PEZHVAKEIRAN.COM «خطای انسانی» و دروغهای نماینده خدا!
 

«خطای انسانی» و دروغهای نماینده خدا!
نیره انصاری

دوستان گرامی می‌دانیم که ایران پس از کشتار جمعی معترضان در آبانماه سال جاری، بار دیگر سوگوار عزیزانی است که در پی سقوط هواپیمای اکراینی وسیله اصابت موشک پدافند سپاه پاسداران جانشان را از دست دادند.
که مراتب همدردی ام  را به پیشگاه خانواده‌های جانباختگان اعلام نموده و امید به شکیبایی پایدار آنان از یک سو داشته و از دیگر فراز از جامعه و نهادهای بین‌المللی به ویژه شورای امنیت سازمان ملل و دادگاه کیفری بین‌المللی که از زیر مجموعه های این شورا ست باید خواستارتعقیب قضایی، دستگیری، رسیدگی و محاکمه «خامنه ای» به عنوان «آمر» و« سپاه پاسداران انقلاب اسلامی» تحت عنوان مجری این جنایت شد.
 
تعاریف خطای انسانی
یک تصمیم یا رفتار نامناسب که بر اثر بخشی، ایمنی یا عملکرد سیستم اثر نامطلوب داشته باشد. رفتاری که از یک فرد سر می‌زند، ولی فرد قصد انجام آن را نداشته‌است و نیز از نظر مقررات یا یک مشاهده گر پسندیده و مطلوب نیست یا اینکه آن رفتار موجب شود یک وظیفه یا یک سیستم به شکلی تبدیل شود که از حدود پذیرفته شده فراتر رود.
خطای انسانی توسط سویینswain به این صورت تعریف شده: هر عضوی از اعضای انسان که عملکرد یا فعالیت‌های آن از حد قابل قبول تجاوز کند، یعنی خارج شدن از تلرانس مجاز که در محدوده عملکرد آن توسط سیستم تعریف می‌شود. و یا خطا کلمه ای عمومی برای نشان دادن کلیه اتفاقاتی است که در آن ترتیب برنامه‌ریزی شده ذهنی یا فعالیتهای فیزیکی برای رسیدن به نتیجه مورد نظر با شکست مواجه می‌شود. بر اساس این تعریف خطا ممکن است در اثر برنامه‌ریزی یا اجرای نادرست اتفاق بیفتد.
 
چند نکته موجب وقوع این مصیبت بزرگ‌شده است: تأخیر در اطلاع‌رسانی درباره اعلام چگونگی سقوط هواپیما و ارائه اطلاعات نادرست و پنهان‌کاری طی روزهای اخیر توسط مسئولان مربوطه، ازجمله سازمان هواپیمایی کشوری این داغ را مضاعف کرده است. نکته دیگر، حضور اتباع کشورهای دیگر در این هواپیماست که سبب توجه هرچه بیشتر جامعه جهانی به این حادثه شد. ازاین‌رو، بهتر بود همان روز نخست درباره جزئیات حادثه اطلاع‌رسانی می‌شد، نه اینکه بعد از چند روز دادن اطلاعات نادرست، ناچار به پذیرش سقوط هواپیما براثر برخورد موشک شوند.
به‌هرحال نهاد تصمیم‌گیرنده در این موارد شورای عالی امنیت ملی است. البته به موجب اصل های (110 و 111) قانون اساسی رهبر موقت است که دارای اختیارات فراقانونی داشته و اساساً کلیه سیاست گذاری های کلان در ایران سالهاست به« آمریت» وی به منصه اجرا گذاشته می شود!
 
«به استناد بخش دوم ماده (125) قانون مجازات اسلامی مصوب (92) در خصوص جرائم غیرعمد:«...چنانچه جرم مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصر، شریک در جرم محسوب شده و مجازات هریک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است.»  و در سقوط هواپیمای منجر به فوت تمام سرنشینان و خدمه هواپیمای اکراینی  و حتا در فرض « پذیرش تقصیر(در جرائم غیرعمد)»هرکس که این جنایت را صورت داده باید فوراً و بدون فوت زمان اعلام نموده و به موجب قانون مورد پیگرد قضایی و مجازات قرار می گرفت. اما هنگامی که چند روز این موضوع را از سرِ علم و آگاهی کتمان کردند، دیگر نمی‌توان از واژه اشتباه استفاده نمود و مقصران هر دو رخداد یعنی هم خطای( در فرض صحت!) صورت گرفته در سقوط هواپیمای مسافربری  ونیز مسببان و مقصران در تاخیر اعلام این موضوع را به مردم شریف و جهانیان معرفی شوند!»
 
