دادگسترى و كانون وكلا (قسمت اول)
محمدرضا روحانی

به احتمال زياد مفهوم دادگسترى عرفى اولين بار در كتاب تحفه العالم آمده است. نويسنده سيد عبداللطيف خان شوشترى تاجر ايرانى بود كه با تأسيسات قضایى انگليس در سفرهاى تجارتى خود به هند آشنا شد. در كتاب خاطرات او اين پدیده را عدالتخانه مينامد. در اين نهاد نويسنده براى كلمه قاضى تلفظ معادل آنرا به فارسى می‌آورد ( جج ) . كه مستقل است و قدرت او از پادشاه بيشتر١ تحفه العالم در ١٨٠١ نوشته شده است . حدود تاثيرات اين نوشته نزد انديشمندانى كه پس از او مبشر ومبلغ مدنيت معاصر بوده و در واقع سنگ بناى مشروطيت را نهاده اند هنوز چندان روشن نيست . اما كلمه عدالتخانه يعنى عنوان نهادى مستقل كه به دعاوى اشخاص رسيدگی مى كند را به كار برده است.  بعداً اين كلمه شعار و پرچم جنبش مشروطيت شد .

بررسى تحولات مربوط به تاريخ عقايد سياسى در صلاحيت صاحب اين قلم نيست .
در اين نوشته به اشارتى، ودر حدود اطلاعات واسنادى كه در غربت برايم قابل دسترسى است به اين مطلب برداخته مى شود. 
محدوده اين موضوع مربوط به معرفى كلى فعاليتهاى حقوقدانان ايران است در دو سال آخر حكومت شاه تا فروردين١٣٦٠.
 

وظیفه‌ی وکیل

از زمانى كه در سال ١٢٨٨ ميرزا احمد حيدرى وكيل عدليه به علت دفاع از موكلش آصف الدوله در يكى از اولين محاكم عرفى ايران مورد انتقاد شديد قرار ميگيرد . تلاش مى كند كه از طريق مطبوعات از جمله چرند وپرند دهخدا ضرورت پاسدارى از حق دفاع براى همه از ظالم ومظلوم را اثبات كند واينكه  «وكيل از حقوق موكل دفاع مى كند نه از اعمال او » تا امروز صدوشش سال مى كذرد .٢

عنوان عدالتخانه، خواسته اصلى مشروطه طلبان در متمم قانون اساسى تبديل به ديوان عدالت عظمى گرديد٣. سپس در قوانين عادى عدليه و دادگسترى ناميده شد . اينك ديوان عدالت عظمى در قانون اساسى ولايت مطلقه فقيه قوه قضائيه خوانده مى شود ٤

بهر حال آن‌چه امروز و در اينجا مورد نظر است بيان كلى فعاليت وكلا وقضات در سالهاى ١٣٥٦ الى فروردين ١٣٦٠ است .

براى فتح باب ، مصاحبه تلفنى داشتم با جناب صارم الدين صادق وزيرى .

خوشبختم كه پيش كسوت آزاديخواه و بزرگوارم كه تا امروز قريب ٦٥ سال در كسوت قاضى يا وكيل ، نويسنده، روزنامه نگار، و فعال سياسى براى دفاع از حقوق وحيثيت انسانى ايرانيان مبارزه كرده و رنج زندان وتبعيد را كشيده اند ، وقتى دادند كه در حدود امكان يعنى از ابعاد اين مبارزات را به اختصار ذكر كنند .

 

گفتگو با آقای صارم‌الدین صادق‌وزیری

                         

محمد رضا روحانى: استاد بزرگوارم ، شما و برادر ارشدتان شادروان يحيى صادق وزيرى از خدمتگزاران پاکدامن وشجاع وشناخته شده در بين حقوقدانان ايرانى هستيد . مى خواهم براى ما از شروع فعاليت هايتان در جهت اصلاح دستگاه قضائى ايران بفرمائيد.

آقاى صادق وزيرى : بعد از جنگ بين الملل دوم كه فضاى سياسى اجازه فعاليت مى داد . ما در دادگسترى جمعيت قضات وكارمندان دادگسترى را تشكيل داديم . من عضو هيئت مديره ومسئول ارگان مطبوعاتى اين جمعيت بودم .

