از ملی شدن صنعت نفت توسط دکتر محمد مصدق تا جدال در نامگذاری خیابانها
نیره انصاری

 

می‌دانیم که دکتر محمدمصدق و یارانش بر دو هدف،«ملی شدن نفت» و «ایجاد دموکراسی» از طریق «برگزاری انتخابات آزاد» تأکید داشتند. اما پرسش هایی مطمح نظر است که چرا مساله « نفت» را مقدم دانستند؟

آیا اگر ابتدا از مسیر انتخابات آزاد یک حکمت دموکراتیک ایجاد می‌شد مصدق با امکانات بیشتری در برابر دولت های غربی می‌توانست مانور دهد؟

پاسخ به این‌گونه پرسش ها، بدون توجه به تاریخ پیچیده ایران در آن سالها ممکن نیست و نیازمند یادآوری تاریخ گذشته است.

زمینه نهضت ملی کردن نفت به تاریخ پس از شهریور (1320) فراهم شد.

در سال 1323 غلامحسین رحیمیان نماینده مجلس چهاردهم،طرحی را در خصوص لغو امتیاز نفت جنوب مطرح کرد، اما نماینده دیگر یعنی «دکتر محمدمصدق» زمینه را آماده نمی‌دید و اورا متقاعد نمود که باید صبر کرد. پس از آنکه مجلس پانزدهم اواخر مهر 1326 موافقتنامهِ «قوام/سادچیکف» را که به شوروی مشروط بر تصویب مجلس قول و وعده امتیاز نفت را داده بود، رد کرد. جمله‌ای در طرح مجلس گنجانده شد که دولت ایران را ملزم می‌کرد که به منظور استیفای حقوق تضییع شده ایران از نفت جنوب اقدام نماید. این رخداد، طرح مساله نفت را در راس برنامه‌های سیاسی ایران قرار داد.

خودداری انگلیسی‌ها از دادن امتیاز کافی و به هنگام، احساسات ملی را در ایران تحریک نموده و اندیشه ملی کردن نفت بیش از پیش نیرومند شد.

از دیگر سو شاه و دربار هم از همان آغاز پادشاهی محمدرضا شاه تلاششان را برای افزایش قدرت و اختیاراتِ سلطنت ادامه داده بودند. یکی از راه‌های تحقق این امر سرکار آوردن نخست وزیرانی دست نشانده ی دربار بود و راه دیگر تقلب در انتخابات برای حصول مجلسی که از مقاومت در برابر شاه ناتوان باشد.

در آستانه انتخابات مجلس شانزدهم مصدق و دیگر همفکران او باورمند بودند که هدف دولت و دربار این است که مجلسی سرکار آید که مذاکرات نفت را به سود و دلخواه انگلیس پیش ببرد.

بدین جهت دست به اعتراض و تحصن زدند. جبهه ملی که در آبان(1328) تشکیل گردیدحاصل این حرکت اعتراضی بود و خواهان رعایت آزادی‌های اساسی. سرانجام مصدق و چندتن از طرفدارنش به رغم مخالفت دولت به مجلس راه یافتند و توانستند به پشتوانه افکار عمومی و رشد احساسات ملی نفوذ زیادی کسب نمایند. بدین اساس از همان آغاز تأکید جبهه ملی بر انتخابات آزاد، بر مطبوعات آزاد و به طور کلی بر اصول و موازین دموکراتیک با تأکید آن‌ها بر احقاق حقوق ایران در امر نفت آمیخته شد.

به بیانی دیگر، مصدقی ها «حاکمیت مردمی» را که نماد آن ترتیبات دموکراتیک بود با حاکمیت ملی که تبلور آن ملی کردن صنعت نفت بود در آمیختند. این دو هدف را نمی‌شد از یکدیگر جدا و منفک نمود، تنها به پشتوانه نهضت و عواطف ملی می‌شد هدف‌های دموکراتیک را پیش برد و شاه را ناگزیر کرد که به ایفای نقشی تشریفاتی تن در دهد. و ناگزیر کردن شاه که به گفته مصدق «سلطنت کند» و « نه حکومت» از اساسی‌ترین شرایط پیش برد موضوع نفت و تحقق حاکمیت ایران بود.

در حقیقت برای مصدق مساله بنیادین این بود که هر قراردادی در خصوص نفت با حاکمیت ملی ایران و موازین قانون ملی شدن نفت که در مجلس به تصویب رسیده بود سازگار باشد. انگلیسی‌ها اصل ملی کردن نفت را در ظاهر پذیرفتند؛ اما در عمل به هیچ وجه آماده پذیرش موضوعی جز ترتیباتی که بر اساس آن در نصف درآمد نفت ایران به آن‌ها تعلق گیرد نبودند.

به سخنی دیگر مقامات انگلیسی با توجه به مذاکرات گوناگون هیچ‌گاه تلاش‌های خود را برای متزلزل کردن و ساقط نمودن حکومت مصدق متوقف نکردند.برخلاف این ادعای بی‌اساس که مصدق اصلاً اهل انعطاف نبود یا علاقه جدی به حل مساله نفت نداشت؛ می‌توان بیان داشت که هیچ موضوعی بیش از تلاش برای حل مساله نفت، مصدق را بخود مشغول نکرد.

اما در خصوص راه حل‌هایی مثل پیشنهاد بانک جهانی می‌توان گفت از مدتها پیش از آنکه مفاد پیشنهاد به اطلاع مقامات ایران برسد، انگلیسی‌ها در  جریان تمام جزئیات آن بودند و شماری از انگلیسی‌های با نفوذ از مقامات مهم بانک جهانی بودند. دولت مصدق به مواردی از پیشنهاد بانک ایراد گرفت، از جمله کنترل کامل بانک بر اداره نفت و یا آن بندی که بانک نماینده هر دو طرف ایرانی و انگلیسی باشد و یا نحوه فروش نفت به شرکت سابق نفت ایران و انگلیس مشروط بر اینکه با تخفیف اساسی صورت گیرد و از این قبیل موارد.

هدف و امید مصدق به کاربردن حداکثر تلاش برای حصول بهترین شرایط ممکن برای ایران بود. او می‌گفت نفت ایران ملی شده و بانک باید نماینده منافع ایران باشد و حاضر نبود که کسی از اتباع انگلیس در هیات مدیره منصوبِ بانک شرکت داشته باشد.

اما دولت انکلیس و شرکت نفت در این دو مورد کوتاه نیامدند و معاون بانک ( رابرت گارنر) می‌خواست قراردادی را با ایران تنظیم نماید که از هر حیث مورد قبول شرکت سابق نفتِ «ایران و انگلیس» باشد.

مصدق و مشاوران او نی حاضر به پذیرش چنین شرایطی نبودند که چه بطور واقعی و یا بطور نمادین بازگشت شرکت نفت تلقی شود. از این بیش فضای آن زمان را نیز باید در نظر گرفت. دولت مصدق و به ویژه شخص او از هر سو تحت فشار بود و حتا هواداران سرشناس انگلستان، مصدق را متهم به آمادگی به سازشگری کردند. این شرایط و تبلیغات و اقداماتِ فرسایشیِ دامنه داری را که در جریان بود نباید نادیده پنداشت. مصدق کاملن ره پرداخت غرانتی عادلانه در چارچوب و چوکات شرایط متعارفِ بین‌المللی پایبند بود، اما مخالفان و حتا برخی طرفدارانی که به تدریج موضع مخالفت در پیش گرفتند، می‌گفتند که ایران هیچ غرامتی نباید بپردازد.

