نقدی بر مقاله "بررسي خاستگاه زرتشت و زرتشت‌گري فرزاد قنبری"
جواد مفرد کهلان

یک همولایتی آذربایجانی بسیار جوان ما در اورمیه با نکته سنجی ولی در سطحی نه چندان تخصصی به بررسی خاستگاه زرتشت و زرتشتیگری پرداخته است که به قول خودش نتیجه ۳ماه مطالعات و تحقیق وی در این باب است. همانطور که پان ایرانیستها جز فارس را ایرانی نمی بینند، متقابلاً برخی از همولایتی های ما نیز در جهت خلاف آنها رفته و آذربایجانی را جز ترک نمی بینند. گرچه نظر این محقق جوان ما چندان ملی گرایانه افراطی نیست، ولی به هر حال متأثر از تلقینات و شیوه از کاه کوه سازی رایج ملی گرایانه ترکان افراطی آن سوی مرزها است. در هر دو دیدگاه پان ایرانیستی و پان ترکیستی احساسات ناسیونالیستی انگیزه کار است ولی این انگیزه باید به نفع عقل منتقد و بی طرف و حقیقت جویانه و انسانگرایانه و میهن پرستانه مستهلک شود که ظاهراً به آسانی میّسر نیست به سبب عدم آزادیهای سیاسی و فرهنگی کافی برای اهل نقد دروازه بحث و فحص اساسی فقط به گل روی این دو بینش ناسازگار با هم و البته بالاتر از آنها بر روی مداحان هوانورد گشوده است. سعی میکنم در اینجا بررسی های فرزاد قنبری را به عینه در چند بخش مجزا آورده و توضیحات و نقد و تنقیح آنها را در پای هر کدام یک از آنها  به طور خلاصه بیان نمایم. مطالب ایشان چنانکه اشاره شد همراه با اعتماد افراطی به نتایج و شیوه تاریخ نویسان تلقین گرای رایج دولتهای ترکیه و تا حدودی جمهوری آذربایجان می باشد، از این قرار است:

"زرتشت پيغمبر آذربايجان قديم و ايران باستان بوده كه براساس پرستش نيروهاي مافوق طبيعت (روح_ جن_ سيل_ ...) و تكميل آن، ديني بر اساس منطق انسان آن زمان بوجود آورد كه 3000 سال پيش فلسفه و نگرشي عظيم بوجود آورد. باتوجه به مستندات ارائه شده «مستندات» اثبات كرديم اقوام التصافي زبان پروتورك (نياي تركان ايران) حداقل هفت‌هزار سال است كه در شبه‌فلات آذربايجان (سرزميني فلات گونه مابين قفقاز، فلات ايران و فلات آنادولو) صاحب تاريخ و تمدن هستند. لذا با استناد به اين واقعيت، برهان قاطع حكم به ترك بودن زرتشت ميدهد. حال اين سؤال در ذهن هر خواننده‌اي بوجود مي‌آيد كه اگر زرتشت ترك بوده، پس چرا اوستاي فعلي به‌زبان زندي (شاخه‌اي از زبان‌هاي سانسكريت هند وايراني) ميباشد؟ و يا چرا اصطلاحات پارسي باستان در اوستاي فعلي به‌ وفور ديده ميشود؟"

نقد: این «مستندات»؟ در واقع مستندات سنت تاریخ نویسی ترکان سوپر ناسیونالیست ترکیه اند که ناشیانه در صدد توجیه قدمت قوم و نژاد ترک در فلات آناتولی هستند. به جای اینکه بپذیرند که نیایهیتیان قوم چند ملیتی بومی ایشان قفقازی تبار و هندو اروپایی تبار و سامی تبار بوده اند، به خود فریبی و عوام فریبی پرداخته اند؛ چه خویشاوندی قفقازی تباران هیتی با ترکان حتی بسیار دور تر از خویشاوندی ملل سامی با هندواروپائیان است. با این شیوه مثلاً باید نتیجه بگیریم اعراب و یهود پرو-فارس هستند. ایشان در حد افراطی از نظایر پان ایرانیست خود هستند که به نوبه خود جز خود و نوک بینی خود را نمی بینند. به نحوی از انحاء اعراب عزیز و ترکان غیور میهن را وصله ناجور می پندارند. در حالی که وصله ناهنجار صرفاً در بینش غیر انسانی و نژادپرستانه ایشان (تحفه عهد آریامهری) نهفته است.