بررسی حقوقی جنایت!
در نظام کیفری ایران جرائم برحسب عنصر روانی مورد نیاز به جرائم عمدی و غیرعمدی منقسم شده اند.
جرائم عمدی جرائمی هستند که عنصر روانی مورد نیاز در خصوص آن‌ها «قصد» در جرائم مقید، قصدِ نتیجه و در جرائم مطلق،« قصد فعل». و جرائم غیرعمدی آندسته از  جرائم را گویند که عنصر روانیِ درخورِ شکل‌گیری آن‌ها «خطای جزایی» است.
در حقوق کیفری ایران « خطای جزایی» تعریف نشده، اما مصادیق آن تحت عنوان «تقصیر» در تبصره ماده(336) قانون مجازات اسلامی، «بی احتیاطی»، «بی مبالاتی»، «عدم مهارت» و «عدم رعایت نظامات دولتی» تعرفه شده است.
 یعنی اقدام به امر پر خطری که شخص می بایستی از آن احتراز و دوری جوید، بدون آنکه نتیجه حاصل را خواسته باشد. عدم رعایت نظامات دولتی هم اعم است از «عدم رعایت قانون و یا مقررات دیگری که شخص ملزم به اجرای» آن بوده است.
ﻧﻈﺮﯾﻪ دﯾﮕﺮي ﮐﻪ در ﺑﺮﺧﯽ ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه ﮐﯿﻔﺮي اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﺎﺷﯽ از «ﻗﺼﻮرو کوتاهی» در اﻋﻤﺎل ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮل اﺳﺖ .
ﺑﻪﻣﻮﺟﺐ اﯾـﻦ ﻧﻈﺮﯾـﻪ درﻣﻮاردي ﮐﻪ در اﺛﺮ ﻓﻘﺪان ﻧﻈﺎرت و ﮐﻨﺘﺮل ﺻﺤﯿﺢ ﺑـﺮاَﻋﻤـﺎل زﯾﺮدﺳـﺘﺎن، ﺟﺮﻣـﯽ ارﺗﮑـﺎب ﯾﺎﺑـﺪ وﯾﮑﯽ از اﻓﺮادي ﮐﻪ در ﺷﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺳﻤﺖ ارﺷﺪ و ﻫـﺪاﯾﺖ ﮐﻨﻨـﺪه داﺷـﺘﻪ اﺳـﺖ در اﯾـﻦ ﻓﻘـﺪان ﻧﻈﺎرت ﯾﺎ ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﺻﺤﯿﺢ ﻣﻘﺼﺮ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻪﮔﻮﻧﻪاي ﮐﻪ ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر و روﯾﻪ ﺷﺨﺺ ﺣﻘـﻮﻗﯽ را  ﺑﺘﻮان در ارﺗﮑﺎب اﯾﻦ ﺟﺮم ﻣﻘﺼﺮ داﻧﺴﺖ، ﺷﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ[ دولت و یا هر مقام دیگر دولتی] ﺑﻪ دلیل ﺟﺮاﯾﻢ اﯾﻦ ﮐﺎرﮐﻨﺎن ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ  ﮐﯿﻔﺮي ﺧﻮاﻫﺪ داﺷﺖ.
در این باره ماده (143) قانون مجازات اسلامی مصوب (92) تصریح می دارد:« در مسئولیت کیفری اصل بر مسئولیت شخص حقیقی است و شخص حقوقی در صورتی دارای مسئولیت کیفری است که نماینده قانونی شخص حقوقی به نام یا در راستای منافع آن مرتکب جرمی شود. مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی مانع مسئولیت اشخاص حقیقی مرتکب جرم نیست.»
بدین اساس  ﺿﺎﺑﻄﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﯽ، ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑـﺮ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ.
 اﻟﺒﺘـﻪ اﯾـﻦ ﻧﻈﺮﯾـﻪ در ﻣـﻮرد ﻣﺤﮑﻮﻣﯿـﺖ ﭘﺬﯾﺮﻓﺘﻪﺷﺪه اﺳﺖ،و در ﻣﻮرد ﻣﺤﮑﻮﻣﯿﺖ ﺑﻪ پرداخت دﯾﻪ، به موجب ماده(20) قانون ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺗﻌﺰﯾﺮی ، ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺎﻓﻮق ﯾﺎ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﺎرﻓﺮﻣﺎ ﻣﻮردﭘﺬﯾﺮش ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .
 ﺷﺎﯾﺪ ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﯿﻔﺮي اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻧﺤـﻮ از ﺟﻨﺒـﻪ اي ﻗﺎﺑـﻞ دﻓـﺎع ﺑﺎﺷـﺪ؛ زﯾـﺮا آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ دﯾﻪ و ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت ﻣﻄﺮح اﺳﺖ، ﻗﺎﻧﻮنﮔـﺬار ﺑـﻪ  ﺻـﻮرت ﮔﺴـﺘﺮده ﺑـﻪ «ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖِ» ﺷﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺣﮑﻢ داده و ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣـﺎﻓﻮق ﯾـﺎ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﺎرﻓﺮﻣـﺎ را ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ و ﺣﻘـﻮق ﺑﺰه دﯾﺪه را ﻣﺪﻧﻈﺮ داﺷﺘﻪ اﺳﺖ؛ اما آﻧﺠﺎ ﮐﻪ ﺑﺤﺚ ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺗﻌﺰﯾﺮي ﻣﻄﺮح اﺳﺖ، ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﯿﻔﺮي اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ را ﻣﺤﺪود ﺑﻪ ﻣﻮردي ﮐﺮده اﺳﺖ ﮐـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ ﺷـﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺎ ﻫﻤﯿﻦ ﺗﻔﺴﯿﺮي ﮐﻪ از آن ﺷﺪ، ﺟﺮم را ﺑﻪ ﻧﺎم ﯾﺎ در راﺳﺘﺎي ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷـﺨﺺ ﺣﻘـﻮﻗﯽ اﻧﺠـﺎم دﻫﺪ.
 ﺷﺮط دﯾﮕـﺮ ﺗﺤﻘـﻖ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﯿﻔـﺮي ﺷـﺨﺺ ﺣﻘـﻮﻗﯽ آن اﺳـﺖ ﮐـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ ﺟـﺮم ﺷﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ «در راﺳﺘﺎي ﻣﻨﺎﻓﻊ»ﯾﺎ «ﺑﻪ ﻧﺎم»ارﺗﮑﺎﺑﯽ را ﺷﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﯾﻌﻨـﯽ اﯾـﻦ  ﮐـﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨـﺪه ﻗـﺎﻧﻮﻧﯽ ﻋﻤـﻞ را رﺳـﻤﺎً و ﻋﻤـﻼً از «ﺑﻪ ﻧﺎم» اﻧﺠﺎم وﻇﯿﻔﻪ ﻃﺮف ﺷﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ ﻧﻪ از ﻃﺮف ﺧﻮد؛ برای نمونه؛  ﺷﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﺪﯾﻦ ﻣﻌﻨﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪه در ﻣﻌﺎﻣﻠﻪاي ﮐـﻪ  «در راﺳﺘﺎي ﻣﻨﺎﻓﻊ»اﻧﺠﺎم رﻓﺘﺎر اﻧﺠﺎم ﻣﯽدﻫﺪ ﺟﺮﻣﯽ را ﺑﺎ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺷﺨﺺ ﺣﻘﻮﻗﯽ و ﺑﺮاي اﯾﻦﮐﻪ ﺷـﺨﺺ ﺣﻘـﻮﻗﯽ ﺑـﻪ  ﻧﻔﻌﯽ ﺑﺮﺳﺪ اﻧﺠﺎم دﻫﺪ .اﯾﻦ ﻧﻔﻊ و ﻓﺎﯾﺪه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ ﺟﻨﺒﻪ ﻣﺎدي ﯾﺎ ﻣﻌﻨﻮي، ﻗﻄﻌﯽ ﯾﺎ اﺣﺘﻤﺎﻟﯽ و ﻣﺴـﺘﻘﯿﻢ ﯾﺎ ﻏﯿﺮﻣﺴﺘﻘﯿﻢ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷد.
 
بدیهی است که در دعوی مسؤولیت مدنی زیان دیده بایدبتواند رابطه سببیت بین عمل زیانبار اداره و زیان وارده به خود را ثابت نماید؛ چون در غیر این صورت از دعوی خود طرفی نخواهد بست. موضوعی که در همین زمینه باید به آن اشاره شود این است که امروزه در خصوص خسارات ناشی از دادرسی که بنا به عقیده‌ی اکثر حقوق دانان از عمده‌ترین اعمال حاکمیت به شمار می‌رود، چنانچه زیاندیده بتواند تقصیر و یا اشتباه قاضی در زمینه اضرار به خود را ثابت نماید، بنابر اصل یکصد و هفتاد و یکم قانون اساسی، خواهد توانست زیان وارده به خود را مطالبه نماید.
هر چند در این زمینه تاکنون رویه ی منطقی و قابل قبولی ایجاد و یا قانونی که چگونگی اجرای اصل یاد شده را مشخص سازد، تصویب نشده است؛ اما در خصوص سقوط هواپیما و پذیرش مسئولیت این  فاجعه  دولت اسلامی در ایران موظف به پرداخت غرامت و خسارات وارده است.
به هر حال در رابطه با مواد (1 و11) قانون .مسئولیت.مدنی، نکات(5) ذیل قابل توجه است:  خسارت وارده به اشخاص به سبب اَعمال دولت زمانی قابل جبران است که زیان وارده مستند به عمل دولت باشد.به عبارت دیگر باید بین عمل زیانبار و خسارت وارده رابطه سببیت وجود داشته باشد.
 
ﺟﺮاﯾﻢ ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺘﺴﺎب ﺑﻪ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ
- دولت؛ دولت نه تنها بزرگترین شخصیت حقوقیِ حقوق عمومی، بل، بزرگترین شخصیت حقوقی هر کشوری است.
 ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﯽ در اﯾﺮان، ﺿﺎﺑﻄﻪ ﭘﺬﯾﺮش ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﯿﻔﺮي ﺑـﻪ ﺻـﻮرت ﮐﻠـﯽ در ماده (143)بیان ﺷﺪه و ﺟﺮاﯾﻤﯽ ﮐﻪ ﺗﻮﺳﻂ اﯾﻦ اﺷﺨﺎص ﻗﺎﺑـﻞ ارﺗﮑـﺎب اﺳـﺖ، اﺣﺼـﺎء ﻧﺸـﺪه و ﻗﺎﻋـﺪه ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﯿﻔﺮي ﻋﺎم ﻣﻮردﭘﺬﯾﺮش ﻗﺮارﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﯿﻔﺮي اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ در ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺠﺎزات اﺳﻼﻣﯽ، ﺑﺎ ﻗﺮاردادن ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﯿﻔﺮي اﺷـﺨﺎص حقوقی، ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار اسلامی دراﯾﺮان در ﻣﺎده(143) ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑﺮ، اﯾﻦ ﻧﻬﺎد را ﺑﻪﺻـﻮ رت ﻣﻀـﯿﻖ (محدود) ﭘﺬﯾﺮﻓﺘـﻪ اﺳـﺖ.
 اﻟﺒﺘـﻪ ﭘﺬﯾﺮش اﯾﻦ ﻧﻬﺎد و در ﺗﻨﻈﯿﻢ ﻣﺎده (143) ﻧﻈﺮﯾﻪ ﻣﻐﺰ ﻣﺘﻔﮑﺮ ﺗﻨﻬﺎ در ﻣﻮرد ﻣﺠﺎزاتﻫﺎي ﺗﻌﺰﯾﺮي اﺳﺖ؛  در ﻣﻮرد دﯾﻪ، ﻗﺎﻧﻮنﮔـﺬار ﻣﻮﺳـﻊ ﻋﻤﻞ ﮐﺮده و ﺑﻪﻧﻮﻋﯽ ﻧﻈﺮﯾﻪ دﯾﮕﺮ ﯾﻌﻨﯽ ﻧﻈﺮﯾـﻪ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣـا ﻓﻮق ﯾـﺎ ﻣﺴـﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﺎرﻓﺮﻣـﺎ را ﻟﺤـﺎظ نموده اﺳﺖ .
 از دﯾﮕﺮفراز ﻗﺎﻧﻮنﮔﺬار ﺑـﺎ ﻣﺴـﺘﺜﻨﺎ ﮐـﺮدن دوﻟـﺖ، اﺷـﺨﺎص ﺣﻘـﻮﻗﯽ دوﻟﺘـﯽ و ﻧﻬﺎدﻫـﺎي ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ از ﺷﻤﻮل ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﮐﯿﻔﺮي اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ، داﯾﺮه اﯾﻦ ﻧﻬـﺎد را ﻣﺤـﺪود ﻧﻤـﻮده اﺳﺖ .اﯾﻦ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎت ﻧﯿﺰ در ﺣﻘﻮق ﺟﺰاي برخی ﮐﺸﻮرﻫﺎ ﻣﻌﻤﻮل ﺑﻮده و ﻋﻤﻮﻣﺎً ﺑـﻪ دﻻﯾـﻞ زﯾـﺮ  اﻧﺠﺎم ﻣﯽﺷﻮد:
 