درباره فضای آکنده از بی اعتمادی به انگلستان و نگرانی از ترفندهای این کشور، هم زمینه تاریخی داشت و هم این واقعیت که در دوره بحران نفت اقدام‌ها و دسیسه های انگلستان دیگر به هیچ روی خیال و توهم نبود. از این بیش روابط ایران و انگلستان، رابطه‌ای بر اساس احترام متقابل دو کشورِ هم پایه نبود؛ بل، ارتباط یک کشور استعماری با یک کشور استعمار زده بود. صرفنظر از این موارد، دولت ایران مانند دیگر دولتهای جهان سوم، به حیث ساختاری بسیار آسیب‌پذیر بود. تشکیلاتی که مصدق در مقام نخست وزیری بر آن‌ها ریاست داشت بسیار شکننده تر از حد متعارف بود.

او اگرچه در ظاهر کنترل نیروهای انتظامی، اطلاعاتی و نظامی را در اختیار داشت اما در عمل وابستگی و شاید وفاداری این نیروها به دربار، حوزه امکانات و اقتدار اورا بسیار محدود می کرد.

امپراطوری انگلیس با اینکه از هند و فلسطین خارج شده بود ولی هنوز در خاورمیانه نفوذ زیادی داشت. در خود ایران، شمار زیادی از اهل سیاست پیوندهای محکمی با انگلستان داشتند و تشکیلات گسترده ای در ارتباط با سفارت و دستگاه اطلاعاتی انگلیس سرگرم زمینه سازی برای سقوط دولت مصدق بود.حتا یکی از مقامات پیشین انگلیس که در دوره مصدق در ایران فعال بود اشاره داشته که:« تمام اقداماتی که به منظور مذاکره با مصدق و حل مساله نفت صورت گرفت برای حفظ ظاهر بوده و هدف اصلی از میان بردن او بود.»

مصدق از همه جزئیات اقدام‌ها انگلیسی‌ها مطلع نبوده اما تردیدی در کلیات اهداف آن‌ها نداشته و به همین جهت هیچگونه اعتماد متقابلی وجود نداشت و گفتگو میان دو طرف، در شرایطی که یک سو سرگرم زمینه چینیِ گسترده برای از میان بردن طرف مقابل است کارچندان ثمربخشی یا خوش فرجام نمی‌تواند باشد. به هر روی مصدق آماده هر گفتگویی در چارچوب عرف و قوانینی بین‌المللی بود و تلاش بسیاری کرد اما عوامل گوناگون به ویژه از بین رفتن همبستگی در صف هواداران او و کینه جویی بی امان یاران پیشین، امید انگلیسی‌ها را به توفیق در از میان بردن حکومت او روز به روز افزایش داد.

برخی باور دارند که با توجه به شرایط داخلی و جهانی، طرح دو خواسته یعنی «حکومت دموکراتیک» و «ملی شدن نفت» به صورت موازی باز هم از سوی مصدق به نوعی غیرقابل توجیه بوده است که می‌توان بیان داشت:« که حتا اگر مصدق و همفکرانش به امکان موفقیت خود، چه در امر نفت و یا در خصوص پیشبرد دموکراسی، نامطمئن بودند. باز مانند کسانی دیگر که بهبود اوضاع و احوال سیاسی / اجتماعی را حاصل مبارزه و فداکاری می‌دانند نمی توانستند، آرام بنشینند و اقدامی نکنند.

مصدق درگیری با شرکت نفت را در مجلس چهاردهم عملا ناممکن یا بی حاصل می دانست. اما در شرایطی که یک جنبش اجتماعی شکل گرفته بود امید به امکان موفقیت بیشتر بود. اقدام مصدق در مقابله با دربار و نفوذ انگلیس ادامه همه امیدهایی بود که موجب انقلاب مشروطه شده بود. از این بیش اگر اهل مبارزه همیشه و از قبل خواهان تضمین موفقیت خود باشند هیچ تلاش آرمانخواهانه ای شکل نخواهد گرفت. مصدق بیرون راندن شرکت نفت را از ایران گام اساسی برای استقلال و سربلندی کشوری دانست و ناگزیرکردن شاه به دست برداشتن از هوای حکومت گری را هم از اساسی‌ترین لوازم حکومت مشروطه تلقی می کرد. برخی در ایرانِ آن روز به این دو هدف همبستگی نداشتند و شاید برخی هنوز هم نداشته باشند.

در این راستا گروهی این شبهه را مطرح می‌کنند که مصدق نفت را ملی نکرد، بل، آن را دولتی کرد یعنی صنعت نفت و تمامی درآمدهای سرشار از آن را کاملن به کنترل دولت در آورد.

ببینید نفت به نام اقبال ملت ایران «ملی» شد و مراد این بود که دولت نماینده مشروع مردم است. نفت را به نام ملت و برای پیشبرد توسعه اجتماعی و رفاه جمعی و اعتماد به نفس ملی در اختیار گرفته است. در حقیقت ملی کردن را با آنچه در ایران «خصوصی سازی» نامیده می‌شود نباید یکی دانست. حتا انگلستان نیز پس از روی کارآمدن حزب کارگر در سال (1945) صنایع عمده‌ای را در کشور ملی اعلام کرد. در‌واقع این بخش از اقدام‌ها دولت کارگری در ایجاد «دولت رفاه بخش» بود و یکی از پیامدهای عمده آن نظام بهداشت همگانی بود. این‌گونه نهادهای رفاهی، به رغم بی‌رنگ شدن حزب کارگر در انگلیس و اقدام‌ها کسانی مانند (مارگارت تاچر) و دیگر معتقدان به سرمایه داریِ لگام گسیخته، هنوز از میان نرفته است.

در حقیقت همین موارد است که جامعه های اروپایی را از جامعه‌ای مانند آمریکای امروز متمایز می کند.

در اروپا هنوز در برابر سیاست‌های نئولیبرال که مردم آسیب پذیر جهان امروز را با دشواری ها و تلخی های بسیاری دست به گریبان کرده است؛ مقاومت زیادی صورت می گیرد. پایبندی به عدالت اجتماعی هنوز از ارزش‌های والاست. و باور این است که هدف دولت تأمین رفاه عمومی است و طبقات آسیب‌پذیر را نباید به امید معجزه بازار آزاد یا سخاوت و خیراتِ اغنیا رها کرد.

شهروند تنها از حقوقی انتزاعی بهره ور نیست، بل باید نظام سیاسی / اجتماعی و دولت امکانات تحقق استعدادهای اورا هم فراهم آورند. در آن کشورهای اروپایی که تمدن و روح  شهروندی ریشه‌های عمیق‌تری دارد؛ هنوز دلبستگی های سوسیال / دموکراتیک آئین مطرود و یا به فرموده عبیدزاکانی «مذهب منسوخِ» جامعه نشده است.

البته صاحبنظرانی نیز در خصوص عمل‌کرد دکترمصدق نظراتی ارائه کرده‌اند برای نمونه:

علی اصغر حاج سيدجوادی در مقاله‌ای با عنوان "مصدق، زنده بيدار" به راز زنده بودن اهداف اصلی نهضت ملی ايران به رهبری دکتر محمد مصدق پرداخته است. در نگاهی تاريخی، کار و ديدگاه مصدق هم در رابطه با رقيبان و دشمنان او، و هم در پرتو حوادث بعدی و استمرار حاکميت ديکتاتوری، مورد بحث قرار گرفته است.

