PEZHVAKEIRAN.COM آیا قانون اساسی مشروطه،قانونی مدرن بود؟
 

آیا قانون اساسی مشروطه،قانونی مدرن بود؟
نیره انصاری

آیا قانون اساسی مشروطه، قانونی مدرن بود؟ شباهت ها و یا نارسایی‌های قانون اساسی مشروطه با جمهوری اسلامی در چیست؟یک قانون اساسی تازه در ایرانِ آینده باید بر اساس چه معیارها و اصولی تدوین شود؟
معنای مشروطیت
مشروطیت توصیف‌ گرِ مفهومِ پیچیده‌ای است که به‌ژرفی در تجربه تاریخی ریشه دوانیده است و مقاماتی را که قدرتِ حکومتی را در اختیار دارند تابعِ محدودیت‌هایِ قانونی برتر می‌کند. مشروطیت پسندیدگیِ حاکمیتِ قانون را نسبت به حاکمیتِ قضاوتِ خودکامانه یا فرمانِ مطلقِ مقاماتِ رسمی اعلام می‌کند … بنابراین می‌توان گفت که سنگِ محکِ مشروطیت، مفهومِ حکومتِ محدود تحتِ قانونی عالی‌تر می‌باشد.
در آغاز می توان بیان داشت که حقوق اساسی سطح سوم از امر سیاسی است. نظامی حقوقی که براساس منطق مفهومی خود عمل می کند و از دخالت آشکار صاحبان قدرت مصون است، دستاورد برجسته ای است. اما وقتی ایده مدرن حاکمیت قانون مطرح می شود، اغلب نظامی حقوقی تصور می شود که در پی تعدیل روابط شهروندان است یا اینکه باید رویه های مستحکم اِعمال مجازات های کیفری را حفظ کند. 
یکی از ره‌آوردهای مدرنیته این بوده که حکومت و حکمرانی را از ملکوت آسمان به زمین آورد و به دست مردم سپرد و براین اساس کسی که حکمران بود، چه در نظام سلطنتی و چه در نظام جمهوری، نماینده‌ی مردم بود. 
از دیگر فراز قوانین موضوعه، عناصر حیاتی یک تاسیس سیاسی (نظام حقوق اساسی) هستند که بسیاری از مقررات اولیه حاکم بر رفتار سیاسی را شکل می دهند و چون تفسیر آنها بر عهده قوه قضاییه ای است که از دخالت مستقیمِ«سیاسی» مصون است، منشاء ثبات در ترتیبات حکمرانی می شوند. زیرا باورِ به ماهیتِ قانونمندِ این نظام به حفظِ مشروعیت و، ظرفیت و توانایی آن کمک می کند. اما هر قانون اساسی ای همیشه جایی را برای، به اصطلاح، اقدام «فراقانونیِ حکومتی» باقی می گذارد!
 
حکومت امری عمومی است و کلمه republic هم از همین‌جا آمده است. اما تمام این‌ها تابع آن موازنه‌ی قوایی است که باید بدل گردد به منشور یا قانون اساسی. این موازنه‌ی قوا، چه در نهضت مشروطه و چه در بهمن57، به نحوی نبود که این اصل تحقق پیدا کند. از اینرو هم در قانون اساسی مشروطیت وهم در قانون اساسی جمهوری اسلامی تلفیقی شد بین حقوقالهی و حقوق مردم. یعنی قدرتی را که باید به دست مردم می‌رسید تقسیم کردند و یک قسمتش را همچنان در اختیار نمایندگان آسمان گذاشتند، که مظهرش شاه بود. در اصل نخست قانون اساسی مشروطیت آمده است که «سلطنت موهبتی است الهی که از طرف ملت به شخص شاه تفویض می‌شود»، یعنی پیوندی است بین آسمان و زمین.همین امر در قانون اساسی جمهوری اسلامی هم وجود دارد اما به شکلی وسیع‌تر که دیگر شاه نیست و به جای آن نهادی را به وجود می‌آورند به نام ولی فقیه.یعنی این که اصل واگذاری قدرت به مردم در قانون اساسی مشروطه پذیرفته نشد و از نابختیاری به شکل شدیدتر در قانون اساسی جمهوری اسلامی کنار گذاشته شد.
.هنگامی که از قانون اساسی و مشروعیت گفته می‌شود، مشروعیتِ قدرت را می‌خواهند و نه مشروعیتِ مردم را! در نتیجه منشأ قدرت را نخست «صاحب قدرت» می‌بیند و مردم، رعایا،صاحب قدرت نیستند.در انقلاب مشروطیت هم مردم از منشأ قدرت ظل‌‌اللهی تنها عدالت می‌خواهند فرمانمشروطیتی که مظفرالدین شاه می‌دهد، به خدمتکار خود، اتابک، می‌گوید:«این فرمان برای این است که نوکران و رعایای ما آسوده باشند»؛ یعنی در این‌جا هم مردم رعایا هستند و نه شهروند. در متن دوم، در اصل سی و پنجم می‌‌گوید «سلطنت ودیعه‌ای است که به موهبت الهی از طرف ملت به شخص پادشاه مفوض شده» در اصول دیگرش، حاکمیت ملی را قبول می‌کند.116 سال پیش دراصل26  متمم قانون اساسی ایران تاکید و تصریح شده است که«قوای مملکت ناشی ازملت است...».وبیش ازچهل سال است که روح الله خمینی و بازماندگان مکتب ارتجاعی او این حقوق اساسی مکتسبه تاریخی را از ملت ایران سلب و به انحصار دائمی ولی مطلقه فقیه درآورده اند. 
چه در قانون اساسی مشروطه و یا در قانون اساسی جمهوری اسلامی، این تلفیق، مشکلات بسیاری به وجود آورد. 
یکی از انتقادات روح الله خمینی به قانون اساسی مشروطه، اقتباسی بودن صرف آن از قوانین اساسی کشورهای اروپایی چون فرانسه و بلژیک و لحاظ نکردن احکام اسلام در قانون اساسی بوده است.به نحوی که اعلام کرد می‌توان با حذف موادی ازقوانین مخالفاسلام ، از قانون اساسی مشروطه در تدوین قانون اساسی جدید کشور استفاده کرد.
بررسی دیدگاه روح الله خمینی درخصوص قانون اساسی مشروطه نشان می‌دهد که ایشان به دلیل اعمال نفوذ روشن‌فکران [غرب‌زده] در نگاشتن قانون اساسی و الگو گرفتن این افراد از قانون‌های اساسی کشورهای غربی، نسبت به این قانون انتقاداتی داشتند. در سال 1346، هنگامی که شاه در صدد تشکیل مجلس مؤسسان بود خمینی با موضع‌گیری علیه شاه، این اقدام شاه را غیرقانونی عنوان کرد. از این رو، بهره‌گیری از بخشی از قانون اساسی مشروطه در قانون اساسی جدید را، که مخالفتی با اسلام ندارد، بلامانع اعلام کردند.
