افسانه‌ی کمبود روحانی شيعه در ايران، مجيد محمدی
مجید محمدی

مرتضی مقتدايی رئيس شورای عالی حوزه‌های علميه کشور می گويد: "در کشور با کمبود روحانی شيعه مستقر در مناطق و مساجد رو به‌ رو هستيم. شهرستان‌ها و روستاهايی هستند که برای عمل به احکام دين خودشان با مشکل روبرو هستند." (تسنيم، ۲۶ اذر ۱۳۹۲) او از تعداد مساجد اهل سنت نيز شاکی است: "در سال‌های اخير با رشد روزافزون مساجد اهل تسنن رو به‌ رو هستيم، در برخی از شهرها با ۱۰۰ مسجد روبرو هستيم که هر کدام در حال تربيت ۱۰۰ طلبه هستند." (همانجا) او برای افزايش بودجه‌های دولتی ديوانسالاری دينی به توجيهات معمول تمسک می جويد: "حوزه‌های علميه موجود نيز با مشکلات جدی‌ای رو به ‌رو هستند که يکی از آن‌ها وجود اکثر حوزه‌های علميه در بافت فرسوده بوده و امکانات اين مدارس بسيار فرسوده است." (همانجا) حوزه‌های علميه در سال‌های اخير بيش از هزار ميليارد تومان بودجه از دولت دريافت می کرده‌اند (۱۳۰۰ هزار ميليارد تومان در سال ۹۳) و رقم بودجه‌های اختصاص يافته از سوی دستگاه رهبری و درآمدهای شرکت‌های واگذار شده به اين نهاد روشن نيست.

آيا با اين ميزان بودجه و قدرت بلامنازع روحانيون در کشور در ۳۵ سال گذشته که به تاسيس صدها مدرسه‌ی علميه منجر شده واقعا کمبود روحانی شيعه در ايران وجود دارد؟ چگونه می توان اين کمبود را تشخيص داد و اندازه گرفت؟ آيا صرف وجود مساجد بدون پيش نماز برای ادعای کمبود روحانی شيعه کافی است؟

هرچه بيشتر بهتر

نگرش روحانيون به تعداد مورد نياز طلاب و روحانيون اصولا متکی بر معيار و ملاکی نيست بجر باور به اين موضوع که "هر چه بيشتر بهتر". هيچ روحانی برای تاسيس يک مدرسه‌ی علميه نمی آيد کار تحقيق ميدانی و نظر سنجی انجام دهد تا نيازها را به طور علمی تشخيص دهد. روحانيون بر اين اعتقادند که همان طور که فرزند بيشتر را بايد با باور به روزی دهندگی خداوند دنبال کرد روحانی بيشتر نيز رزق و روزی‌ را از خداوند خواهد گرفت و مخاطب پيدا خواهد کرد؛ مساجد هم اگر رونقی ندارند به خاطر کمبود روحانی است و نه روندهای اجتماعی يا تداخل دين و دولت. البته در دوران جمهوری اسلامی جای خداوند را قدرت و منابع دولت گرفته است و کمبود مشاغل و درآمد برای روحانيون با تزريق آنها به دستگاه‌های دولتی جبران می شود.

نياز به روحانی برای مساجد مفروض و متروکه

تنها روش تشخيص و اندازه گيری کمبود روحانی شيعه در کشور مشاهده‌ی وجود صدها نفر آماده‌ی برگزاری نماز جماعت در يک مسجد و فقدان پيشنماز يا نيازمند به مسئله گويی است. اين مشاهده از طريق نياز سنجی علمی نيز قابل انجام است. با فرض چنين جمعيتی در هر محل يا منطقه، در همان جمع نمازگزار نيز يکی می تواند پيشنماز ايستاده و بقيه به او اقتدا کنند. همچنين امروز با ۸۵ درصد جمعيت باسواد کسی در آن جمع پيدا می شود که برای ديگران مسئله بگويد. فرض کنيم که همه‌ی اعضای آن جماعت برای پيشنمازی يا مسئله گويی يک روحانی را طلب کنند. چند تا از اين جمع‌ها در کشور وجود دارد؟ بنا بر اطلاعات موجود صفر. آنچه روحانيون از کمبود آن سخن می گويند وجود مساجد بالقوه يا متروکه در محلات يا مناطق موجود بدون روحانی است ، با اين فرض که صرف وجود مسجد و پيشنماز مردم را جذب می کند. البته اين ديدگاه مساجد دارای روحانی اما کم رونق را توضيح نمی دهد. محمد جواد حاج علی‌اکبری رئيس مرکز رسيدگی به امور مساجد ايران، از "بدون استفاده ماندن بيش از ۷۰ درصد ظرفيت مساجد" سخن گفته است. (عصر ايران ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹)