محمدرضا وحانى : چه سالى؟

آقای صادق وزيرى : حدود١٣٢٨. اين جمعيت كمك به مديريت صحيح و مبارزه با مفاسد در دادگسترى را شروع كرد.

مى كوشيديم راه اصلاحات قانونى را باز كنيم . اصلاحاتى كه بعد ها در زمان مرحوم لطفى انجام شده ريشه در اين تلاشها و طرحها داشت .

محمدرضا روحانى: منظور اصلاحاتى است كه به موجب لوايح قانونى ناشى از اختيارات توسط مصدق انجام شد .

آقای صادق وزيرى : بله. مى دانيم كه لطفى وزير دادگسترى مصدق بود . يكى از كارهائى كه اين جمعيت انجام داد اعتراض به تعويض محل ماموريت رؤساى شعب ٢ و٥ ديوان عالى كشور يعنى لطفى وحشمت الله قضائى بود كه به امر نخست وزیر سپهبد رزم آرا انجام شد. اولى را فرستاد به رياست كل دادگسترى خراسان و دومى را فرستاد به آذربايجان . ما يك نامه اعتراضى تهيه كرديم بسيار مفصل .

محمدرضا روحانى: چرا سپهبد رزم آرا قاضى نشسته را تغيیر محل داد؟

آقای صادق وزيرى : گوش شنوائى نداشتند . اجراى اوامر نمى كردند . تمام احكام دادگاههاى نظامى را لغو مى كردند. نامه اعتراضى را به امضاى قضات مى رسانديم . من مسؤل جمع آورى امضاى قضات ديوان كشور بودم . فقط ٤ نفر از قضات ديوانعالى كشور امضا كردند .

محمدرضا روحانى : نام آنها را به خاطر داريد؟

اقاى صادق وزيرى : بله يكى دكتر ملك اسماعيلى بود وقتى مصدق نخست وزير شد او را به معاونت نخست وزيرى منصوب كرد . ديگرى مصطفوى كاشانى و شهشهانى كه معاون وزير دادگسترى يعنى معاون لطفى شدند .

محمدرضا روحانى : تكليف رؤساى شعب ديوان كشور يعنى لطفى و شهشهانى با نخست وزير، سپهبد رزم آرا چه شد ؟

آقای صادق وزيرى : يكى از سناتورهاى وابسته به جبهه ملى سپهبد رزم آرا را در مجلس مورد سؤال قرارداد. دولت رزم آرا ناچار عقب نشست .

محمدرضا روحانى : عقب نشينى سپهبد رزم آرا براى جمعيت در آن روزها موفقيت بسيار بزرگى بود.

آقای صادق وزيرى : در زمان مصدق هم ما قضات با تعدادى از وکلاى دادگسترى جمعيت حقوقدانان ايران را تشكيل داديم .

مدل تشكيلات ما جمعيت حقوقدانان فرانسه بود. تا جائى كه به خاطر دارم امام جمعه تهران دكتر سيد حسن امامی، دكتر مشاور ، محمود هرمز ، محمد شاهوردى، محمد رشاد ، احمد شريف زاده ، من وبرادرم يحيى صادق وزيرى از اعضاى اين جميت بوديم .

محمد رضا روحانی : امام جمعه تهران يعنى دكتر سيد حسن امامى كه استاد حقوق مدنى ما بود آن‌جا چه كار مى كرد؟

آقای صادق وزيرى: جمعيت سياسى نبود. فعاليت ما اصلاحات در دستگاه قضائى بود. امام جمعه هم آدم با مزه اى بود يادم آمد كه مدتى آيت الله برقعى خيلى سروصدا راه انداخته بود من از او پرسيدم كه اين آیت الله كيست؟ جواب داد سيد على اكبر خودمونه . جواب او بسيار خنده آور بود .

محمدرضا روحانى : بعد از كودتاى ٢٨ مرداد كه به زندان رفتيد با دكتر فاطمى، وزير خارجه دكتر مصدق در يك سلول بوديد. اورا محاكمه واعدام كردند . آيا شاه اجازه داد كه او وكيل داشته باشد ؟ شما در مورد خاطرات زندان با دكتر فاطمى كتابى داريد. در باره وكيل او مطلبى داريد ؟

اقاى صادق وزيرى : بله. او دو وكيل نظامى داشت. هر دو مردان درستى بودند . يكى از انها سرتيب قلعه بيگی بود كه قبلاًعضو شوراى جمعيت مبارزه با استعمار بود و ديكرى سرهنك ملك آرا كه وكيل افسران سازمان نظامى حزب توده هم بود.