در قانون اساسی جمهوری اسلامی، اصل چهارم و نیزمتمم قانون اساسی مشروطه می‌گوید:« هر قانونی که بر خلاف قوانین شرعیه باشد قانون نیست.»به همین جهت درنخستین طرح برای قانون اساسی جمهوری اسلامی، نگاه به قانون اساسی مشروطه[مشروعه] بود.به ویژه که این بار دیگر انقلاب مشروطه نبود بل، اصطلاحا انقلابی بود «اسلامی» و رهبرش هم یک مرجع تقلید بود.
 
کشور بدون شهروند!
آیا این حق حکومت مردم بر خودشان که در لفافه‌ی سلطنت فائقه پیچیده شده بود تنها و تنها بازی تدوین‌کنندگان بود یا یک ابهام اساسی دیگر بود؟ در کشوری که هنوز شهروند متولد نشده است و سلسله‌های سلطنتی به ضرب شمشیر عوض شده‌اند،و به جای قانون تنها اخلاقیاتی برای حکومت دارند که در نصحیه‌الملوک‌ها و اندرزنامه‌ها می‌بینید،برای نخستین بار مفهوم «حاکمیت ملی» وارد فرهنگ حقوقی می شود که برای همه تازگی دارد. در متمم هم کم‌وبیش ترجمه‌ی قانون 1830بلژیک آمده است.در حقیقت ابهام
به همان اندازه که در قانون اساسی مشروطه هست در قانون اساسیجمهوریاسلامی هم وجود دارد و در این جمهوری هم مردم صاحب‌اختیار نهایی نیستند. جمهوری اسلامی از نقطه‌نظر تاریخی خلافت را جانشین امامت شیعه می‌کند. در هر دو شکل مقام‌هایی که مدعی الهی هستند،نوعی «قیمومت» بر مردم دارند. و این علت اصلی پا نگرفتن حقوق اساسی و قانون اساسی در کشور ایران است.
هنگامی که به بهمن 57 و پس از آن می نگریم،مستلزم آن است تا نگاهی به انقلاب‌های دیگر بکنیم، همچون انقلاب 1789فرانسه که در آنجا برای نخستین بار عنوان «ملت» به وجود آمد و سپس الگویی شد برای سایر کشورها. یا به اعلامیه استقلال آمریکا و قانون اساسی آمریکا که حتی مقدم بر اعلامیه حقوق بشر و شهروندی فرانسه است، و اساسا با این اعلامیه‌ها مفهوم شهروند به وجود می‌آید. در قوانین اساسی سوئد نیز مفهوم شهروند به روشنی تعریف و تبیین شده ،فراتر از این برپایه این قوانین تفکیک قوا و به ویژه استقلال نهاده قضایی تثبیت شده است.
در انقلاب مشروطه ایران، موازنه‌ی قوایی وجود داشت بین آزادیخواهان و متشرعین، با توجه به این که دو یا سه تا از این مراجع هم (آیت‌الله بهبهانی و آیت‌الله طباطبایی) موافق مشروطیت بودند بدون این که بگویند منظورشان از مشروطیت چیست. و این به دلیل موازنه‌ی قوایی بوده که بین روحانیان و سلطنت وجود داشت که نمونه‌اش را در دوران سلطنت ناصرالدین شاه و در رابطه با موضوع تنباکو قابل مشاهده است. بنابراین حتی اگر قانون اساسی بلژیک را اساس قرار دادند اما تلفیقی به وجود آوردند که عملا حق حاکمیت ملی را زیر سیطره‌ی پنج روحانی که در مجلس بودند قرار داد.(!)
تعریف قانون اساسی و تعریف حقوق شهروندان در قانون،یکی از وظایف حکومت در قانونی که دارای ضمانت اجراست، و نیز ترتیب وراثت بر قانونی که حتی برای قدرت لازم‌الاجراست، مربوط به مدرنیته است.اما این مسئله برای جمهوری اسلامی در ایران یک موضوع وارداتی است. 
دموکراسی بدون دموکرات
پس از پيروزي انقلاب مشروطه يکي از دغدغه هاي روحانيت و مردم، اداره کشور بر اساس قوانين و مقررات اسلامي بود.در این مورد اشاره داریم به اصل دوم قانون اساسی مشروطه اصل دوم متمم قانون اساسی معروف به اصل طراز هیچ‌گاه در تاریخ ایران اجرا نشد؛ چنان‌که در جریان بحران 1342 یکی از درخواست‌های خمینی و اطرافیانش این بود که اصل دوم متمم قانون اساسی اجرا شود.
اصل دوم متمم قانون اساسی می‌گوید :«.... رسماً مقرر است در هر عصری از اعصار، هیاتی که کمتر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فقهای متدین که مطلع از مقتضیات زمان هم باشند به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه، اسامی بیست نفر از علما که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند، پنج نفر از آن‌ها را یا بیشتر به مقتضای عصر، اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده به سمت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلس عنوان می‌شود به دقت مذاکره و غور رسی نموده. هریک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح یا رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علما در این باب مطاع و متبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجت عصر عجل الله فرجه تغییر پذیر نخواهد بود…» در واقع در انقلاب مشروطه روحانیت نقش گسترده ای داشته. میرزای نائینی کتاب «تنزیه‌الامه» را می‌نویسد و برای نخستین بار اسلام سیاسی را در تضاد با شاه مطرح می‌کند،علما نقشی استثنائی در انقلاب مشروطه پیدا می‌کنند و سهم می‌خواهند.  پرسش این است که چرا قسمت‌هایی از آن قانون اساسی را از همان ابتدا، به ویژه در دوران رضا شاه، مجبور به حذف شدند. برای نمونه در مبحث قوه‌ی قضاییه، می‌گوید قوه‌ی قضاییه عبارت است از محاکم عرفی و شرعی. مگر ممکن است در یک قوه‌ی قضاییه از یک سو روحانیان قضاوت کنند و از طرف دیگر سایرین. نیروهای اجتماعی جدید رشد نکرده بودند، خلأیی وجود داشت و تنها  نهاد روحانیت در آن نیرومند بود، و بخشی از آن روحانیتِ ایدئولوژی‌زده خود را جانشین امام زمان می‌دید وبرای خود مأموریت نجات تاریخی قائل بود، حاکمیت را به دست گرفت.