- نخست: اﻗﺘﺪار و ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ اﺷﺨﺎص ﺣﻘـﻮﻗﯽ ﺣﻘـﻮق ﻋﻤـﻮﻣﯽ در زﻣـﺎن اﻧﺠـﺎم اﻋﻤـﺎل ﺣـﺎﮐﻤﯿﺘﯽ . ﻣﺠﺎزات ﮐﺮدن دوﻟﺖ و دﯾﮕﺮ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺣﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﺗﺤﻘﯿﺮ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ و ﮐﺎﻫﺶ ﻗﺪرت ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮐﺸﻮر ﻣﯽﺷﻮد.(!)
- دوم، ﺟﻠﻮﮔﯿﺮي از زﯾﺎن دﯾﺪن ﺟﺎﻣﻌﻪ وشهروندان .اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺣﻘﻮق ﻋﻤﻮﻣﯽ ﺧﺪﻣﺎت ﻋﻤﻮﻣﯽ اراﺋﻪ ﻣﯽدﻫﻨﺪ، ﻣﺠﺎزات اﯾـﻦ اﺷـﺨﺎص ﻣﻮﺟـﺐ ﺧﻠـﻞ در اﻧﺠـﺎم وﻇﯿﻔـﻪ ﺷـﺎن ﺷـﺪه و زﯾـﺎن ﻣﻀﺎﻋﻔﯽ ﺑﻪ زﯾﺎندﯾﺪﮔﺎن از ﺟﺮم وارد ﻣﯽﮐﻨﺪ.(!) مشاهده می‌کنیم که در این دو دلیل انتفاع اشخاص حقوقی مورد نظر بوده است و نه اشخاص حقیقی ….
 همچنین منظور از اشتباه در هدف آن است که بر اثر عاملی چون خطا در هدف گیری یا وزش باد یا جا خالی دادن شخص مورد نظر و امثال آن ،ضربه یا تیر کسی به جای آنکه به شخص یا حیوان یا شی مورد هدف برخورد نمایند به انسان محقوق الدم( کسی خونش محترم است) دیگری برخورد کند در اینگونه موارد خطا در ارتکاب رخ می دهد و بنابراین قتل یا جراحت واقع شده را بدون توجه به اینکه هدف اولیه مرتکب ارتکاب جرم بوده است یا انجام عملی چون شکار حیوان یا زدن به یک شی ، باید خطای محض دانست .
 
جنایت کسی را که قصد تیراندازی به کسی یا شیی یا حیوانی را داشته است اما تیر(موشک) او به انسان  دیگری اصابت کند خطای محض محسوب می شود. در صورتی که قتل مورد نظرِمرتکب ذاتا نامشروع است، وی را، افزون بر محکوم کردن به قتل خطایی نسبت به کسی که جرم بر او واقع شده است، می توان به ارتکاب شروع به قتل نسبت به فرد مورد نظر قاتل محکوم، و وی را بر این اساس مجازات کرد.
البته در این مورد، اگر مقنن (قانون گذار) تصمیم بگیرد که مجازات غیر از دیه برای مرتکبان قتل خطای محض در قانون پیش بینی کند، با توجه به تعزیری محسوب شدن آن مجازات واحد مرتکب دارای دوعنوان خواهد بود، و در نتیجه، به موجب ماده (131) قانون مجازات اسلامی مجازات اشد درباره مرتکب اجرا می شود.
در نهایت می توان گفت که اشتباه در هدف در مواردی رخ می دهد که فردی که قصد صدمه زدن به شخص دیگر را دارد فرد دیگری را بجای فرد مورد نظر خود اشتباه می گیرد و او را مورد ضرب و جرح و یا حتی قتل قرار می دهد. برای فرد مجرم در قانون مجازات اسلامی مجازات در نظر گرفته شده است و به مجازات مقرر در قانون مجازات اسلامی مجازات خواهد شد.
 
معاهده شیکاگو
معاهده هواپیمایی کشوری بین‌المللی (Convention on International Civil Aviation) که به کنوانسیون شیکاگو نیز معروف است، مهمترین معاهده مربوط به هوانوردی و حقوق هوایی است که اجرای آن از (4آپوریل 1947) آغاز شد.
این کنوانسیون در کنفرانسی در شیکاگو با حضور بیش از پنجاه کشور که به دعوت دولت ایالات متحده گرد هم آمده بودند، برگزار شد.
معاهده شیکاگو به تأسیس سازمان بین‌المللی هواپیمایی (ایکائو) انجامید و اساسنامه آن نیز به شمار می‌رود. با امضای قرارداد شیکاگو کنوانسیون (1919) پاریس و معاهده هواپیمایی بازرگانی (1928) هاوانا نسخ شدند.
ایران نیز یکی از کشورهای مؤسس ایکائو و از نخستین امضاکنندگان این معاهده بود. قانون اجازه الحاق دولت ایران به این کنوانسیون در (30 تیر 1328) به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
این کنوانسیون در (96) ماده در (22) فصل و یک شیوه‌نامه امضا در (7دسامبر 1944) در شیکاگو به زبان انگلیسی نوشته شده و متن‌های انگلیسی، فرانسوی و اسپانیایی آن ارزش برابر می‌دارند.
به استناد ماده (26) معاهده شیکاگو:« چنانچه حادثه ای برای یک هواپیمای کشور متعاهدی در قلمرو کشور متعاهد دیگری رخ دهد و موجب مرگ یا جراحت شدید شود و یا ظاهر گردد که نقص فاحش فنی در هواپیما با تسهیلات هوانوردی بوده کشوری که در آنجا این حادثه اتفاق افتاده علل حادثه را طبق مقرراتی که ممکن است از طرف سازمان هواپیمایی کشوری سفارش شود در حدود قوانین خود تحقیق خواهد نمود و به کشوری که هواپیما در آنجا ثبت شده اجازه داده خواهد شد که ناظرینی برای حضور در بازرسی به آن کشور اعزام نماید . کشور تحقیق کننده گزارش امر و نتایج تحقیقات خود را به کشور ذ ینفع ابلاغ خواهد نمود.»
*نهادهایی که برای دریافت غرامت می‌توان به آن‌ها مراجعه نمود
- صنعت بیمه، بیمه مرکزی به موجب قانون بیمه، مسئولیت پرداخت خسارات وارد شده به خانواده‌های جانباختگان وغرامت مصدومان سانحه هواپیمایی اوکراینی را دارد.
- بر پایه  «کنوانسیونمونترال»، بازماندگان حوادث هوانوردی که در پرواز بوده‌اند، یعنی مسافران زیان‌دیده می‌توانند طلب جبران خسارات روحی و روانی کنند. حال آنکه این امکان بربنای مقررات هوانوردی تجاری، برای خانواده مسافر کشته شده وجود ندارد.
 