محمدرضا روحانى: بعد از كودتا چه فعاليتهائى داشتيد ؟

آقاى صادق وزيرى : در كانون وكلا در حدودى كه ممكن مى شد در اصلاح امور تلاش ميكرديم تا وقتى در سال ٥٦ نامه دكتر على اصغر حاج سيد جوادى خطاب به شاه چاپ شد . يا نامه دكتر سنجابی ، دكتر بختيار ، وآقاى داريوش فروهر خطاب به شاه منتشر شد. شاه تحت فشار آمريكائى ها مجبور شد تا اندازه اى اجازه فعاليت بدهد. ما هم حدود ١٣٠ - ١٤٠ وكيل وحقوقدان نامه نوشتيم و لزوم رعايت و اجراى قانون اساسى واحترام به آزاديها را نوشتيم و مقدمات تشكيل جمعيت حقوقدانان فراهم شد.

محمدرضا روحانى: مجمع عمومى كجا تشكيل شد و اساسنامه را چكونه تنظيم كرديد ؟

آقاى صادق وزيرى: اولين مجمع عمومى در هتل بود . رياست جلسه با من بود. بعد شوراى جمعيت انتخاب شد وكمیسيون اساسنامه و آئين نامه‌. ما اين دو سند را تهيه كرديم .

محمدرضا روحانى : جز شما اعضاى كمیسيون چه كسانى بودند؟

آقای صادق وزيرى : جالب است يكى سيد محمد خامنه اى بود برادر رهبر فعلى و ديگری سيد رضا زواره اى كه بلا فاصله بعد از استقرار رژيم اسلامى مى خواستند و فشار مى آوردند كه جمعيت بايد منحل شود .

محمدرضا روحانى: از فعاليت هاى جمعيت بگوئيد .

آقاى صادق وز يرى : به دقت مسايل روز را دنبال مى كرديم هر جا كه تجاوزى به حقوق بشر مى شد وكيل مى فرستاديم . گزارش مى دادند . ما هم اعلاميه مى داديم واعتراض مى كرديم يا به شهرهاى مختلف وكيل مى فرستاديم ، مازندران شيراز، تهران، كرمانشاه ، آذربايجان غربى .

محمدرضا روحانى : در كانون وكلا هم اين فعاليت ها انجام مى شد ؟

آقاى صادق وزيرى : كار زيادى بود. هم كانون ، هم جمعيت حقوقدانان هر كدام بخشى را انجام مى دادند مثلاً در زمانى كه باهرى وزير دادگسترى شده بود يك لايحه قانونى نوشت براى رسيدگى به مفاسد وتجاوزها . ما در كانون وجمعيت حقوقدانان مخالف بوديم. پيشرفت نكرد . من يك پيشنهاد دادم متاسفانه عده اى مخالفت كردند كه من حالا نمى خواهم راجع به آن صحبت كنم . اين پيشنهاد براى تشكيل كميته تحقيق ملى و دادگاه ، ملى بود ، بعداً من يك كتاب نوشتم به عنوان چرا كميته تحقيق ملى ؟ چرا دادگاه ملى؟ يك طرحى بود مانند طرح دزموند تو تو .

محمدرضا روحانى : بعد از سقوط نظام شاهنشاهى كانون و جمعيت حقوقدانان چه فعاليتهائى داشتيد ؟

آقای صادق وزيرى : همان فعاليتهاى قبلى اين بار در ابعاد و اشكال ديگرى شروع شد . يادتان هست در پايان دوره شاه كانون محل تحصن بود . فعاليت هاى كانون وكلا وجمعيت حقوقدانان مكمل هم بود. شايد كانون قانوناً بيشتر مى توانست با مقامات دولتى تماس داشته باشد . جمعيت حقوقدانان بيشتر دنبال كارهاى دفاعى وتحقيقات بود . ما در هر دو تشكيلات خيلى زود به مشكلات جدى برخورديم .