در ايران امروز هزاران مسجد و امامزاده وجود دارد که کسی برای نماز در آنها حاضر نمی شود. حتی وجود پيشنماز نيز باعث رونق اين مساجد و امامزاده ها نمی شود. تنها روشی که البته روحانيون دولتی به خوبی می دانند اجباری کردن مستقيم (در مدارس و پادگان‌ها) و غير مستقيم نماز (در ادارات و کارخانه‌ها) است که در محلات کار نمی کند. تنها با روش‌های تنبيهی (مشکل پيدا کردن در گزينش) و تشويقی (دادن پول به نمازگزاران در ادارات) جمهوری اسلامی می توان فرض کرد که وجود مسجد و پيشنماز باعث جذب نمازگزار می شود.

مقامات ديوانسالاری دينی برای بسط اين ديوانسالاری رابطه‌ی عرضه و تقاضا را وارونه می کنند: عرضه را زياد کنيد تقاضا خود به خود ايجاد می شود. وجود روحانيونی که برای پيشنمازی حقوق دريافت می کنند در ادارات و دستگاه‌های دولتی به تعداد نمازگزاران نيفزوده بلکه مايه‌ی اتلاف بودجه بوده است.

حتی با فرض وجود مسجد/نماز خانه و نمازگزار کافی در يک منطقه يا محله به نياز روحانی نمی رسيم چون شرط پيشنماز بودن رفتن به حوزه‌های علميه نيست. پيشنماز بايد فردی عادل باشد و حمد و سوره را درست بخواند. اين مشخصات را در دوران امروز در ميان مردم عادی بيشتر می توان يافت تا در ميان روحانيون.

ناسازگاری‌ها

روحانيون اداره کننده‌ی حوزه‌ها از يک طرف می گويند ۳۰ هزار مسجد در ايران فاقد روحانی است (مرتضی مقتدايی، مدير حوزه‌های علميه، رسا، ۱۵ خرداد ۱۳۹۱) اما کشور به ۸۰ هزار روحانی نياز دارد (معاون پژوهشی و آموزشی سازمان تبليغات، عصر ايران ۲۱ ارديبهشت ۱۳۸۹). در حوزه‌ی نياز سنجی، تخمين‌ها به چند صد هزار نيز رسيده است: "به طور کلی به ۳۰۰ هزار روحانی جهت بخش های مختلف در کشور نياز است." (محمد حسن نبوی، معاون تبليغ و آموزش های کاربردی حوزه های علميه کشور، خبرگزاری بين المللی قران، ۲۹ ارديبهشت ۱۳۹۲) در فرض اول، اگر به هر مسجد يک روحانی اعزام شود ۵۰ هزار روحانی باقی مانده بايد کجا مشغول به کار شوند؟ به احتمال قوی در دولت که البته کار آنها در دولت ارتباطی با نقش سنتی روحانيون در جامعه ندارد. مساجد فاقد روحانی نيز عموما مساجد روستايی هستند که مخاطب کافی ندارند و دادن حقوق به پيشنماز اتلاف منابع دولتی است.

