادها برای تحریم این است که مقام‌های ارشد بیشتری به فهرست تحریم‌ها افزوده شوند، سیستم ماهواره‌ای ایران برای تأثیر بر عملکرد صدا و سیما تحریم شود و خطوط هواپیمایی ایران‌ایر و نام بانک‌های بیشتری به فهرست طولانی تحریمها افزوده شود.
البته تأثیر این تحریم ها را می‌توان از موج تازه افزایش قیمت‌ها روی تابلوی صرافی‌ها دریافت که دلار آمریکا توانسته باز به روزهای اول خود نزدیک شود؛ شاخصی برای سنجش نگرانی از اوضاع در آینده پس از تحریم‌ها. اما گذشته از این نگرانی‌ها و اضطراب‌های خبری-سیاسی، آیا آنگونه که مقام‌های سیاسی در ایران می‌گویند، از پس تحریم‌های تازه، واقعاً قرار نیست اتفاقی روی دهد و درِ اقتصاد ایران بر همان پاشنه پیشین خواهد چرخید؟
پیش از پاسخ به این پرسش، برای فهم آنکه تحریم‌های اقتصادی چگونه عمل می‌کنند به این نکات باید اندیشید که اقتصاد ایران چگونه تحت تأثیر تحریم‌ها قرار می‌گیرد؟
از آنجا که اقتصاد در ایران همچنان وابسته به درآمدهای نفتی است، مهم‌ترین اثرپذیری از تحریم‌ها از زاویه کاهش درآمدهای نفتی و افت میزان صادرات محصولات و فرآورده‌های وابسته به این بخش، رقم خواهد خورد. بحران ارزی ناشی از به وجودآمدن تنگناهای مالی و افزایش هزینه‌های مبادلاتی، جهش ریسک‌های سرمایه‌گذاری و نگرانی از وضعیت آینده اقتصاد یا وقوع بحران‌های محتمل و بالاخره محدودیت در جریان طبیعی تجارت خارجی، مهم‌ترین کانال‌های اصلی اثرگذاری تحریم‌ها بر اقتصاد ایران است.
هریک از این حوزه‌های اثرگذاری تحریم‌ها بر اقتصاد ایران، رفتارها و هنجارهایی را پدید می‌آورند، مشکلات و موانعی بر سر راه اقتصاد ایران می گذارند و هزینه‌هایی بر اقتصاد سربار می‌کنند.
ابتدا باید نگاهی داشت به آنچه بر سر اقتصاد ایران در سال‌های (1391 و 92) رفت، سال‌هایی که حلقه محاصره تحریم‌های اقتصادی، تنگ‌تر از همیشه گلوی اقتصاد ایران را فشرد و اعداد و ارقامی رقم زد که می‌توانند یک‌بار دیگر تکرار شوند.
نرخ رشد اقتصادی به عنوان برآیند تغییرات و جهت‌گیری‌های اقتصادی، بهترین شاخص یا نماگر در هر اقتصادی است، نرخ رشد اقتصاد در ایران که تا پیش از سال‌های(91 و 92) در محدوده‌ای حدود (5%) درصد در نوسان بود با اعمال تحریم‌های اقتصادی علیه ایران در این دو سال حتا تا حدود منفی هفت درصد پس‌ رفت، در مجموع سفره اقتصاد ایران در دو سال اوج تحریم‌ها حدود (9%) درصد، کوچک‌تر شد.
در این باره فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، و وزیران خارجه و دارایی بریتانیا، فرانسه و آلمان، سه قدرت اروپایی میانجی در توافق هسته‌ای ایران، از تصمیم آمریکا به بازگرداندن تحریم‌های ایران ابراز تأسف کردند.
در بیانیه‌ای مشترک، رئیس سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سه قدرت اروپایی دخیل در گفت‌وگوهای هسته‌ای منجر به برجام، تأکید کردند که برجام عنصری کلیدی در خلع سلاح هسته‌ای جهانی و نیز دیپلماسی چندجانبه‌گراست و این توافق برای امنیت اتحادیه اروپا، منطقه و سراسر جهان حیاتی است. در این بیانیه تأکید شده که «ما عمیقاً از بازگشت تحریم‌های ایران توسط ایالات متحده به واسطه خروج این کشور از توافق  هسته‌ای ایران متأسفیم».آنها همچنین از ج.ا خواسته‌اند که به اجرای تعهداتش در قالب برجام ادامه دهد و نقشی سازنده ایفا کند.
اگرچه فارغ از این بیانیه مشترک اکنون سیاستمداران اتحادیه اروپا به دو گروه موافق تحریم( آن کشورهایی که از ج.ا منتفع می‌شوند مانند سوئیس که در پی ایجاد مجاری بانکی نسبت به ادامه ارتباط تجاری با ج.ا است) و مخالف آن همچون کشورهایی چون فرانسه و دانمارک( که هفته گذشته در پی عمل تروریستی وزیر امورخارجه این کشور حکم خروج سفیر ج.ارا صادرکرد) تقسیم شده اند. البته می‌دانیم که سرمایه داران حرف آخر را می زنند. همچنانکه شرکت های بزرگی چون توتال و پژو فرانسه وغیره ایران را ترک کرده اند.
ایالات متحده در اردیبهشت ماه امسال(1397) پس از ماه‌ها انتقاد در مورد ناقص و ناکافی بودن توافق هسته‌ای ایران، از آن خارج شد و به این ترتیب دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا حکم به بازگشت تحریم‌هایی داد که در چارچوب اجرایی شدن برجام به تعلیق درآمده بود. دولت دونالد ترامپ از جمله به این دلیل که برجام، به برنامه موشکی و دیگر جنبه‌های مخرب رفتارهای ایران نپرداخته، آن را ناقص و دارای ایرادهای فراوان می‌داند.
در چارچوب این بسته تحریمی که از (14) آبان اجرایی شد، (700) شخص حقیقی و حقوقی تازه در فهرست تحریم‌های آمریکا قرار گرفته اند.در این زمینه وزیر خارجه آمریکا تأکید کرده که هدف این تحریم‌ها تغییر رفتار جمهوری اسلامی  به طور اساسی است و وزیر خزانه‌داری آمریکا هشدار داده است افراد و کشورهایی که این تحریم‌ها را نقض کند، با برخورد آمریکا روبه‌رو می‌شود.
اما در بیانیه‌ای که در واکنش به این تصمیم،  از سوی طرف‌های اروپایی توافق هسته‌ای ایران منتشر شد، تأکید شده که هدف ما این است که از شرکت‌های اروپایی که سرگرم تجارت مشروع با ج.ا هستند، در تطابق با قوانین اتحادیه اروپا و قطعنامه(2231) شورای امنیت محافظت کنیم.
آنها تأکید کرده‌اند که: «به عنوان طرف‌های توافق هسته‌ای ایران، متعهدیم که از جمله در زمینه حفظ و نگهداری کانال‌های اقتصادی مؤثر با ایران، ادامه صادرات نفت و گاز ایران، فعالیت کنیم. در این زمینه و نیز موضوعات دیگر، فعالیت ما از جمله با روسیه و چین به عنوان دیگر طرف‌های برجام، و نیز کشورهای دیگر برای حمایت از توافق هسته‌ای ایران ادامه خواهد داشت.»