محمدرضا روحانى : با مقامات يا در درون تشكيلات ؟

آقاى صادق وزيرى : در هر دو جا . مثلاً آدمهائى مثل سيد محمد خامنه اى و سيد رضا زواره اى فشار مى آوردند كه جمعيت حقوقدانان منحل شود . در كانون هم بعد از كنكره سراسرى وكلا فشار زياد شد . آنجا مرحوم نزيه گفت با اسلام نمى شود كشور را اداره كرد ناچار به فرار شد .

محمدرضا روحانى : در برابر فشار براى انحلال جمعيت چه كرديد ؟

آقای صادق وزيرى : مجمع عمومى ديگرى تشكيل داديم . رئيس جلسه آقای دكتر خواجه نورى بودند و دو خانم وكيل هم دو منشى جلسه بودند. براى انتخاب شورا رأى گيرى شد به ترتيب من ، متين دفترى، و نزيه نفرات اول تا سوم بوديم جمعيت حقوقدانان از حيث حقوقى تثبيت شد اما در عمل فشار حكومت زياد بود. كانون وجمعيت تا روز آخر كارهائى كه مى توانستند انجام دادند ، هر جا حمله وهجومى به مردم بود وكلا وحقوقدانان مى رفتند تركمن صحرا، گيلان ، خوزستان، كردستان و در شهرستانهاى مختلف ديگر . آدم كشي‌ها وتجاوزات زياد بود و فعاليت براى افشاى واقعيت آنها انجام مى شد . آن‌چه در كنگره وكلا ودرباره قانون اساسى گفته شد براى حكومت قابل تحمل نبود. مانند آنچه در سمينار خواسته هاى ملت از قانون اساسى گفته شد كه جمعيت حقوقدانان ايران آنرا تشكيل داد. من هم در آنجا در باره سياست خارجى سخنرانى كردم .

محمدرضا روحانى : استاد بزرگوارم بيشتر از اين زحمت نميدهم . من سعى ميكنم كمى بيشتر به جزئيات بپردازم . اگر موفق شوم جمع بندى سمينار را تا روز ٧ اسفند يعنى روز استقلال كانون همراه مصاحبه شما منتشر كنيم . شما خطوط كلى را با مراجعه به خاطرات و به ياد مانده هايتان براى ما گفتيد. آرزوى عمر با عزت و سلامت براى شما دارم .

 

****


دوست داشتم با جناب شاهنده و آقای دکتر هدایت متین‌دفتری و دکتر عبدالکریم لاهیجی همراه و همگام جناب صادق‌وزیری و شادروان دکتر دامغانی و زنده‌یاد حسن نزیه در تأسیس جمعیت حقوق‌دانان ایران فعالیت داشتند مصاحبه کنم. متأسفانه جناب شاهنده آمادگی مصاحبه نداشتند و به آقای دکتر لاهیجی دسترسی نداشتم. آقای دکتر متین ‌دفتری در سفر بودند.

خوشبختانه ایشان طی مصاحبه‌‌ای با صدای آمریکا اطلاعات کلی درباره مطالب مربوط به مبارزات وکلا را دادند که قابل استفاده و توجه در این مورد می‌باشد.

http://www.youtube.com/watch?v=30ekisSZdIg

 

 

١ - براى تفصيل نگاه كنيد به تحفه العالم - انتشارات ظهورى تهران ١٣٦٣ .

٢ - براى تفصيل نگاه كنيد به حكايت دختران قوچان - انتشارات روشنگران ١٣٧٤ .

٣ -مراجعه شود به متمم قانون اساسى مشروطيت در اقتدار محاكمات - اصول ١٧١ الى ١٨٩

٤ - مراجعه شود به اصول ٦١- ١٥٦ الى ١٧٤ قانون اساسى جمهورى اسلامى ايران

 

 