"پاسخ اين سؤالات مفصّل است و در ادامه مقاله به صورت كامل ارائه خواهد شد؛ لكن همين قدر بس كه در سؤالات فوق مغالطه وجود دارد: زبان زندي از شاخه جنوب‌شرقي زبان‌هاي ايراني است، پس چطور زرتشتي كه ساكن شمال‌غرب ايران بوده، كتاب خود را به‌‌زبان منطقه ديگري نوشته؟ ويا زرتشتي كه متعلق به قوم ماد بوده، چگونه افسانه‌ها و خرافات قوم پارس را بيان ميكند؟ آيا اينها نشان از آن نيست كه آيين زرتشت و اوستاي فعلي دستخوش تحريفات فراوان شده است؟"

نقد: اوستا تقریباً حاوی همان نوع حماسه های دینی و ملی است که زرتشت می سروده است. ولی بین عهد زرتشت (طبق محاسبات ابوریحان بیرونی سال 600 پیش از میلاد) و سنت زرتشیگری ساسانی (اواسط قرن سوم میلادی) نزدیک یک هزاره فاصله است و بر خلاف ادعای مغان کتاب اوستا  (سرودهای شگرف دینی) منسوب به زرتشت به سنت شفاهی و یاری حافظه حفظ میشده است. مسلماً دخل تصرف بسیار زیاد بوده است. خود زرتشت، بهتر بگویم گائوماته زرتشت (یعنی مرد زرین اندام حافظ سرودهای دینی) در سنت به درستی اهل آذربایجان معرفی شده است. هرتسفلد به درستی نام اصلی وی را از روی گفته های کتسیاس طبیب و مورخ یونانی دربار هخامنشیان سپیتاک (مرد سفید اندام) پسر سپیتمه (سرور سفید اندام) آورده است که نواده دختری آستیاگ بوده است. از کورشنامه گزنفون و روایات اوستا شاهنامه به وضوح بر می آید که سپیتمه "مغ (=جم به زبانهای سامی به معنی انجمنی)" در شهر شوشی قراباغ و یا همان ورجمکرد (باغ ساخته جم) سکنی داشته است و بر مردمان فراوانی از تبار ترک اوتی (آذری؛ آلوانی، ارانی) کادوسی (سگپرستان سمت اران و گیلان) و مادی و ارمنی و گرجی حکومت می رانده است. اقامتگاه زمستانی ایشان شهر رغه آذربایجان  یعنی مراغه بوده است. کورش (فرشوشتر=شهریار جوان، فریدون=هخامنشی) پس از قتل سپیتمه داماد و ولیعهد آستیاگ توسط سردارش آراسپ (ارجاسپ) فرزندان وی مگابرن ویشتاسپ و برادر کوچکش سپیتاک زرتشت را از حکومت نواحی ماد سفلی (نواحی کردنشین) و آذربایجان و اران و ارمنستان بر داشته و ایشان را به حکومت گرگان و حکومت دربیکان سمت بلخ (دری ها، تاجیکان) بر گماشت. یعنی مکان فرمانروایی سپیتاک زرتشت از آذربایجان و اران و ارمنستان به بلخ  و نواحی  اطراف آن منتقل شد. در آذربایجان پیش از عهد ساسانی وی را زریادر (زریر یعنی دارای تن و موی زرین=زرتشت) می نامیدند و از قهرمانان باستانی معروف خود به شمار می آوردند. در نزد ارانیها مسمی به اران خردمند و  بامسی بئیرک (=دارنده تن سفید و درخشان، قهرمان اصلی اوستای ارانی یعنی ده ده قورقود) و در ارمنستان آرای آرایان می نامیده اند و هر کدام ایشان را قهرمان باستانی ملی خود به شمار می آوردند. زرتشتی گری رسمی نوع درباری ساسانی در عرض دو قرن و نیم حکومت ایشان در آذربایجان به عمق نرفت و  در مقابل اسلام سریعاً در شکل اسلام علوی- خرمدینی و باطنی- شعوبی- حروفی عقب نشینی کرد.