علمای مشروطه بی‌جهت طرفدار مشروطه نبودند، بل، سهم می‌خواستند. و این دقیقا در سال 58تکرار می‌شود. یعنی روحانیتِ دوره مشروطه کاری به نظریه‌ی ولایت فقیه ندارد اما از قدرت سهم می‌خواهد به ویژه در مبحث عدلیه.  به همین جهت در زمان تنظیم متمم قانون اساسی، عدلیه را دو قسمت می‌کنند: محاکم عرفی، که تنها باید در امور سیاسی رسیدگی کند، و محاکم شرعی. از این مهمتر، درباره‌ی حقوق شهروندی در اصل هشتم قانون اساسی مشروطه می‌گوید:« اهالی ایران (حتی نمی‌گوید ملت ایران) در مقابل قانون دولتی برابرند،» یعنی در برابر قانون شرعی برابر نیستند. در حقیقت در قانون اساسی مشروطه جای پای اسلام و مذهب وجود دارد. و این تنها در آن موازنه‌ی قوا به دلیل فشاری است که روحانیان وارد می‌آورند تا مذهب و نقش روحانیت را در قانون اساسی تثبیت کنند.
مشخصه‌ی عمده‌ی زندگی قانونگذاری ایران از مشروطه تا به حال، به ویژه در ام‌القوانینش که قانون اساسی باشد، این است که از ابتدا قانونی نوشته‌اند که گویا بناست اجرا نشود. برای نمونه حقوق سلطنت را در نظر بگیرید. قانون مشروطه گفته بود سلطنت الی‌الابد در خاندان قاجار باشد، اما مجلس مؤسسان دیگری آوردند و گفتند سلطنت الی‌الابد در خاندان پهلوی باشد. در خاندان پهلوی پیش‌بینی کردند و 1348 درمتمم اضافه کردند:« که در صورتی که اعلیحضرت نبودند یا نتوانستند، علیاحضرت شهبانو نایب‌السلطنه هستند.» اما در سال 1357بحران شد، در آنجا روح الله خمینی دستور کار دولت موقت را مشخص کرد: «اول برگزاری رفراندوم، دوم تشکیل مجلس مؤسسان، سوم انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات مجلس شورای ملی. این نخستین سندی است که ایشان به ملت ایران داد ومهدی بازرگان را مأمور اجرای آن نمود و نه مطهری یا بهشتی را. یعنی بازکوشید با اپوزیسیون دوران شاه مماشات کند.
از این بیش از کلمه‌ی جمهوری تا قوه‌ی قانونگذاری، نه قوه‌ی قانونگذاری‌اش، قوه‌ی قانونگذاری است به دلیل وجود شورای نگهبان و نه قوه‌ی مجریه‌اش،زیرا کسی که منتخب مردم می‌شود باید ابتدا حکم انتصابش را رهبر یا ولی فقیه بدهد، اختیاراتش اساسا اختیارات اجرایی نیست و قوه‌ی قضاییه‌اش هم تماما در اختیار رهبر است. و بنابراین پوسته را گرفته‌اند و محتوا را خالی کرده‌اند.اما از همه مهم‌تر این که بزرگترین توهین به مفهوم جمهوریت و حاکمیت ملی همانا اشاره به ظهور یا سقوط نهادی به نام امام زمان است و اساسا به این قانون اساسی جنبه‌ی الی‌الابد داده‌اند. تغییر این قانون اساسی پروسه‌ای دارد که در اختیار یک فرد است، کسی که تمام اختیارات را دارد یعنی ولی فقیه. اما خود آن ولی فقیه هم در چند مورد نمی‌تواند کاری کند بنابراین تا قیامت این قانون اساسی باید باقی بماند. مشکلات موجود در قانون اساسی کدام است؟ دین رسمی، اسلام و مذهب شیعه‌ی اثنی‌عشری؛ مسئله‌ی ولایت مطلقه‌ی فقیه. روح الله خمینی در نخستین نطق اش در گورستان بهشت‌زهرا، مرجعی تاریخی داد و گفت:« فرض کنیم این قانون اساسی مشروطیت را پدرانمان برای ما نوشته‌اند، خُب آنها چه وکالتی از طرف ما داشتند که برای ما قانون بنویسند؟ » قانون اساسی کنونی در ایران به نحوی تدوین شده، که نسل‌های آینده هم نمی‌توانند این قانون اساسی را تغییر دهند. در حقیقت مشکل اساسی همانا ولایت مطلقه‌ی فقیه است.  بنابراین، این قانون اساسی قابل اصلاح نیست و در آینده‌ی ایران تدوین یک قانون اساسی نوین ضروری است.
براین مبنا کشور ما با آن سابقه‌ی تاریخی و قدرت قاهره‌ای که دارد نیازمند متن قانون اساسی است که در آن حقوق شهروندان مشخص شده باشد. برای حقوق شهروندان اکنون حداقلی  وجود دارد که آن به عنوان حداقل مبنای اتیک و ارزشی جهانی قابل پذیرش است.  اصول مربوط به اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر بوده که به دلایل مختلف ما نسبت به اینپیمان نامه متعهد بوده و آن را امضاء کرده‌ایم. در این قانون آزادی دین، وجدان، بیان و غیره وجود دارد. این متن باید صریح و روشننوشته و مشخص شود که نه تنها ملت ایران بل، ملت‌های دیگر دنیا می‌توانند خود را به نحوی با ارزش‌های تازه ای که ملاک اصلی همبستگی ملی‌اند هماهنگ کنند که عمده‌ترین آنها همین مواد اعلامیه‌ی حقوق بشر هستند و قوانینی که تناسب قدرت را به نحوی تنظیم کند که این مواد بتوانند جاری و ساری شوند و نه سابقه‌ی فرّ ایزدی ونظیر اینها. همه‌ی امپراتوری‌‌ها در طول تاریخ زوال می‌پذیرند، آن امپراتور و آن ملتی می‌تواند دوام پیدا کند که خودش را متناسب با زمان تاریخی و متناسب با عناصری که می‌تواند همبستگی‌اش را به روز کرده و پذیرفته و مشروعیت بدهد وفق بدهد. امروز مشروعیت‌ها دیگر از آسمان نمی‌آیند، بل، مشروعیت زمینی هستند از تفاهم مردم با یکدیگرمی‌آیند. براین اساس باید به سمت سیستم حقوقی، سیستم حقوقی مکتوب پیش رویم.
در حقیقت ویژگی قانون اساسی آینده باید این امر باشد که قدرت امری الهی و لاهوتی نیست، قدرت امری زمینی و متعلق به مردم است. در تاریخ استقرار دموکراسی در جوامع مذهبی مختلف ما نخستین نیستیم، در زمانی دموکرات‌ها توانسته‌اند دموکراسی را مستقر کنند که به عنوان، دشمنِ مذهب نبودند بل، مذهب و ایمان‌داران را متقاعد نمودند که بهترین راه شکوفا کردن خود پذیرفتن و تفکیک فضای عمومی و فضای قانون، بنابراین، ملاحظات آن فضای قانونی، و فضای ایمانی است. 