اکنون پرسش این است که در صورتی که شرکت هوایی غرامت ندهد، خسارت دیدگان به کدام دادگاه باید مراجعه نمایند؟
بر اساس مقررات بین‌المللی هوانوردی که ایران هم آن را پذیرفته است، شکایت افراد زیان‌دیده یا خانواده‌های آن‌ها برای جبران خسارت، به اختیار خودشان یعنی به عنوان [شاکی خصوصی] است. افراد مصدوم یا خانواده‌های کسانی که جان خود را در حادثه هوایی از دست داده‌اند، می‌توانند به دادگاه های کشور محل سقوط، کشور محل اقامت دایم خود یا کشوری که شرکت هواپیمایی در آن ثبت شده است، شکایت کنند..
حال ممکن است قربانی سانحه هوایی دارای فعالیت تجاری یا شغلی در کشوری باشد که نه محل دایم اقامت او است و نه محل سقوط هواپیما. در این صورت، امکان شکایت به دادگاه آن کشور هم وجود دارد.
طرح شکواییه در کشور محل اقامت مسافر تنها به منظورجبران خسارات ناشی از فوت یا صدمه بدنی قابل انجام است و نمی‌تواند شامل خسارات مادی بار یا اشیای همراه مسافر شود؛ برای نمونه، اگر مسافری از هواپیمای اوکراینی ساقط شده ساکن کشور دیگری جز ایران باشد، خانواده او می‌تواند بابت دریافت غرامت ناشی از فوت، به دادگاه‌های ایران، مراجعه نماید زیرا که جرم در خاک ایران رخداده است.
 و شکایت درباره غرامت اموال همراه مسافر قابل پذیرش نیست و باید در کشور محل سکونت قربانی یا کشوری که خط هوایی در آن به ثبت رسیده است، شکایت دیگری اقامه شود.
امکان شکایت خانواده‌های قربانیان برای دریافت غرامت ناشی از فوت در کشورهای ایران، کانادا، اوکراین، سوئد، افغانستان، بریتانیا و آلمان وجود دارد.
درخصوص دیگر پیامدهای حقوقی سقوط هواپیمای اوکراینی در ایران، باید در انتظار گزارش هیات تحقیق ماند. این هیات متشکل از ماموران دولتی است که اتباع آن‌ها از مسافران این هواپیما بوده‌اند. شرکت سازنده که هواپیماسازی بویینگ در امریکا است هم میتواند عضوی از هیات تحقیق باشد.
جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا نیز در یک نشست خبری در اوتاوا، گفت کشورش آماده است تا در تحقیقات مربوط به سقوط هواپیمای اوکراینی در ایران مشارکت کند.
نخست‌وزیر کانادا گفت دولتش در تلاش است تا یک هیئت کنسولی به ایران اعزام کند.. او گفت: «کانادا یکی از کشورهایی است که تخصص زیادی در هنگام بروز این نوع حوادث دارد، بنابراین ما باید سهم بسیاری داشته باشیم.»
کانادا از سال (2012) روابط دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرده است. امور دیپلماتیک این کشور با ایران از طریق ایتالیا به‌عنوان حافظ منافع کانادا، انجام می‌گیرد و امور کنسولی اتباع کانادا در ایران هم از طریق سفارت کانادا در آنکارا انجام می‌شود. ترودو اعلام کرد که افزون بر ایتالیا، کشورهای دیگر نظیر استرالیا و فرانسه هم برای تسهیل رایزنی با ایران در مورد این حادثه اعلام آمادگی کرده‌اند.
« از خانواده های عزیزان ایرانی تبار در سوئد که در این فاجعه مرگ آفرین جانباختند تقاضا می گردد از امضاء نمودن هر برگه ای که توسط نظام جنایتکاراسلامی به آنان ارائه می گردد، خودداری نمایند زیرا بر اساس قوانین بین المللی و به ویژه معاهده شیکاگو (1944)  با امضای هر برگه ای حقوق حقه این عزیزان جانباخته وسیله این نظام جنایتکار مورد تضییع واقع خواهد شد. از این بیش(10،1،2020) دولت سوئد رسما اعلام نمود که مجوز پروازهای ایران ایر که پیش از این در تردد هوایی به سوئد و ایران بودند به دلیل فقدان امنیت در حفظ جان و مال مسافران لغو گردید.
یکی از دلائل مهم لغو مجوز پروازهای «مستقیم » شرکت هوایی ایران ایر، برای حفظ امنیت و محافظت از جان و مال شهروندان سوئدی است که بطور مستقیم از سوئد به ایران و یا برعکس سفرنموده و در کشورثالث توقف ندارند.»
پایان سخن
پس از انتشار اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح ایران مبنی بر پذیرش مسئولیت سقوط هواپیمای اوکراینی در تهران، خبرگزاری فارس شنبه،21دی، ادعا کرد که علی خامنه‌ای ظهر جمعه یعنی بیش از (48) ساعت پس از سقوط از «خطای فاجعه‌بار صورت‌گرفته» مطلع شده است! و این در حالی است که فرماندهی کل قوای نظامی و انتظامی ایران بر عهده علی خامنه‌ای، رهبر حکومت اسلامی، است، خبرگزاری فارس هیچ توضیحی درخصوص تأخیر دوروزه در باخبر شدن رهبرموقت منتشر نکرده است!
 بدین اعتبار نظر به آنچه پیشتر گفته شد، به باور این قلم، با توجه به اینکه نظام اسلامی خود پس از چند روز تاخیر با پذیرش مسئولیت واعلام رسمی مبنی  بر وجود«تقصیر» که عنصرمعنوی جرم در ایجاد سانحه منجر به فوت همه سرنشینان و خدمه هواپیمای بوئینگ شماره(752) خطوط هوایی اکراین، در نخستین ساعات صبح ( 18،10،98) و در بحبوحه تهاجم موشکیِ [بی خطر] به پایگاه نظامی آمریکا « عین الاسد» توسط پدافند سپاه پاسداران انقلاب اسلامی صورت گرفته است، به دلائل زیر محکوم بوده و موظف به پرداخت غرامت و جبران کلیه خسارات وارده بر خانواده‌های جانباختگان و شرکت هوایی اکراینی است :
1- عدم ارائه جعبه سیاه  به اکراین؛
2- امحاء«تعمدی» تمامی آثار جرم در محل سقوط هواپیما مبنی بر شلیک موشک توسط سپاه پاسداران به هواپیما؛
3- جنایت علیه بشریت و کشتار جمعی را به «خطای انسانی» تقلیل دادن؛
راهکارهای حقوقی
1- «به استناد بخش دوم ماده (125) قانون مجازات اسلامی مصوب(92)  در خصوص جرائم غیرعمد:«...چنانچه جرم مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصر، شریک در جرم محسوب شده و مجازات هریک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است.»  و در سقوط هواپیمای منجر به فوت تمام سرنشینان و خدمه هواپیمای اکراینی  و در صورت فرض « پذیرش تقصیر(در جرائم غیرعمد)!»هرکس که این جنایت را صورت داده باید فوراً و بدون فوت زمان اعلام نموده و به موجب قانون مورد پیگرد قضایی و مجازات قرار می گرفت. اما هنگامی که چند روز این موضوع را از سرِ علم و آگاهی کتمان کردند، دیگر نمی‌توان از فراز «خطا» استفاده نمود و مقصران هر دو رخداد یعنی هم خطای( در فرض صحت!) صورت گرفته دراین فاجعه انسانی  ونیزآمران، مسببان و مقصران در تاخیر اعلام این موضوع را به مردم شریف و جهانیان معرفی شوند!»
 