به گفته نويسنده "زندگی اجتماعی و سياسی دکتر مصدق از اساس با انديشه دموکراسی و آزادی و حاکميت قانون درهم تنيده شده است."(ص ۳۷) نويسنده استدلال می کند که در ايران امروز، ذره ای از اهميت اين خواسته ها کم نشده است

جمهوری اسلامی و دموکراسی

"مصدق و نهضت دموکراسی ايران" عنوان مقاله ای است از منصور فرهنگ. با توجه به مشکلات ديرين جامعه ايران در دستيابی به دموکراسی، نويسنده به پيوند تاريخی جنبش کنونی با نهضت مصدق پرداخته است. به گفته او: "زمامداری مصدق بسان ميراثی درخشان برای آرمان دموکراسی در تاريخ ميهن ما ثبت شده است." (ص ۵۰)

نويسنده بر يک کمبود جدی در مبارزات رجال و نيروهای سياسی ايران انگشت نهاده و آن بی اعتنايی به دموکراسی و موازين دموکراتيک است. به نظر او نيروهای سياسی مخالف رژيم پهلوی "به ضرورت استقرار دموکراسی به معنای متعارف آن و نهادينه کردن حفاظت از حقوق مدنی و اجتماعی ايرانيان توجه کافی نداشتند." (۵۱) نويسنده اين کاستی را در کم ارجی مبانی دموکراتيک در نظام برآمده از انقلاب بهمن ۱۳۵۷ بی تأثير نمی داند.

آقای فرهنگ برای پيدايش فرهنگ دموکراسی در جامعه، مبارزه ای پی گير و همه جانبه را ضروری می داند.

برخی از مخالفان و منتقدان مصدق، اخذ اختيارات او از مجلس قانونگذاری را نامشروع دانسته اند. مصدق برای پيش بردن برنامه اصلاحات اجتماعی، از مجلس برای شش ماه اختيار گرفت. آقای لاهيجی اين اقدام را نمونه ای از "تلاش و کوشش دولت مصدق برای تحقق اصلاحات در راستای نظام حاکميت ملی و گسترش نهادهای جامعه مدنی" ارزيابی می کند. (ص ۳۰۰)

مقاله "لوايح قانونی دکتر مصدق و ريشه های اجتماعی و آرمانی آنها" نوشته علی شاهنده با تفصيل بيشتری به موضوع اخير پرداخته است.

مصدق به موجب اختياراتی که در ۲۰ مرداد ۱۳۳۱ از مجلسين به دست آورد، لوايحی قانونی را برای اصلاحات اجتماعی گسترده به ميان کشيد، که هدف آنها پيشرفت جامعه و "بهبود زندگی مردم"(۲۳۶) بود. به گفته آقای شاهنده طرح اين لوايح قانونی پای بندی مصدق را به "آرمان های انسانی و عدالت خواهانه" نشان می دهد.

مصدق و سازماندهی دموکراتيک

مقاله "تجربه مصدق در زمينه سازماندهی خرد و کاربرد آن در ايران" نوشته حميد اکبری به موضوعی می پردازد که کمتر مورد توجه و بررسی قرار گرفته است. نويسنده نخست برداشت خود را از "سازماندهی خرد"، در برابر "سازماندهی کلان"، چنين تعريف می کند: "سازماندهی خرد به روابط افراد در يک انجمن و يا در واحدهای کوچک يک سازمان از بهر ايجاد و برقراری کيفيت هايی اعطا می کند که منجر به کارکرد مؤثر و مداوم در زمينه تقسيم و هماهنگی کار ميان اعضای آن واحد بشود."(۳۳۶)آقای اکبری با بررسی شيوه مديريت مصدق به عنوان يک زمامدار، نتيجه می گيرد که منش اداری مصدق نمونه شايسته ای از سازماندهی بر پايه اصول انسانی و موازين دموکراتيک است که در آن تقسيم کار، احترام متقابل و مسئوليت شناسی جايگاه برجسته ای دارند.

کاستی های جنبش ملی

مقاله سپس از ناتوانی ها و محدوديت های جنبش ملی می گويد: "متأسفانه هدفهای اساسی مصدق با ابزار و امکانات او تناسب نداشت. او دلبستگی های آرمانی، تعهد شخصی، و از خودگذشتگی لازم برای حصول اين هدفها را داشت، ولی ابزار کارآمد ديگری چندان در کار نبود."(۲۹) نويسنده پس از برشمردن موانع کار مصدق به اين حکم می رسد: "مصدق درگير در کارزاری شده بود که امکان پيروزی در آن ناچيز بود." (۳۳) اين همان نکته ای است که در کتاب ديگر دکتر عظيمی به نام "حاکميت ملی و دشمنان آن" به تفصيل مورد بحث قرار گرفته است.

دومين مقاله عظيمی "رويارويی انگلستان با حکومت مصدق" نام دارد. مقاله با تکيه بر اسناد به بررسی نقش اساسی انگلستان در برانداختن دولت مصدق می پردازد. به گفته نويسنده، دولت انگلستان در برخورد با دولت ۲۷ ماهه دکتر مصدق، هيچگاه از هدف اساسی خود يعنی سرنگونی دکتر مصدق دست برنداشت. "انگليسيان آماده نبودند پشتيبانی گسترده و زمينه اجتماعی جنبشی را که به ملی شدن صنعت نفت و نخست وزيری مصدق انجاميده بود بازشناسند و اندکی پس از نخست وزيری مصدق تلاش دامنه دار خود را بر اين متمرکز کردند که يا او را به تسليم وادارند يا به کناره گيری." (ص ۱۹۷)

برخورد خصمانه قدرت بزرگ آن روز البته در سازش ناپذيری مصدق نيز بی اثر نبود، زيرا "اين واقعيت انکارناپذير که انگليسيان لحظه ای از تلاش برای از ميان برداشتن حکومت مصدق باز نمانده بودند، او را از اعتقاد به اينکه می تواند با آنها درگير در گفتگويی صادقانه و سودمند باشد باز می داشت." (ص ۲۰۹)

از ملی شدن صنعت نفت توسط دکتر محمدمصدق تا جدال نام ها، و تاریخ نگاری مرتجعین

سال‌ها پیش از این شاعر بزرگ «مهدی اخوان ثالث» در واکنشی نسبت به کودتای 28 مرداد خطاب به «دکتر مصدق بزرگ» سرود: « !وز سفله یاران تو در جنگ کاری بجز فرار نیامد »

سنت تازه‌ای نیست که نام گذاری خیابان‌های شهر به یاد و با یاد چهره‌های شهیر تاریخی، گاه حتی نام شهرها و کشورها نیز به چنین شخصیت‌هایی ثبت می شوند، «بندرعباس» یا «خمینی شهر!» در کشور خودمان یا کشور «بولیوی» به افتخار «سیمون بولیوار» قهرمان ضد استعماری امریکای جنوبی، این سنت به گونه‌ای گسترده و آشناست که می‌تواند شیوه و اسلوب متفاوتی در بازخوانی تاریخ بشمار آید و البته شیوه متفاوتی در «تولید و ثبت حافظه‌ی ملی».