منبع:پژواک ایران


محمدرضا روحانی

فهرست مطالب محمدرضا روحانی در سایت پژواک ایران 

*رهبر،جرائم قوادی و ‌خیانت  [2020 Jun] 
*عدالت اسلامی  [2020 May] 
*آمر مسعود رجوی است   [2020 May] 
*روابط اقايان پمپئو و هوك با مقوله جن وتخم جن  [2020 Apr] 
*دویست بار اسلام و جیب آقاسیدعلی‌‌‌‌‌   [2020 Apr] 
*نامه محمدرضا روحانی به خامنه‌ای  [2020 Mar] 
*گفتگو با یک دوست  [2019 May] 
*بررسی طرح جدید قانون کار و حکایت طبال امام حسین و شمشیر زن یزید  [2019 May] 
*مردم شرافتمند! نسرین ستوده را تنها نگذارید  [2018 Jun] 
*مصدق و عدم تمرکز   [2018 Mar] 
*اسلام ناب، حق چند همسرى مردان و تكليف زنان   [2017 Mar] 
*روز زن، قيم صغار و حقوق ملت   [2017 Mar] 
* ٧ اسفند و منشور سر افرازى وكلا  [2017 Feb] 
*پيامى از زنده ياد عبد الرضا كريمى،ايرانى، دموكرات وكرد  [2017 Feb] 
*نامه به آقاى مسعود رجوى رهبر عقيدتى مجاهدين چنانچه در دسترس باشند  [2017 Feb] 
*مرگ رفسنجانى ‏   [2017 Jan] 
*جشن با ياد مرضيه  [2017 Jan] 
*هوشنگ رفت ؟  [2016 Dec] 
*ياد آر ز شمع مرده، ياد آر…  [2016 Nov] 
*شورا آرمانشهر مصدق  [2016 Sep] 
*درباره همكارى پوتين- خامنه اى (قسمت دوم)‏   [2016 Aug] 
* در باره همكارى پوتين - خامنه اى (بخش اول)   [2016 Aug] 
* ٣٠تير، تانكها و حكم ديوان بين‌المللى دادگسترى   [2016 Jul] 
*شاد باش موقت  [2016 Jul] 
*مرده ریگ امام   [2016 Jun] 
*نامه به رئيس جديد كانون وكلاى مركز  [2016 May] 
* پتك عمامه كوب و جامه كاغذى من   [2016 Apr] 
* نامه اى به يك رئيس  [2016 Apr] 
*روز حساب، شير درنده وخران رمنده (۲)   [2016 Apr] 
*روز حساب، شير درنده وخران رمنده (۱)  [2016 Apr] 
*انتخابات كانون وكلا   [2016 Mar] 
*انتخابات كانون وكلا (قسمت اول)  [2016 Mar] 
*هادى اسماعيل زاده ما را ترك كرد   [2016 Mar] 
* قبيله نفوذى ها   [2016 Feb] 
* انتخابات و بوى بد برجام  [2016 Feb] 
* نامه به آقای مسعود رجوی چرا با نام خودتان به نوشتن ادامه نمی دهید؟  [2016 Jan] 
*آقای مسعود رجوی رهبر عقیدتی «با شرف‌ها»، پاسخ چیست؟   [2015 Nov] 
*لیبرتی، زینت خانم و سفره هفت‌سین  [2015 Nov] 
*رهبر عقیدتی برادر مسعود می‌ترسد و می‌ترساند  [2015 Nov] 
*اپیلاسیون هسته‌‌ای گفتگو با محمدرضا روحانی (قسمت هیجدهم)  [2015 Oct] 
*درون قبر هر شهید یک رآکتور هسته‌ایست  [2015 Oct] 
*اپیلاسیون هسته‌‌ای گفتگو با محمدرضا روحانی (قسمت هفدهم)   [2015 Oct] 
*اپیلاسیون هسته‌ای- گفتگو با محمدرضا روحانی قسمت ۱۶  [2015 Sep] 
*اپیلاسیون هسته‌ای – گفتگو با محمدرضا روحانی قسمت ۱۵  [2015 Sep] 
*اپیلاسیون هسته‌ای گفتگو با محمدرضا روحانی قسمت ۱۴  [2015 Sep] 
*اپیلاسیون هسته‌ای گفتگو با محمدرضا روحانی قسمت ۱۳  [2015 Sep] 
*اپیلاسیون هسته‌ای- گفتگو با محمدرضا روحانی – قسمت ۱۲  [2015 Aug] 
* اپیلاسیون هسته‌ای – گفتگو با محمدرضا روحانی (قسمت ۱۱)  [2015 Aug] 
