هویت زدایی با نادیده گرفتن نام خلیج فارس
نیره انصاری
جای نام ها یا نام مكان ها دارای بار جغرافیایی و حقوقی اند كه برای شناخت مكان ها و آدرس دادن بكار می رود.
نام مكان ها دارای بار هویتی و فرهنگی نیز هستند كه زیست واكنونیتِ زندگی انسان را با گذشته پیوند می زنند و در واژه گزینی ها کوشش می شود نام های تاریخی انتخاب شود تا انتقال هویتی انجام گیرد.
نام جعلی و بی هویت خلیج عربی را نخستین بار انگلیسی ها، جمال عبدالناصر و زعمای عراق استفاده كردند و تا پیش از آن اثری از این واژه مجعول در متون وجود نداشته و در پشت این تحریف یك غرض ورزی و هدف سیاسی نهفته است.
حال آنکه نام‌های جغرافیایی بین‌المللی تغییرناپذیرند.
خلیج فارس دریای نیم بسته ای است كه از یك طرف به آبهای آزاد ارتباط دارد و در محدوده 23 تا 30 درجه عرض شمالی و 48 تا 56 درجه طول شرقی واقع شده است و طول ساحل آن از دهانه فاو تا بندرعباس 1375 كیلومتر می شود.
عمق آن به ندرت از 73 تا 2 دهم تا 91 و نیم متر تجاوز می كند و عمق متوسط آن بین 25 تا 35 كیلومتر است كه در دهانه تنگه هرمز به 100 متر می رسد و به همین دلیل تمام خلیج فارس تشكیل فلات قاره می دهد. قدیمی ترین كتبیه ی یافت شده در خصوص خلیج فارس به زمان آشوری ها باز می گردد كه از آن با عنوان «نارِرِتو» به معنای رود تلخ نام برده اند.
اما در زمان حفر كانال سوئز كتیبه از میان داریوش هخامنشی بدست می آید كه در آن از خلیج فارس با عنوان دریایی كه به پارس می رسد نام می برد.
خلیج فارس که در گذشته به دریای پارس مشهور بوده، دارای شرایط خاص زیست محیطی و طبیعی است و با دریاها و گستره های آبی دیگر تفاوت هاي زیادي دارد. به دلیل وجود همین تفاوت ها در دهه (1970) دفتر محیط زیست سازمان ملل متحد کنوانسیونی را به نام کنوانسیون کویت تصویب کرد تا کشورهاي ساحلي در حفاظت از محیط زیست این دریا حساس تر از گذشته عمل کنند و در جهت حفظ محیط زیست این دریا تلاش نمایند. در دهه هاي اخیر به دلیل مجموعه فعالیت های نامطلوب انساني در شکل های گوناگون محیط زیست خلیج فارس زیانها و خسارت های زیادي را محتمل شده است.
سالهاست بـه بهانه هـای مختلـف نـام خلیـج فـارس از سـوی برخـی کشـورهای عربی و سـایر منفعت طلبـان مـورد تحریـف قـرار می گیـرد. خلیـج فـارس جـدا از اهمیـت ژئوپلیتیـک و ژئواسـتراتژیک آن، بخـش اعظمـی از تاریـخ و حـوادث تاریخی کشـور ایران را بـه خود اختصاص می دهـد و جایـگاه آن در قـوام هویـت ملـی ایرانـی، جایگاه برجسـته ای اسـت. تعدیِ مـکانِ جغرافیایـی، درواقـع نوعی تجـاوز بـه هویت ایرانی محسـوب می شـود که خـود تهدیدی جـدی بـرای امنیـت و منافـع ملـی اسـت.
واژه ی امنیــت بــه عنــوان یــک مفهــوم عــام، تمامــي شــئونات و ابعــاد زندگــي انســان را در برمي گیــرد. درواقــع، امنیــت تضمین کننــده ی حیات و بقای انسان و موجودات زنده است.