این بیانیه می‌افزاید: این تلاش‌ها، به ویژه مواردی که به راه‌اندازی یک سازوکار ویژه بر پایه ابتکار اروپایی بازمی‌گردند و ما در حال کار بر آن هستیم، در هفته‌های گذشته افزایش داشته است. این موضوع ادامه رفع تحریم‌های ایران را ممکن می‌کند و به صادرکنندگان و واردکنندگان اروپایی امکان می‌دهد تا به تجارت مشروع خود [با ایران] ادامه دهند.آنها می‌گویند که برجام در حال ثمردهی و تحقق اهداف پیش‌بینی شده آن است و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی(12) گزارش پی در پی پایبندی ج.ا را به تعهداتش در چارچوب این توافق تأیید کرده است.
طرف‌های اروپایی برجام تأکید کرده‌اند که:« از ایران انتظار داریم به اجرای کامل همه تعهدات خود، آنچنان که در برجام پیش‌بینی شده ادامه دهد.» آنها یادآوری کرده‌اند که گرچه برجام زمینه را برای برداشتن تحریم‌های بین‌المللی با هدف تأثیرگذاری مثبت بر روابط تجاری و اقتصادی با ایران فراهم کرده، اما مهم‌تر از آن تأثیر مثبت بر زندگی مردم ایران است(!) و این در حالی است که این «تاثیرمثبت» در زندگی اقتصادی مردم ایران اساساً نقشی نداشته است! طرف‌های اروپایی برجام گفته‌اند که همچنان در چارچوب احترام به توافق‌های بین‌المللی و نیز سهم‌مان در امنیت جهانی، به برجام متعهد خواهند ماند و انتظار دارند که ج.ا نیز در این زمینه نقشی سازنده ایفا کند.
توصیه صندوق بین المللی پول به رژیم جمهوری اسلامی
حال آنکه سخنگوی صندوق بین‌المللی پول گفت که:« انتظار می‌رود تولید ناخالص داخلی در ایران تحت تاثیر تحریم‌ها و کاهش صادرات نفت با افت مواجه شود.»
این صندوق به دولت ج.ا توصیه کرده است که اقدامات ضد پولشویی (FATF)و مبارزه با تامین مالی تروریسم را تا پیش از ضرب‌الاجل فوریه (2019) (گروه ویژه اقدام مالی) انجام دهد.
گروه ویژه اقدام مالی،(اف‌ای‌تی‌ اف)،(27) مهرماه امسال (1397)ضمن ابراز تأسف از اینکه هنوز اکثر موارد مربوط به تعهدات ایران حل نشده باقی مانده است، در عین حال تعلیق دولت جمهوری اسلامی از فهرست سیاه این گروه را برای چهار ماه دیگر تمدید کرد. این نهاد بین‌المللی علیه پولشویی و تأمین مالی تروریسم گفت که:« ج.ا تا ماه فوریه(بهمن‌ماه) فرصت دارد که با تصمیم‌گیری درباره انجام تعهدات خود، «یا با استاندارد‌های جهانی هماهنگ شود یا با پیامدهایش روبه‌رو شود».
نقش نظام مالی آمریکا بر جهان
- دارا بودن پیچیده‌ترین نظام مالی جهان؛ آمریکا را قادر نموده است تا اثرات غیرمستقیم و شاید نامتناسب خود را بر نظام مالی جهانی غالب کند. همانگونه که در وضع تحریم های مالی این موضوع آشکار است. ناتوانی بانک ها به منظور داشتن فعالیت‌های بین‌المللی برای تأمین مالی در ایران، شامل مراوده با بانک های معتبر اروپایی که تحت تاثیر تحریم های ثانویه امریکاست؛ زیانی بزرگ برای ایران محسوب می گردد.
و از آنجا که ایران از منابع داخلی کافی برای تأمین مالی ندارد، قدرمتیقن نیازمند تأمین مالی گسترده از خارج از کشور است.
- دلار آمریکا ارز غالب جهانی است. به این معنا که دادوستد بسیاری از کالاها وسیله ی این ارز انجام می‌گیرد که نیاز است در درون آمریکا تسویه شوند. در حقیقت حدود (90%) از تجارت جهانی، یک سوی معامله دلار آمریکا است. بدین سان ناتوانی در دسترسی به نظام تسویه و پایاپای آمریکا خسارت بزرگی برای هر کشوری است.
- بخش اصلی سرمایه‌گذاری های نهادی از سوی آمریکا است. شرکت های چند ملیتی آمریکا پیچیده‌ترین و حرفه‌ای ترین در جهان اند. این شرکت ها منابع اصلی سرمایه‌گذاری در اقتصادهای نوظهور بشمار می روند.
افزون بر این سرمایه گذاران آمریکایی اصلی‌ترین سرمایه گذاران بین‌المللی در اقتصادهای نوظهور هستند. شکست در داشتن رابطه با این نقش آفرینان برجسته جهانی خُسرانی دیگر خواهد بود.
پیامدهای کوتاه، میان و بلند مدت تحریم های تازه
- بدین سیاق با اجرائی شدن تحریم های تازه، شکنندگی اقتصاد ایران؛ به رغم اینکه مقاومتی خوانده می شود- نسبت به سالهای گذشته بیشتر خواهد بود. زیرا  تحریم های تازه هوشنمندانه تر از پیش اند.
به همین جهت اقتصاد برون زا، تک محصولی و درون گرا، وابسته و رانتی ایران دارای آسیب پذیری بالائی نسبت به تحریم های بین المللی است. زیرا با کاهش واردات فن آوری و همچنین مواد اولیه و نیم ساخته واحدهای اقتصادی اعم از بخش نفت و خودروسازی و صنایع وابسته، نمی توانند کاملا فعال باشند و فرصت افزایش بهره وری از آنها سلب می شود.
 
- فرار سرمایه، کاهش ارز ریال در برابر ارزهای معتبر، کاهش سرمایه گذاری کوتاه مدت، سقوط رشد اقتصادی و کاهش ایجاد فرصت های شغلی پیامدهای کوتاه مدت خروج امریکا از برجام خواهد بود. پیامدهای کوتاه مدت البته دارای پویائی است و به شرط تداوم کاهش فعالیت های بنگاه ها و واحدهای اقتصادی است.
- اما در میان مدت، با کاهش درآمدهای نفتی بر کسر بودجه دولت افزوده شده همچنین تراز پرداخت های خارجی نیز بیش از گذشته منفی خواهد شد. این دو عامل در ترکیب با عوامل دیگر زمینه ساز تداوم کاهش ارزش ریال خواهد بود. کاهش سرمایه گذاری و اختصاص منابع به هزینه های جاری نیز از دیگر پیامدهای تحریم ها خواهد.
- در صورتی که تحریم ها در بلند مدت گسترش یابد توان تولید داخلی ایران از آنچه که در حال حاضر است، کاهش یافته و اقتصاد ایران بیش از پیش وارداتی خواهد شد. کاهش فرصت های شغلی از پیامد وارداتی شدن اقتصاد ایران خواهد بود. چنین امری موجب برونزائی بیشتر اقتصاد ایران و تنش پذیری آن نسبت به تکانه های اقتصادی جهان است.
پایان سخن
 
آثار شکست «برجام» و در پی آن تحریمهای آمریکا که پیش از این در پهنه اقتصاد به گونه مهیبی پدیدار شده، اینک با قُدرت بیشتری به حوزه سیاست جمهوری اسلامی پا می گذارد. در همین راستا پرسش پیرامون تن دادن به پایش بین المللی گردش پول که در قالب کُنوانسیونهای(FATF) و(CFT) روی میز «نظام» قرار گرفته، به یک بُحران سیاسی تمام عیار درساختار قُدرت بدل گردیده است.