تعداد روحانی بر واحد جمعيت

هيچ آمار دقيقی از تعداد روحانيون کشور وجود ندارد. همچنين نمی دانيم چه تعداد از روحانيون به امور مربوط به روحانيون مشغول هستند و کار چه تعدادی اصولا ربطی به لباس و عنوان آنها ندارد (مثل روحانيونی که در وزارت اطلاعات مشغول به کار هستند). بر اساس برخی تخمين‌ها حدود ۱۳۰ هزار طلبه (رسول ابراهيميان، معاون شهرستان‌های مرکز مديريت حوزه‌های علميه خواهران کشور، ايرنا، ۲۲ تير ۱۳۹۰) و حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ هزار روحانی در ايران وجود دارد و اين يعنی يک روحانی به ازای هر ۲۳۰ تا ۱۷۶ نفر جمعيت. آن دسته از اقوالی که تعداد روحانيون کشور را ۴۳ هزار نفر معرفی می کنند (همانجا) متوجه نيستند که نمی شود در ايران ۱۳۰ هزار طلبه وجود داشته باشد و ۴۳ هزار روحانی. تعداد دانشجويان هيچ رشته‌ای در عالم نمی تواند از تعداد فارغ التحصيلان آن در همه‌ی سال‌های گذشته بيشتر باشد.

البته ممکن است در آمارهايی که از سوی دستگاه‌های دولتی در باب تعداد روحانيون عرضه می شود روحانيون شاغل در دستگاه‌های دولتی (مثل حدود ۲۰ هزار در آموزش و پرورش، وزير اين وزارت خانه، فارس ۱۵ شهريور ۱۳۹۱) در نظر گرفته نشود. احتمالا بر همين اساس می گويند تعداد روحانيون کشور (منظور روحانيون غير شاغل است) کمتر از مساجد (حدود ۷۰ هزار) است. همچنين ممکن است در آمار کمبود روحانيون فقط تعداد مبلغان و پيشنمازها ملاحظه شده باشد. مشاغل دولتی با توجه به امکانات بی حسابی که برای مديران دارد (و روحانيون نيز عمدتا در مشاغل مديريتی جای می گيرند) آن قدر برای روحانيون جذابيت دارند که اکثر آنها حاضر نيستند به فعاليت‌های سنتی روحانيون در مساجد مشغول شوند. 

اگر کودکان و نوجوانان را از جمعيت کشور بيرون بگذاريم (چون نمی توانند به طور روتين از خدمات روحانيون استفاده کنند و شرعا انتظاری نيز از آنها نمی رود) به نرخ يک روحانی برای هر ۱۲۰ تا ۱۶۰ نفر جمعيت بدون توجه به باور، سن، جنسيت و محل زندگی آنها می رسيم.

با توجه به اين که درصدی از جمعيت کشور بيدين هستند يا اگر ديندارند دين خود را از روحانيون نمی گيرند، درصدی از روحانيون فاصله می گيرند، درصدی با روحانيون مشکلی ندارند اما به خدمات آنها نيز نيازی نمی بينند يا به علت اشتغال در دو يا سه شغل فرصت حضور در مساجد را ندارند به رقم ۴۰ تا ۵۰ (با خوش بينی زياد به رابطه‌ی روحانيون و باورمندان) می رسيم. آيا برای کاهش ارقام ۴۰ تا ۵۰ نفر به ازای هر روحانی عقلانی است که هزينه‌های آموزش و پرداخت حقوق روحانيون بيشتری توسط مردم (امروز عمدتا دولت) تحمل شود؟

رقم فوق را مقايسه کنيد با تعداد پزشک يا وکيل در جامعه‌ی ايران که پيشه‌ی آنها از حيث ارتباط رو در رو شباهت زيادی با پيشه‌ی روحانی دارد (ارتباط رو در رو) و مشاغل آنها برای افراد و جامعه بسيار حياتی تر است. بنا به گزارش رئيس سازمان نظام پزشکی حدود ۸۰ هزار پزشک در ايران وجود دارد (سلامت نيوز، ۵ شهريور ۱۳۹۲) يعنی حدود يک پزشک به ازای هر هزار نفر جمعيت. تعداد وکلای کشور حدود ۳۳ هزار نفر است (رييس مرکز امور مشاوران حقوقی و وکلا و کارشناسان قوه قضاييه، خبر آنلاين، ۲۸ ارديبهشت ۱۳۹۰) يعنی يک وکيل به ازای ۲۳۰۰ نفر. همه‌ی آحاد جمعيت به پزشک نياز دارند. همچنين افراد ۱۳ و ۱۵ سال به بالا (بر حسب جنسيت) به وکيل نياز دارند. آيا با در نظر گرفتن اين دو رقم و مقايسه با تعداد روحانيون بر حسب واحد جمعيت باز هم می توان ادعا کرد که کمبود روحانی در کشور وجود دارد؟