به باور صاحب این قلم، جامعه شناسی خیابان ها، می‌تواند موضوع جذابی به منظور تحقیق است. اینکه بلندترین و شناخته شده ترین خیابان شهر تهران « ولی عصر» نام دارد نشانگر وجه ویژه ای از دینداری [ایرانیان!] است؛ شاید نشان دهنده ی تمامی ارکان مذهبی، آن منجی موعود برای ایرانیان از همه [حتی از خود پیامبر] جذاب‌تر است! و یا شهرت اتوبان«امام علی» و میدان«امام حسین» نیز در نمایش گرایش های غالب مذهبی ایرانیان کاملاً گویا هستند.

با این وصف بر سر نام «میدان فردوسی» یا خیابان‌های «حافظ و سعدی» هم اختلافی نیست و بدین اساس می‌توان پذیرفت که ایرانیان در خصوص بخشی از هویت تاریخی و فرهنگی اشان توافق دارند.

اما هنگامی که نوبت به دوره های معاصر و عرصه سیاست می رسد، جدال نام ها آغاز می گردد. « امام خمینی» نام یکی از مهمترین میدان های شهر است. البته بسیار بسیاران از مردم هچنان دست از مقاومت برنداشته و آن را به نام تاریخی اش یعنی «توپخانه» می‌خوانند و به رسمیت می شناسند.

و یا دوگانگی خیابان «تخت طاووس» و «مطهری» نیز دچار چنین سرنوشت مشابهی شده اند؛ در برابرخیابان «شریعتی» که مورد وفاق قرار داده‌اند و تو گویی که جامعه در پذیرش آن تردید و گمانی نداشته است. [ می‌تواند نشان از عدم شناخت تحقیقی نسبت به ایشان باشد] اگرچه این جدال مختص پایتخت نیست؛ برای نمونه معروفترین میدان شهر کرمانشاه را مردم به نام «میدان مصدق» می‌شناسند هرچند که نام این بزرگمرد تاریخ ایران را به «میدان کاشانی» تغییر داده اند.

جدال نام ها: موضوعی فراتر از اختلاف سلیقه هاست. در حقیقت می‌توان گفت که این نبرد بر سرتاریخ نگاری رسمی بر سنگ فرش خیابان‌های شهر است. آنجا که یک جریان ایدئولوگیکِ قدرت گرا و نه «اقتدارگرا که بر پایه اخلاق استوار»است که مصرانه می‌کوشد روایت خاص خود از تاریخ معاصر را به جامعه «تحمیل» نماید.

به همین جهت است که دو اتوبان بزرگ پایتخت به نام دو تن از بزرگترین حامیان کودتاهای ارتجاعی ثبت می شود:

- «شیخ فضل الله نوری»؛ مرتجع مشروطه ستیز و حامی کودتای سیاهِ «محمدعلی شاه» و توپ باران کردن مجلس شورای ملی.

- «ابوالقاسم کاشانی» از حامیان کودتای 28 مرداد که بر پایه اسناد تازه ی سازمان سیا(CIA) حتی پس از کودتا نیز از آمریکایی ها تقاضای کمک‌های مالی  و معنوی به منظور بدست گرفتن قدرت می کرد.

و این در حالی است که [آقا]  ی محمودکاشانی فرزند (آیت الله ابوالقاسم کاشانی) در یادداشتی با تکرار گفته‌های همیشگی و پیشین خود، بحث کودتا علیه محمد مصدق را «دروغ تاریخی» نامیده و مدعی شده است که: «مصدق با برانگیختن نارضایتی عمومی در راستای سیاست‌های انگلستان گام برداشت و سرانجام با اقدام‌ها خلاف قانون اساسی و با انجام یک رفراندوم نمایشی که با توسل به زور آن را برگزار کرد و با منحل نمودن مجلس شورای ملی دوره هفدهم، تمهیدات انتقال قدرت دولتی و شکست نهضت ملی ایران را فراهم آورد.»

حال آن که( آیت الله ابوالقاسم کاشانی) در ابتدای مبارزات ملی شدن نفت ایران با محمدمصدق همراه بود اما بتدریج به یکی از مخالفان وی بدل گشت تا (28) مرداد1332) که دولت مصدق در یک کودتای سازماندهی شده توسط (سی آی اِی؛CIA) و با همراهی بریتانیا از قدرت ساقط گردید.

پیش از این نام «محمدمصدق» بر یکی از خیابان‌های اصلی تهران بود که پس از حکومت پهلوی و استقرار حکومت استبدادی اسلامی در ایران نیز این نام بر این خیابان وجود داشت که البته این نام گذاری دیرنپایید که  به نام «ولی عصر» تغییر داده شد.

بر این اساس است که از مبارزان مشروطیت جز ستارخان و باقرخان ( که شاید سهمیه جلب رضایت هم میهنان آذری زبان هستند) هیچ نامی در این شهر به چشم نمی آید.

از میرزاملکم خان ( پدرفکری مشروطه ایرانی) گرفته تا یوسف خان مستشارالدوله، علی قلی خان سردار اسعد بختیاری، میرزاده عشقی، بیرم خان ارمنی، میرزا نصرالله خان ملک المتکلمین و بسیاران دیگر راهی به خیابان‌های پایتخت نیافتند تا تروریست های بنیادگرایی چون «نواب صفوی» و «فداییان اسلام» و حتی نمونه‌های فرنگی اشان مانند «خالد اسلامبولی»، خیابان‌ها را یکی پس از دیگری فتح کنند.

اکنون در تازه ترین نبردِ نام های شهری مشاهده می‌کنیم که اعضای [اصلاح طلب!] شورای شهر تهران اعلام کرده‌اند که سرانجام یکی از خیابان‌های پایتخت میزبان نام «محمدمصدق» خواهد بود. هرچند که با وضعیتی که دیگر خیابان‌ها دارند، عجیب و دور از انتظارنبوده است که « رهبر بزرگترین جنبش ملی» معاصر ایرانیان در تاریخ نگاری شهری ما جایی نداشته باشد!

بدین سیاق اعضای شورا مدعی ورود به این نبرد شهری شده اند! چندین خیابان نیز به عنوان «کاندیدایِ» تغییرِنام معرفی شدند، اما درنهایت خیابانی کوچک، فرعی و بی‌اهمیت «نفت شمالی» با حدود (805 متر) طول و حدفاصل بزرگراه حقانی تا خیابان شهید دستگردی تهران از سوی شورا «برازنده نام مصدق» تشخیص داده شد!

در حقیقت اینجا سرزمین حبس ها و مصادره کردن هاست و غیبت نام مصدق بزرگ نیز نشان از پایان نیافتن این حصر و نبرد است. به دیگر سخن در شهری که خیابان هایش به نام «حامیان سرکوب  و استبداد» دارای سند می شوند؛ طبیعی است که مبارزان آزادی جایگاهی ندارند.