فرجام سخن 
تعادل در جوامعی است که توانسته، آستانه تحمل باورمندان را به حدی برسانند که باورمندان مختلف با هم همزیستی داشته باشند بدون این که کوچکترین آسیبی به انسجام و همبستگی اجتماعی‌اشان وارد بیاید.در این جوامع وقتی لائیسیته را تعریف می‌کنند می‌گویند یکی از وظایف دولت لائیک تأمین آزادی مذهب است، اما نمی‌گوید کدام مذهب. در بسیاری از این کشورها به ویژه اروپای شمالی، مذاهب رسمی وجود دارد، و نه یک مذهب. در تمام این کشورها اصل آزادی دین به رسمیت شناخته شده است با این قید که آزادی دین ایجاب می‌کند که نه برای پیوستن به دین، اجباری وجود دارد و نه برای خروج از آن مجازات.  در آینده‌یایران قدرمتیقن این مسائل رعایت خواهد شد.  کشور ایران از سال 1345عضو دو کنوانسیون بزرگ بین‌المللی است،پیمان بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و  بین‌المللی حقوق اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی(1966). این پیمانها به موجب ماده‌ی 9 قانون مدنی زمان رضا شاه، قانون است. ما باید در صدر قانون اساسی ایران فردا بگوییم دولت ایران التزام خودش را به این دو پیمان اعلام کرده و کوشش و تلاش در این جهت خواهد بود که این حقوق و آزادی‌ها برای مردم ایران تأمین شود. و در ورای همه‌ی این‌ها آن چیزی که در  دولت‌های حقوق‌مدار (rule of law) نقش دارد «قوه‌ی قضاییه‌ی مستقل» است. زیرا این قوه است که باید سراغ دولت برود و بگوید چرا مامورانت به این حقوق و آزادی‌های مردم تجاوز کردند. اگر این اقدام صورت نگیرد،و اگر قانون اساسیِ نوینی تدوین نماییم بدون ایجادنهادی که ناظر بر حقوق مردم باشد و بتواند دولت را مورد مؤاخذه قرار داده و محکوم کند، تا برقراری حکومت حقوق‌مدار و دموکراسی در ایرانِ آینده راه درازی خواهد بود.
بنابر آنچه پیشتر گفته شد، نکات یاد شده در بالا برای تدوین قانون اساسی در آینده‌ی ایران ضروری است، و ضمن این که به این نتیجه رسیده ایم که قانون اساسی کنونی ولایت فقیه خودش خود را کاملاً از بین برده است.. جمله‌ی مهم علی خامنه‌ای زمان تعیین شدن به عنوان ولی‌فقیه که می‌گوید «به حال این نظام اسلامی باید گریست» شاید از جملات نادر ایشان باشد که کاملاً درست است. از دیگرنکات برجسته در قانون اساسی ایران آینده، با توجه به  بحران‌های عظیمی که جامعه‌ی ایران با آن روبه‌رو است، مانند بحران رشد اقتصادی و بحران محیط زیست، همگی جز با توزیع کردن امور مربوط به اداره‌ی کشور و تمرکززدایی از آن است. همچنین در صدر قانون اساسی باید مسئله‌ی پیمانها مطرح شود، در پیمان حقوق فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی به مسئله‌ی ترکیب‌های قومی، اتنیکی، و مسئله‌ی زبان و فرهنگشان کاملاً اشاره شود. یقینا در ساختار آینده باید یک ساختار غیر متمرکز وجود داشته باشد، و عنوان شهروندی (شهروند یعنی کسی که از حقوق سیاسی و اجتماعی برخوردار است) واقعیت داشته باشد و نه این که تنها یک عنوان باشد. حقوق شهروندی یعنی این که مردم ایران فارغ از عقیده و مذهب و جنسیت و وابستگی قومی‌شان حقوق برابر داشته باشند. و پیش‌شرط آن ایجاد یک دولت غیرمتمرکز است. اگر اقتدار مردمی مطلق و نامحدود است، مردم خود، قدرتی بسیار نامحدود تر دارند چون بهتر به قدرت خود اعتماد می کنند. 
نیره انصاری،حقوق دان، متخصص حقوق بین الملل و کوشنده حقوق بشر
18،7،2022



منبع:پژواک ایران


فهرست مطالب نیره انصاری در سایت پژواک ایران 

*تعریف حقوقی وقف  [2024 Nov] 
*تواب، شکنجه گر بازتولید شده!  [2024 Oct] 
*بررسی جایگاه حقوق بشر در دستگاه قضایی ایران  [2024 Sep] 
* پولشویی، جرم یقه سفیدها!  [2024 Aug] 
*اعدام بس است! عدم وجود حاکمیت قانون و جنایات علیه بشریت در ایران  [2024 Aug] 
*مزاحمت تلفنی یا ناامنی جامعه!  [2024 Jul] 
*استرداد مجرمین  [2024 Jul] 
*۲۶ ژوئن، روز جهانی حمایت از قربانیان شکنجه  [2024 Jul] 
*بیستم ژوئن، جرم سیاسی و همبستگی با پناهندگان  [2024 Jun] 
*خصلت زنانه‌ی فقر!  [2024 May] 
*اول ماه مای روز جهانی کارگر و تولید و باز تولید سرکوبهای حقوقی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی زنان در ایران  [2024 May] 
*از آپارتاید نژادی تا آپارتاید جنسیتی  [2024 Apr] 
*رویکردهای نژادپرستانه منشا بروز جنگ‌های زیادی در طول تاریخ بشریت بوده است  [2024 Mar] 
*حکم شلاق و رنجی که از «درد شمشیر بدتر»است!  [2024 Feb] 
*روز بین المللی مبارزه با ناقص سازی جنسی زنان  [2024 Feb] 
*جایگاه اقلیت‌ها از منظر حقوق بین الملل  [2023 Dec] 
*دادگاه استیناف/تجديدنظر در سوئد حكم حبس ابدِ حميد نوري عباسي را اِبرام و تاييد نمود!  [2023 Dec] 
*دهم دسامبر روز جهانی حقوق بشر و زنانه شدنِ مهاجرت/پناهندگی  [2023 Dec] 
*از ترک مخاصمه تا قرارداد صلح  [2023 Dec] 
*روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2023 Dec] 
*حق مسکن در قوانین ایران چگونه تعریف شده است؟  [2023 Oct] 
*10 اکتبر روز جهانی مبارزه علیه مجازات مرگ/اعدام  [2023 Oct] 