استعفای وزیر راه، آقای عباس آخوندی، کشمکش بر سر این موضوع را که پیشتر گِرد مجلس  اسلامی در گردش بود، به سطح بالاتری فراز داده و اُرگانهای دیگری از قُدرت سیاسی و به گونه مُشخص دولت، شورای نگهبان و مجمع تشخیص مصلحت نظام را نیز درگیر آن ساخته است.آنچه که بُحران حاضر را شاخص می کند، این واقعیت است که کشاکش باندهای حُکومتی گِرد راه حلها و گُزینه ها صورت نمی گیرد؛ در «درون نظام» جدال درگرفته است زیرا هیچیک از اینها قادر به ارایه چاره و آلترناتیوی واقعی نیست و جُز سلاح کُهنه و مُتعلق به (گذشته) در دست ندارد.  فرقه تبهکار به روزهای«دور زدن» چشم دوخته و باند «اعتدال» به روزگار «برجام» و هر دو خود آگاهند که نه با این و نه با آن گرهی از بُحران اقتصادی و آنچه که به سبب تحریمهای فلج کننده آمریکا در راه است، باز نخواهد شد. این یک جدال رو به عقب وبه حیث محصول عقیم بوده که طرفهایش آن را در عمق یک بُن بست همه جانبه پیش می برند.
در این میان، اُرگان اتوریته «نظام»، ولی فقیه و رهبر جمهوری اسلامی، می کوشد همچون تجربه شکست ماجراجویی هسته ای، در حالیکه در پُشت صحنه فرمان عقب نشینی جانانه می دهد، روی صحنه مسئولیت را از خود سلب و پرداخت هزینه و خسارات آن را بر عُهده زیردستانش بگذارد. رویکرد شیادانه آقای خامنه ای نه تنها هیچ کُمکی به کاهش بُحران نمی کند، بل، عامل موثری در تشدید آن به حساب می آید. .در جریان کشمکشها بر سر شرایط(FATF)، بخش نظامی و امنیتی بیت [آقا] ی خامنه ای با هدف خُنثی کردن تحرُکات باند رقیب در دولت و مجلس، اُرگانی به نام "هیات عالی نظارت بر اجرای سیاستهای کُلی نظام" با وظایف و اختیارات نامحدود را اعلام کردند. ابزار مورد نظر که از دل مجمع تشخیص مصلحت نظام بیرون می آید، مرجعی فرادست خواهد بود که دارای اختیار لغو مُصوبات مجلس، دولت و شورای نگهبان است و بدین اساس به حیث حُقوقی جایگاهی فراتر از آنها و در سطح «مقام مُعظم» و اختیارات فراقانونی وی دارد.
ابتکار کارگزاران آقای خامنه ای، درجه ناهمگونی ساختاری "نظام" را از آنچه که بود به چندین بار بیشتر فراز می دهد. و شورای نگهبان با دور زدن اُرگان تشریفاتی مجلس، مرجع نهایی تصویب قوانین به حساب می آید. او اما بعدها ناگزیر به ایجاد اُرگان دیگری تحت عُنوان «مجمع تشخیص مصلحت نظام» به منظور کورنمودن شکاف بین مجلس و شورای نگهبان گردید.
جالب اینکه ایجاد یک اُرگان «نظارت استصوابی» دیگر و تبدیل مجلس و دولت به مترسک در همان هنگامی صورت می گیرد که «اصلاح طلبان» حُکومتی  برای مُنحرف کردن اعتراضهای توده ای از هدف گیری حاکمیت، کارزاری تبلیغاتی را گرد "لغو نظارت استصوابی شورای نگهبان" و مُعرفی آن به عُنوان عامل اصلی مُشکلات کشور و مردُم به راه انداخته اند.
بُحران داخلی حُکومت به همینجا مُتوقف نخواهد شد. «رهبر»، قانون اساسی، ساختار، نهادها و اُرگانها هر چه عمیق تر به دایره تاثیر بُحران خارجی کشیده خواهند شد. فشار جُنبشهای اعتراضی امکان مانورهایی از جنس «برجام» را از حُکومت گرفته است و برخلاف آن دوره، حُکومت امروز نمی تواند روند عقب نشینی را به صورت ضربتی حل و فصل کند.
«نظام» با مساله بقا روبروست و نوع و کیفیت درگیریهای کُنونی در دستگاه قُدرت حاکم آن را به روشن ترین صورت طرح می کند.
حال آنکه13،8،1397 برابر با 4،11،2018 سخنگوی شورای نگهبان از رد لایحه الحاق دولت ایران به کنوانسیون مبارزه با تامین مالی تروریسم خبر داده‌ است.
سخنگوی این شورای گفته است این شورا «بیش از(20) ایراد به این لایحه را وارد دانسته» و آن را دو باره به مجلس برگردانده است. وی افزوده است لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم (CFT «واجد ایرادات و ابهاماتی» است و این نظر «شامل موارد خلاف شرع، خلاف قانون اساسی و ابهام، در موعد مقرر برای مجلس شورای اسلامی ارسال شده است.» او گفته است این ابهامات و ایرادات «به منزله رد این مصوبه نیست و فقط اظهارنظر شورای نگهبان است در صورتی که مجلس بر مصوبه قبلی‌‌اش اصرار کند، در نهایت این لایحه، جهت تعیین تکلیف نهایی به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع می‌شود.»
شورای نگهبان در(18) مهرماه وصول لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم را اعلام کرده و در نتیجه مهلت قانونی رسیدگی به این لایحه سپری شده است
در حالی  که به موجب قانون اساسی، مهلت شورای نگهبان برای رد لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم (سی‌اف‌تی) به پایان رسیده و درنتیجه، این لایحه عملا به قانون تبدیل شده است.
لایحه الحاق ایران به کنوانسیون مقابله با تأمین مالی تروریسم، در روز ۱۵ مهر به تصویب نمایندگان مجلس اسلامی رسیده و به شورای نگهبان ارسال شده بود.
البته این امر براساس اصل (94) قانون اساسی جمهوری اسلامی است که تصریح دارد:« شورای نگهبان باید قوانین ارسالی از مجلس را «حداکثر ظرف ده روز از تاریخ وصول از نظر انطباق بر موازین اسلام و قانون اساسی مورد بررسی قرار دهد و چنانکه آن را مغایر ببیند برای تجدید نظر به مجلس بازگرداند» و «در غیر این صورت مصوبه قابل اجرا است».
اصل(95) قانون اساسی نیز تاکید دارد: «در مواردی که شورای نگبهان مدت ده روز را برای رسیدگی و اظهار نظر نهایی کافی نداند، می‌تواند از مجلس شورای اسلامی حداکثر برای ده روز دیگر با ذکر دلیل خواستار تمدید وقت شود.»
نمایندگان مجلس ج.ا پس از تقریبا چهار ماه، لایحه پیوستن این نظام به کنوانسیون مقابله با تامین مالی تروریسم را تصویب کردند.
بررسی لایحه الحاق دولت ایران به کنوانسیون بین‌المللی مقابله با تامین مالی تروریسم (سی.اف.تی) در مجلس شورای اسلامی در ماه ژوئن آغاز شد اما به دلیل مخالفت شماری از نمایندگان به تعلیق افتاد.
دلیل اصلی تعلیق، همانا مخالفت [آقا]ی خامنه‌ای،  با این لایحه بوده و به همین جهت بررسی لایحه مسکوت ماند.