"غالب آثاري كه تا كنون در‌خصوص تاريخ ايران‌‌باستان نوشته شد‌ه‌است، با غرض‌ورزيها و گرايشهاي آريامحورانه‌اي توأم بوده‌، بطوريكه استاد ناصرپورپيرار در كتاب "دوازده قرن سكوت، برآمدن هخامنشيان"، چاپ كوثر 1379 ص47، چنين ميگويد: «در عين‌حال معتبرترين خاورشناسان پرآوازه جهان ... كوشيده‌اند تا فرهنگ ملي ما را به يك سلسله باورهاي بي‌اساس آلوده‌كنند و هويت واقعي ايران و ايراني را تا حد تصاوير سرستونهاي تخت‌جمشيد به‌سقوط بكشانند. اين كوشش هدفمند خاورشناسان، ايران‌كهن را به‌‌عمد فراموش ميكند و در پرتو پرقدرت نورافكنهايي جعلي كه بر امپراتوري هخامنشي تابانده‌‌اند، قرار ميدهد. آنها قريب 150سال است، بسود مقاصد سياسي معاصر از هيچ شيوه‌اي براي انتقال تاريخ ايران به مبدأ (؟) مجهول هخامنشيان روي نگردانده‌اند.»

م. دياكونوف، اين خصيصه پژوهشگران اروپايي را در كتاب تاريخ ماد، ص72 چنين متذكر گرديده‌است: «نكته مهم ديگر اينكه تحقيقات پژوهندگان ماد صورت يكجانبه داشته، زيرا دانشمندان غرب، فقط و فقط از نظرگاه نفوذ آريايي‌ها به‌تاريخ آن كشور اظهار علاقه ميكردند. آن‌ها از روي قصد از اهميت اين حقيقت ميكاستند كه پيش از ورود هندواروپاييان صحرانشين و خانه‌بدوش، در اراضي مزبور، فرهنگي عالي و دولتي متكامل (مثلا دولت ماننا) وجود داشته است.»

مادماننا – آتروپات‌مادنيا

در بررسي خاستگاه زرتشت و زرتشت‌گري، اجباراً به بررسي تمدن ماد خواهيم پرداخت. چون بنا به‌نظر اكثر زرتشت‌‌پژوهان، آيين‌زرتشت در زمان حكومت ماد و در جنوب‌غربي درياچه اروميه (اسپوتا= چي‌چست) و شهر شيز (چيس) بوجود آمده‌ و سپس در ساير مناطق چون ساوالان (كوه سبلان) رشد و نمو پيدا كرده‌است. و به‌درستي كه علي ‌دهقان اروميه را سرزمين زرتشت ناميده‌است. جالب است كه پان‌ايرانيست (شاه‌پرستهايي) كه در موضوعات به‌مراتب كم اهميّت‌تري چون مولانا تعصب وحشتناك و توأم با فحاشي از خود نشان مي‌دهند؛ چگونه است كه در مقابل جعليات تاجيكستان و ثبت زرتشت بنام آن كشور سكوت كرده‌اند؟ پاسخ سؤال حاضر در اين واقعيت نهفته است كه مزدوران پان‌ايرانيست، خود بهتر از هركسي ميدانند كه آذربايجان ترك بوده و آپارتايد پهلوي هم نتوانست فارسي‌سازي كند، پس ترجيح ميدهند كه زرتشت ايراني نباشد ولي فارس باشد، چون ميدانند اگر آذربايجاني و ايراني بودن زرتشت را قبول كنند، بايد ترك بودن او را هم قبول كنند.

مادها گروه قومي هستند كه ارتباط مستقيم آنها را با زرتشت نميتوان انكار كرد. در باره خود مادها نظريات متفاوتي وجود دارد: مثلاً يك نظريه ميگويد كه مادها آريايي بوده‌اند- نظريه ديگري ميگويد كه فقط ده قبيله پارس، آريايي بوده‌اند و مادها و پارت‌ها آسيانيك (ترك-مغول-كره) بوده‌اند. هر دو نظريه مذكور طرفداران متعصب زيادي دارند و به‌راحتي نمي‌توان يكي را رد كرد و ديگري را قبول كرد؛ ولي آنچه كه مسلّم است، اين است كه مادها در سرزميني به وجود آمده‌بودند كه قبل از آنها دول و ملل پروتوركي زيادي در آن بوجود آمده‌بودند كه بعدها نام سرزمين مذكور، آذربايجان نام گرفت. پس دولت ماد خواه پروتورك باشد، خواه آريايي، ارتباط بسيار نزديكي با اقوام پروتوركي (اجداد تركان ايران) قبل از خودش داشته و تأثيرات بسيارزيادي از اين دولتها، علي‌الخصوص دولت ماننا گرفته است، بخاطرهمين است كه بسياري از دانشمندان، جديداً از اصطلاح مادماننا استفاده مي‌كنند. ونظريه‌اي دارند كه بيشتر منطقي و معقول‌تر بنظر مي‌رسد. بنا به نظريه مذكور، دولت ماد برگرفته از هيچ قوم خاصي نيست، بلكه نام اتحاديه‌اي است كه در آن مانناها، ساير اقوام پروتوركي از جمله "لولوبي"، "گوتي"، "اوراتور" (اورارتو)، "ارتته" و "هيتي"‌ ها را باهم متحد كرده تا جلوي هجوم آشوريان از جنوب گرفته شود.