منبع:گویا نیوز


فهرست مطالب مجید محمدی  در سایت پژواک ایران 

*علیه یهودستیزی و اسرائیل ستیزی اتحاد اسلامیسم، مارکسیسم و فاشیسم علیه یهودیان و دولت سکولار آنها [2023 Nov] 
* پنج مجموعه پرسش و پنج خلط در راستای صلح‌طلبی توهمی  [2023 Oct] 
*ستاد فرماندهی عملیات جنایی حماس و جهاد اسلامی در تهران است  [2023 Oct] 
*چگونه می‌توان منابع یک دولت-ملت را غارت کرد و آن را به خاک سیاه نشاند؟  [2023 Sep] 
*سه هدف تغییرناپذیر هر جنبش اعتراضی در ایران آینده: انحلال سپاه و بسیج، تعطیلی روحانیت شیعه، و برکناری همه مقامات رژیم  [2023 Sep] 
* نهادهای انتصابی رژیم اسلامی در ایران بلاموضوع شده‌اند   [2023 Aug] 
* دادخواه گیج و گنگ یا سوسیالیست متوهم در برابر یک انتخاب سخت  [2023 Apr] 
*شرم بر دولت بایدن  [2023 Feb] 
*لابی رژیم کودک کش، شبکه ی عوامل آن در بوق های تبلیغاتی غربی، و اصلاح طلبان شیپور را از سمت گشادش می نوازند  [2023 Feb] 
*جامعه ایران به شرایط ماقبل ۲۶ شهریور ۱۴۰۱ باز نخواهد گشت  [2023 Jan] 
*۱۲ پرسش در باب وکالت سیاسی به شاهزاده رضا پهلوی در دوران براندازی و گذار از یک رژیم تمامیت‌خواه  [2023 Jan] 
* روحانیت شیعه، بزرگ‌ترین بازنده انقلاب سکولار و آزادی‌خواهانه ۱۴۰۱  [2022 Dec] 
*زمان گردهمایی ۱۰۰هزار نفری در واشنگتن دی‌سی فرا رسیده است  [2022 Oct] 
* ماشین سرکوب جمهوری اسلامی خسته و متزلزل شده است   [2022 Oct] 
*صدها هزار نفر را کتک می‌زنند تا مردم را قانع کنند مهسا را کتک نزده‌اند  [2022 Sep] 
* کشته شدن مهسا امینی و «اسلام‌هراسی»  [2022 Sep] 
*بخت مجتبی در نشستن بر کرسی ولایت فقیه  [2022 Sep] 
*خیز برداشتن برای جنگ با ناتو بعد از تبدیل امنیت ملی به کالای اسقاطی  [2022 Jul] 
* سرنوشت صدام در انتظار پوتین است  [2022 Mar] 
*چهار ننگ ابدی که بر پیشانی روحانیت شیعه باقی خواهد ماند  [2022 Mar] 
*مراسم سالگرد انقلاب در سال ۱۴۰۰ هیچ ربطی به انقلاب ۵۷ نداشت  [2022 Feb] 
*چگونه می‌توان یک دولت-ملت را به نکبت و فلاکت کشاند؟  [2022 Jan] 
*یورونیوز فارسی: باجی که اتحادیه اروپا به رژیم اسلامی داده است  [2022 Jan] 
* ممنوعیت‌ زنان به ورزشگاه ها؛ ممنوعیت‌های ابلهانه یا منافع پنهان   [2021 Dec] 
* بی‌نظیری سه قوه‌ دافعه، تخریب و وحشیگری امپراطوری شیعه در تاریخ امپراطوری‌ها  [2021 Dec] 
*فلاکت‌ها را چگونه توجیه می‌کنند؟   [2021 Dec] 
* اندیشکده‌های «نظام»: موسسات زیباسازی سیاست‌ها و تصمیم‌های لات‌ها و چاقوکش‌ها   [2021 Dec] 
*هزینه‌های یکدستی حاکمیت و نیروهای گریز از مرکز   [2021 Dec] 
*گران کردن بنزین عملی‌ترین راه‌ حل بحران کسری بودجه برای دولت رئیسی   [2021 Oct] 