یکـی از انـواع امنیـت، «امنیـت ملـی» اسـت کـه بـرای هـر دولـت ـ ملتـی از قداسـتی خـاص برای دسـتیابی به سـایر اهـداف ملـی و بین المللی همانند توسـعه ی ًبرخـوردار اسـت؛ زیرا که توسعه(سیاسـی، اقتصـادی، اجتماعـی و فرهنگی) قـدرت، اقتدار، ثبات، مشـروعیت و ... به نوعی در گرو حصـول امنیـت ملـی اسـت. در مقابـل، هـر نـوع اقـدام و حرکتی که سـبب مخدوش شـدن این اهـداف شـود، مخـل امنیت ملی تلقی می شـود.
از این بیش دریاهــا بــه عنــوان بخشــی از قلمــرو جغرافیایی هــر کشــور، نقشــی تعییــن کننــده در هویــت و امنیت ملــی آن کشــور ایفا می کنــد. منطقــه ی خلیــج فــارس بــا امکانــات اقتصادی و ژئوپلیتیــک شــگرفی کــه دارد، نمی توانــد نســبت بــه چالش هــای حیاتــی موازنه های قرن 21 ). نادیده انگاشــته شــود.
تفسـیر تغییر نـام خلیج فارس بـه مثابـه ی بحـران هویـت و امنیت ملی، شـامل ریشـه های بحـران و راه حل ها و راهکارهای مقابله با آن اسـت. براسـاس مقوله ی هسـته که خود برگرفته و انتزاع شـده از سـایر مقـولات عمـده ی ارائـه شده اسـت، افـراد در فضای مجـازی حتا تغییر نـام خلیج فـارس را به مثابه ی نوعـی بحـران هویـت و امنیت ملـی درک و ارزیابی می کنند؛ بدین معنا که آنـان تلاش بیگانگان بـرای تغییـر ایـن نـام را نوعی تجاوز به هویـت و امنیت خود می داننـد و برای دفـاع از آن، در پی شناسـایی عوامـل ایجـاد کننـده و راهکارهای مقابلـه و از بین برنده این امر هسـتند.
رژیم حقوقی خلیج فارس
رژیم های قلمرویی در خلیج فارس تأكيد بر قلمروهای دریایی و اعمال حاكميت بر آنها از سوی کشورهای تازه است. برای نخستين بارقانون راجع به تعیین حدود آبهایساحلی و منطقه نظارت درسال 1313. (1934) صورت گرفت. و ایران اقدام به اِعمال رژیم قلمرویی در دریای پارس كرد. در حقیقت قلمرو دریایی ایران در خليج فارس، تنگه هرمز و خليج عمان، از پست ترین حد جزر آب در ساحل تا شش مایل است.
جعل نام خليج فارس از منظر حقوق بين الملل عمومى
پس از انعقاد کنوانسیون حقوق دریاها و توجه به ماده (246) این کنوانسیون(1930، لاهه)، هر کشور ساحلی حق نام گذاری آبهای دریای سرزمینی و منطقه انحصاری اقتصادی خود را دارد. زیرا که این ماده از حق دولت ساحلی در اعمال صلاحیت اعم از حق قانونگذاری و مدیریت و اقدام در زمینه تحقیقات علمی در منطقه انحصاری اقتصادی و فلات قاره صحبت می کند. در تفسیری موسع این حق شامل حق «نامگذاری» نیز می‌شود.
گروه متخصصین سازمان ملل برای تاسيس اسامی جغرافیایی از سوی دبیرکل سازمان ملل متعاقب قطعنامه‌ای از شورای اقتصادی اجتماعی ایجاد شد. این کارگروه از سال (1967) تاکنون(25) اجلاس داشته است. بر اساس قواعد شکلی این کارگروه ، تصمیمات این نهاد لازم است به کنفرانس ملل متحد در خصوص استاندارد سازی اسامی جغرافیایی ارائه شود و در صورت تصویب کنفرانس برای تأیید نهایی به شورای اقتصادی اجتماعی ملل متحد ارسال شود.