بدین اعتبار و بنابرآنچه پیش گفته، صاحب این قلم براین باورست که هیچ توضیح و تشریحی گویاتر و ملموس‌تر از این نمی‌توان در وصف حال وروز نمایندگان شورای شهر یافت. آنان که می‌خواستند در پسِ تصویب نام گذاری خیابانی به نام «مصدق» بزرگ؛ آبرو و اعتباری برای خود کسب نمایند؛ اما جرأت و شهامت حفظ جایگاه و شأن والای اورا در جدال با تاریخ نگاری شهری نداشتند و در برابر خشم و عتاب ارتجاع برحسب معمول؛ «کاری بجز فرار و گریز» از آن‌ها برنیامد و با این نام گذاری […] تنها و تنها خدمت دیگری به تاریخ نگاریِ مواجِ مرتجعین انجام داده‌اند تا به چشم ناظرانِ بی خبر، تناسب اتوبان کاشانی با خیابان نفت(!) نشان دهد که این شهر در جدال ملی گرایان و کودتاچیان جانب کدام سمت را به منظور حمایت می گیرد!

فراتر از این حتا در خصوص نام گذاری یکی از خیابان‌های تهران به نام « مریم میرزاخانی، ریاضی‌دان فقید»، رئیس کمیته نام گذاری خیابان‌ها و معابر شورای شهر و شهرداری تهران گفته است:« که هیچ نشانی و آدرسی از خانواده ایشان نیافته اند تا بتوانند نسبت به این امر تصمیم قطعی اتخاذ نمایند. اما پرسش این است که آیا نشانی خانواده‌های بلال حبشی، خالداسلامبولی و مالک اشتر و... را داشتید؟

نیره انصاری، حقوق دان، نویسنده، پژوهشگر و کوشنده حقوق بشر

18،3،2019

برابربا27،12،1397

 