2- رژیم اسلامی به رهبری علی خامنه ای به عنوان «آمر» و به تبع آن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی «مجری این جنایت»، به استناد ماده (1) قانون مسئولیت مدنی و ماده (143) قانون مجازات اسلامی مصوب (92)، مسئول  و موظف به پرداخت غرامت و جبران خسارات وارده به خانواده‌های جانباختگان  هستند. 
3- فراتر از این موارد بر پایه ماده(26)معاهده شیکاگو مصوب (1944) و اجرای (1947) رژیم اسلامی موظف به ارائه [جعبه سیاه هواپیما] که متعلق به شرکت هوایی بوئینگِ اکراینی و نیز پرداخت غرامت و جبران خسارت برای از میان بردن هواپیمای مورد نظربوده که در این خصوص نیازمند حضور متخصصین هوانوردی و محاسبه میزان خسارات وارده است.
4 - اگرچه [ خامنه‌ای]، رهبرموقت(!)نظام اسلامی گفته است:« با اطلاع از نتایج تحقیقات ستاد کل نیروهای مسلح درباره‌ی حادثه‌ی هواپیمای مسافربری اوکراینی و اثبات دخالت خطای انسانی در آن، مصیبت درگذشت جان‌باختگان این حادثه‌ی اندوهبار برای اینجانب بسیار سنگین‌تر شد.»
 با توجه به سیاست تهدید و انکار فرقه تبهکار اسلامی در ایران، رهبرموقت (!).در این پیام بطور روشن از پرداخت غرامت و جبران خسارات مادی ومعنوی به خانواده‌های جانباختگان سخنی به میان نیاورده است. البته همانطور که در بالا به تفصیل بیان شد بر اساس قوانین داخلی، و بر پایه قوانین مدنی و کیفری در ایران میتوان اقدام های حقوقی را آغاز نموده و خانواده‌های جانباختگان به عنوان شاکی خصوصی می‌توانند در دادگاه های ایران شکواییه خودرا که ابتنا دارد بر دریافت غرامت و دیه به مقام های قضایی تسلیم نمایند.
و نیزبه موجب معاهده شیکاگوو دیگر قواعد و مقررات آمره داخلی و بین‌المللی به ویژه جرائم علیه بشریت، کشتار جمعی و…. که در زمره جرائم بین‌المللی هستند، و ایضاً محاکمه خامنه ای به عنوان عامل تمام این جنایات بهاتهامجرائم«علیه بشری»را باید توسط دیوان بین‌المللی دادگستری که یکی از زیر مجموعه های «شورای امنیت سازمان ملل متحد» و با صلاحیت و اختیارات وسیع از جمله محاکمه جنایتکاران است، صورت گیرد.
زیرا دادگاههایداخلیبهدلائلعدیدهنمیتوانندپاسخگوی«عادلی»برایاینگونهجرائمآنهمبهدلیل«ماهیت»آنهاباشند. از دیگر فراز چون دولت های فرانسه، انگلیس، روسیه و چین حامی رژیم خونریز اسلامی در ایران هستند، نمی‌توان به دیوان کیفری لاهه بدلیل ضعف در همراه نمودن این چهار دولت هوادار فرقه تبهکار امیدوار بود. اما تنها امید همانا دولت کانادا است که بخش بزرگی از اندیشمندان خود را از دست داده است. این دولت می‌تواند با همراه و همداستان نمودن چهار دولت اروپایی برای اقدام‌های حقوقی مبنی بر پیگرد قضایی بین‌المللی و دستگیری خامنه ای عامل ارتکاب جنایات این سالیان و دیگر مجریان جرائم بین‌المللی علیه بشریت را به دیوان کیفری سازمان ملل متحد و البته با توصیه به «شورای امنیت سازمان ملل متحد» دستگیر و مورد محاکمه قرار دهد.
در حقیقت در سایه این سیاست انکار وتهدید حکومت اسلامی است که ما شاهد موج دستگیری‌های کور، بازداشت‌های خودسرانه، شکنجه و افزایش اعدام، و اکنون هم جنایتی دیگر و جانباختن 176 تن از هم میهنان عزیزمان در ایران هستیم. پهن کردن انواع و اقسام تورهای پلیسی و امنیتی و دستگیری فعالان مدنی، اجتماعی و یا کارگران و کشاورزان که علیه بدیهی‌ترین خواسته خود بپا خاسته‌اند، ادله‌ای بر وضعیت وخیم حقوق انسانی در دیکتاتوری ولی‌فقیه هست.
بر اساس موارد بیشماری از نقض مستمر حقوق بشر در ایران توسط نظام اسلامی و به ویژه با توجه به اعتراضات مردم ایران در دوهفته گذشته که منتج به جانباختن بسیاری از معترضان گردید.
اکنون به استناد:
- نقش و مسئولیت اصلی این شورا به استناد ماده (24) منشور: « حفظ صلح و امنیت بین‌المللی است و باید در اجرای این وظیفه برپایه اهداف و اصول ملل متحد عمل کند.»
همچنین بر اساس فصل (7) منشور: عمل در حالت تهدید علیه صلح، نقض صلح و تجاوز
به موجب فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد شورا قدرت زیاد و گسترده‌ای برای ارزیابی تصمیم‌های گرفته شده در وضعیتهای «تهدید صلح جهانی، تخطی از رویه‌های صلح، یا اعمال خشونت و زور» در سطح جهانی دارد. در چنین وضعیت‌هایی، کار شورا محدود به توصیه نمی‌شود و می‌تواند اقدامات جدی مانند استفاده از نیروهای مسلح نظامی انجام دهد. »
 هم‌چنین شورا می‌تواندبنابر این فصلِ منشور، افراد
متهم به نقض قوانین بشردوستانه و حقوق بشر بین المللی و به ویژه به اتهام ارتکاب جنایت علیه بشریت  را در دادگاه کیفری بین المللی محاکمه و تحت پیگرد قرار دهد!
زیرا رهبران کشورهای جهان نیز در اجلاس جهانی سران (2005) اعلام کرده اند:«جامعه بین‌المللی از طریق سازمان ملل، مسئولیت دارد از ابزارهای مناسب دیپلماتیک، انسان‌دوستانه و امکانات دیگر براساس فصل های(6 و 7) منشور برای کمک به محافظت از جمعیت‌ها (افراد غیرنظامی) در برابرکشتار جنگی، جنایات جنگی، پاکسازی قومی و جنایت علیه بشریت سود برد. در این‌زمینه ما رهبران آماده‌ایم در صورتی‌که روش‌های مسالمت‌آمیز ناکافی باشد و مسئولان ملی آشکارا در محافظت از مردم خود در خصوص این جرایم بین المللی کوتاهی کنند، اقدام دسته‌جمعی به عمل آوریم.»
فراتر از این شورا می‌تواند اتباع کشورهایی را که به عضویت دیوان بین‌المللی کیفری درنیامده‌اند برای بازجویی و محاکمه فرابخواند.
- صلاحیت:« این شورا در مقام قانون گذار بین‌المللی قرار داشته و دارای ضمانت اجرا است.»
-وظایف و اختیاراتِ  مشترک شورای امنیت و مجمع عمومی ملل متحد:«
درخواست نظر مشورتی از دیوان بین‌المللی دادگستری در خصوص «هر» مساله حقوقی»!
 و به ویژه  با توجه به اینکه  این شورا در مقام قانون گذار بین‌المللی قرار داشته و دارای ضمانت اجرا است ( که این امر از ویژه تفاوتهای این شورا با سازمان ملل متحد است) ضرورت دارد که این شورا اقدام به ورود به پرونده « نقض حقوق بشر» در ایران که منتج به صدورقطعنامه های متعدد از سوی سازمان ملل متحد و دیگر نهادهای حقوق بشری شده و همه نمایانگر این است که طی چهار دهه این نقض حقوق بطور مستمر توسط نظام فقاهتیِ فاقد مشروعیت، علیه مردمان آن کشور انجام یافته ، نماید.
نیره انصاری، حقوق دان، نویسنده، پژوهشگر و کوشنده حقوق بشر
13،1،2020
23،10،1398