بنابراین تصمیمات کارگروه جنبه توصیه‌ای دارد. تحقیقات کارگروه باید بر اساس دستاوردهای علمی و تولید داده‌های اسم شناسی مکان‌ها باشد. استانداردسازی بین‌المللی اسامی لازم است از طریق استاندارد سازی ملی صورت گیرد. رأی گیری در خصوص موضوعات ماهوی با رأی اکثریت نمایندگان مناطق جغرافیایی صورت می گیرد و در صورتی که چنین اکثریتی حاصل نشد پس از 15، دقیقه مشورت مجدداً رأی گیری می شود و در صورت شکست رأی، آن موضوع رد شده محسوب می شود.
در ادامه توجه به نكات ذيل در خصوص دلايل نام گذارى آبهاى جنوبى ايران حائز اهميت است:
نام خلیج فارس در کارگروه سازمان ملل برای اسامی جغرافیایی:
در بیست و سومین جلسه کارگروه اسامی جغرافیایی در (4 آوریل 2006)، شصت و یکمین گزارش خود را به اعتبار تاریخی، جغرافیایی و حقوقی نام خلیج فارس اختصاص داد. این گروه در بخشی از گزارش خود بیان می کند که حتی اگر جغرافی دانان گذشته نام خلیج فارس را برای این خلیج انتخاب نکرده بودند، بهترین نام برای این خلیج همان نام ایران (پرشیا) بر این خلیج بوده است ، زیرا که ایران بیشترین مرز را با این خلیج دارد و با جمعیتی حدود(80)میلیون ، کشوری است که در میان کشورهای ساحلی خلیج بیشترین جمعیت را داراست.
این گزارش اعلام می دارد «در طول قرون، حداقل (2500) سال که بخش عمده‌ای از آن در زمان امپراطوری فارس بوده است، هیچگاه میان تاریخ دانان و نویسندگان در خصوص یک نام در خاورمیانه چنین اتفاق نظری وجود نداشته است». این گروه با اشاره به تاریخ‌نگاران و نقشه‌هایی از گذشته به ذکر نام خلیج فارس در اسناد معتبر اقرار می‌کند. این گزارش با تفکیک میان سه دوره باستان، اسلامی و هژمونی پرتغال در خلیج فارس بیان می کند که در زمان حضور پرتغال در این خلیج 50،نقشه و نامه تبادل شد که این منطقه با این نامها ذکر شده بود:
Persio-Persiski Zaliv, Persischer Golf, Pars Sea, Bahre Fars, Perza obol, Persiste Habbugt.
در سالهای(1507تا1960 تعداد (10) موافقتنامه میان کشورهایی چون کویت، عربستان، عثمانی، عمان و امارات به زبانهای عربی و انگلیسی منعقد شد که در آنها از نام خلیج فارس استفاده شده است. سازمانهای بین‌المللی نیز در استفاده صحیح از نام خلیج فارس نقش داشته اند. برای نمونه (14) یادداشت دبیرکل ملل متحد در پاسخ و درخواست ایران برای استفاده درست از این نام در انتشارات و اسناد سازمان ملل و نهادهای وابسته قابل ذکرند. این گزارش در پایان از شورای اقتصادی اجتماعی ملل متحد می‌خواهد تا بر استفاده از نام خلیج فارس تأکید نماید.
نام خليج فارس در ساير اسناد بين المللى:
افزون بر اندراج نام خلیج فارس در سایت رسمی سازمان ملل متحد، دیوان بین‌المللی دادگستری، نیز در قضیه سکوهای نفتی همچون لوایح جمهوری اسلامی در ایران و ایالات متحد امریکا از نام «خلیج فارس» استفاده نموده است. شورای امنیت سازمان ملل نیز در برخی قطعنامه‌های خود در خصوص جنگ عراق علیه کویت مانند قطعنامه (687) از نام خلیج فارس استفاده کرده است.
جنگ نام در خلیج فارس:
آزادی اطلاعات در حقوق بین الملل بشر که در ماده (19) پیمان بین المللی مدنی و سیاسی بیان شده است شامل آزادی ارسال و آزادی دریافت اطلاعات می شود. آزادی ارسال اطلاعات به طورمنطقی مشروط به صحیح بودن اطلاعات است. با اين وجود کشورهای عربی و یا امریکا،بدون توجه به مقررات بين المللى در انتشار نام مجعول از خلیج فارس در رسانه های ملی و بین المللی تعهدات خود مبنی بر ارسال اطلاعات صحیح را نقض کرده اند. این كنوانسيون، کشوری که اطلاعات کذب و جعلی را علیه کشوری دیگر منتشر کند موظف به تصحیح آن از طریق همان کنوانسیون می کند.