از آنجا كه تشكيل اتحاديه مادماننا مقارن بود با مهاجرت اقوام آريايي پارس، مزدوران پان‌ايرانيست بدشان نمي‌آيد كه ماد را هم آريايي معرفي كنند. تا سند تاريخ ايران را شش‌دانگ بنام خود ثبت كنند. از اين رو ايشان سعي ميكنند با معرفي "ديآكو" به‌عنوان مؤسس ماد، نام مؤسس ماد را آريايي جلوه بدهند! اين درحالي است كه نام مؤسس ماد در كتيبه‌هاي ماد ماننا به‌صورت "آستياك" آمده كه از ريشه التصافي مي‌باشد و همين نام در كتيبه‌هاي پارسي به صورت "ديوآكو" (ديو بزرگ) آمده‌است."

نقد: دیاکونوف کتاب بسیار با ارزش و معظم خود را نوشت که پایه ای برای تحقیقات آتی گردد. نه اینکه به عنوان آیات غیر قابل عبور از آنها استفاده شود. شیوه کار پور پیرار بر بدبینی افراطی و بد و خوب کردن شخصیتهای تاریخی است و ادعاهایی که گاهی هم بسیار با نکته سنجی مطرح میشوند. ولی کار کردن تخصصی روی هر بخش تاریخ ایران یک عمر لازم دارد والّا به قول معروف اطلاعات آدمی در عرصه تاریخ اگر به وسعت اقیانوس شود معلوم است که عمقی نخواهد داشت. نگارنده سی سالی است که روی تاریخ ماد دیاکونوف که آن را نقطه گرهی تاریخ اساطیری روایات ملی و تاریخ مدون کار کرده ام. بیست سالی شبانه روزی کنار سفره در آشپزخانه به خاطر نور مناسب همه روزه زوایای تاریخی پنهان آن مورد کنکاش قرار داشت. تا اینکه کاملاً انطباق تاریخ و وقایع مربوط به پادشاهان کیانی با پادشاهان ماد پایان یافت. ابتدا تحت عنوان گزارش زادگاه زرتشت و تاریخ اساطیری ایران در سوئد و بعد دوازده سال پیش در ایران از طریق انتشارات نگین منتشر شد. منتظر بودم این کار 15 ساله من مثل بمب اتم نیرومند فرهنگی صدا کند. ولی تنها صدای ترقه کوچکی داد.

"ديو و ديوآكو، چه كساني بودند؟

يكي از دلايل سكوت پژوهشگران پان‌ايرانيست درباره تمدن ماننا آن است كه ماننايان در آن دوران مالك يكي از پيشرفته‌ترين تمدن‌هاي خاورميانه بوده‌اند، حال اينكه ده طايفه پارسي كه در آن دوران به فلات ايران مهاجرت كردند، كاملاً عقب‌مانده بودند. توضيح در باره اين دو تمدن كه به لحاظ سطح پيشرفت كاملاً باهم تفاوت داشتند به‌نفع آريائيزم و فارسيزم نيست، ولي باسكوت درباره تمدن ماننا و با مبالغه در بزرگ‌نمايي تمدن ده قبيله پارسي؛ منسوب نمودن دستآوردهاي فرهنگي ماننايان به اقوام آريايي ميّسر ميشود و چنين نيز شده‌است. ليكن واقعيت را نميتوان براي هميشه در زير پرده دروغ پنهان نمود.