اما در تاریخ (15،7،1397)علی لاریجانی، رئیس مجلس ایران گفت:« دفتر آیت‌الله( FATF) خامنه‌ای در پاسخ به نامه‌ رئیس مجلس درباره‌ بررسی لوایح مرتبط با گفته است که او با بررسی این لوایح در مجلس مخالفتی ندارد»(!)
مخالفان این لایحه، عمدتا منتقدان دولت حسن روحانی و از طیف منسوب به جبهه پایداری بودند. پیش از شروع جلسه مجلس، ده‌ها معترض در برابر مجلس شورای اسلامی حاضر شدند و خواهان تصویب نشدن این لایحه شدند.
موافقان می‌گویند پیوستن ایران به این کنوانسیون و بیرون آمدن از فهرست سیاه باعث شفافیت بیشتر و مقابله با فساد می‌شود.
این لایحه شامل یک مقدمه،(28) ماده و یک پیوست است. ایران با شروطی از جمله به رسمیت نشناختن اسرائیل به کنوانسیون پیوسته است.
کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس پیش از رای‌گیری با اعلام این شرایط، پیوستن ایران به این کنوانسیون را در مجموع "مثبت" ارزیابی کرده بود.
دولت ج.ا بر این باور است که با احتساب هشتاد دلار برای هر بشکه نفت، درآمد کافی از فروش نفت کسب می‌کند.
در این خصوص اسحاق جهانگیری، معاون اول حسن روحانی (6 آبان) گفت: «قیمت نفت که حدود(30) دلار می‌فروختیم اکنون به(80) دلار رسیده است، آمریکایی‌ها اگر می‌توانستند فروش نفت ایران را متوقف کنند به‌طور حتم قیمت نفت به بالای (100) دلار می‌رسید. با همین فضاسازی فکر می‌کنیم اگر یک میلیون بشکه نفت هم صادر کنیم درآمد نفت را به دست آوردیم.» روند کاهش قیمت از حدود سه هفته پیش شروع شد.
افزایش عرضه نفت توسط تولید کنندگان بزرگ این کالا به همراه اعلام معافیت موردی برای بعضی از خریداران نفتی ایران باعث شد، خریداران احساسی درباره کاهش عرضه نفت در بازار نداشته باشند و به تبع آن قیمت‌ها افت کند.
  1. تاثیر تحریمهای نفتی در فرودگاه ترکیه

فرودگاه استانبول روز جمعه از دادن سوخت به هواپیماهای ایرانی خودداری کرد. در نتیجه این اقدام، دستکم یک پرواز لغو شد و پروازهای دیگر نیز ناگزیر شدند برای کاهش مصرف سوخت خود و انجام پرواز، از تعداد مسافران بکاهند.
شرکت‌های سوخت‌رسان فرودگاه بین‌المللی استانبول از تحویل سوخت به هواپیماهای چند شرکت هوایی ایرانی خودداری کردند و هواپیماهای متعلق به چند شرکت هوایی ایرانی نتوانستند در فرودگاه بین‌المللی استانبول سوخت‌گیری کنند.هواپیماهای متعلق به چند شرکت هوایی ایرانی نتوانسته‌اند  (11) آبان در فرودگاه بین‌المللی استانبول سوخت‌گیری کنند و به همین جهت، دست کم یک پرواز لغو شده و دیگر هواپیماها نیزبرای کاهش وزن و ایجاد امکان رسیدن به مقصد با همان سوخت کم موجود، ازورود مسافران به هواپیما خودداری ورزیدند.
شرکتی که از ارائه سوخت به هواپیماهای ایرانی خودداری کرده «پترول آفیسی» ترکیه نام دارد. شرکت‌های هوایی ماهان، آتا، قشم و آسمان از تهران به استانبول پرواز دارند.
و این در حالی است که از یک سو، شرکت‌های ترکیه‌ای، ادامه سوخت‌رسانی به هواپیماهای ایرانی را به تصمیم آمریکا گره زده بودند و از  دیگرفراز، آمریکا ترکیه را یکی از (8) کشور دریافت‌کننده معافیت‌های تحریمی اعلام کرده بود.
پیامدهای کوتاه، میان و بلند مدت تحریم های تازه
- شکنندگی اقتصاد ایران؛ به رغم اینکه مقاومتی خوانده می شود- نسبت به سالهای گذشته بیشتر خواهد بود. زیرا  تحریم های تازه هوشنمندانه تر خواهد بود.
به همین جهت اقتصاد برون زا، تک محصولی و درون گرا، وابسته و رانتی ایران دارای آسیب پذیری بالائی نسبت به تحریم های بین المللی است. زیرا با کاهش واردات فن آوری و همچنین مواد اولیه و نیم ساخته واحدهای اقتصادی اعم از بخش نفت و خودروسازی و صنایع وابسته، نمی توانند کاملا فعال باشند و فرصت افزایش بهره وری از آنها سلب می شود.
 
- فرار سرمایه، کاهش ارز ریال در برابر ارزهای معتبر، کاهش سرمایه گذاری کوتاه مدت، سقوط رشد اقتصادی و کاهش ایجاد فرصت های شغلی پیامدهای کوتاه مدت خروج امریکا از برجام خواهد بود. پیامدهای کوتاه مدت البته دارای پویائی است و به شرط تداوم کاهش فعالیت های بنگاه ها و واحدهای اقتصادی است.
- اما در میان مدت، با کاهش درآمدهای نفتی بر کسر بودجه دولت افزوده شده همچنین تراز پرداخت های خارجی نیز بیش از گذشته منفی خواهد شد. این دو عامل در ترکیب با عوامل دیگر زمینه ساز تداوم کاهش ارزش ریال خواهد بود. کاهش سرمایه گذاری و اختصاص منابع به هزینه های جاری نیز از دیگر پیامدهای تحریم ها خواهد.
- در صورتی که تحریم ها در بلند مدت گسترش یابد توان تولید داخلی ایران از آنچه که در حال حاضر است، کاهش یافته و اقتصاد ایران بیش از پیش وارداتی خواهد شد. کاهش فرصت های شغلی از پیامد وارداتی شدن اقتصاد ایران خواهد بود. چنین امری موجب برونزائی بیشتر اقتصاد ایران و تنش پذیری آن نسبت به تکانه های اقتصادی جهان است.
- تشدید فشار اقتصادی، پتانسیل نارضایتی اجتماعی را -فارغ از میزان به فعلیت رسیدن آن- افزایش خواهد داد.
در سطح دستگاه های حکومتی ایران، همواره سطوح قابل ملاحظه ای از فساد، ناکارآمدی و اتلاف بودجه وجود دارد. اما افت شدید درآمدهای نفتی، توانایی حکومت در تامین همان میزان موجود از بودجه های جاری و عمرانی را نیز کاهش می دهد و نتیجتا، مشکلات اقتصادی بخش های مختلف را تشدید می‌کند.
- چنین شرایطی، به معنی ایجاد بسترهایی جدید برای اعتراضات اجتماعی خواهد بود. اعتراضاتی که  ریشه در عواملی اقتصادی چون افزایش تورم یا بیکاری، کمبود کالاها و خدمات، بحران‌های زیست‌محیطی یا افزایش حساسیت به فسادهای حکومتی داشته باشند. چون حتی اگر مشکلات منجر به این اعتراضات کاملا معیشتی باشند، قابل تصور است که بسیاری از معترضان، حاکمان را مقصر اصلی مشکلات خود بدانند و اعتراضات آنها، متوجه "حکومت" شود.