در اجلاس بین المللی سازمان ملل متحد برای بررسی نام های جغرافیایی در کشور کنیا (شهر نایروبی سال 2009) اظهار داشت: در این اجلاس بر ضرورت تصویب ماده ای در قطعنامه پایانی مبنی بر ضرورت حفظ نام های جغرافیایی تاریخی تاکید داشتیم که از جانب شرکت کنندگان این اجلاس، مورد تصویب قرار گرفت.
در امریکا خلیج بسیار بزرگی که چندین برابر خلیج فارس است به نام خلیج مکزیک وجود دارد. آمریکا که کشور با نفوذی است، می توانست با اتحاد با کشور های دیگر نام آن قلمرو را تغییر دهد و یا به نام خلیج آمریکا تغییر دهد. اما چنین نکرد؛ زیرا که احترام به قوانین بین المللی و تاریخ، امری ضروری است. همچنین در شرق قاره آفریقا نیز آبراهه ای به نام اقیانوس هند وجود دارد که با کشوری به این نام یعنی هندوستان فاصله طولانی دارد. حال چگونه اعرابی که در آن منطقه زندگی می کنند و جمعیت زیادی را شامل می شوند، در این زمینه حساسیت ندارند و نام آن را به نام اقیانوس عرب یا اقیانوس آفریقا تبدیل نمی کنند؟ بنابراین با همین استناد نام خلیج فارس نیز قابل تغییر نیست.حفظ نام خلیج فارس و فرهنگ سازی در این زمینه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است
نام خلیج فارس را برای نخستین بار یونانیان بكار برده اند و عنصر ایرانی، فارسی یا عربی دراین نام گذاری دخالتی نداشته اند، مورخان یونانی و رومی مانند هرودت، استرابون، كُرسیوس رومی و محققان اسلامی مانند اصطخری، مسعودی، ابوریحان بیرونی، ابن حوقل، مقدسی، مستوفی و ناصر خسرو در آثار و نوشته های خود با كلمه خلیج فارسی از آن یاد كرده اند، بطلمیوس 2 قرن پیش از میلاد مسیح از واژه سینوس پرسیكوس به معنای خلیج فارس استفاده كرده است.
بیش از پنج هزار سال از تاریخ خلیج فارس می گذرد و اگر پدیده تازه ای ایجاد می شود آنها هستند كه باید از این تاریخ چند هزار ساله استفاده كنند، اینجا مهد و میهن و جای مللی است كه قرن ها در كنار هم زندگی می كرده اند. خلیج فارس یك نام كهن تاریخی است كه از بدو تاریخ بر روی این خلیج گذاشته شده است و انگیزه تلاش حساب شده ای كه برای تغییر این نام به عمل می آید جز ایجاد فتنه و اختلاف بین كشورهای این منطقه نیست.
همچنان كه (ژان ژاك پرین) نویسنده كتاب خلیج فارس اعتراف می كند. «ملل و طوایف بسیاری بر كرانه های خلیج فارس استیلا یافته و فرمانروایی كرده اند ولی روزگارشان سپری شده و منقرض شده اند. تنها قوم پارس است كه با هوش و درایت خود همچنان پا برجا زیسته و میراث حاكمیت خود را تاكنون نگهداری كرده است.
فرجام سخن
در خصوص رژیم حقوقی و نام خلیج فارس، به استناد اسناد تاریخی، منابع تاریخی و حتا به موجب قراردادهای منعقده بین‌المللی نیز، این منطقه از ابتدا و از دوران گذشته همواره تحت عنوان «خلیج فارس» بوده است.
مجموعه‌ای از شرایط و مناقشات منطقه ای موجب گشته است که کشورهای منطقه با اهداف گوناگون و از روشهای مختلف درصدد برآیند از نام جعلی برای «خلیج فارس» استفاده نمایند. اما در هیچ یک از اسناد بین‌المللی نمی‌توان با استناد عقلی و حقوقی واژه‌ای جز « خلیج فارس» یافت.