بخش‌هاي نخست شاهنامه فردوسي مربوط به عصر كيان و شاهان سلسله پيشدادي –از سلسله‌هاي افسانه‌اي پارسيان- ميباشد. اين سلسله افسانه‌اي مربوط به دوران نخستين مهاجرت پارسيان به فلات ايران است. براساس سروده‌هاي فردوسي، كيومرث نخستين پادشاه پيشدادي در كوه مسكن ميگزيند و به‌سبك وحشي‌ها پوست پلنگ ميپوشد:

كـيومرث شـد بر جهاي كه خداي           نخستين به كوه اندرون ساخت جاي

سـر بــخت و تخـــتـش آمـد به كوه          پــلـنــگـيــنــه پـوشــيـد خــود با گــروه

از او انــدر آمــــــد هـمـي پـــرورش          كـه پــوشـيدنـي نــو بـود ، نـو خـورش

كيومرث درجهان دشمني نداشت، مگر اهريمن بدذات و حيله‌گر! اين اهريمن، ديوبچه‌اي داشت. اين ديو گرگ‌سترگ سپاهي عظيم و لشگري آهنين داشت! اما كيومرث پارسي هنوز آهن را نميشناخت و سپاهي منظم هم نداشت:

به گيـتـي نـبـودش كــس دشـمنـا                 مــگــر بــدكــنــش ريــمــن آهــرمـنــا

يـك بـچه بـودش چـو گـرگ ‌سـتـرگ                 دلاور شـــــــده بـــا ســـــــپـاه بـــزرگ

ســـــپه كــرد و نـزديـك اوراه جست                هـمي تـخت و ديهم كي شاه جست (شاهنامه، مسكو 1960، ج1 ص21)

موضوع به‌گوش سيامك، پسر كيومرث ميرسد و سيامك براي نبرد با ديو مهيّا ميگردد. ليكن در اينجا اوضاع غير طبيعي و عجيبي وجود دارد، چرا كه ديو وحشي، همه‌چيز لازم براي دولت و حكومت را دارد؛ ولي كيومرث شاه هيچ يك از اينها را ندارد! سيامك بدن خود را با پوست پلنگ ميپوشاند و با تن برهنه به جنگ ديو ميرود:

بپـوشـيد تـن را به‌چـرم پـلـنـگ                 كه جـوشـن نبـود نه آييـن جنـگ

پذيره شـدش ديو را جنـگ‌جوي                ســــپه را چو روي اندر آمد به‌روي

ســيــامــك بيـآمــد بـرهـنـه تـنــا               بـــــر آويــخـت بـــــا پــور آهــرمــنــا(شاهنامه، مسكو 1960، ج1 ص30)

اوضاعي بسيار متناقض ترسيم ميشود. شاه و پسرش، نه لباس و نه صلاح دارند! ليكن ديو وحشي همه اينها را دارا است. اين چگونه شاهي است و آن چگونه ديوي!

اقوام التصافي زباني كه از سده‌هاي نهم تا هفتم قبل از ميلاد، در مجاورت طوايف پارسي در نواحي غربي ايران، علي‌الخصوص آذربايجان مي‌زيستند و كم و بيش با آنان ارتباط داشتند؛ در واقع همان اهريمن‌ها و ديوهايي بودند كه در شاهنامه دشمن پارسيان معرفي شده‌اند! و اقوام پروتوركي گوتي، ايلامي، لولوبي، اوراتوري و از همه مهمتر مادماننا بوده‌اند كه از چند هزار سال پيش از پارسيان، سپاه، هنر، تكنولوژي و فرهنگي پيشرفته داشتند. بنابراين در افسانه پارسيان حقيقت به‌كلّي واژگون انعكاس يافته و به‌نوعي جعل شده‌است. چون فردوسي در بخش هاي بعدي شاهنامه، از تركان با لفظ وحشي هاي بي تمدن ياد ميكند، پس مي‌بينيم كه پارسيان از زمان فردوسي به‌جعل تاريخ پرداخته‌اند.

بي‌شك يكي از اين ديوهاي مورد اشاره فردوسي، آستياك پادشاه مادماننا بوده‌است كه نام او در كتيبه‌هاي پارسي به‌صورت ديوآكو (دياكو) و يا به‌عبارتي ديو بزرگ آمده‌است."