*زن از حیات برهنه تا ترازملی  [2023 Oct] 
* در دفاع از استقلال کانون وکلا و وکلای دادگستری در مقابل دخالتهای مجلس و قوه قضاییه رژیم اسلامی  [2023 Aug] 
*لايحه عفاف و حجاب؛ عاملى براى گسترش سركوب و خشونت در جامعه  [2023 Aug] 
* استعمار فرانو، نارسمیت بخشی به تمامیت ارضی!  [2023 Jul] 
*جرم سب النبی، تسلیم و مطیع یا عقلانیت انتقادی؟  [2023 Jun] 
*ارشاد و امنیت اخلاقی چه نسبتی با گردن شکستن دارد ؟  [2023 Jun] 
* آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی /میدانی لُمپنیسم  [2023 Jun] 
*شیوع ایدز در میان کودکان کار و خیابان در ایران اسلامی  [2023 Jun] 
*مجازات اعدام در نظام‌های قضایی معیوب!  [2023 May] 
*منت «عفو رهبری» بر سر معترضان آزاد شده!  [2023 Apr] 
*زنان محل اقتدار یک نظام  [2023 Apr] 
*از منشور مهسا تا شورای حقوق دانان  [2023 Mar] 
*قانون اساسی چه نسبتی با فلسفه سیاسی دارد؟  [2023 Mar] 
* دعوت از جامعه نخبگانی هسته نخبگانی زن، زندگی، آزادی  [2023 Mar] 
*از اعدام تا انقلاب حق  [2023 Mar] 
*کنفرانس امنیتی مونیخ و تبعات آن بر جنبش «زن، زندگی، آزادی»  [2023 Feb] 
*تحریم سپاه پاسداران انقلاب «اسلامی» در قوانین بین الملل  [2023 Jan] 
*اعدام یا قتل حکومتی!  [2022 Dec] 
*امنیت از منظر حقوق بین الملل  [2022 Dec] 
*از شهروند خبرنگار تا نشست ویژه شورای حقوق بشر سازمان ملل   [2022 Nov] 
*كودك سرباز، اُبژه اى مؤمنان و نظام؛ مغاير با حقوق كودك  [2022 Nov] 
*حمله نیروهای سرکوبگر به وکلای دادگستری  [2022 Oct] 
*قتل دولتی و سیستماتیک «مهسا/ژینا امینی» آستانه «پیکِ» خشم جامعه  [2022 Sep] 
*تبعیض ناروا و فقر«هلوکاست بی صدا» در سیستان و بلوچستان!  [2022 Sep] 
*30 آگوست روز جهانی ناپدیدشدگان قهری  [2022 Sep] 
*مرگ معطوف شخص است و نه ساختار!   [2022 Aug] 
*اختلاس یا جرم یقه سفیدها در صندوقهای بازنشستگی  [2022 Aug] 
*آیا قانون اساسی مشروطه،قانونی مدرن بود؟   [2022 Aug] 
*مجتمع متروپل آبادان / جان شهروندان هزینه شهرداری‌ها   [2022 Jul] 
* لایحه حمایت از ماموران نظامی یا هراس از قدرت مردم؟!  [2022 Jun] 
*کودکانِ زنانِ محبوس و بازتولید مجرمان  [2022 Jun] 
*سیاست گرسنه سازیِ نظام اسلامی، خیزش دوباره دلاوران ایران  [2022 May] 
*اول ماه مه روز بین‌المللی کارگر   [2022 May] 
*یک بام و دو هوا در سوئد و مکتب کپنهاگ  [2022 Apr] 
*حکایت خود ببُری، خود بدوزی، خود بپوشانی   [2022 Apr] 
*پاشیدن اسپری فلفل به صورت زنان یا جامعه؟!  [2022 Mar] 
*محاکمه حمیدنوری/عباسی، وارونه گویی و ادعاهای کاظم غریب آبادی  [2022 Mar] 
*تجاوزروسیه به اوکراین، پرتابه ها، سلاح ها  [2022 Mar] 
*«حق مرخصیِ زندانیان»  [2022 Feb] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2022 Feb] 
*از کاپیتولاسیون تا تاسیس کنسولگری چین در بندرعباس   [2022 Jan] 
*مکانیسم های حقوقی جدید آب و محیط زیست در حکمرانی های جدید   [2022 Jan] 
*فمیسید و نقض حقوق بشر در ایران در 2021   [2021 Dec] 
*حقابه از شیخ بهایی، گلوله های ساچمه ای تا حکمرانی مطلوب   [2021 Dec] 
*قانون افزایش جمعیت یا بارداری اجباری!   [2021 Nov] 
*چرا مردان/همسران قاتل مجازات نمی شوند؟  [2021 Nov] 
*قسامه، حکمی مرگبار در نظام قضایی ناکارآمد ایران   [2021 Nov] 
*بی کیفرمانی، اصل صلاحیت قضایی، ناقضان حقوق بشر در ایران، حمید نوری/عباسی، وجدان حقوقیِ جهانی  [2021 Nov] 
*وندالیسم،Vandalism، حکومت اسلامی و آرامگاه کوروش  [2021 Oct] 
*وکیل بدون حق!   [2021 Oct] 
* (۱۷ اکتبر) روز جهانی مبارزه با فقر و گرسنگی ! یا هولوکاست بی‌صدا  [2021 Oct] 
* مقایسه نظریه های حقوقی احمد کسروی در هشتاد سال پیش با قوانین امروز در ایران   [2021 Oct] 
*روزجهانی کودک( ۸ اکتبر) و کودک فروشی در ایران!   [2021 Oct] 
*آدم ربایی و جرایم مشابهِ برون مرز  [2021 Sep] 
*حقوق متهمین/ محکومان بیمار   [2021 Sep] 
*«هک کردنِ دوربین های زندان اوین ابتذال شر!»   [2021 Aug] 
*از تحلیف ابراهیم رئیسی تا محاکمه حمید نوری در سوئد   [2021 Aug] 
*«مرزبانی فضای مجازی» یا «ساختارِاستمرارِآزادی ستیزی»!   [2021 Jul] 
*قیام تشنگان آزادی!   [2021 Jul] 
*گرداندن متهمان در خیابان؛ قوانین داخلی و اسناد بین المللی  [2021 Jul] 
*جایگاه قاضی در استانداردهای بین المللی   [2021 Jun] 
*۲۶ ژوئن، روز جهانی حمایت از قربانیان شکنجه  آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/ حقوقی  [2021 Jun] 
*سقوط دولت استفان لوون در سوئد   [2021 Jun] 
*حکومت هیچ نیست، مگر دستیار حکمران/مردم   [2021 Jun] 
*تعارض بین عقلانیت مجلس و شورای نگهبان/ انتصابات  [2021 Jun] 
*فقد قوانین حمایتی از محیط بانان در ایران   [2021 May] 
*مسئولیت دولتها نسبت به بحران در خاورمیانه!   [2021 May] 
*شورای نگهبان و حیطه قانون گذاری  [2021 May] 
*اول ماه می روز جهانی کارگر  [2021 May] 
*سازمان دول یا سازمان ملل؟  [2021 Apr] 
*حاکمیت قانون اساسی و چه باید کرد   [2021 Apr] 