افزون براین سیطره ی بی چون و چرای ایران به حیث قلمرو، خود گویای این امر است که از دیرباز این آبراه بین‌المللی به نام « خلیج فارس» است و بیشترین خط مرزی را یعنی نزدیک به دوسوم خطوط ساحلی را با خلیج فارس دارد و با استناد به کتاب‌های تاریخی، جغرافیایی، سیاسی و نقشه ها و دایره المعارف های معتبر جهانی که از قرن‌ها پیش برجای مانده اند، از ابتدا این منطقه نام « خلیج فارس » داشته است.
حتا شیخ نشین های اطراف خلیج فارس نیز در قراردادهای تحت الحمایه ای که با انگلیس داشتند، عنوان و نام خلیج فارس را مورد استعمال و استفاده قرار داده‌اند سازمان ملل متحد و دیگر رژیم های حقوقی و قراردادهای بین‌المللی از جمله حقوق دریاها نیز اعلام کرده‌اند که غیر از عنوان خلیج فارس نام دیگری را به رسمیت نمی شناسند.
فراتر از این بحث خلیج فارس در مجامع علمی، سیاسی و نگاه‌های تاریخی در ایران و منطقه به قدری قوی و مستند مورد دفاع واقع شده است که به نظر می‌رسد نام مجعول و مجهولی که از سوی برخی کشورهای عربی و غربی از جمله امریکا در این سالها به آن داده شده است به اندازه کافی بی‌بنیان و اساس است.
نام خلیج‌فارس به هیچ وجه قابل تحریف نیست زیرا اسناد تاریخی نشان از حاکمیت ایران بر خلیج فارس داشته و خط بطلانی بر ادعاهای باطل برخی کشور‌ها می‌کشد. خلیج فارس نامی آشنا در دل تاریخ کهن این سرزمین است که تا ابد فارس باقی می‌ماند.
بنابرآنچه پیشتر گفته شد، نظر به اینکه طی سالهای اخیر بارها و بارها نام خلیج فارس از سوی کشورهای مختلف و حتی بازیگرانی غیردولتی مانند موتورهای جستجوگر و موسسات بین المللی جغرافیایی، مورد تحریف و جعل قرار گرفته است، خلیج فارس در 24تا30 درجه و 30 دقیق0 عرض شمالی و 48 تا 56 درجه و 25 دقیقه طول شرقی از نصف النهار گرینویچ قرار دارد. در تحقیق حاضر با استفاده از مطالعات کتابخانه ای و ستادی، جمع آوری اطلاعات از منابع داخلی و خارجی با مراجعه به کتب، مجلات، مقالات، پایان نامه ها، استفاده از سایتهای اینترنتی مرتبط و غیره در زمینه بررسی تحلیلی جعل نام خلیج فارس از دیدگاه حقوق بین الملل انجام شده است.که از دیدگاه مبانی حقوقی: حاکمیت دولتها و اسامی جغرافیایی، کارگروه سازمان ملل در خصوص اسامی جغرافیایی. و نیز به موجب تحلیل حقوقی: نام خلیج فارس در کارگروه سازمان ملل برای اسامی جغرافیایی ، نام خلیج فارس در سایر اسناد بین المللی، جنگ نام در خلیج فارس. سازمان ملل و سازمانهای بین المللی و تخصصی نام «خلیج فارس» را همچنان نام اصلی و معتبر دانسته و تغییر نام خلیج فارس را نپذیرفته اند.
پس از انعقاد کنوانسیون حقوق دریاها(1903، لاهه) این استدلال قابل طرح بوده است که به استناد ماده( 246) این کنوانسیون، هر کشور ساحلی حق نام گذاری آبهای دریای سرزمینی و منطقه انحصاری اقتصادی خود را دارد. موضوع انحصاری کردن نام در حقوق تجارت بین الملل از موضوعاتی است که پذیرفته شده است.
نیره انصاری، حقوق دان، کارشناس حقوق بین الملل و حقوق اروپا و عدالت انتقالی، نویسنده و مدافع حقوق بشر
منبع:پژواک ایران