* آیا نسل «همه‌چیزدان‌»‌های شیعه رو به انقراض است؟  [2021 Oct] 
*تبلیغات سیاسی و «چانه‌زنی در بالا» سطح مهمل‌گویی را ارتقا می‌دهد استدلال‌هایی که مرغ پخته را به خنده می‌اندازد [2021 Sep] 
*تحفه‌هایی که با پست هوایی امریکایی-فرانسوی تحویل می‌شوند   [2021 Aug] 
*آیا ۳۰ میلیون دوز وارداتی رئیسی هم به ۶۰ میلیون دوز وارداتی روحانی خواهد پیوست؟   [2021 Aug] 
* شعارهای مترو صادقیه و پاساژ علاء‌الدین به شعارهای ملی تبدیل خواهند شد  [2021 Jul] 
*جمهوری اسلامی ایران دوران سختی در پیش رو دارد  [2021 Jul] 
*چشم‌اندازهای دولت ابراهیم رئیسی   [2021 Jun] 
*آینده‌ سیاسی محمدجواد ظریف   [2021 Jun] 
*روش‌های رقابت میان نامزدهای «نظام»  [2021 Jun] 
*چهار محور تبلیغات سیاسی به نفع حماس و جهاد اسلامی  [2021 May] 
*جانشینی خامنه‌ای + بازیگران کلیدی در رویداد ۲۸ خرداد ۱۴۰۰   [2021 Apr] 
*سه گونه سفارت جمهوری اسلامی ایران در ایالات متحده و کانادا   [2021 Apr] 
* ایرانیان سال را با هشت دروغ خامنه‌ای آغاز کردند   [2021 Mar] 
*سمت و سوی پنج پرونده امنیتی جمهوری اسلامی  [2021 Mar] 
*دانشگاه مریلند یا آشپزخانه‌ بیت، سپاه و دستگاه‌های امنیتی؟   [2021 Mar] 
* اسلامی‌سازی علوم؛ از آکادمی منیر‌الدین حسینی و مغازه مصباح تا دانشگاه هاروارد  [2021 Feb] 
*دلایل توقیف نفتکش و غنی‌سازی ۲۰ درصدی در آستانه انتقال قدرت در آمریکا  [2021 Jan] 
*کارنامه‌ی بی‌حاصل سیاست مماشات و خشنود‌سازی برای مهار جمهوری اسلامی  [2020 Dec] 
*در «بیت» خامنه‌ای چه می‌گذرد؟   [2020 Nov] 
*در جنگ ایران و عراق هر دو کشور شکست خوردند هیچ جنگی مقدس نیست  [2020 Sep] 
*نوبت بازنشستگی سیاسی حسن روحانی فرا رسیده است  [2020 Jul] 
*بازار پر رونق پیامبری، مهدویت و ارتباط با امام زمان در ایران  [2020 Jun] 
*دشمنی که نمی‌شناسند، سه افسانه‌سازی غالب در مورد ایالات متحده آمریکا  [2020 May] 
*برنامه‌ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی برای ایران چیست؟   [2020 May] 
*میزان بی‌اطلاعی از مسائل ایران در گزارش‌های رسانه‌های غربی حیرت‌آور است  [2020 May] 
*خامنه‌ای: القای توهم منجی و فرار از پاسخگویی  [2020 Apr] 
*«نابحران» کُرونا و تحریم‌ها: نظام و لابی آن فرصتی برای تجدید قوا یافته‌اند  [2020 Apr] 
*پنج موج مهاجرت از جمهوری اسلامی، موج پنجم به غارتگران منابع کشور تعلق دارد،  [2020 Feb] 
*لابی جمهوری اسلامی ایران هم مانند خود آن غیرعادی است   [2020 Jan] 
*پنج افسانه در مورد قاسم سلیمانی  [2020 Jan] 
* از نظام قرار نیست «چیزی» باقی بماند   [2019 Dec] 
*آدرس‌های غلط تحلیلی در مورد اعتراضات آبان ۹۸  [2019 Nov] 