*تحلیلی بر چگونگی تنظیم و تصویب قانون اساسی جمهوری اسلامی و ایرادهای وارده بر آن   [2021 Apr] 
*اخراج کودکان متولد در سوئد  [2021 Apr] 
*قرارداد 25 ساله نظام اسلامی با چین و کشتی های صیادی ترال نابودی صیادان نوار جنوب ایران!   [2021 Apr] 
*شکنجه در ایران: بررسی حقوقی و  بهداشتی  [2021 Mar] 
*نقدي بر مقاله «قانون اساسي خواهان دموكرات» به قلم جناب عبدالحميد وحيدي، حقوق دان و وكيل دادگستريِ ايران و فرانسه!  [2021 Mar] 
* شکنجه و قوانین بین‌المللی   [2021 Mar] 
* بايكوت و ممنوعيت خريد و ورود واكسن كرونا توسط آرهبر جمهوري اسلامي!   [2021 Feb] 
*حقوق شهروندی و Statelessness در حقوق بین الملل  [2021 Feb] 
*نقدی بر مجازات های صلب و رجم در قوانین اسلامی و مقایسه آنها با استانداردهای حقوق بشری بین المللی  [2021 Jan] 
*قانون درباره ی موضوع استراق سمع/EAVESDROPPNING چه میگوید؟  [2021 Jan] 
*«لایحه صیانت، کرامت و تأمین امنیت بانوان در مقابل خشونت»  [2021 Jan] 
*بایکوت خرید و ورود واکسن توسط یک فرد سایکوپات و روانپریش   [2021 Jan] 
*جانشینی خامنه ای و جدال روحانی و مجلس  [2020 Dec] 
*گروگانگیری در حقوق بین‌الملل فصل پایانی [2020 Dec] 
* روز جهانی معلولان(3 دسامبر) و مشکلات زنان معلول  [2020 Dec] 
*تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری  ۲۵ نوامبر روز جهانی خشونت علیه زنان  [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید! آبان 98   [2020 Nov] 
*سیاست انکار و تهدید!  [2020 Nov] 
*نظام انتخاباتی در امریکا، دموکراسی یا الیگارشی؟   [2020 Nov] 
*«حق» مقدم بر «اصل» مناقشه ارمنستان و آذربایجان   [2020 Nov] 
* تروریسم وطنی و قرارداد بارسلونا(1995)  [2020 Oct] 
*(FIDH) ائتلاف جهانی علیه مجازات اعدام (WCADP)  [2020 Oct] 
*«دولت یعنی ما»!   [2020 Sep] 
*روشن‌فکر حقوق دان، انقلاب حقوقی و تدوین قانون اساسی نوین فصل پایانی  [2020 Sep] 
* حقوق دان روشن‌فکر، قتل نویدافکاری و انقلاب حقوقی! فصل دوم   [2020 Sep] 
*«عدالت جنسیتی» مدل خانم معصومه ابتکار!   [2020 Sep] 
*از قربانیان نرون تا جلادان اسلامی در ایران!   [2020 Sep] 
*حقوق دان روشنفکرو روشن‌فکر حقوق دان بخش نخست   [2020 Sep] 
*تعرض جنسی جرم ست!   [2020 Sep] 
*رد تحریم تسلیحاتی نظام فقاهتی ومکانیسم ماشه!   [2020 Aug] 
*منافع ملی و ممنوعیت هر نوع تجاوز به منابع طبیعی  [2020 Aug] 
*نافرمانی مدنی و ارتش مردمی   [2020 Jul] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی/حقوقی « منافع ملی؛ National Interest»  [2020 Jul] 
* از محفل های مطالعه تا ابهامات قتل اولوف پالمه دموکراسی  [2020 Jun] 
*جرم سیاسی و بیستم ژوئن،سی ام خرداد روزجهانی حمایت از زندانیان سیاسی  [2020 Jun] 
*پدرسالاری، زن کُشی!   [2020 Jun] 
*جنگلها پیش از ملتها و بیابانها پس از ملتها!  [2020 Jun] 
* نظام فقاهتی در ایران حامی قتل های خانوادگی!   [2020 Jun] 
*جنگ خاموش آب بین ایران و افغانستان آب در برابر مهاجران!  [2020 May] 
* روز جهانی کارگر، کارگر از قرون وسطا، کرونا ویروس و بیکاری زنان   [2020 May] 
*از تخلفات پزشکی تا گفتار وزیرامور خارجه آمریکا در مورد خلیج فارس  [2020 May] 
*حاکمیت جهانی، کرونایوروس و بیوتروریسم سفید!  [2020 Apr] 
*حاکمیت جهانی، کروناویروس و بیوتروریسم سفید!   [2020 Apr] 
*گلوبالیزیشن و حاکمیت دولت ها   [2020 Apr] 
*کرونا ویروس و مسئولیت حقوقی و... نظام فقاهتی در ایران  [2020 Apr] 
* روز جهانی رفع تبعیض نژادی(21 مارش) بخش پایانی   [2020 Mar] 
*روز جهانی رفع تبعیض نژادی (21 مارش)   [2020 Mar] 
*کرونا ویروس اسلامی و حق بر حیات و حق برسلامت  [2020 Mar] 
*قانون صنعت ملی شدن نفت   [2020 Mar] 
*روز جهانی زن، دیه [نا]برابر زن در حوادث از جمله سرنگونی هواپیما با شلیک موشک  [2020 Mar] 
*به مسلخ رفتن حق دفاع توسط نظام فقاهتی   [2020 Mar] 
*بایکوت انتخابات/ انتصابات اسفندماه (98)   [2020 Jan] 
*(24 ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2020 Jan] 
*«خطای انسانی» و دروغهای نماینده خدا!   [2020 Jan] 
*از خشونت و کشتار تا حکومت نظامی در ایران   [2020 Jan] 
*از رؤیای هلال شیعی تا شورای امنیت سازمان ملل متحد   [2020 Jan] 
*اینستکس ناکارآمد!   [2019 Dec] 
*شر اهریمنی یا موجود شیطانی آبان(1398)   [2019 Dec] 
* تقاضای حقوق دانان و وکلای خارج از ایران در خصوص ارجاع پرونده نقض حقوق بشر در ایران به «شورای امنیت   [2019 Dec] 
*دستور شلیک کور یا کشتار جمعی!  [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر واشرار نیستند! بخش پایانی   [2019 Dec] 
*معترضان اغتشاشگر و اشرار نیستند  [2019 Dec] 
*اصل صلاحيت قضاییِ جهاني « اجرای عدالت»!   [2019 Nov] 
* قتل عام ارامنه و گذار از عصر کهن به عصر جدید!   [2019 Nov] 
*اندیشه های نوین کوروش بزرگ در پارگراف هایی از منشور   [2019 Oct] 
*بمب فسفری، آتش بس و ژینوساید نوین!   [2019 Oct] 