*اپیلاسیون هسته‌ای – گفتگو با محمدرضا روحانی (۱۰)  [2015 Aug] 
*اپیلاسیون هسته‌ای، گفتگو با محمدرضا روحانی ۹  [2015 Jul] 
*اپیلاسیون هسته‌ای؛ گفتگو با محمدرضا روحانی (۸)  [2015 Jul] 
*اپیلاسیون هسته‌ای ، گفتگو با محمدرضا روحانی (۷)  [2015 Jul] 
*ایام مبارک قدر و بشکن بشکن اسلامی   [2015 Jul] 
*وکلا و سرداران با شماره و بی شماره ۴  [2015 Jun] 
*اپیلاسیون هسته‌ای؛ گفتگو با محمدرضا روحانی (۶)  [2015 Jun] 
*اپیلاسیون هسته‌ای ؛ گفتگو با محمدرضا روحانی ۵  [2015 Jun] 
*«اپیلاسیون» هسته‌ای؛ گفتگو با محمدرضا روحانی (۴)  [2015 Jun] 
**«اپیلاسیون» هسته‌ای؛ گفتگو با محمدرضا روحانی (۳)  [2015 Jun] 
*وکلا و سرداران با شماره و بی شماره (۳)  [2015 Jun] 
*وکلا و سرداران با شماره و بی‌شماره (۲)  [2015 Jun] 
*وکلا و سرداران با شماره و بی شماره (۱) نیم کشته، تمام کشته [2015 May] 
*«اپیلاسیون» هسته‌ای؛ گفتگو با محمدرضا روحانی (۲)  [2015 May] 
*«اپیلاسیون» هسته‌ای؛ گفتگو با محمدرضا روحانی (۱)  [2015 May] 
*اخبار در آیینه اشعار، امثال و کنایات (۹)   [2015 Apr] 
*اخبار در آیینه اشعار، امثال و کنایات (۸)   [2015 Mar] 
*آقای رجوی! جان بولتن خواهان بمباران میهن‌مان شده است  [2015 Mar] 
*اخبار در آیینه اشعار، امثال و کنایات (۶)   [2015 Mar] 
*اخبار در آیینه اشعار، امثال و کنایات (۵)   [2015 Mar] 
*اخبار در آیینه اشعار، امثال و کنایات (۴)   [2015 Mar] 
*اخبار در آیینه اشعار، امثال و کنایات (۳)   [2015 Mar] 
*اخبار در آیینه اشعار، امثال و کنایات (2)  [2015 Mar] 
* اخبار در آينه، اشعار، امثال و كنايات- (1)  [2015 Mar] 
*آى دزد آی دزد -۵  [2015 Feb] 
*آی دزد، آی دزد -۴   [2015 Feb] 
*آی دزد آی دزد ۳  [2015 Feb] 
*آی دزد آی دزد 2  [2015 Feb] 
*آی دزد آی دزد  [2015 Jan] 
*ز آسمان بلا سنگ فتنه مى بارد در سوگ كودكان پاكستانى [2014 Dec] 
*شكايت از برادر مسعود به امام حسين(ع) ٢   [2014 Dec] 
*شکایت از برادر مسعود به امام حسین (ع) – ۱  [2014 Dec] 
*ياد آر ز شمع مرده، ياد آر...  [2014 Nov] 
*فراخوان؛ به نجات جان ساکنان اردوگاه «لیبرتی» برخیزیم  [2014 Oct] 
*نامه به رئيس اتحاديه سراسرى كانونهاى وكلاى دادگسترى ايران   [2014 Oct] 
*عین گزارش خامنه‌ای علیه امیرانتظام  [2014 Oct] 
*ایراد بنی‌اسرائیلی و پند ۳۶ ساله  [2014 Sep] 
*آسيد على ذهب الدوله بالبوله   [2014 Sep] 
*گفتگو بر سر شامورتى بازى در وداع با استاد كاتوزيان   [2014 Sep] 
*بى شرمى در وداع با استاد كاتوزيان   [2014 Sep] 
*سوءاستفاده از آبروی استاد  [2014 Sep] 
*گفتگو با آقای محمدرضا روحانی در مورد لایحه‌ی جامع وکالت   [2014 Jul] 
*گزارشی از سمينار خواسته هاى ملت از قانون اساسى  [2014 Jun] 
*آسيد على معماى جفتك زدن را حل کنید  [2014 May] 
*جمعيت حقوقدانان ايران و لایحه قصاص  [2014 Apr] 
*پایان زمستان با وکلا  [2014 Mar] 