- این در حالی است که چنین اعتراضاتی، گذشته از تبعات سیاسی و امنیتی، هزینه های اقتصادی حکومت را نیز افزایش می‌دهند. در شرایط بسیار خاص که اعتراض به "بحران" امنیتی تبدیل می شود، دردستورکار قرار می گیرد.
- بودجه‌هایی از این دست می تواند به مصارف مختلف -از مثلا پرداخت بخشی از مطالبات مالباختگان موسسات اعتباری گرفته تا آب رسانی موقت به ناحیه ای که بحران آب در آن به اعتراضات خیابانی منجر شده- برسند. افزایش فشار اقتصادی بر حکومت ج.ا، توانایی آن برای اختصاص چنین بودجه هایی را کاهش می دهد که می تواند بر پدیده اعتراضات خیابانی تاثیر معکوس داشته باشد.
- بخش دیگری از هزینه های اقتصادی حکومت در جریان اعتراضات عمومی، ناشی از مواجهه امنیتی با معترضان است. به عنوان نمونه در جریان اعتراضات دی ماه گذشته، بنا بر اعلام رسمی وزارت کشور تعدادی سه رقمی از شهرهای ایران صحنه اعتراضات خیابانی شدند و حکومت در مقابل، ناچار از بسیج کردن سطحی وسیع از نیروهای انتظامی، اطلاعاتی و شبه‌نظامی شد. چنین بسیجی نیازمند صرف پول است که البته، حتی در بدترین شرایط اقتصادی هم، از سوی حکومت تامین خواهد شد. اما در صورت تشدید بحران اقتصادی، به مراتب دشوارتر از مواقع دیگر خواهد بود.
نیره انصاری، حقوق دان، نویسنده، پژوهشگر و کوشنده حقوق بشر
7،11،2018 میلادی
برابر با16،8،1397 خورشیدی
 

منبع:پژواک ایران


فهرست مطالب نیره انصاری در سایت پژواک ایران 

*رویکردهای نژادپرستانه منشا بروز جنگ‌های زیادی در طول تاریخ بشریت بوده است  [2024 Mar] 
*حکم شلاق و رنجی که از «درد شمشیر بدتر»است!  [2024 Feb] 
*روز بین المللی مبارزه با ناقص سازی جنسی زنان  [2024 Feb] 
*جایگاه اقلیت‌ها از منظر حقوق بین الملل  [2023 Dec] 
*دادگاه استیناف/تجديدنظر در سوئد حكم حبس ابدِ حميد نوري عباسي را اِبرام و تاييد نمود!  [2023 Dec] 
*دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر و زنانه شدنِ مهاجرت/پناهندگی  [2023 Dec] 
*از ترک مخاصمه تا قرارداد صلح  [2023 Dec] 
*روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2023 Dec] 
*حق مسکن در قوانین ایران چگونه تعریف شده است؟  [2023 Oct] 
*10 اکتبر روز جهانی مبارزه علیه مجازات مرگ/اعدام  [2023 Oct] 
*زن از حیات برهنه تا ترازملی  [2023 Oct] 
* در دفاع از استقلال کانون وکلا و وکلای دادگستری در مقابل دخالتهای مجلس و قوه قضاییه رژیم اسلامی  [2023 Aug] 
*لايحه عفاف و حجاب؛ عاملى براى گسترش سركوب و خشونت در جامعه  [2023 Aug] 
* استعمار فرانو، نارسمیت بخشی به تمامیت ارضی!  [2023 Jul] 
*جرم سب النبی، تسلیم و مطیع یا عقلانیت انتقادی؟  [2023 Jun] 
*ارشاد و امنیت اخلاقی چه نسبتی با گردن شکستن دارد ؟  [2023 Jun] 
* آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی /میدانی لُمپنیسم  [2023 Jun] 
*شیوع ایدز در میان کودکان کار و خیابان در ایران اسلامی  [2023 Jun] 
*مجازات اعدام در نظام‌های قضایی معیوب!  [2023 May] 
*منت «عفو رهبری» بر سر معترضان آزاد شده!  [2023 Apr] 
*زنان محل اقتدار یک نظام  [2023 Apr] 
*از منشور مهسا تا شورای حقوق دانان  [2023 Mar] 
*قانون اساسی چه نسبتی با فلسفه سیاسی دارد؟  [2023 Mar] 
* دعوت از جامعه نخبگانی هسته نخبگانی زن، زندگی، آزادی  [2023 Mar] 
*از اعدام تا انقلاب حق  [2023 Mar] 
*کنفرانس امنیتی مونیخ و تبعات آن بر جنبش «زن، زندگی، آزادی»  [2023 Feb] 
*تحریم سپاه پاسداران انقلاب «اسلامی» در قوانین بین الملل  [2023 Jan] 
*اعدام یا قتل حکومتی!  [2022 Dec] 
*امنیت از منظر حقوق بین الملل  [2022 Dec] 
*از شهروند خبرنگار تا نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل   [2022 Nov] 
*كودك سرباز، اُبژه اى مؤمنان و نظام؛ مغاير با حقوق كودك  [2022 Nov] 
*حمله نیروهای سرکوبگر به وکلای دادگستری  [2022 Oct] 
*قتل دولتی و سیستماتیک «مهسا/ژینا امینی» آستانه «پیکِ» خشم جامعه  [2022 Sep] 
*تبعیض ناروا و فقر«هلوکاست بی صدا» در سیستان و بلوچستان!  [2022 Sep] 
*30 آگوست روز جهانی ناپدیدشدگان قهری  [2022 Sep] 
*مرگ معطوف شخص است و نه ساختار!   [2022 Aug] 
*اختلاس یا جرم یقه سفیدها در صندوقهای بازنشستگی  [2022 Aug] 
*آیا قانون اساسی مشروطه،قانونی مدرن بود؟   [2022 Aug] 
*مجتمع متروپل آبادان / جان شهروندان هزینه شهرداری‌ها   [2022 Jul] 
* لایحه حمایت از ماموران نظامی یا هراس از قدرت مردم؟!  [2022 Jun] 
*کودکانِ زنانِ محبوس و بازتولید مجرمان  [2022 Jun] 
*سیاست گرسنه سازیِ نظام اسلامی، خیزش دوباره دلاوران ایران  [2022 May] 
*اول ماه مه روز بین‌المللی کارگر   [2022 May] 
*یک بام و دو هوا در سوئد و مکتب کپنهاگ  [2022 Apr] 
*حکایت خود ببُری، خود بدوزی، خود بپوشانی   [2022 Apr] 
*پاشیدن اسپری فلفل به صورت زنان یا جامعه؟!  [2022 Mar] 
*محاکمه حمیدنوری/عباسی، وارونه گویی و ادعاهای کاظم غریب آبادی  [2022 Mar] 
*تجاوزروسیه به اوکراین، پرتابه ها، سلاح ها  [2022 Mar] 
*«حق مرخصیِ زندانیان»  [2022 Feb] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2022 Feb] 
*از کاپیتولاسیون تا تاسیس کنسولگری چین در بندرعباس   [2022 Jan] 
*مکانیسم های حقوقی جدید آب و محیط زیست در حکمرانی های جدید   [2022 Jan] 
*فمیسید و نقض حقوق بشر در ایران در 2021   [2021 Dec] 
*حقابه از شیخ بهایی، گلوله های ساچمه ای تا حکمرانی مطلوب   [2021 Dec] 
*قانون افزایش جمعیت یا بارداری اجباری!   [2021 Nov] 
*چرا مردان/همسران قاتل مجازات نمی شوند؟  [2021 Nov] 
*قسامه، حکمی مرگبار در نظام قضایی ناکارآمد ایران   [2021 Nov] 