*از «یانکی گو هوم» تا «ایران برو بیرون»   [2019 Oct] 
*مغازه‌ی دو نبشی که جمهوری اسلامی باز کرده است   [2019 Oct] 
*روزی که «نرمش قهرمانانه‌ی- ۲» فرا خواهد رسید  [2019 Oct] 
*مداح اسرائیلی دیگر چه صیغه‌ای است؟ روش خلق این شتر گاو پلنگ   [2019 Sep] 
*چرا مردم ایران علیه رژیم به خیابان‌ها نمی‌آیند؟   [2019 Aug] 
*از همه‌ی دنیا طلبکارند، با همه‌ی نکبت و فلاکتی که به ارمغان آورده‌اند  [2019 May] 
*روش‌های مهندسی عقیدتی‌ـ‌سیاسی تجمعات ۲۰ هزار بلیت داربی بهار ۹۸ برای از‌ ما‌ بهتران  [2019 Apr] 
*یورونیوز فارسی آشکارا به دیگر بوق‌های تبلیغاتی فارسی‌زبان پیوسته است  [2019 Apr] 
*مردم ایران در دوران گذار، به رهبرانی مثل ترامپ نیاز دارند  [2019 Jan] 
*از زهرا کاظمی ‌تا جمال خاشقجی: رسوایی رسانه‌های غربی در گزارش نامتوازن قتل دو روزنامه‌نگار  [2018 Oct] 
*سوریه‌ای شدن، نه؛ یمنی سازی و ونزوئلایی شدن، آری  [2018 Oct] 
* کدام یک مبتذل است: موسیقی سوسن و جواد یساری یا امضای نامه‌ی لابی جمهوری اسلامی؟   [2018 Jul] 
*سه (بعلاوه یک) سناریو برای سقوط جمهوری اسلامی  [2018 Jul] 
* شش نمایش تهوع‌آور در حکومت اسلامی   [2018 Jul] 
*رهبران ایران اشغالگرند، یا هموطن؟  [2018 Jun] 
* تمام دروغ های ظریف   [2018 Jun] 
*اردک شَل روحانی، آغاز فروپاشی سیاسی  [2018 May] 
*رادیو فردا به یک خانه‌تکانی جدی نیاز دارد  [2018 Apr] 
*کاهش میانگین سن ازدواج دختران در ایران؛ چرا؟  [2018 Apr] 
*مرثیه ‌ای برای همه‌ء غرب ‌ستیزان   [2018 Mar] 
*تراژدی اسلام‌شناسی، خاورمیانه‌شناسی و ایران‌شناسی در دانشگاه‌های ایالات متحده   [2018 Feb] 
*رژیم‌های سیاسی با همه‌پرسی ساقط نمی‌شوند  [2018 Feb] 
*محمود احمدی نژاد: «رهبر انقلابی» که غیبش زد   [2018 Jan] 
*پا گذاشتن جمهوری اسلامی جای پای شوروی   [2018 Jan] 
*چهار ویژگی متمایز کننده‌ خیزش دی ۹۶: جدال با کابوس مستقر  [2018 Jan] 
*مهم‌ترین خطر امنیتی کشور: جمهوری اسلامی و تداوم آن   [2018 Jan] 
*«بازندگان جنبش اعتراضی دی ماه ۹۶»  [2018 Jan] 
*توهم «تغییر و اصلاح» به پشیمانی رسید  [2017 Dec] 
*سپنتا نیکنام و مرگ حاکمیت قانون و حقوق شهروندی   [2017 Nov] 
*اصلاحات سال‌ها پیش مُرد. همین!   [2017 Oct] 
*«جان اسنو» در تهران   [2017 Sep] 
*دشمنی اسلامگرایانه با غرب چه نتایجی دارد؟  [2017 Aug] 
*نظرسنجی‌هایی بدون ارزش علمی  [2017 Aug] 
*علی شریعتی: ایدئولوگ نظام سرکوب   [2017 Jun] 
*گام دوم مهندسی انتخابات ۹۶: چینش نامزدها و جهت دادن به کارزارها   [2017 Apr] 
* مهندسی انتخابات ۹۶ آغاز شده است  [2017 Apr] 
*از چپ عدالت‌گرا تا چپ امنیت‌گرا: طلیعه‌ ناسیونال-سوسیالیزم ایرانی  [2017 Apr] 