*آوارگی کردهای روژاوا و حمله نظامی ترکیه به این منطقه  [2019 Oct] 
*وارداتِ چمدانی دارو به ایران!‏   [2019 Oct] 
*10اکتبر2019 روز بین المللی ضد مجازات اعدام و گندیدگی در قانون  [2019 Oct] 
*آشنایی با اصطلاحات حقوقی و سیاسی سوسیالیسم و کمونیسم   [2019 Sep] 
*از گرسنگی ایرانیان تا قرارداد2016 ح.ا و چین ‏   [2019 Sep] 
*جدال بر سر ثروت یا دعوای طلبگی!‏   [2019 Aug] 
*تعظیم دولتمردان سوئدی به اسلامگرایان!   [2019 Aug] 
*پیش گفتاری، در راستای طرح پیشنهادی دو نهاد نظارت بر قانون اساسی و دادگاه عالی قانون اساسی  [2019 Aug] 
*قانون در ایران، مرگِ زندگی است! و تجاوز به « حق دفاع از ملت»  [2019 Aug] 
*حیثیت و پول (90) ساله پَر!‏   [2019 Aug] 
* تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل و تهدید آمریکا توسط حسن روحانی!  [2019 Jul] 
* جادو و اهل هوا و قانون  [2019 Jul] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه  [2019 Jul] 
*اهدای اعضای محکومان به اعدام الگو برداری از چین   [2019 Jul] 
*دیه برابر زن و مرد   [2019 Jul] 
* خطر جنگ و نقش حقوق بین الملل در حل منازعات بین‌المللی   [2019 Jun] 
*رد لایحه اصلاح قانون تعیین تکلیف تابعیت فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مرد خارجی توسط شورای نگهبان  [2019 Jun] 
*(20 ژوئن)، یادروز جهانی پناهندگان وهمبستگی با پناهجویان  [2019 Jun] 
*عدم تفکیک جرائم در زندانها و قتل زندانیان سیاسی   [2019 Jun] 
*بررسی جرم اسیدپاشی از نگاه فقه و قانون و قانون عدم ممنوعیت خرید و فروش آن   [2019 Jun] 
*از بی حقوق کارگران اقلیت دینی، ظلم بر وکلا تا روز جهانی محیط زیست ‏  [2019 Jun] 
*قاتل خودی بهره مند از وکیل گزینشی! کارگر وآموزگار اما فاقد حقوق!   [2019 May] 
*اظهارات مشاوررئیس جمهور ترکیه و پیوند آن با کنفرانس یالتا!  [2019 May] 
*حضور نیروهای نظامی آمریکا در خلیج فارس و دروغ [آقا] ی خامنه ای   [2019 May] 
*از متحدانِ جنگ نیابتی تا بن‌بست جمهوری اسلامی  [2019 May] 
*پیکاسو و اثری ضدجنگ!  [2019 May] 
*خشونت و ترور و گسترش حاکمیت خدا!   [2019 May] 
* بازداشت و محکومیت جولیان آسانژ در لندن و حقوق خبرنگاران  [2019 May] 
*(۱مای) روز جهانی کارگر از قرون وسطا، تا دستمزد کارگران در سال ۹۸  [2019 May] 
*سپاه تروریست معاهده وستفالیا مرگ امپراتوری مقدس   [2019 Apr] 
*مرمت کلیسای نتردام در پاریس و واگذاری غار علیصدر در همدان   [2019 Apr] 
*پُتکِ امنیت و مصلحتِ نظام یا اِشغالِ نظامی و قانون اساسی  [2019 Apr] 
*بیماری‌های عفونی پس لرزه های سیل  ورود نیروهای تروریستی حشدالشعبی و فاطمیون در ایران [2019 Apr] 
*از تسلط سپاه بر اقتصاد ایران تا قرار گرفتن در لیست تروریستی آمریکا  [2019 Apr] 
*حکایت «خود ببری، خود بدوزی، خود بپوشانی» و انفجار مین ها در مناطق سیل زده!  [2019 Apr] 
*تقارن12فروردین 1358جمهوری اسلامی‎ با روزکشتار ایرانیان( دوره هخامنشیان) توسط قوم یهود   [2019 Apr] 
* سیل ویرانگر در استان گلستان و فساد و سوء مدیریت نظام اهریمن  [2019 Mar] 
*از ملی شدن صنعت نفت توسط دکتر محمد مصدق تا جدال در نامگذاری خیابانها   [2019 Mar] 
*عدالتِ سربدار!   [2019 Mar] 
*نقدی بر مقاله:«قیم صغار...!»به قلم آقای محمدرضا روحانی، وکیل محترم دادگستری به مناسبت (8) مارش روز جهانی زن [2019 Mar] 
*عروسان داعشی، چالشی تازه برای اروپا و امریکا   [2019 Mar] 
*تجاوز به حق دفاع از (۱۳۵۸) تاکنون  [2019 Feb] 
*اعدام جوان دچار اختلال عقلی ‏   [2019 Feb] 
* بحث بر سر رد لوایح قانون مبارزه با پولشویی و حمایت از تروریسم در مجمع تشخیص مصلحت نظام  [2019 Feb] 
*از اعتراضات در زندان قرچک ورامین تا عفو عمومی  [2019 Feb] 
*‏(۲۴ ژانویه) روز جهانی وکلای در خطر   [2019 Jan] 
*از کنفرانس یالتا در جنگ دوم جهانی تا کنفرانس ورشو  [2019 Jan] 
*دو شورای نگهبان   [2019 Jan] 
*تفسیر مواد اعلامیه جهانگستر حقوق بشر  [2019 Jan] 
*مخالفت با رد لایحه ممنوعیت ازدواج کودکان  [2019 Jan] 
* ازچرایی خشونت بر زنان در فقه تا لایحه تأمین امنیت زنان در برابر خشونت   [2018 Dec] 
*تفسیر ماده ۱۸ اعلامیه جهانی حقوق بشر  [2018 Dec] 
* به مناسبت (10) دسامبر روز جهانی حقوق بشر   [2018 Dec] 
*از تجاوز به عُنفِ زنان در جنگ در حقوق بین‌المللی کیفری تا نادیا مراد برنده جایزه نوبل صلح(2018)   [2018 Nov] 
*اعدام وحیدمظلومین و ایرادهای وارده ی قضایی در پرونده  [2018 Nov] 
*علت اصلی کمبود دارو، فساد دولتی واردات خودروهای لوکس و زین اسب است یا تحریم های امریکا؟ [2018 Nov] 
*از اشغال سفارت آمریکا تا دور دوم تحریم ها علیه جمهوری اسلامی   [2018 Nov] 
*از حقوق بشر کوروش تا حقوق بشر جمهوری استبدادی اسلامی   [2018 Nov] 
*از آزادی بیان تا قتل روزنامه نگاران در ایران و ترکیه  [2018 Oct] 
* ادعای پیروزی جمهوری اسلامی از حکم دادگاه لاهه!  [2018 Oct] 
*براندازی یا فروپاشی   [2018 Oct] 