منبع:پژواک ایران


فهرست مطالب نیره انصاری در سایت پژواک ایران 

*رویکردهای نژادپرستانه منشا بروز جنگ‌های زیادی در طول تاریخ بشریت بوده است  [2024 Mar] 
*حکم شلاق و رنجی که از «درد شمشیر بدتر»است!  [2024 Feb] 
*روز بین المللی مبارزه با ناقص سازی جنسی زنان  [2024 Feb] 
*جایگاه اقلیت‌ها از منظر حقوق بین الملل  [2023 Dec] 
*دادگاه استیناف/تجديدنظر در سوئد حكم حبس ابدِ حميد نوري عباسي را اِبرام و تاييد نمود!  [2023 Dec] 
*دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر و زنانه شدنِ مهاجرت/پناهندگی  [2023 Dec] 
*از ترک مخاصمه تا قرارداد صلح  [2023 Dec] 
*روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2023 Dec] 
*حق مسکن در قوانین ایران چگونه تعریف شده است؟  [2023 Oct] 
*10 اکتبر روز جهانی مبارزه علیه مجازات مرگ/اعدام  [2023 Oct] 
*زن از حیات برهنه تا ترازملی  [2023 Oct] 
* در دفاع از استقلال کانون وکلا و وکلای دادگستری در مقابل دخالتهای مجلس و قوه قضاییه رژیم اسلامی  [2023 Aug] 
*لايحه عفاف و حجاب؛ عاملى براى گسترش سركوب و خشونت در جامعه  [2023 Aug] 
* استعمار فرانو، نارسمیت بخشی به تمامیت ارضی!  [2023 Jul] 
*جرم سب النبی، تسلیم و مطیع یا عقلانیت انتقادی؟  [2023 Jun] 
*ارشاد و امنیت اخلاقی چه نسبتی با گردن شکستن دارد ؟  [2023 Jun] 
* آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی /میدانی لُمپنیسم  [2023 Jun] 
*شیوع ایدز در میان کودکان کار و خیابان در ایران اسلامی  [2023 Jun] 
*مجازات اعدام در نظام‌های قضایی معیوب!  [2023 May] 
*منت «عفو رهبری» بر سر معترضان آزاد شده!  [2023 Apr] 
*زنان محل اقتدار یک نظام  [2023 Apr] 
*از منشور مهسا تا شورای حقوق دانان  [2023 Mar] 
*قانون اساسی چه نسبتی با فلسفه سیاسی دارد؟  [2023 Mar] 
* دعوت از جامعه نخبگانی هسته نخبگانی زن، زندگی، آزادی  [2023 Mar] 
*از اعدام تا انقلاب حق  [2023 Mar] 
*کنفرانس امنیتی مونیخ و تبعات آن بر جنبش «زن، زندگی، آزادی»  [2023 Feb] 
*تحریم سپاه پاسداران انقلاب «اسلامی» در قوانین بین الملل  [2023 Jan] 
*اعدام یا قتل حکومتی!  [2022 Dec] 
*امنیت از منظر حقوق بین الملل  [2022 Dec] 
*از شهروند خبرنگار تا نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل   [2022 Nov] 
*كودك سرباز، اُبژه اى مؤمنان و نظام؛ مغاير با حقوق كودك  [2022 Nov] 
*حمله نیروهای سرکوبگر به وکلای دادگستری  [2022 Oct] 
*قتل دولتی و سیستماتیک «مهسا/ژینا امینی» آستانه «پیکِ» خشم جامعه  [2022 Sep] 
*تبعیض ناروا و فقر«هلوکاست بی صدا» در سیستان و بلوچستان!  [2022 Sep] 
*30 آگوست روز جهانی ناپدیدشدگان قهری  [2022 Sep] 
*مرگ معطوف شخص است و نه ساختار!   [2022 Aug] 
*اختلاس یا جرم یقه سفیدها در صندوقهای بازنشستگی  [2022 Aug] 
*آیا قانون اساسی مشروطه،قانونی مدرن بود؟   [2022 Aug] 
*مجتمع متروپل آبادان / جان شهروندان هزینه شهرداری‌ها   [2022 Jul] 
* لایحه حمایت از ماموران نظامی یا هراس از قدرت مردم؟!  [2022 Jun] 
*کودکانِ زنانِ محبوس و بازتولید مجرمان  [2022 Jun] 
*سیاست گرسنه سازیِ نظام اسلامی، خیزش دوباره دلاوران ایران  [2022 May] 
*اول ماه مه روز بین‌المللی کارگر   [2022 May] 
*یک بام و دو هوا در سوئد و مکتب کپنهاگ  [2022 Apr] 
*حکایت خود ببُری، خود بدوزی، خود بپوشانی   [2022 Apr] 
*پاشیدن اسپری فلفل به صورت زنان یا جامعه؟!  [2022 Mar] 
*محاکمه حمیدنوری/عباسی، وارونه گویی و ادعاهای کاظم غریب آبادی  [2022 Mar] 
*تجاوزروسیه به اوکراین، پرتابه ها، سلاح ها  [2022 Mar] 
*«حق مرخصیِ زندانیان»  [2022 Feb] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2022 Feb] 
*از کاپیتولاسیون تا تاسیس کنسولگری چین در بندرعباس   [2022 Jan] 
*مکانیسم های حقوقی جدید آب و محیط زیست در حکمرانی های جدید   [2022 Jan] 
*فمیسید و نقض حقوق بشر در ایران در 2021   [2021 Dec] 
*حقابه از شیخ بهایی، گلوله های ساچمه ای تا حکمرانی مطلوب   [2021 Dec] 
*قانون افزایش جمعیت یا بارداری اجباری!   [2021 Nov] 
*چرا مردان/همسران قاتل مجازات نمی شوند؟  [2021 Nov] 
*قسامه، حکمی مرگبار در نظام قضایی ناکارآمد ایران   [2021 Nov] 
*بی کیفرمانی، اصل صلاحیت قضایی، ناقضان حقوق بشر در ایران، حمید نوری/عباسی، وجدان حقوقیِ جهانی  [2021 Nov] 
*وندالیسم،Vandalism، حکومت اسلامی و آرامگاه کوروش  [2021 Oct] 
*وکیل بدون حق!   [2021 Oct] 
* (۱۷ اکتبر) روز جهانی مبارزه با فقر و گرسنگی ! یا هولوکاست بی‌صدا  [2021 Oct] 
* مقایسه نظریه های حقوقی احمد کسروی در هشتاد سال پیش با قوانین امروز در ایران   [2021 Oct] 
*روزجهانی کودک( ۸ اکتبر) و کودک فروشی در ایران!   [2021 Oct] 
*آدم ربایی و جرایم مشابهِ برون مرز  [2021 Sep] 
*حقوق متهمین/ محکومان بیمار   [2021 Sep] 
*«هک کردنِ دوربین های زندان اوین ابتذال شر!»   [2021 Aug] 
*از تحلیف ابراهیم رئیسی تا محاکمه حمید نوری در سوئد   [2021 Aug] 
*«مرزبانی فضای مجازی» یا «ساختارِاستمرارِآزادی ستیزی»!   [2021 Jul] 
*قیام تشنگان آزادی!   [2021 Jul] 
*گرداندن متهمان در خیابان؛ قوانین داخلی و اسناد بین المللی  [2021 Jul] 
*جایگاه قاضی در استانداردهای بین المللی   [2021 Jun] 
*۲۶ ژوئن، روز جهانی حمایت از قربانیان شکنجه  آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/ حقوقی  [2021 Jun] 
*سقوط دولت استفان لوون در سوئد   [2021 Jun] 
*حکومت هیچ نیست، مگر دستیار حکمران/مردم   [2021 Jun] 
*تعارض بین عقلانیت مجلس و شورای نگهبان/ انتصابات  [2021 Jun] 
*فقد قوانین حمایتی از محیط بانان در ایران   [2021 May] 
*مسئولیت دولتها نسبت به بحران در خاورمیانه!   [2021 May] 
*شورای نگهبان و حیطه قانون گذاری  [2021 May] 
*اول ماه می روز جهانی کارگر  [2021 May] 
*سازمان دول یا سازمان ملل؟  [2021 Apr] 
*حاکمیت قانون اساسی و چه باید کرد   [2021 Apr] 
*تحلیلی بر چگونگی تنظیم و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی و ایرادهای وارده بر آن   [2021 Apr] 
*اخراج کودکان متولد در سوئد  [2021 Apr] 
*قرارداد 25 ساله نظام اسلامی با چین و کشتی های صیادی ترال نابودی صیادان نوار جنوب ایران!   [2021 Apr] 
*شکنجه در ایران: بررسی حقوقی و  بهداشتی  [2021 Mar] 
*نقدي بر مقاله «قانون اساسي خواهان دموكرات» به قلم جناب عبدالحميد وحيدي، حقوق دان و وكيل دادگستريِ ايران و فرانسه!  [2021 Mar] 
* شکنجه و قوانین بین‌المللی   [2021 Mar] 
* بايكوت و ممنوعيت خريد و ورود واكسن كرونا توسط آرهبر جمهوري اسلامي!   [2021 Feb] 
*حقوق شهروندی و Statelessness در حقوق بین الملل  [2021 Feb] 
*نقدی بر مجازات های صلب و رجم در قوانین اسلامی و مقایسه آنها با استانداردهای حقوق بشری بین المللی  [2021 Jan] 
*قانون درباره ی موضوع استراق سمع/EAVESDROPPNING چه میگوید؟  [2021 Jan] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2021 Jan] 
*بایکوت خرید و ورود واکسن توسط یک فرد سایکوپات و روانپریش   [2021 Jan] 