نقد: دایائوکو (یعنی قاضی) همان کی قباد (شاه روحانی داوری) است، "اوپیته" پسر او  همان "کی اپیوه "  (یکی از چهار پسر دایائوکو)، خشتریتی همان کیکاوس(= پادشاه بر خاسته از سرزمین چشمه زارها یعنی کاشان)، فرائورت همان فرود/سیاوش، کی خشثرو (هوخشثره) همان کیخسرو، آستیاگ همان ازی دیاک (=ثروتمند، آخروره) است که تحت عنوان اژی دهاک در شاهنامه اوستا با پادشاهان مردوک پرست (ضحاک ماردوش پرست، آَشّور پرست) بابلی و آشوری در آمیخته است. پادشاهان پیشدادی خونیرث (سرزمین ارابه های درخشان) در اساس پادشاهان مادی تبار میتانی بوده اند که مرکز حکومتشان شهر واشوکانی (=شهر ارابه، شهرک کردنشین حسیکه) در سوریه بوده است. مقاله مربوط بدین بحث که از سوی نگارنده تدوین شده است را در انترنت قابل دسترسی است..

"چگونگي هجوم پارسيان به ايران

پارس‌ها در بدو ورود (هجوم) خود به فلات ايران به آيين ميترايي عبد بودند، يعني خورشيد را مي‌پرستيدند. اين در حالي است كه مردم پروتورك آذربايجان، نوعي نيروهاي مافوق طبيعت (شامانيزم تركان) را مي‌پرستيدند كه بعدها "اسپيتامه"، مغ ارشد مادماننا براساس پايه‌هاي شامانيزم، آيين زرتشت را بوجود آورد.

اسپيتامه (زرتشت) مغ ارشد ماد و داماد بزرگ آستياك بود كه چون آستياك پسري نداشت، پادشاهي مادماننا بعد از وي به اسپيتامه ميرسيد. كوروش خون‌ريز بعد از هجوم وحشيانه به ماد و ويران ساختن آن كه با خيانت هارپاك (فرمانده خائن آستياك) همراه بود؛ اسپيتامه (زرتشت) را كشت تا بتواند با همسر او (دختر آستياك) ازدواج كند تا قانوناً تاج و تخت او را به يغما ببرد. به‌ هرحال كوروش بعد از 28سال پادشاهي در سال 529ق.م توسط "تموروس‌آنا"، ملكه تركهاي ماساژات كشته شد. پس از كوروش پسرش "كمبوجيه" در فاصله سالهاي 527-522ق.م سلطنت كرد. در اين ساليان مردم گرفتار اوضاعي دشوار و بحراني گشتند. حوادث اجتماعي اواخر سلطنت كمبوجيه، عكس‌العمل مستقيم مردم ماد در برابر شرايط دشوار و ستم تحميل شده بر آنان توسّط هخامنشيان بود. يكي از اين حوادث قيام "گئوماتا" بود كه جاعلان پان‌ايرانيست ترجيح ميدهند كه از اين واقعه به‌عنوان "بردياي دروغين" ياد كنند.