*جریان «اصولگرا»: واگرا و آشفته   [2017 Apr] 
*رسانه‌های فارسی‌زبان با مالیات شهروندان و منابع عمومی کشورهای غربی چه می‌کنند؟  [2017 Mar] 
*معضل محمد خاتمی برای «نظام»: ضعیف، کم آزار، اما غیر قابل اعتماد  [2017 Feb] 
*چهار روایت شخصی از جنایات داعشی جمهوری اسلامی   [2017 Feb] 
*«آشتی ملی»؛ طرحی توخالی و بی حاصل برای تقرب به خامنه‌ای   [2017 Feb] 
*هاشمی رفسنجانی؛ سیاست‌ورزی اسلامگرایانه در چارچوب ممکن‌ها  [2017 Jan] 
*مهندسی غرور ملی با هیچ  [2016 Dec] 
*ساختار آسیب‌های اجتماعی در ایران در سه نمودار  [2016 Nov] 
*دوازده پرسش پیرامون چرایی و چگونگی پیروزی ترامپ و شکست کلینتون  [2016 Nov] 
*واکنش ها به پیروزی ترامپ/ موج نارضایی‌ها، «نخبه‌گرایی، چند فرهنگ‌گرایی و جهان‌گرایی» را به عقب راند  [2016 Nov] 
*کودک آزاری جنسی در پناه «بیت» المجرمان  [2016 Oct] 
*جنگ با مردگان «غیر خودی»   [2016 Oct] 
*نهادهای پشتیبانی ایدئولوژیک برای استبداد مذهبی، تمامیت خواهی و کشورگشایی درایران   [2016 Oct] 
*مدیران جمهوری اسلامی در چه مواردی به اراذل و اوباش و لات‌ها متوسل می‌شوند؟   [2016 Oct] 
* انگاره بومی اداره و توسعه: واقعیت یا توهم؟  [2016 Sep] 
*میرقلی‌خان، امیری، دری اصفهانی: گامی کوچک از «قهرمان» تا «جاسوس»   [2016 Sep] 
*کدام‌یک اسلام را دزدیده‌اند: تروریست‌ها یا اصلاح‌طلبان؟  [2016 Jun] 
*نگاهی به نهادها و مبانی تصمیم‌گیری قوه قضائیه جمهوری اسلامی   [2016 May] 
*یک دیدار معمولی، یک عکس عادی، و موجی از اتهام و اعتراض  [2016 May] 
*عرصه‌های جدیدی که روحانیت شیعه در نوردیده  [2016 Apr] 
*ویروس ضد امریکایی؛ برندگان و بازندگان  [2016 Apr] 
*از چپ عدالت‌گرا تا چپ امنیت‌گرا: طلیعه‌ ناسیونال-سوسیالیزم ایرانی  [2016 Apr] 
*چرا در انتخابات مهندسی‌شده شرکت می‌کنند؟  [2016 Mar] 
*پدیده های قابل توجه و شگفت انگیز در نتایج انتخابات ۹۴  [2016 Feb] 
*انتخابات در نظام‌های اقتدارگرا تمامیت‌خواه  [2016 Feb] 
*چهار دلیل برای ترغیب به مشارکت در انتخابات ۹۴ و نقد آنها   [2016 Feb] 
*تصویب توافق اتمی در ایران: مجلس یا شورای امنیت ملی؟   [2015 Aug] 
*رژیم خمینی چگونه تداوم یافت؟  [2015 Jun] 
*نظام بی‌شرم جمهوری اسلامی: شرم، سیری چند؟ وقتی مردم قدرت پرسش نداشته باشند [2015 Mar] 
*قاسم سلیمانی: «الهه مهربانی»، «سردار عارف» یا فرمانده ترور؟  [2015 Mar] 
*معجزه‌ی حکومت ولایی شیعی: یزید نقش امام حسین را بازی می‌کند  [2014 Sep] 
*موضوعاتی که صدای آمريکا پوشش نمی‌دهد يا در اولويت آن نيست  [2014 Sep] 
*بی بی سیزاسیون صدای امریکا  [2014 Sep] 
*داعش، «سپاه قدس» اسلام‌گرایان سنی  [2014 Jun] 