*بی کیفرمانی، اصل صلاحیت قضایی، ناقضان حقوق بشر در ایران، حمید نوری/عباسی، وجدان حقوقیِ جهانی  [2021 Nov] 
*وندالیسم،Vandalism، حکومت اسلامی و آرامگاه کوروش  [2021 Oct] 
*وکیل بدون حق!   [2021 Oct] 
* (۱۷ اکتبر) روز جهانی مبارزه با فقر و گرسنگی ! یا هولوکاست بی‌صدا  [2021 Oct] 
* مقایسه نظریه های حقوقی احمد کسروی در هشتاد سال پیش با قوانین امروز در ایران   [2021 Oct] 
*روزجهانی کودک( ۸ اکتبر) و کودک فروشی در ایران!   [2021 Oct] 
*آدم ربایی و جرایم مشابهِ برون مرز  [2021 Sep] 
*حقوق متهمین/ محکومان بیمار   [2021 Sep] 
*«هک کردنِ دوربین های زندان اوین ابتذال شر!»   [2021 Aug] 
*از تحلیف ابراهیم رئیسی تا محاکمه حمید نوری در سوئد   [2021 Aug] 
*«مرزبانی فضای مجازی» یا «ساختارِاستمرارِآزادی ستیزی»!   [2021 Jul] 
*قیام تشنگان آزادی!   [2021 Jul] 
*گرداندن متهمان در خیابان؛ قوانین داخلی و اسناد بین المللی  [2021 Jul] 
*جایگاه قاضی در استانداردهای بین المللی   [2021 Jun] 
*۲۶ ژوئن، روز جهانی حمایت از قربانیان شکنجه  آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/ حقوقی  [2021 Jun] 
*سقوط دولت استفان لوون در سوئد   [2021 Jun] 
*حکومت هیچ نیست، مگر دستیار حکمران/مردم   [2021 Jun] 
*تعارض بین عقلانیت مجلس و شورای نگهبان/ انتصابات  [2021 Jun] 
*فقد قوانین حمایتی از محیط بانان در ایران   [2021 May] 
*مسئولیت دولتها نسبت به بحران در خاورمیانه!   [2021 May] 
*شورای نگهبان و حیطه قانون گذاری  [2021 May] 
*اول ماه می روز جهانی کارگر  [2021 May] 
*سازمان دول یا سازمان ملل؟  [2021 Apr] 
*حاکمیت قانون اساسی و چه باید کرد   [2021 Apr] 
*تحلیلی بر چگونگی تنظیم و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی و ایرادهای وارده بر آن   [2021 Apr] 
*اخراج کودکان متولد در سوئد  [2021 Apr] 
*قرارداد 25 ساله نظام اسلامی با چین و کشتی های صیادی ترال نابودی صیادان نوار جنوب ایران!   [2021 Apr] 
*شکنجه در ایران: بررسی حقوقی و  بهداشتی  [2021 Mar] 
*نقدي بر مقاله «قانون اساسي خواهان دموكرات» به قلم جناب عبدالحميد وحيدي، حقوق دان و وكيل دادگستريِ ايران و فرانسه!  [2021 Mar] 
* شکنجه و قوانین بین‌المللی   [2021 Mar] 
* بايكوت و ممنوعيت خريد و ورود واكسن كرونا توسط آرهبر جمهوري اسلامي!   [2021 Feb] 
*حقوق شهروندی و Statelessness در حقوق بین الملل  [2021 Feb] 
*نقدی بر مجازات های صلب و رجم در قوانین اسلامی و مقایسه آنها با استانداردهای حقوق بشری بین المللی  [2021 Jan] 
*قانون درباره ی موضوع استراق سمع/EAVESDROPPNING چه میگوید؟  [2021 Jan] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2021 Jan] 
*بایکوت خرید و ورود واکسن توسط یک فرد سایکوپات و روانپریش   [2021 Jan] 
*جانشینی خامنه ای و جدال روحانی و مجلس  [2020 Dec] 
*گروگانگیری در حقوق بین‌الملل فصل پایانی [2020 Dec] 
* روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2020 Dec] 
*تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری  ۲۵ نوامبر روز جهانی خشونت علیه زنان  [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید! آبان 98   [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید!  [2020 Nov] 
*نظام انتخاباتی در امریکا، دموکراسی یا الیگارشی؟   [2020 Nov] 
*«حق» مقدم بر «اصل» مناقشه ارمنستان و آذربایجان   [2020 Nov] 
* تروریسم وطنی و قرارداد بارسلونا(1995)  [2020 Oct] 
*(FIDH) ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام (WCADP)  [2020 Oct] 
*«دولت یعنی ما»!   [2020 Sep] 
*روشن‌فکر حقوق دان، انقلاب حقوقی و تدوین قانون اساسی نوین فصل پایانی  [2020 Sep] 
* حقوق دان روشن‌فکر، قتل نویدافکاری و انقلاب حقوقی! فصل دوم   [2020 Sep] 
*«عدالت جنسیتی» مدل خانم معصومه ابتکار!   [2020 Sep] 
*از قربانیان نرون تا جلادان اسلامی در ایران!   [2020 Sep] 
*حقوق دان روشنفکرو روشن‌فکر حقوق دان بخش نخست   [2020 Sep] 
*تعرض جنسی جرم ست!   [2020 Sep] 
*رد تحریم تسلیحاتی نظام فقاهتی ومکانیسم ماشه!   [2020 Aug] 
*منافع ملی و ممنوعیت هر نوع تجاوز به منابع طبیعی  [2020 Aug] 
*نافرمانی مدنی و ارتش مردمی   [2020 Jul] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/حقوقی « منافع ملی؛ National Interest»  [2020 Jul] 
* از محفل های مطالعه تا ابهامات قتل اولوف پالمه دموکراسی  [2020 Jun] 
*جرم سیاسی و بیستم ژوئن،سی ام خرداد روزجهانی حمایت از زندانیان سیاسی  [2020 Jun] 
*پدرسالاری، زن کُشی!   [2020 Jun] 
*جنگلها پیش از ملتها و بیابانها پس از ملتها!  [2020 Jun] 
* نظام فقاهتی در ایران حامی قتل های خانوادگی!   [2020 Jun] 
*جنگ خاموش آب بین ایران و افغانستان آب در برابر مهاجران!  [2020 May] 
* روز جهانی کارگر، کارگر از قرون وسطا، کرونا ویروس و بیکاری زنان   [2020 May] 
*از تخلفات پزشکی تا گفتار وزیرامور خارجه آمریکا در مورد خلیج فارس  [2020 May] 
*حاکمیت جهانی، کرونایوروس و بیوتروریسم سفید!  [2020 Apr] 
*حاکمیت جهانی، کروناویروس و بیوتروریسم سفید!   [2020 Apr] 
*گلوبالیزیشن و حاکمیت دولت ها   [2020 Apr] 
*کرونا ویروس و مسئولیت حقوقی و... نظام فقاهتی در ایران  [2020 Apr] 
* روز جهانی رفع تبعیض نژادی(21 مارش) بخش پایانی   [2020 Mar] 
*روز جهانی رفع تبعیض نژادی (21 مارش)   [2020 Mar] 
*کرونا ویروس اسلامی و حق بر حیات و حق برسلامت  [2020 Mar] 
*قانون صنعت ملی شدن نفت   [2020 Mar] 
*روز جهانی زن، دیه [نا]برابر زن در حوادث از جمله سرنگونی هواپیما با شلیک موشک  [2020 Mar] 