 "علي احمديان‌سراي" در ترجمه و تخليص كتاب "ايران تورك‌لرين اسكي تاريخي" (تاريخ ديرين تركان ايران) به‌قلم پدر تاريخ آذربايجان، مرحوم پروفسور محمّد‌تقي زهتابي، صص214-220، مطالبي را درباره قيام‌هاي متعدد ماديان، ايلاميان، بابليان و ساير اقوام تحت‌ستم هخامنشيان نوشته‌است. كه چكيده و مختصري از آن آورده مي‌شود: «... براساس روايت نقل شده از "هردوت"، گئوماتا در يك دژ مادي قيام كرد و ماديان را به عصيان عليه هخامنشيان فراخواند ... كمبوجيه به محض شنيدن اين خبر در مصر، به‌سرعت عازم سرزمين خود شد، ليكن در راه درگذشت. گئوماتا در مدت هفت ماهه حكومت خود، مردم تحت‌‌ستم پارسيان را از خدمت‌نظام و ماليات سه‌ساله معاف كرد ... اين سخنان، روشنگر آن است كه نيروهاي جوان اقوام تحت‌ستم پارسيان به‌زور به‌خدمت ارتش ويرانگر هخامنشيان گرفته‌شده و به‌ ميدان‌هاي نبرد اعزام ميشدند و اكثراً باز نمي‌گشتند ... گئوماتاي مغ به‌آسودگي در مدّت هفت‌ماهي كه پادشاهي كرد، كارهاي نيك فراواني براي تمام اتباع خويش انجام داد. به‌طوريكه وقتي كشته‌شد، همه در آسيا دريغ خوردند به ‌استثناء پارسيان ... درباره اينكه گئوماتا چه‌كسي بود، نظرات متفاوتي وجود دارد كه معقول‌‌ترين آنها اين است كه او فرزند اسپيتامه (زرتشت) بود كه به‌جاي پدر خود بر كرسي مغ ارشد ماد تكيه زده بود ... سرانجام زني درباري از اشراف پارسي با كمك داريوش، گئوماتا را كشتند. سپس داريوش به‌مدّت ده شبانه‌روز با وحشيّت تمام، مغان و اكثر اهالي ماد را قتل‌عام كرد. اين واقعه بين خود پارسيان به عيد مغ‌كشان معروف است ... داريوش پس از كوروش، خونخوارترين پادشاه تاريخ ايران است ... در زمان حكومت داريوش، قيام‌هاي زيادي توسط اقوام تحت‌ستم پارس صورت گرفت كه از جمله آنها ميتوان به قيام "آشتين" در ايلام، "ني‌دين‌توبئل" در بابل و "چيتران‌تخمه" در "ايشغوز" (آذربايجان شمالي) اشاره‌كرد. اما مهمترين آنها، قيام "فرورتيش" در ماد (آذربايجان جنوبي) بود. فرورتيش از اعقاب "كياكسار" (پادشاه مقتدر ماننا قبل از اتحاديه مادماننا) بود كه پرچم استقلال ماد و مبارزه عليه هخامنشيان را برافراشت. قيام فرورتيش به‌زودي مرزهاي ماد را درنورديد و طرفداران زيادي را براي خود در ساير اقوام و ملل تحت‌ستم پارسيان جمع كرد ... يكي از اين ملل، اهالي "پارت و هركانه" بودند كه گويا با ماديان خويشتن و از اقوام التصافي‌زبان بودند. كه هنوز تنديس يادبود فرورتيش در شهر مرو (تركمنستان كنوني) تحت نام تنديس "فرادا" پابرجا مانده‌است ... داريوش خون‌ريز پس از زجركش كردن فرورتيش (قطع اعضاي بدن او)، قريب به دويست‌هزار نفر از طرفداران اورا اعدام كرد ... پادشاهي خون‌ريز هخامنشيان، سرانجام توسّط اسكندر ذوالقرنين نابود گشت.»"

نقد: در این قسمت اضافه می نمایم بهترین توصیفی که از واقعه ترور گائوماته زرتشت (بردیه=مرد تومند) توسط داریوش و شش تن همراهانش به صورت تاریخی آن باقی مانده است در اوستای ترکی ارانی ده ده قورقود است که در آنجا واقعه ترور بامسی بئیرک توسط  اوروز (اعلیحضرت=منظور داریوش) و همراهان به خوبی بر جای مانده است. گائوماته بردیه از سوی برادر خوانده و برادر زن سنگین وزن خویش وه یزداته بردیه از مرکز بلخ بر امور هندوستان غربی و افغانستان و تاجیکستان نظارت داشته است. شایعه مرگ کمبوجیه در مصر این دو برادر خوانده را بر آن داشت که حکومت خود را رسمی اعلام کنند و گائوماته بردیه به نیابت از وه یزداته بردیه پسر  کوچک کورش امور مملکت را اداره نماید. همانطور شاملوی شاعر دریافته داریوش سیاس نیزه دار کمبوجیه در مصر این فرصت را غنیمت شمرده ابتدا در مسیر را فلات ایران در سوریه، کمبوجیه را ترور کرد و بعد هم نوبت ترور نائب السلطنه اش گائوماته بردیه (سپیتاک زرتشت) شد و سرانجام  وه یزداته بردیه هم توسط کشته شد. و برای ایز گم کردن شایعه موفقیت آمیز بردیه راستین و دروغین را به راه انداخت.

"پيدايش آيين زرتشت در آذربايجان

پيش از برآمدن آيين زرتشتي و انتشار آن، در آذربايجان كيش‌هاي توتميستي و مبتني بر پرستش نيروهاي طبيعي (شامانيزم تركان) متداول بود. دياكونوف در كتاب تاريخ ماد، ص456 چنين مي‌گويد: «در كيش سرزمين‌هاي غربي ماد (آذربايجان)، با شامانيزم تركان روبرو مي‌شويم، تصاوير ابولهول‌هاي بالدار به‌عنوان صاحبان نيروهاي مافوق طبيعت كه خدايگان شامانيزم را شامل ميشوند. بعدها همين تصاوير در نقوش پارسي، مظهر ديوان معرفي شدند!»   