*مسجدسازی دولتی به جای ساخت مسکن عمومی  [2014 Mar] 
*افسانه‌ی کمبود روحانی شيعه در ايران، مجيد محمدی  [2014 Feb] 
*برنامه‌ تلويزيونی روحانی و پنج بازنمايی از وضعيت دولت   [2014 Feb] 
*رژیم تحریم علیه تحریم  [2013 Sep] 
*ملی‌گرايی تکثرستيز: ضد غرب و پرونده‌ساز  [2013 Aug] 
*سياست‌ورزیِ تهی از شرم  [2013 Jul] 
*چرا سفر به ایران را تحریم نمی کنید؟  [2013 Jul] 
*شان يونسکوی رضا داوری: ننگ و آه  [2013 Jul] 
*توهمات علی خامنه‌ای  [2013 Apr] 
*علی خامنه‌ای و دروغ‌ها، رجزخوانی‌ها و مدعیات بی اساسش  [2013 Apr] 
*بخش فلسفه‌ی دانشگاه تهران، دکان علم‌فروشی و مدرک‌سازی  [2013 Apr] 
*فرسایش بنیان‌ها و پیوندهای اجتماعی در ایران  [2012 Dec] 
*ناشر غير امين و تبليغات سياسی  [2012 Jun] 
*تندیس‌های تنفر، اسلام رحمانی و مخاطرات امنیتی اسلام سیاسی  [2012 May] 
*خلائق را از براندازی ولایت فقیه می ترسانند  [2012 Apr] 
*«جامعه‌ ايران در سراشيبی انحطاط اجتماعی و اخلاقی»   [2012 Mar] 
*مطالعات خاورمیانه یا بسط تنفر، بی خیالی و پرده پوشی  [2012 Mar] 
*روشنفکران دینی و مقدسات مردم  [2012 Mar] 
*آمريکاستيزی روشنفکران ـ فعالان چپ ايرانی: سندرم "از موضع بالا"  [2012 Mar] 
*امپریالیسم و ادبیات لجن مالی در سنت سیاسی چپ  [2012 Feb] 
*مشکلات دروازه بانان سابق رسانه‌ها  [2012 Jan] 
*کارنامه‌ی سياه و سوگناک دين سازمان‌يافته  [2011 Dec] 
*صدايش را در نخواهند آورد  [2011 Dec] 
*دين سازمان‌يافته، مروج تنفر و تبعيض  [2011 Dec] 
*بیست روش گریز از پاسخ گویی: نقدی بر گزارش جمهوری اسلامی به کمیته حقوق بشر سازمان ملل  [2011 Dec] 
*آیا بدون دین سازمان یافته، دنیای بهتری نمی داشتیم؟ تقديم به رافق تقی، نويسنده‌ی آذربايجانی که طعمه‌ی ترور و خشونت دين سازمان يافته شد [2011 Nov] 
*همه از دولت‌ها پول می گیرند، اما ...   [2011 Nov] 
*در جستجوی فرزندان از دست رفته   [2011 Nov] 
*رهبر بعدی چگونه تعیین خواهد شد؟   [2010 Jun] 
*يک دروغ بزرگ ديگر؛ فساد اخلاقی ساختاری غرب  [2010 May] 
*جنبش سبز: اسلامگرا یا سکولار   [2010 May] 
*شهرنشينی، دانشگاه و طبقه متوسط: تهديدات امنيتی عليه ولايت فقيه  [2010 Apr] 
*از ربانی سالاری به اوباش سالاری؛ تحول ساختار قدرت در جمهوری اسلامی   [2010 Mar] 
*رهبر جمهوری اسلامی و مداحی به قصد تقرب   [2010 Feb] 
*هشت تحليل غلط؛ پيش و پس از انتخابات رياست جمهوری   [2010 Feb] 
*زمان محاکمه‌ی خامنه‌ای در دادگاه جنایی بین‌المللی فرا رسیده است   [2009 Jul] 
* الگوهای رایج فریب‌کاری در نظام جمهوری اسلامی  نام‌گذاری، دست‌کاری و تغییر مفاهیم و آمار، و از آنِ خود سازی [2009 Feb]