منبع:پژواک ایران


فهرست مطالب نیره انصاری در سایت پژواک ایران 

*تواب، شکنجه گر بازتولید شده!  [2024 Oct] 
*بررسی جایگاه حقوق بشر در دستگاه قضایی ایران  [2024 Sep] 
* پولشویی، جرم یقه سفیدها!  [2024 Aug] 
*اعدام بس است! عدم وجود حاکمیت قانون و جنایات علیه بشریت در ایران  [2024 Aug] 
*مزاحمت تلفنی یا ناامنی جامعه!  [2024 Jul] 
*استرداد مجرمین  [2024 Jul] 
*۲۶ ژوئن، روز جهانی حمایت از قربانیان شکنجه  [2024 Jul] 
*بیستم ژوئن، جرم سیاسی و همبستگی با پناهندگان  [2024 Jun] 
*خصلت زنانه‌ی فقر!  [2024 May] 
*اول ماه مای روز جهانی کارگر و تولید و باز تولید سرکوبهای حقوقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زنان در ایران  [2024 May] 
*از آپارتاید نژادی تا آپارتاید جنسیتی  [2024 Apr] 
*رویکردهای نژادپرستانه منشا بروز جنگ‌های زیادی در طول تاریخ بشریت بوده است  [2024 Mar] 
*حکم شلاق و رنجی که از «درد شمشیر بدتر»است!  [2024 Feb] 
*روز بین المللی مبارزه با ناقص سازی جنسی زنان  [2024 Feb] 
*جایگاه اقلیت‌ها از منظر حقوق بین الملل  [2023 Dec] 
*دادگاه استیناف/تجديدنظر در سوئد حكم حبس ابدِ حميد نوري عباسي را اِبرام و تاييد نمود!  [2023 Dec] 
*دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر و زنانه شدنِ مهاجرت/پناهندگی  [2023 Dec] 
*از ترک مخاصمه تا قرارداد صلح  [2023 Dec] 
*روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2023 Dec] 
*حق مسکن در قوانین ایران چگونه تعریف شده است؟  [2023 Oct] 
*10 اکتبر روز جهانی مبارزه علیه مجازات مرگ/اعدام  [2023 Oct] 
*زن از حیات برهنه تا ترازملی  [2023 Oct] 
* در دفاع از استقلال کانون وکلا و وکلای دادگستری در مقابل دخالتهای مجلس و قوه قضاییه رژیم اسلامی  [2023 Aug] 
*لايحه عفاف و حجاب؛ عاملى براى گسترش سركوب و خشونت در جامعه  [2023 Aug] 
* استعمار فرانو، نارسمیت بخشی به تمامیت ارضی!  [2023 Jul] 
*جرم سب النبی، تسلیم و مطیع یا عقلانیت انتقادی؟  [2023 Jun] 
*ارشاد و امنیت اخلاقی چه نسبتی با گردن شکستن دارد ؟  [2023 Jun] 
* آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی /میدانی لُمپنیسم  [2023 Jun] 
*شیوع ایدز در میان کودکان کار و خیابان در ایران اسلامی  [2023 Jun] 
*مجازات اعدام در نظام‌های قضایی معیوب!  [2023 May] 
*منت «عفو رهبری» بر سر معترضان آزاد شده!  [2023 Apr] 
*زنان محل اقتدار یک نظام  [2023 Apr] 
*از منشور مهسا تا شورای حقوق دانان  [2023 Mar] 
*قانون اساسی چه نسبتی با فلسفه سیاسی دارد؟  [2023 Mar] 
* دعوت از جامعه نخبگانی هسته نخبگانی زن، زندگی، آزادی  [2023 Mar] 
*از اعدام تا انقلاب حق  [2023 Mar] 
*کنفرانس امنیتی مونیخ و تبعات آن بر جنبش «زن، زندگی، آزادی»  [2023 Feb] 
*تحریم سپاه پاسداران انقلاب «اسلامی» در قوانین بین الملل  [2023 Jan] 
*اعدام یا قتل حکومتی!  [2022 Dec] 
*امنیت از منظر حقوق بین الملل  [2022 Dec] 
*از شهروند خبرنگار تا نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل   [2022 Nov] 
*كودك سرباز، اُبژه اى مؤمنان و نظام؛ مغاير با حقوق كودك  [2022 Nov] 
*حمله نیروهای سرکوبگر به وکلای دادگستری  [2022 Oct] 
*قتل دولتی و سیستماتیک «مهسا/ژینا امینی» آستانه «پیکِ» خشم جامعه  [2022 Sep] 
*تبعیض ناروا و فقر«هلوکاست بی صدا» در سیستان و بلوچستان!  [2022 Sep] 
*30 آگوست روز جهانی ناپدیدشدگان قهری  [2022 Sep] 
*مرگ معطوف شخص است و نه ساختار!   [2022 Aug] 
*اختلاس یا جرم یقه سفیدها در صندوقهای بازنشستگی  [2022 Aug] 
*آیا قانون اساسی مشروطه،قانونی مدرن بود؟   [2022 Aug] 
*مجتمع متروپل آبادان / جان شهروندان هزینه شهرداری‌ها   [2022 Jul] 
* لایحه حمایت از ماموران نظامی یا هراس از قدرت مردم؟!  [2022 Jun] 
*کودکانِ زنانِ محبوس و بازتولید مجرمان  [2022 Jun] 
*سیاست گرسنه سازیِ نظام اسلامی، خیزش دوباره دلاوران ایران  [2022 May] 
*اول ماه مه روز بین‌المللی کارگر   [2022 May] 
*یک بام و دو هوا در سوئد و مکتب کپنهاگ  [2022 Apr] 
*حکایت خود ببُری، خود بدوزی، خود بپوشانی   [2022 Apr] 
*پاشیدن اسپری فلفل به صورت زنان یا جامعه؟!  [2022 Mar] 
*محاکمه حمیدنوری/عباسی، وارونه گویی و ادعاهای کاظم غریب آبادی  [2022 Mar] 
*تجاوزروسیه به اوکراین، پرتابه ها، سلاح ها  [2022 Mar] 
*«حق مرخصیِ زندانیان»  [2022 Feb] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2022 Feb] 
*از کاپیتولاسیون تا تاسیس کنسولگری چین در بندرعباس   [2022 Jan] 
*مکانیسم های حقوقی جدید آب و محیط زیست در حکمرانی های جدید   [2022 Jan] 
*فمیسید و نقض حقوق بشر در ایران در 2021   [2021 Dec] 
*حقابه از شیخ بهایی، گلوله های ساچمه ای تا حکمرانی مطلوب   [2021 Dec] 
*قانون افزایش جمعیت یا بارداری اجباری!   [2021 Nov] 
*چرا مردان/همسران قاتل مجازات نمی شوند؟  [2021 Nov] 
*قسامه، حکمی مرگبار در نظام قضایی ناکارآمد ایران   [2021 Nov] 
*بی کیفرمانی، اصل صلاحیت قضایی، ناقضان حقوق بشر در ایران، حمید نوری/عباسی، وجدان حقوقیِ جهانی  [2021 Nov] 
*وندالیسم،Vandalism، حکومت اسلامی و آرامگاه کوروش  [2021 Oct] 
*وکیل بدون حق!   [2021 Oct] 
* (۱۷ اکتبر) روز جهانی مبارزه با فقر و گرسنگی ! یا هولوکاست بی‌صدا  [2021 Oct] 
* مقایسه نظریه های حقوقی احمد کسروی در هشتاد سال پیش با قوانین امروز در ایران   [2021 Oct] 
*روزجهانی کودک( ۸ اکتبر) و کودک فروشی در ایران!   [2021 Oct] 
*آدم ربایی و جرایم مشابهِ برون مرز  [2021 Sep] 
*حقوق متهمین/ محکومان بیمار   [2021 Sep] 
*«هک کردنِ دوربین های زندان اوین ابتذال شر!»   [2021 Aug] 
*از تحلیف ابراهیم رئیسی تا محاکمه حمید نوری در سوئد   [2021 Aug] 
*«مرزبانی فضای مجازی» یا «ساختارِاستمرارِآزادی ستیزی»!   [2021 Jul] 
*قیام تشنگان آزادی!   [2021 Jul] 
*گرداندن متهمان در خیابان؛ قوانین داخلی و اسناد بین المللی  [2021 Jul] 
*جایگاه قاضی در استانداردهای بین المللی   [2021 Jun] 
*۲۶ ژوئن، روز جهانی حمایت از قربانیان شکنجه  آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/ حقوقی  [2021 Jun] 
*سقوط دولت استفان لوون در سوئد   [2021 Jun] 
*حکومت هیچ نیست، مگر دستیار حکمران/مردم   [2021 Jun] 
*تعارض بین عقلانیت مجلس و شورای نگهبان/ انتصابات  [2021 Jun] 
*فقد قوانین حمایتی از محیط بانان در ایران   [2021 May] 
*مسئولیت دولتها نسبت به بحران در خاورمیانه!   [2021 May] 
*شورای نگهبان و حیطه قانون گذاری  [2021 May] 
*اول ماه می روز جهانی کارگر  [2021 May] 
*سازمان دول یا سازمان ملل؟  [2021 Apr] 
*حاکمیت قانون اساسی و چه باید کرد   [2021 Apr] 
*تحلیلی بر چگونگی تنظیم و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی و ایرادهای وارده بر آن   [2021 Apr] 
*اخراج کودکان متولد در سوئد  [2021 Apr] 
*قرارداد 25 ساله نظام اسلامی با چین و کشتی های صیادی ترال نابودی صیادان نوار جنوب ایران!   [2021 Apr] 
*شکنجه در ایران: بررسی حقوقی و  بهداشتی  [2021 Mar] 
*نقدي بر مقاله «قانون اساسي خواهان دموكرات» به قلم جناب عبدالحميد وحيدي، حقوق دان و وكيل دادگستريِ ايران و فرانسه!  [2021 Mar] 
* شکنجه و قوانین بین‌المللی   [2021 Mar] 