*به مسلخ رفتن حق دفاع توسط نظام فقاهتی   [2020 Mar] 
*بایکوت انتخابات/ انتصابات اسفندماه (98)   [2020 Jan] 
*(24 ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2020 Jan] 
*«خطای انسانی» و دروغهای نماینده خدا!   [2020 Jan] 
*از خشونت و کشتار تا حکومت نظامی در ایران   [2020 Jan] 
*از رؤیای هلال شیعی تا شورای امنیت سازمان ملل متحد   [2020 Jan] 
*اینستکس ناکارآمد!   [2019 Dec] 
*شر اهریمنی یا موجود شیطانی آبان(1398)   [2019 Dec] 
* تقاضای حقوق دانان و وکلای خارج از ایران در خصوص ارجاع پرونده نقض حقوق بشر در ایران به «شورای امنیت   [2019 Dec] 
*دستور شلیک کور یا کشتار جمعی!  [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر واشرار نیستند! بخش پایانی   [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر و اشرار نیستند  [2019 Dec] 
*اصل صلاحيت قضاییِ جهاني « اجرای عدالت»!   [2019 Nov] 
* قتل عام ارامنه و گذار از عصر کهن به عصر جدید!   [2019 Nov] 
*اندیشه های نوین کوروش بزرگ در پارگراف هایی از منشور   [2019 Oct] 
*بمب فسفری، آتش بس و ژینوساید نوین!   [2019 Oct] 
*آوارگی کردهای روژاوا و حمله نظامی ترکیه به این منطقه  [2019 Oct] 
*وارداتِ چمدانی دارو به ایران!‏   [2019 Oct] 
*10اکتبر2019 روز بین المللی ضد مجازات اعدام و گندیدگی در قانون  [2019 Oct] 
*آشنایی با اصطلاحات حقوقی و سیاسی سوسیالیسم و کمونیسم   [2019 Sep] 
*از گرسنگی ایرانیان تا قرارداد2016 ح.ا و چین ‏   [2019 Sep] 
*جدال بر سر ثروت یا دعوای طلبگی!‏   [2019 Aug] 
*تعظیم دولتمردان سوئدی به اسلامگرایان!   [2019 Aug] 
*پیش گفتاری، در راستای طرح پیشنهادی دو نهاد نظارت بر قانون اساسی و دادگاه عالی قانون اساسی  [2019 Aug] 
*قانون در ایران، مرگِ زندگی است! و تجاوز به « حق دفاع از ملت»  [2019 Aug] 
*حیثیت و پول (90) ساله پَر!‏   [2019 Aug] 
* تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل و تهدید آمریکا توسط حسن روحانی!  [2019 Jul] 
* جادو و اهل هوا و قانون  [2019 Jul] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه  [2019 Jul] 
*اهدای اعضای محکومان به اعدام الگو برداری از چین   [2019 Jul] 
*دیه برابر زن و مرد   [2019 Jul] 
* خطر جنگ و نقش حقوق بین الملل در حل منازعات بین‌المللی   [2019 Jun] 
*رد لایحه اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مرد خارجی توسط شورای نگهبان  [2019 Jun] 
*(20 ژوئن)، یادروز جهانی پناهندگان وهمبستگی با پناهجویان  [2019 Jun] 
*عدم تفکیک جرائم در زندانها و قتل زندانیان سیاسی   [2019 Jun] 
*بررسی جرم اسیدپاشی از نگاه فقه و قانون و قانون عدم ممنوعیت خرید و فروش آن   [2019 Jun] 
*از بی حقوق کارگران اقلیت دینی، ظلم بر وکلا تا روز جهانی محیط زیست ‏  [2019 Jun] 
*قاتل خودی بهره مند از وکیل گزینشی! کارگر وآموزگار اما فاقد حقوق!   [2019 May] 
*اظهارات مشاوررئیس جمهور ترکیه و پیوند آن با کنفرانس یالتا!  [2019 May] 
*حضور نیروهای نظامی آمریکا در خلیج فارس و دروغ [آقا] ی خامنه ای   [2019 May] 
*از متحدانِ جنگ نیابتی تا بن‌بست جمهوری اسلامی  [2019 May] 
*پیکاسو و اثری ضدجنگ!  [2019 May] 
*خشونت و ترور و گسترش حاکمیت خدا!   [2019 May] 
* بازداشت و محکومیت جولیان آسانژ در لندن و حقوق خبرنگاران  [2019 May] 
*(۱مای) روز جهانی کارگر از قرون وسطا، تا دستمزد کارگران در سال ۹۸  [2019 May] 
*سپاه تروریست معاهده وستفالیا مرگ امپراتوری مقدس   [2019 Apr] 
*مرمت کلیسای نتردام در پاریس و واگذاری غار علیصدر در همدان   [2019 Apr] 
*پُتکِ امنیت و مصلحتِ نظام یا اِشغالِ نظامی و قانون اساسی  [2019 Apr] 
*بیماری‌های عفونی پس لرزه های سیل  ورود نیروهای تروریستی حشدالشعبی و فاطمیون در ایران [2019 Apr] 
*از تسلط سپاه بر اقتصاد ایران تا قرار گرفتن در لیست تروریستی آمریکا  [2019 Apr] 
*حکایت «خود ببری، خود بدوزی، خود بپوشانی» و انفجار مین ها در مناطق سیل زده!  [2019 Apr] 
*تقارن12فروردین 1358جمهوری اسلامی‎ با روزکشتار ایرانیان( دوره هخامنشیان) توسط قوم یهود   [2019 Apr] 
* سیل ویرانگر در استان گلستان و فساد و سوء مدیریت نظام اهریمن  [2019 Mar] 
*از ملی شدن صنعت نفت توسط دکتر محمد مصدق تا جدال در نامگذاری خیابانها   [2019 Mar] 
*عدالتِ سربدار!   [2019 Mar] 
*نقدی بر مقاله:«قیم صغار...!»به قلم آقای محمدرضا روحانی، وکیل محترم دادگستری به مناسبت (8) مارش روز جهانی زن [2019 Mar] 
*عروسان داعشی، چالشی تازه برای اروپا و امریکا   [2019 Mar] 
*تجاوز به حق دفاع از (۱۳۵۸) تاکنون  [2019 Feb] 
*اعدام جوان دچار اختلال عقلی ‏   [2019 Feb] 
* بحث بر سر رد لوایح قانون مبارزه با پولشویی و حمایت از تروریسم در مجمع تشخیص مصلحت نظام  [2019 Feb] 
*از اعتراضات در زندان قرچک ورامین تا عفو عمومی  [2019 Feb] 
*‏(۲۴ ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2019 Jan] 
*از کنفرانس یالتا در جنگ دوم جهانی تا کنفرانس ورشو  [2019 Jan] 
*دو شورای نگهبان   [2019 Jan] 
*تفسیر مواد اعلامیه جهانگستر حقوق بشر  [2019 Jan] 
*مخالفت با رد لایحه ممنوعیت ازدواج کودکان  [2019 Jan] 
* ازچرایی خشونت بر زنان در فقه تا لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت   [2018 Dec] 
*تفسیر ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر  [2018 Dec] 
* به مناسبت (10) دسامبر روز جهانی حقوق بشر   [2018 Dec] 
*از تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری تا نادیا مراد برنده جایزه نوبل صلح(2018)   [2018 Nov] 