*آسيد على «به قران كودتا شده ....»  [2014 Mar] 
*آسیدعلی مواظب سلامتی خود باشید  [2014 Mar] 
*دادگستری و کانون وکلا، قسمت سوم  [2014 Feb] 
*دادگسترى و كانون وكلا - هفت اسفند جشن استقلال كانون وكلا؟ - قسمت دوم   [2014 Feb] 
*جهل و جنايت  [2014 Feb] 
*دادگسترى و كانون وكلا (قسمت اول)  [2014 Feb] 
*پاسخگو و مسئول كيست؟ قسمت ۵- املاك محمد رضا روحانى  [2014 Feb] 
*مسئول و پاسخگو کیست؟ (قسمت چهارم) در وداع با مرزبان قلم  [2014 Jan] 
*مسئول و پاسخگو كيست؟ قسمت سوم   [2014 Jan] 
*مسئول و پاسخگو كیست؟ (۲)  [2013 Dec] 
*مسئول و پاسخكو كيست؟   [2013 Dec] 
*پیراهنی که آید از او بوی یوسفم (قسمت ششم)  [2013 Dec] 
*گفتگو با محمدرضا روحانی در مورد مذاکرات ژنو   [2013 Nov] 
*پیراهنی که ‌آید از او بوی یوسفم- قسمت پنجم این «رسیدگی» فوری و ... [2013 Nov] 
*پیراهنی که آید از آن بوی یوسفم – قسمت چهارم  [2013 Oct] 
*پیراهنی که آید از او بوی یوسفم- (قسمت سوم) آن‌چه از دوست می‌رسد [2013 Sep] 
*پیراهنی که آید از او بوی یوسفم- قسمت دوم حق پرسش داریم؟ [2013 Sep] 
*پیراهنی که آید از او بوی یوسفم- قسمت اول مشتی از خروار [2013 Sep] 
*آه دل و آرزو  [2013 Sep] 
*می‌توان شد به سهل و آسانی / «پهلوان»‌ مسلم خراسانی (۱)  [2013 Aug] 
*این «طفل معصوم»  [2013 Aug] 
*پاسخ محمدرضا روحانی به پرسش‌های صدای وجدان  [2013 Aug] 
*دیوار مقدس مقررات و تعهدات به من اجازه نداده که به قواعد بازی پشت پا بزنم  [2013 Aug] 
*گفتگوی با محمدرضا روحانی در مورد نتایج استعفا از شورای ملی مقاومت  [2013 Aug] 
*نامه سرگشاده به خانم شیرین عبادی  [2013 Aug] 
*چشم‌انداز‌ها ۴  [2013 Jul] 
*چشم‌اندازها ۳  [2013 Jul] 
*چشم‌اندازها ۲  [2013 Jul] 
*چشم‌انداز‌ها (بخش اول)  [2013 Jul] 
*استعفای ما آزمایش آنهاست !   [2013 Jun] 
*ايهاالناس ليبرتي زندان نيست كشتارگاه است  [2013 Jun] 
*متن استعفا نامه محمدرضا روحانی و کریم قصیم از شورای ملی مقاومت ملی ایران  [2013 Jun] 
*اول ماه مه، «شاه شهید»، امام راحل و حق همه   [2010 Apr] 
*بهار در همه باغها  [2010 Mar] 
*اخبار در آیینه اشعار و امثال  [2010 Feb] 
* اخبار در آینه اشعار و امثال   [2010 Feb] 
*خط امام و دانشگاهیان «این گرگان وابسته به ابرقدرتها»   [2009 Dec] 
*گفتگوی پژواک ایران با محمدرضا روحانی پیرامون ۱۶ آذر، وحدت نیروها و ... بخش دوم   [2009 Dec] 
*گفتگو با محمدرضا روحانی پیرامون جنبش، رادیکال‌تر شدن آن، خودجوش بودن، درگیری‌ جناح‌های رژیم و ... (قسمت اول)  [2009 Nov] 
*سوالی و جوابی  [2009 Nov] 
*«مرد خریدار، زن صاحب کالا »  [2009 Nov] 
*نامه ای به یک همکار: «خدا را در پستوی خانه نهان باید کرد»  [2009 Aug] 
*قوای مملکت ناشی از ملت است   [2009 Aug] 
*چهره‌ی واقعی مصدق  [2009 Mar] 
*خود كرده را تدبير نيست- محمد رضا روحاني  [2008 Oct] 
*چهره‌ی واقعی مصدق  [2008 Mar]