* بايكوت و ممنوعيت خريد و ورود واكسن كرونا توسط آرهبر جمهوري اسلامي!   [2021 Feb] 
*حقوق شهروندی و Statelessness در حقوق بین الملل  [2021 Feb] 
*نقدی بر مجازات های صلب و رجم در قوانین اسلامی و مقایسه آنها با استانداردهای حقوق بشری بین المللی  [2021 Jan] 
*قانون درباره ی موضوع استراق سمع/EAVESDROPPNING چه میگوید؟  [2021 Jan] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2021 Jan] 
*بایکوت خرید و ورود واکسن توسط یک فرد سایکوپات و روانپریش   [2021 Jan] 
*جانشینی خامنه ای و جدال روحانی و مجلس  [2020 Dec] 
*گروگانگیری در حقوق بین‌الملل فصل پایانی [2020 Dec] 
* روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2020 Dec] 
*تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری  ۲۵ نوامبر روز جهانی خشونت علیه زنان  [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید! آبان 98   [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید!  [2020 Nov] 
*نظام انتخاباتی در امریکا، دموکراسی یا الیگارشی؟   [2020 Nov] 
*«حق» مقدم بر «اصل» مناقشه ارمنستان و آذربایجان   [2020 Nov] 
* تروریسم وطنی و قرارداد بارسلونا(1995)  [2020 Oct] 
*(FIDH) ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام (WCADP)  [2020 Oct] 
*«دولت یعنی ما»!   [2020 Sep] 
*روشن‌فکر حقوق دان، انقلاب حقوقی و تدوین قانون اساسی نوین فصل پایانی  [2020 Sep] 
* حقوق دان روشن‌فکر، قتل نویدافکاری و انقلاب حقوقی! فصل دوم   [2020 Sep] 
*«عدالت جنسیتی» مدل خانم معصومه ابتکار!   [2020 Sep] 
*از قربانیان نرون تا جلادان اسلامی در ایران!   [2020 Sep] 
*حقوق دان روشنفکرو روشن‌فکر حقوق دان بخش نخست   [2020 Sep] 
*تعرض جنسی جرم ست!   [2020 Sep] 
*رد تحریم تسلیحاتی نظام فقاهتی ومکانیسم ماشه!   [2020 Aug] 
*منافع ملی و ممنوعیت هر نوع تجاوز به منابع طبیعی  [2020 Aug] 
*نافرمانی مدنی و ارتش مردمی   [2020 Jul] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/حقوقی « منافع ملی؛ National Interest»  [2020 Jul] 
* از محفل های مطالعه تا ابهامات قتل اولوف پالمه دموکراسی  [2020 Jun] 
*جرم سیاسی و بیستم ژوئن،سی ام خرداد روزجهانی حمایت از زندانیان سیاسی  [2020 Jun] 
*پدرسالاری، زن کُشی!   [2020 Jun] 
*جنگلها پیش از ملتها و بیابانها پس از ملتها!  [2020 Jun] 
* نظام فقاهتی در ایران حامی قتل های خانوادگی!   [2020 Jun] 
*جنگ خاموش آب بین ایران و افغانستان آب در برابر مهاجران!  [2020 May] 
* روز جهانی کارگر، کارگر از قرون وسطا، کرونا ویروس و بیکاری زنان   [2020 May] 
*از تخلفات پزشکی تا گفتار وزیرامور خارجه آمریکا در مورد خلیج فارس  [2020 May] 
*حاکمیت جهانی، کرونایوروس و بیوتروریسم سفید!  [2020 Apr] 
*حاکمیت جهانی، کروناویروس و بیوتروریسم سفید!   [2020 Apr] 
*گلوبالیزیشن و حاکمیت دولت ها   [2020 Apr] 
*کرونا ویروس و مسئولیت حقوقی و... نظام فقاهتی در ایران  [2020 Apr] 
* روز جهانی رفع تبعیض نژادی(21 مارش) بخش پایانی   [2020 Mar] 
*روز جهانی رفع تبعیض نژادی (21 مارش)   [2020 Mar] 
*کرونا ویروس اسلامی و حق بر حیات و حق برسلامت  [2020 Mar] 
*قانون صنعت ملی شدن نفت   [2020 Mar] 
*روز جهانی زن، دیه [نا]برابر زن در حوادث از جمله سرنگونی هواپیما با شلیک موشک  [2020 Mar] 
*به مسلخ رفتن حق دفاع توسط نظام فقاهتی   [2020 Mar] 
*بایکوت انتخابات/ انتصابات اسفندماه (98)   [2020 Jan] 
*(24 ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2020 Jan] 
*«خطای انسانی» و دروغهای نماینده خدا!   [2020 Jan] 
*از خشونت و کشتار تا حکومت نظامی در ایران   [2020 Jan] 
*از رؤیای هلال شیعی تا شورای امنیت سازمان ملل متحد   [2020 Jan] 
*اینستکس ناکارآمد!   [2019 Dec] 
*شر اهریمنی یا موجود شیطانی آبان(1398)   [2019 Dec] 
* تقاضای حقوق دانان و وکلای خارج از ایران در خصوص ارجاع پرونده نقض حقوق بشر در ایران به «شورای امنیت   [2019 Dec] 
*دستور شلیک کور یا کشتار جمعی!  [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر واشرار نیستند! بخش پایانی   [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر و اشرار نیستند  [2019 Dec] 
*اصل صلاحيت قضاییِ جهاني « اجرای عدالت»!   [2019 Nov] 
* قتل عام ارامنه و گذار از عصر کهن به عصر جدید!   [2019 Nov] 
*اندیشه های نوین کوروش بزرگ در پارگراف هایی از منشور   [2019 Oct] 
*بمب فسفری، آتش بس و ژینوساید نوین!   [2019 Oct] 
*آوارگی کردهای روژاوا و حمله نظامی ترکیه به این منطقه  [2019 Oct] 
*وارداتِ چمدانی دارو به ایران!‏   [2019 Oct] 
*10اکتبر2019 روز بین المللی ضد مجازات اعدام و گندیدگی در قانون  [2019 Oct] 
*آشنایی با اصطلاحات حقوقی و سیاسی سوسیالیسم و کمونیسم   [2019 Sep] 
*از گرسنگی ایرانیان تا قرارداد2016 ح.ا و چین ‏   [2019 Sep] 
*جدال بر سر ثروت یا دعوای طلبگی!‏   [2019 Aug] 
*تعظیم دولتمردان سوئدی به اسلامگرایان!   [2019 Aug] 
*پیش گفتاری، در راستای طرح پیشنهادی دو نهاد نظارت بر قانون اساسی و دادگاه عالی قانون اساسی  [2019 Aug] 
*قانون در ایران، مرگِ زندگی است! و تجاوز به « حق دفاع از ملت»  [2019 Aug] 
*حیثیت و پول (90) ساله پَر!‏   [2019 Aug] 
* تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل و تهدید آمریکا توسط حسن روحانی!  [2019 Jul] 
* جادو و اهل هوا و قانون  [2019 Jul] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه  [2019 Jul] 
*اهدای اعضای محکومان به اعدام الگو برداری از چین   [2019 Jul] 
*دیه برابر زن و مرد   [2019 Jul] 
* خطر جنگ و نقش حقوق بین الملل در حل منازعات بین‌المللی   [2019 Jun] 
*رد لایحه اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مرد خارجی توسط شورای نگهبان  [2019 Jun] 
*(20 ژوئن)، یادروز جهانی پناهندگان وهمبستگی با پناهجویان  [2019 Jun] 
*عدم تفکیک جرائم در زندانها و قتل زندانیان سیاسی   [2019 Jun] 
*بررسی جرم اسیدپاشی از نگاه فقه و قانون و قانون عدم ممنوعیت خرید و فروش آن   [2019 Jun] 
*از بی حقوق کارگران اقلیت دینی، ظلم بر وکلا تا روز جهانی محیط زیست ‏  [2019 Jun] 
*قاتل خودی بهره مند از وکیل گزینشی! کارگر وآموزگار اما فاقد حقوق!   [2019 May] 
*اظهارات مشاوررئیس جمهور ترکیه و پیوند آن با کنفرانس یالتا!  [2019 May] 
*حضور نیروهای نظامی آمریکا در خلیج فارس و دروغ [آقا] ی خامنه ای   [2019 May] 
*از متحدانِ جنگ نیابتی تا بن‌بست جمهوری اسلامی  [2019 May] 
*پیکاسو و اثری ضدجنگ!  [2019 May] 
*خشونت و ترور و گسترش حاکمیت خدا!   [2019 May] 
* بازداشت و محکومیت جولیان آسانژ در لندن و حقوق خبرنگاران  [2019 May] 
*(۱مای) روز جهانی کارگر از قرون وسطا، تا دستمزد کارگران در سال ۹۸  [2019 May] 
*سپاه تروریست معاهده وستفالیا مرگ امپراتوری مقدس   [2019 Apr] 
*مرمت کلیسای نتردام در پاریس و واگذاری غار علیصدر در همدان   [2019 Apr] 
*پُتکِ امنیت و مصلحتِ نظام یا اِشغالِ نظامی و قانون اساسی  [2019 Apr] 
*بیماری‌های عفونی پس لرزه های سیل  ورود نیروهای تروریستی حشدالشعبی و فاطمیون در ایران [2019 Apr] 
*از تسلط سپاه بر اقتصاد ایران تا قرار گرفتن در لیست تروریستی آمریکا  [2019 Apr] 
*حکایت «خود ببری، خود بدوزی، خود بپوشانی» و انفجار مین ها در مناطق سیل زده!  [2019 Apr] 