*اعدام وحیدمظلومین و ایرادهای وارده ی قضایی در پرونده  [2018 Nov] 
*علت اصلی کمبود دارو، فساد دولتی واردات خودروهای لوکس و زین اسب است یا تحریم های امریکا؟ [2018 Nov] 
*از اشغال سفارت آمریکا تا دور دوم تحریم ها علیه جمهوری اسلامی   [2018 Nov] 
*از حقوق بشر کوروش تا حقوق بشر جمهوری استبدادی اسلامی   [2018 Nov] 
*از آزادی بیان تا قتل روزنامه نگاران در ایران و ترکیه  [2018 Oct] 
* ادعای پیروزی جمهوری اسلامی از حکم دادگاه لاهه!  [2018 Oct] 
*براندازی یا فروپاشی   [2018 Oct] 
*تروریسم در حقوق بین الملل‎ از فرقه حشاشین( حسن صباح) تا حمله مسلحانه در شهر اهواز   [2018 Sep] 
* ازمجازات اعدام در قرن هجدهم تا اعدام سه جوان کرد  [2018 Sep] 
*تاریخ پُر دست انداز فاشیسم! فاشسیم و راسیسم در آلمان بعد از جنگ جهانی دوم  [2018 Sep] 
* صنعت سکس از هندوستان تا مشهد (مقدس!)‏   [2018 Sep] 
*جان باختن فعالان محیط زیست در آتش سوزی مریوان و مسئولیت حقوقی و کیفری سپاه پاسداران   [2018 Sep] 
*قانون مبارزه با پولشویی(Financial Action Task Force )/FATF ومخالفت شورای نگهبان/ نظارت استصوابی   [2018 Aug] 
*فاجعه سینِما رکس آبادان جنایت علیه بشریت   [2018 Aug] 
* چگونگی الحاق دوباره بحرین به ایران   [2018 Aug] 
*نقش نظام مالی آمریکا بر جهان و تحریم های تازه علیه ایران   [2018 Aug] 
*شوراهای محلی شهری؛Local Goverment در حکومت سکولاردموکراتیک   [2018 Aug] 
* فرزند خواندگی و ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در جمهوری اسلامی!   [2018 Aug] 
*تصویب قانون حمایت لایحه کودکان و نوجوانان و ایرادهای حقوقی وارده بر آن!‏   [2018 Jul] 
*تهدید آمریکا توسط حسن روحانی! و تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل   [2018 Jul] 
* رژیم حقوقی دریای خزر وسهم مبهم ایران   [2018 Jul] 
*بحران آب در سیستان و بلوچستان و سیاست آبی افغانستان:آب در برابر مهاجران!  [2018 Jul] 
* بحران آب در جنوب ایران و قرارداد انتقال آب شیرین از ایران به کویت  [2018 Jul] 
*ِ باخت ِ نظام پاتریمونیال( پدرمیراثی) به خودش  [2018 Jul] 
*جرم سیاسی  [2018 Jun] 
* مرز آزادی بیان کجاست؟   [2018 Jun] 
*وکلای دولتی!‏ ‏  [2018 Jun] 
*‏از تجاوزجنسی به کودکان زیر سن قانونی (18) سال و پیوند آن سند2030 سازمان یونسکو ‏  تحلیلی حقوقی و فقهی در خصوص پرونده سعید طوسی  [2018 Jun] 
* نقش روشن‌فکر ونویسنده متعهد  [2018 Jun] 
*قانون اساسی، شهروند عصر جهانی  [2018 May] 
*از جداسازی و تقسیم بخش‌هایی از شهرستان کازرون تا مرگ صنعت نشر ‏در ایران   [2018 May] 
*قانون اوفک ‏  [2018 May] 
*‏ زمین‌های بایر و لم یزرع موسوم به اَنفال، شکستن سنگ مزارها و همچنین فروش نُخستین اقامتگاه ‏رضاشاه در تبعید ‏   [2018 May] 
*پیامدهای خروج آمریکا از برجام   [2018 May] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی ‏« پوپوليسم؛populism‏»‏ ‏  [2018 May] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده (بخش دوم)  [2018 Apr] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده  [2018 Apr] 
* خاورمیانه در سایه روابط بین الملل - نقش ایران و روسیه در بحران سوریه  [2018 Apr] 
*بررسی حقوقی اعدام بهمن ورمزیار  [2018 Apr] 
*وضعیت حقوقی سوریه از منظر حقوق بین الملل و مسئولیت مداخله دولت ها در این کشور  [2018 Apr] 
*تصویب قانون ازدواج با کودکان درکشور اروپایی سوئد!‏ ‏   [2018 Apr] 
*تدوین یک حکم شرعی «تعدد زوجات، چندهمسری و پولیگامی،Polygamy‏ در ‏پارلمان کشوراروپایی سوئد!‏  [2018 Apr] 
*بررسی ابعاد حقوقی رابطه همزیستی موسوم به ازدواج سفید در ایران  [2018 Apr] 
*امپراتوری هخامنشی و مدنیت و عدالت در اندیشه ی ایرانی   [2018 Apr] 
*کار فرهنگی و ادبیات علم ستیز« اقتصاد مال خر است»!   [2018 Mar] 
*وضعیت بحرانی آب و محیط زیست در ایران و عوامل عقب ماندگی انرژی پاک در ایران  [2018 Mar] 
*آزادی زن، آزادی جامعه!   [2018 Mar] 
*حاکمیت مذهب شیطان در ایران   [2018 Feb] 
* حق رای رأی؛ حق یا تکلیف؟ بخش نخست   [2018 Feb] 
*پیش‌زمینه ی قانون اساسی نوین سکولار دموکراتیک در ایران آینده   [2018 Feb] 
* فایده باوری، دموکراسی و رشد شخصیت انسان   [2018 Feb] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات حقوقی و سیاسی  [2018 Feb] 
*طراحی استمرار طلبان!‏  [2018 Feb] 
*ازحق رأی زنان انقلاب سفید تا رفع حجاب اجباری!‏ ‏  [2018 Jan] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه بخش پایانی  [2018 Jan] 
*سوگندنامه بقراط و مسئولیت مدنی و کیفری پزشک ناظر قطع عضو!  [2018 Jan] 
*همانی جمهوری اسلامی با آلمان نازی!‏   [2018 Jan] 
*حق تعیین سرنوشت تجزیه طلبی نیست!‏   [2018 Jan] 
* تعارض اصولی از قانون اساسی با ولایت فقیه!‏   [2018 Jan] 
* بررسی جرائم «هاشمی شاهرودی عراقی» توسط دادستان کل آلمان!‏ ‏  [2018 Jan] 
*‏ تخریب اموال عمومی از منظر قانون تا نگرانی [آقا] ی روحانی!‏   [2018 Jan] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی آزادی در سخنرانی فرانکلین دلانو روزولت  [2018 Jan] 
*از بی حقوقی مسیحیان تا لغو نمایندگی سپنتا نیکنام درجمهوری اسلامی!‏  [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها بخش پایانی قوانین و مجازات ها   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش چهارم   [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش سوم   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش دوم  [2017 Dec] 
*‏ ‏ رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها!‏ بخش نخست  [2017 Dec]