*تروریسم در حقوق بین الملل‎ از فرقه حشاشین( حسن صباح) تا حمله مسلحانه در شهر اهواز   [2018 Sep] 
* ازمجازات اعدام در قرن هجدهم تا اعدام سه جوان کرد  [2018 Sep] 
*تاریخ پُر دست انداز فاشیسم! فاشسیم و راسیسم در آلمان بعد از جنگ جهانی دوم  [2018 Sep] 
* صنعت سکس از هندوستان تا مشهد (مقدس!)‏   [2018 Sep] 
*جان باختن فعالان محیط زیست در آتش سوزی مریوان و مسئولیت حقوقی و کیفری سپاه پاسداران   [2018 Sep] 
*قانون مبارزه با پولشویی(Financial Action Task Force )/FATF ومخالفت شورای نگهبان/ نظارت استصوابی   [2018 Aug] 
*فاجعه سینِما رکس آبادان جنایت علیه بشریت   [2018 Aug] 
* چگونگی الحاق دوباره بحرین به ایران   [2018 Aug] 
*نقش نظام مالی آمریکا بر جهان و تحریم های تازه علیه ایران   [2018 Aug] 
*شوراهای محلی شهری؛Local Goverment در حکومت سکولاردموکراتیک   [2018 Aug] 
* فرزند خواندگی و ازدواج سرپرست با فرزندخوانده در جمهوری اسلامی!   [2018 Aug] 
*تصویب قانون حمایت لایحه کودکان و نوجوانان و ایرادهای حقوقی وارده بر آن!‏   [2018 Jul] 
*تهدید آمریکا توسط حسن روحانی! و تهدید و توسل به زور از منظر حقوق بین الملل   [2018 Jul] 
* رژیم حقوقی دریای خزر وسهم مبهم ایران   [2018 Jul] 
*بحران آب در سیستان و بلوچستان و سیاست آبی افغانستان:آب در برابر مهاجران!  [2018 Jul] 
* بحران آب در جنوب ایران و قرارداد انتقال آب شیرین از ایران به کویت  [2018 Jul] 
*ِ باخت ِ نظام پاتریمونیال( پدرمیراثی) به خودش  [2018 Jul] 
*جرم سیاسی  [2018 Jun] 
* مرز آزادی بیان کجاست؟   [2018 Jun] 
*وکلای دولتی!‏ ‏  [2018 Jun] 
*‏از تجاوزجنسی به کودکان زیر سن قانونی (18) سال و پیوند آن سند2030 سازمان یونسکو ‏  تحلیلی حقوقی و فقهی در خصوص پرونده سعید طوسی  [2018 Jun] 
* نقش روشن‌فکر ونویسنده متعهد  [2018 Jun] 
*قانون اساسی، شهروند عصر جهانی  [2018 May] 
*از جداسازی و تقسیم بخش‌هایی از شهرستان کازرون تا مرگ صنعت نشر ‏در ایران   [2018 May] 
*قانون اوفک ‏  [2018 May] 
*‏ زمین‌های بایر و لم یزرع موسوم به اَنفال، شکستن سنگ مزارها و همچنین فروش نُخستین اقامتگاه ‏رضاشاه در تبعید ‏   [2018 May] 
*پیامدهای خروج آمریکا از برجام   [2018 May] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی ‏« پوپوليسم؛populism‏»‏ ‏  [2018 May] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده (بخش دوم)  [2018 Apr] 
*پیش نویس قانون اساسی ایران آینده  [2018 Apr] 
* خاورمیانه در سایه روابط بین الملل - نقش ایران و روسیه در بحران سوریه  [2018 Apr] 
*بررسی حقوقی اعدام بهمن ورمزیار  [2018 Apr] 
*وضعیت حقوقی سوریه از منظر حقوق بین الملل و مسئولیت مداخله دولت ها در این کشور  [2018 Apr] 
*تصویب قانون ازدواج با کودکان درکشور اروپایی سوئد!‏ ‏   [2018 Apr] 
*تدوین یک حکم شرعی «تعدد زوجات، چندهمسری و پولیگامی،Polygamy‏ در ‏پارلمان کشوراروپایی سوئد!‏  [2018 Apr] 
*بررسی ابعاد حقوقی رابطه همزیستی موسوم به ازدواج سفید در ایران  [2018 Apr] 
*امپراتوری هخامنشی و مدنیت و عدالت در اندیشه ی ایرانی   [2018 Apr] 
*کار فرهنگی و ادبیات علم ستیز« اقتصاد مال خر است»!   [2018 Mar] 
*وضعیت بحرانی آب و محیط زیست در ایران و عوامل عقب ماندگی انرژی پاک در ایران  [2018 Mar] 
*آزادی زن، آزادی جامعه!   [2018 Mar] 
*حاکمیت مذهب شیطان در ایران   [2018 Feb] 
* حق رای رأی؛ حق یا تکلیف؟ بخش نخست   [2018 Feb] 
*پیش‌زمینه ی قانون اساسی نوین سکولار دموکراتیک در ایران آینده   [2018 Feb] 
* فایده باوری، دموکراسی و رشد شخصیت انسان   [2018 Feb] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات حقوقی و سیاسی  [2018 Feb] 
*طراحی استمرار طلبان!‏  [2018 Feb] 
*ازحق رأی زنان انقلاب سفید تا رفع حجاب اجباری!‏ ‏  [2018 Jan] 
*حاکمیت قانون در برابر حکومت خودکامه بخش پایانی  [2018 Jan] 
*سوگندنامه بقراط و مسئولیت مدنی و کیفری پزشک ناظر قطع عضو!  [2018 Jan] 
*همانی جمهوری اسلامی با آلمان نازی!‏   [2018 Jan] 
*حق تعیین سرنوشت تجزیه طلبی نیست!‏   [2018 Jan] 
* تعارض اصولی از قانون اساسی با ولایت فقیه!‏   [2018 Jan] 
* بررسی جرائم «هاشمی شاهرودی عراقی» توسط دادستان کل آلمان!‏ ‏  [2018 Jan] 
*‏ تخریب اموال عمومی از منظر قانون تا نگرانی [آقا] ی روحانی!‏   [2018 Jan] 
*آشنایی با فرهنگ اصطلاحات سیاسی آزادی در سخنرانی فرانکلین دلانو روزولت  [2018 Jan] 
*از بی حقوقی مسیحیان تا لغو نمایندگی سپنتا نیکنام درجمهوری اسلامی!‏  [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها بخش پایانی قوانین و مجازات ها   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش چهارم   [2017 Dec] 
*رضاضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش سوم   [2017 Dec] 
*رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها! بخش دوم  [2017 Dec] 
*‏ ‏ رضا ضراب و دیگر یقه سفیدها!‏ بخش نخست  [2017 Dec]