*تقارن12فروردین 1358جمهوری اسلامی‎ با روزکشتار ایرانیان( دوره هخامنشیان) توسط قوم یهود   [2019 Apr] 
* سیل ویرانگر در استان گلستان و فساد و سوء مدیریت نظام اهریمن  [2019 Mar] 
*از ملی شدن صنعت نفت توسط دکتر محمد مصدق تا جدال در نامگذاری خیابانها   [2019 Mar] 
*عدالتِ سربدار!   [2019 Mar] 
*نقدی بر مقاله:«قیم صغار...!»به قلم آقای محمدرضا روحانی، وکیل محترم دادگستری به مناسبت (8) مارش روز جهانی زن [2019 Mar] 
*عروسان داعشی، چالشی تازه برای اروپا و امریکا   [2019 Mar] 
*تجاوز به حق دفاع از (۱۳۵۸) تاکنون  [2019 Feb] 
*اعدام جوان دچار اختلال عقلی ‏   [2019 Feb] 
* بحث بر سر رد لوایح قانون مبارزه با پولشویی و حمایت از تروریسم در مجمع تشخیص مصلحت نظام  [2019 Feb] 
*از اعتراضات در زندان قرچک ورامین تا عفو عمومی  [2019 Feb] 
*‏(۲۴ ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2019 Jan] 
*از کنفرانس یالتا در جنگ دوم جهانی تا کنفرانس ورشو  [2019 Jan] 
*دو شورای نگهبان   [2019 Jan] 
*تفسیر مواد اعلامیه جهانگستر حقوق بشر  [2019 Jan] 
*مخالفت با رد لایحه ممنوعیت ازدواج کودکان  [2019 Jan] 
* ازچرایی خشونت بر زنان در فقه تا لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت   [2018 Dec] 
*تفسیر ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر  [2018 Dec] 
* به مناسبت (10) دسامبر روز جهانی حقوق بشر   [2018 Dec] 
*از تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری تا نادیا مراد برنده جایزه نوبل صلح(2018)   [2018 Nov] 
*اعدام وحیدمظلومین و ایرادهای وارده ی قضایی در پرونده  [2018 Nov] 
*علت اصلی کمبود دارو، فساد دولتی واردات خودروهای لوکس و زین اسب است یا تحریم های امریکا؟ [2018 Nov] 
*از اشغال سفارت آمریکا تا دور دوم تحریم ها علیه جمهوری اسلامی   [2018 Nov] 
*از حقوق بشر کوروش تا حقوق بشر جمهوری استبدادی اسلامی   [2018 Nov] 
*از آزادی بیان تا قتل روزنامه نگاران در ایران و ترکیه  [2018 Oct] 
* ادعای پیروزی جمهوری اسلامی از حکم دادگاه لاهه!  [2018 Oct] 
*براندازی یا فروپاشی   [2018 Oct] 
*تروریسم در حقوق بین الملل‎ از فرقه حشاشین( حسن صباح) تا حمله مسلحانه در شهر اهواز   [2018 Sep] 
* ازمجازات اعدام در قرن هجدهم تا اعدام سه جوان کرد  [2018 Sep] 
*تاریخ پُر دست انداز فاشیسم! فاشسیم و راسیسم در آلمان بعد از جنگ جهانی دوم  [2018 Sep] 
* صنعت سکس از هندوستان تا مشهد (مقدس!)‏   [2018 Sep] 
*جان باختن فعالان محیط زیست در آتش سوزی مریوان و مسئولیت حقوقی و کیفری سپاه پاسداران   [2018 Sep] 
*قانون مبارزه با پولشویی(Financial Action Task Force )/FATF ومخالفت شورای نگهبان/ نظارت استصوابی   [2018 Aug] 
*فاجعه سینِما رکس آبادان جنایت علیه بشریت   [2018 Aug] 
* چگونگی الحاق دوباره بحرین به ایران   [2018 Aug] 
*نقش نظام مالی آمریکا بر جهان و تحریم های تازه علیه ایران   [2018 Aug] 
*شوراهای محلی شهری؛Local Goverment در حکومت سکولاردموکراتیک   [2018 Aug] 
* فرزند خواندگی و ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در جمهوری اسلامی!   [2018 Aug] 
*تصویب قانون حمایت لایحه کودکان و نوجوانان و ایرادهای حقوقی وارده بر آن!‏   [2018 Jul] 
*تهدید آمریکا توسط حسن روحانی! و تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل   [2018 Jul] 
* رژیم حقوقی دریای خزر وسهم مبهم ایران   [2018 Jul] 
*بحران آب در سیستان و بلوچستان و سیاست آبی افغانستان:آب در برابر مهاجران!  [2018 Jul] 
* بحران آب در جنوب ایران و قرارداد انتقال آب شیرین از ایران به کویت  [2018 Jul] 
*ِ باخت ِ نظام پاتریمونیال( پدرمیراثی) به خودش  [2018 Jul] 
*جرم سیاسی  [2018 Jun] 
* مرز آزادی بیان کجاست؟   [2018 Jun] 
*وکلای دولتی!‏ ‏  [2018 Jun] 
*‏از تجاوزجنسی به کودکان زیر سن قانونی (18) سال و پیوند آن سند2030 سازمان یونسکو ‏  تحلیلی حقوقی و فقهی در خصوص پرونده سعید طوسی  [2018 Jun] 
* نقش روشن‌فکر ونویسنده متعهد  [2018 Jun] 
*قانون اساسی، شهروند عصر جهانی  [2018 May] 
*از جداسازی و تقسیم بخش‌هایی از شهرستان کازرون تا مرگ صنعت نشر ‏در ایران   [2018 May] 
*قانون اوفک ‏  [2018 May] 
*‏ زمین‌های بایر و لم یزرع موسوم به اَنفال، شکستن سنگ مزارها و همچنین فروش نُخستین اقامتگاه ‏رضاشاه در تبعید ‏   [2018 May] 
*پیامدهای خروج آمریکا از برجام   [2018 May] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی ‏« پوپوليسم؛populism‏»‏ ‏  [2018 May] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده (بخش دوم)  [2018 Apr] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده  [2018 Apr] 
* خاورمیانه در سایه روابط بین الملل - نقش ایران و روسیه در بحران سوریه  [2018 Apr] 
*بررسی حقوقی اعدام بهمن ورمزیار  [2018 Apr] 
*وضعیت حقوقی سوریه از منظر حقوق بین الملل و مسئولیت مداخله دولت ها در این کشور  [2018 Apr] 
*تصویب قانون ازدواج با کودکان درکشور اروپایی سوئد!‏ ‏   [2018 Apr] 
*تدوین یک حکم شرعی «تعدد زوجات، چندهمسری و پولیگامی،Polygamy‏ در ‏پارلمان کشوراروپایی سوئد!‏  [2018 Apr] 
*بررسی ابعاد حقوقی رابطه همزیستی موسوم به ازدواج سفید در ایران  [2018 Apr] 
*امپراتوری هخامنشی و مدنیت و عدالت در اندیشه ی ایرانی   [2018 Apr] 
*کار فرهنگی و ادبیات علم ستیز« اقتصاد مال خر است»!   [2018 Mar] 
*وضعیت بحرانی آب و محیط زیست در ایران و عوامل عقب ماندگی انرژی پاک در ایران  [2018 Mar] 
*آزادی زن، آزادی جامعه!   [2018 Mar] 
*حاکمیت مذهب شیطان در ایران   [2018 Feb] 
* حق رای رأی؛ حق یا تکلیف؟ بخش نخست   [2018 Feb] 
*پیش‌زمینه ی قانون اساسی نوین سکولار دموکراتیک در ایران آینده   [2018 Feb] 
* فایده باوری، دموکراسی و رشد شخصیت انسان   [2018 Feb] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات حقوقی و سیاسی  [2018 Feb] 
*طراحی استمرار طلبان!‏  [2018 Feb] 
*ازحق رأی زنان انقلاب سفید تا رفع حجاب اجباری!‏ ‏  [2018 Jan] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه بخش پایانی  [2018 Jan] 
*سوگندنامه بقراط و مسئولیت مدنی و کیفری پزشک ناظر قطع عضو!  [2018 Jan] 
*همانی جمهوری اسلامی با آلمان نازی!‏   [2018 Jan] 
*حق تعیین سرنوشت تجزیه طلبی نیست!‏   [2018 Jan] 
* تعارض اصولی از قانون اساسی با ولایت فقیه!‏   [2018 Jan] 
* بررسی جرائم «هاشمی شاهرودی عراقی» توسط دادستان کل آلمان!‏ ‏  [2018 Jan] 
*‏ تخریب اموال عمومی از منظر قانون تا نگرانی [آقا] ی روحانی!‏   [2018 Jan] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی آزادی در سخنرانی فرانکلین دلانو روزولت  [2018 Jan] 
*از بی حقوقی مسیحیان تا لغو نمایندگی سپنتا نیکنام درجمهوری اسلامی!‏  [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها بخش پایانی قوانین و مجازات ها   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش چهارم   [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش سوم   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش دوم  [2017 Dec] 
*‏ ‏ رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها!‏ بخش نخست  [2017 Dec]