*جانشینی خامنه ای و جدال روحانی و مجلس  [2020 Dec] 
*گروگانگیری در حقوق بین‌الملل فصل پایانی [2020 Dec] 
* روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2020 Dec] 
*تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری  ۲۵ نوامبر روز جهانی خشونت علیه زنان  [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید! آبان 98   [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید!  [2020 Nov] 
*نظام انتخاباتی در امریکا، دموکراسی یا الیگارشی؟   [2020 Nov] 
*«حق» مقدم بر «اصل» مناقشه ارمنستان و آذربایجان   [2020 Nov] 
* تروریسم وطنی و قرارداد بارسلونا(1995)  [2020 Oct] 
*(FIDH) ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام (WCADP)  [2020 Oct] 
*«دولت یعنی ما»!   [2020 Sep] 
*روشن‌فکر حقوق دان، انقلاب حقوقی و تدوین قانون اساسی نوین فصل پایانی  [2020 Sep] 
* حقوق دان روشن‌فکر، قتل نویدافکاری و انقلاب حقوقی! فصل دوم   [2020 Sep] 
*«عدالت جنسیتی» مدل خانم معصومه ابتکار!   [2020 Sep] 
*از قربانیان نرون تا جلادان اسلامی در ایران!   [2020 Sep] 
*حقوق دان روشنفکرو روشن‌فکر حقوق دان بخش نخست   [2020 Sep] 
*تعرض جنسی جرم ست!   [2020 Sep] 
*رد تحریم تسلیحاتی نظام فقاهتی ومکانیسم ماشه!   [2020 Aug] 
*منافع ملی و ممنوعیت هر نوع تجاوز به منابع طبیعی  [2020 Aug] 
*نافرمانی مدنی و ارتش مردمی   [2020 Jul] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/حقوقی « منافع ملی؛ National Interest»  [2020 Jul] 
* از محفل های مطالعه تا ابهامات قتل اولوف پالمه دموکراسی  [2020 Jun] 
*جرم سیاسی و بیستم ژوئن،سی ام خرداد روزجهانی حمایت از زندانیان سیاسی  [2020 Jun] 
*پدرسالاری، زن کُشی!   [2020 Jun] 
*جنگلها پیش از ملتها و بیابانها پس از ملتها!  [2020 Jun] 
* نظام فقاهتی در ایران حامی قتل های خانوادگی!   [2020 Jun] 
*جنگ خاموش آب بین ایران و افغانستان آب در برابر مهاجران!  [2020 May] 
* روز جهانی کارگر، کارگر از قرون وسطا، کرونا ویروس و بیکاری زنان   [2020 May] 
*از تخلفات پزشکی تا گفتار وزیرامور خارجه آمریکا در مورد خلیج فارس  [2020 May] 
*حاکمیت جهانی، کرونایوروس و بیوتروریسم سفید!  [2020 Apr] 
*حاکمیت جهانی، کروناویروس و بیوتروریسم سفید!   [2020 Apr] 
*گلوبالیزیشن و حاکمیت دولت ها   [2020 Apr] 
*کرونا ویروس و مسئولیت حقوقی و... نظام فقاهتی در ایران  [2020 Apr] 
* روز جهانی رفع تبعیض نژادی(21 مارش) بخش پایانی   [2020 Mar] 
*روز جهانی رفع تبعیض نژادی (21 مارش)   [2020 Mar] 
*کرونا ویروس اسلامی و حق بر حیات و حق برسلامت  [2020 Mar] 
*قانون صنعت ملی شدن نفت   [2020 Mar] 
*روز جهانی زن، دیه [نا]برابر زن در حوادث از جمله سرنگونی هواپیما با شلیک موشک  [2020 Mar] 
*به مسلخ رفتن حق دفاع توسط نظام فقاهتی   [2020 Mar] 
*بایکوت انتخابات/ انتصابات اسفندماه (98)   [2020 Jan] 
*(24 ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2020 Jan] 
*«خطای انسانی» و دروغهای نماینده خدا!   [2020 Jan] 
*از خشونت و کشتار تا حکومت نظامی در ایران   [2020 Jan] 
*از رؤیای هلال شیعی تا شورای امنیت سازمان ملل متحد   [2020 Jan] 
*اینستکس ناکارآمد!   [2019 Dec] 
*شر اهریمنی یا موجود شیطانی آبان(1398)   [2019 Dec] 
* تقاضای حقوق دانان و وکلای خارج از ایران در خصوص ارجاع پرونده نقض حقوق بشر در ایران به «شورای امنیت   [2019 Dec] 
*دستور شلیک کور یا کشتار جمعی!  [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر واشرار نیستند! بخش پایانی   [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر و اشرار نیستند  [2019 Dec] 
*اصل صلاحيت قضاییِ جهاني « اجرای عدالت»!   [2019 Nov] 
* قتل عام ارامنه و گذار از عصر کهن به عصر جدید!   [2019 Nov] 
*اندیشه های نوین کوروش بزرگ در پارگراف هایی از منشور   [2019 Oct] 
*بمب فسفری، آتش بس و ژینوساید نوین!   [2019 Oct] 
*آوارگی کردهای روژاوا و حمله نظامی ترکیه به این منطقه  [2019 Oct] 
*وارداتِ چمدانی دارو به ایران!‏   [2019 Oct] 
*10اکتبر2019 روز بین المللی ضد مجازات اعدام و گندیدگی در قانون  [2019 Oct] 
*آشنایی با اصطلاحات حقوقی و سیاسی سوسیالیسم و کمونیسم   [2019 Sep] 
*از گرسنگی ایرانیان تا قرارداد2016 ح.ا و چین ‏   [2019 Sep] 
*جدال بر سر ثروت یا دعوای طلبگی!‏   [2019 Aug] 
*تعظیم دولتمردان سوئدی به اسلامگرایان!   [2019 Aug] 
*پیش گفتاری، در راستای طرح پیشنهادی دو نهاد نظارت بر قانون اساسی و دادگاه عالی قانون اساسی  [2019 Aug] 
*قانون در ایران، مرگِ زندگی است! و تجاوز به « حق دفاع از ملت»  [2019 Aug] 
*حیثیت و پول (90) ساله پَر!‏   [2019 Aug] 
* تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل و تهدید آمریکا توسط حسن روحانی!  [2019 Jul] 
* جادو و اهل هوا و قانون  [2019 Jul] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه  [2019 Jul] 
*اهدای اعضای محکومان به اعدام الگو برداری از چین   [2019 Jul] 
*دیه برابر زن و مرد   [2019 Jul] 
* خطر جنگ و نقش حقوق بین الملل در حل منازعات بین‌المللی   [2019 Jun] 
*رد لایحه اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مرد خارجی توسط شورای نگهبان  [2019 Jun] 
*(20 ژوئن)، یادروز جهانی پناهندگان وهمبستگی با پناهجویان  [2019 Jun] 
*عدم تفکیک جرائم در زندانها و قتل زندانیان سیاسی   [2019 Jun] 
*بررسی جرم اسیدپاشی از نگاه فقه و قانون و قانون عدم ممنوعیت خرید و فروش آن   [2019 Jun] 
*از بی حقوق کارگران اقلیت دینی، ظلم بر وکلا تا روز جهانی محیط زیست ‏  [2019 Jun] 
*قاتل خودی بهره مند از وکیل گزینشی! کارگر وآموزگار اما فاقد حقوق!   [2019 May] 
*اظهارات مشاوررئیس جمهور ترکیه و پیوند آن با کنفرانس یالتا!  [2019 May] 
*حضور نیروهای نظامی آمریکا در خلیج فارس و دروغ [آقا] ی خامنه ای   [2019 May] 
*از متحدانِ جنگ نیابتی تا بن‌بست جمهوری اسلامی  [2019 May] 
*پیکاسو و اثری ضدجنگ!  [2019 May] 
*خشونت و ترور و گسترش حاکمیت خدا!   [2019 May] 
* بازداشت و محکومیت جولیان آسانژ در لندن و حقوق خبرنگاران  [2019 May] 
*(۱مای) روز جهانی کارگر از قرون وسطا، تا دستمزد کارگران در سال ۹۸  [2019 May] 
*سپاه تروریست معاهده وستفالیا مرگ امپراتوری مقدس   [2019 Apr] 
*مرمت کلیسای نتردام در پاریس و واگذاری غار علیصدر در همدان   [2019 Apr] 
*پُتکِ امنیت و مصلحتِ نظام یا اِشغالِ نظامی و قانون اساسی  [2019 Apr] 
*بیماری‌های عفونی پس لرزه های سیل  ورود نیروهای تروریستی حشدالشعبی و فاطمیون در ایران [2019 Apr] 
*از تسلط سپاه بر اقتصاد ایران تا قرار گرفتن در لیست تروریستی آمریکا  [2019 Apr] 
*حکایت «خود ببری، خود بدوزی، خود بپوشانی» و انفجار مین ها در مناطق سیل زده!  [2019 Apr] 
*تقارن12فروردین 1358جمهوری اسلامی‎ با روزکشتار ایرانیان( دوره هخامنشیان) توسط قوم یهود   [2019 Apr] 
* سیل ویرانگر در استان گلستان و فساد و سوء مدیریت نظام اهریمن  [2019 Mar] 
*از ملی شدن صنعت نفت توسط دکتر محمد مصدق تا جدال در نامگذاری خیابانها   [2019 Mar] 
*عدالتِ سربدار!   [2019 Mar] 
*نقدی بر مقاله:«قیم صغار...!»به قلم آقای محمدرضا روحانی، وکیل محترم دادگستری به مناسبت (8) مارش روز جهانی زن [2019 Mar] 
*عروسان داعشی، چالشی تازه برای اروپا و امریکا   [2019 Mar] 
*تجاوز به حق دفاع از (۱۳۵۸) تاکنون  [2019 Feb] 
*اعدام جوان دچار اختلال عقلی ‏   [2019 Feb] 
* بحث بر سر رد لوایح قانون مبارزه با پولشویی و حمایت از تروریسم در مجمع تشخیص مصلحت نظام  [2019 Feb] 
*از اعتراضات در زندان قرچک ورامین تا عفو عمومی  [2019 Feb] 
*‏(۲۴ ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2019 Jan] 
*از کنفرانس یالتا در جنگ دوم جهانی تا کنفرانس ورشو  [2019 Jan] 
*دو شورای نگهبان   [2019 Jan] 
*تفسیر مواد اعلامیه جهانگستر حقوق بشر  [2019 Jan] 
*مخالفت با رد لایحه ممنوعیت ازدواج کودکان  [2019 Jan] 
* ازچرایی خشونت بر زنان در فقه تا لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت   [2018 Dec] 
*تفسیر ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر  [2018 Dec] 
* به مناسبت (10) دسامبر روز جهانی حقوق بشر   [2018 Dec] 
*از تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری تا نادیا مراد برنده جایزه نوبل صلح(2018)   [2018 Nov] 
*اعدام وحیدمظلومین و ایرادهای وارده ی قضایی در پرونده  [2018 Nov] 
*علت اصلی کمبود دارو، فساد دولتی واردات خودروهای لوکس و زین اسب است یا تحریم های امریکا؟ [2018 Nov] 
*از اشغال سفارت آمریکا تا دور دوم تحریم ها علیه جمهوری اسلامی   [2018 Nov] 
*از حقوق بشر کوروش تا حقوق بشر جمهوری استبدادی اسلامی   [2018 Nov] 
*از آزادی بیان تا قتل روزنامه نگاران در ایران و ترکیه  [2018 Oct] 
* ادعای پیروزی جمهوری اسلامی از حکم دادگاه لاهه!  [2018 Oct] 
*براندازی یا فروپاشی   [2018 Oct] 
*تروریسم در حقوق بین الملل‎ از فرقه حشاشین( حسن صباح) تا حمله مسلحانه در شهر اهواز   [2018 Sep] 
* ازمجازات اعدام در قرن هجدهم تا اعدام سه جوان کرد  [2018 Sep] 
*تاریخ پُر دست انداز فاشیسم! فاشسیم و راسیسم در آلمان بعد از جنگ جهانی دوم  [2018 Sep] 
* صنعت سکس از هندوستان تا مشهد (مقدس!)‏   [2018 Sep] 
*جان باختن فعالان محیط زیست در آتش سوزی مریوان و مسئولیت حقوقی و کیفری سپاه پاسداران   [2018 Sep] 
*قانون مبارزه با پولشویی(Financial Action Task Force )/FATF ومخالفت شورای نگهبان/ نظارت استصوابی   [2018 Aug] 
*فاجعه سینِما رکس آبادان جنایت علیه بشریت   [2018 Aug] 
* چگونگی الحاق دوباره بحرین به ایران   [2018 Aug] 
*نقش نظام مالی آمریکا بر جهان و تحریم های تازه علیه ایران   [2018 Aug] 
*شوراهای محلی شهری؛Local Goverment در حکومت سکولاردموکراتیک   [2018 Aug] 
* فرزند خواندگی و ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در جمهوری اسلامی!   [2018 Aug] 
*تصویب قانون حمایت لایحه کودکان و نوجوانان و ایرادهای حقوقی وارده بر آن!‏   [2018 Jul] 
*تهدید آمریکا توسط حسن روحانی! و تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل   [2018 Jul] 
* رژیم حقوقی دریای خزر وسهم مبهم ایران   [2018 Jul] 
*بحران آب در سیستان و بلوچستان و سیاست آبی افغانستان:آب در برابر مهاجران!  [2018 Jul] 
* بحران آب در جنوب ایران و قرارداد انتقال آب شیرین از ایران به کویت  [2018 Jul] 
*ِ باخت ِ نظام پاتریمونیال( پدرمیراثی) به خودش  [2018 Jul] 
*جرم سیاسی  [2018 Jun] 
* مرز آزادی بیان کجاست؟   [2018 Jun] 
*وکلای دولتی!‏ ‏  [2018 Jun] 
*‏از تجاوزجنسی به کودکان زیر سن قانونی (18) سال و پیوند آن سند2030 سازمان یونسکو ‏  تحلیلی حقوقی و فقهی در خصوص پرونده سعید طوسی  [2018 Jun] 
* نقش روشن‌فکر ونویسنده متعهد  [2018 Jun] 
*قانون اساسی، شهروند عصر جهانی  [2018 May] 
*از جداسازی و تقسیم بخش‌هایی از شهرستان کازرون تا مرگ صنعت نشر ‏در ایران   [2018 May] 
*قانون اوفک ‏  [2018 May] 
*‏ زمین‌های بایر و لم یزرع موسوم به اَنفال، شکستن سنگ مزارها و همچنین فروش نُخستین اقامتگاه ‏رضاشاه در تبعید ‏   [2018 May] 
*پیامدهای خروج آمریکا از برجام   [2018 May] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی ‏« پوپوليسم؛populism‏»‏ ‏  [2018 May] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده (بخش دوم)  [2018 Apr] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده  [2018 Apr] 
* خاورمیانه در سایه روابط بین الملل - نقش ایران و روسیه در بحران سوریه  [2018 Apr] 
*بررسی حقوقی اعدام بهمن ورمزیار  [2018 Apr] 
*وضعیت حقوقی سوریه از منظر حقوق بین الملل و مسئولیت مداخله دولت ها در این کشور  [2018 Apr] 
*تصویب قانون ازدواج با کودکان درکشور اروپایی سوئد!‏ ‏   [2018 Apr] 
*تدوین یک حکم شرعی «تعدد زوجات، چندهمسری و پولیگامی،Polygamy‏ در ‏پارلمان کشوراروپایی سوئد!‏  [2018 Apr] 
*بررسی ابعاد حقوقی رابطه همزیستی موسوم به ازدواج سفید در ایران  [2018 Apr] 
*امپراتوری هخامنشی و مدنیت و عدالت در اندیشه ی ایرانی   [2018 Apr] 
*کار فرهنگی و ادبیات علم ستیز« اقتصاد مال خر است»!   [2018 Mar] 
*وضعیت بحرانی آب و محیط زیست در ایران و عوامل عقب ماندگی انرژی پاک در ایران  [2018 Mar] 
*آزادی زن، آزادی جامعه!   [2018 Mar] 
*حاکمیت مذهب شیطان در ایران   [2018 Feb] 
* حق رای رأی؛ حق یا تکلیف؟ بخش نخست   [2018 Feb] 
*پیش‌زمینه ی قانون اساسی نوین سکولار دموکراتیک در ایران آینده   [2018 Feb] 
* فایده باوری، دموکراسی و رشد شخصیت انسان   [2018 Feb] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات حقوقی و سیاسی  [2018 Feb] 
*طراحی استمرار طلبان!‏  [2018 Feb] 
*ازحق رأی زنان انقلاب سفید تا رفع حجاب اجباری!‏ ‏  [2018 Jan] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه بخش پایانی  [2018 Jan] 
*سوگندنامه بقراط و مسئولیت مدنی و کیفری پزشک ناظر قطع عضو!  [2018 Jan] 
*همانی جمهوری اسلامی با آلمان نازی!‏   [2018 Jan] 
*حق تعیین سرنوشت تجزیه طلبی نیست!‏   [2018 Jan] 
* تعارض اصولی از قانون اساسی با ولایت فقیه!‏   [2018 Jan] 
* بررسی جرائم «هاشمی شاهرودی عراقی» توسط دادستان کل آلمان!‏ ‏  [2018 Jan] 
*‏ تخریب اموال عمومی از منظر قانون تا نگرانی [آقا] ی روحانی!‏   [2018 Jan] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی آزادی در سخنرانی فرانکلین دلانو روزولت  [2018 Jan] 
*از بی حقوقی مسیحیان تا لغو نمایندگی سپنتا نیکنام درجمهوری اسلامی!‏  [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها بخش پایانی قوانین و مجازات ها   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش چهارم   [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش سوم   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش دوم  [2017 Dec] 
*‏ ‏ رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها!‏ بخش نخست  [2017 Dec]