در باره پيوستگي آيين زرتشت با سرزمين آذربايجان، در كتاب تاريخ آذربايجان، ج1 ص20 چنين مي‌خوانيم: ‌«به‌طور كلي ميتوان گفت كه اين نظام ديني داراي يك منبع بسيار قديمي است كه مورّخان زيادي من‌جمله "و.سترووه" در كتاب وطن زرتشت‌گري، مينويسد: «لازم است اين چنين منبعي را در دين آذربايجان قديم (شامانيزم تركان) جست‌و‌جو كرد.»

اسپيتامه (زرتشت) چه‌كسي و اهل كجا بود؟

در كتاب زرتشت، مزديسنا و حكومت، ص35 چنين آمده‌است: «زرتشت در حدود 660ق.م در حوالي درياچه چي‌چست (اروميه) به‌دنيا آمد. پدرش، پوروش و مادرش، دوغدو بود.» دياكونوف هم در كتاب تاريخ ماد، ص478 چنين ميگويد: «بايد اذعان كنيم كه گاتاها (سروده‌هاي خود زرتشت)، قبل از دوران هخامنشي و به سده هفتم قبل از ميلاد در ماد (آذربايجان) به‌وجود آمده‌است.» پورداود هم در كتاب آناهيتا، ص290 ميگويد: «كوه ساوالان (سبلان) براي زرتشتيان به مثابه طور سينا براي يهوديان و غار حرا براي مسلمين ميباشد.» اينها همه برهاني قاطع بر آذربايجاني بودن زرتشت ميباشند.

اما در باره مغان، و اينكه خود زرتشت يك مغ بود، در كتاب تفسير اوستا، نوشته ج.د.مستتر، ترجمه موسي‌جوان، ص64 چنين آمده‌است: «مغ نام طايفه‌اي از اقوام ماد قديم است و پيشوايان ديني ماد قبل از زرتشت هم از اين طايفه انتخاب مي‌شدند و آتش را مي‌پرستيدند و از اين جهت لفظ مغ در برهان قاطع به‌معني آتش پرست آمده و خود زرتشت هم از طايفه مغ‌ها برخاسته و آيين خود را بر اساس اديان ماد قديم (شامانيزم تركان) رواج داده‌است.» اما جالب است بدانيد سايكس در كتاب تاريخ ماد، ص144 چنين مي‌نويسد: «مغان طايفه‌اي التصافي زبان (شكل كلي و باستاني تركي) بوده‌اند كه اقوام آريايي (پارس‌ها) در وقت تصرف كشورشان (ماد-ماننا)، آنها را قتل‌عام كردند.» اين خود برهاني مجدّد بر ترك بودن زرتشت است.

بررسي اوستا و زبان اصلي آن

ج.د.مستتر، اوستا شناس شهير فرانسوي براين باور است كه گاتاها سروده‌هاي خود زرتشت و يسنا سروده‌هاي پسرزرتشت (گئوماتا) ميباشند. خود پارسيان ادّعا ميكنند كه داريوش اوستا را بر روي شش‌هزار چرم و به زبان پارسي باستان و خط‌ميخي نوشته بود كه در زمان حمله اسكندر مقدوني  از بين رفته‌اند! اولاً كه ايشان از كجا اينقدر مطمئن هستند كه به‌زبان پارسي بوده است؟ در زمان هخامنشيان زبانهاي ايلامي و بابلي هم رسمي بوده است؟ ثانياً هخامنشيان چگونه هزاران چرم را نگه داشته‌اند كه پوسيده نشود؟ و اگر چنين تكنولوژي داشتند چرا از آن براي نوشتن و حفظ منشور حقوق بشر (بخوانيد جنگ‌نامه) كوروش استفاده نكرده‌اند؟ و يا اصولاً داريوشي كه جدّش كوروش، زرتشت را كشته و خودش پسر او را، چگونه مي‌توانستند زرتشتي باشند؟ در كتيبه‌اي كه به داريوش نسبت مي‌دهند (به‌ ظّن قوي كتيبه خشايارشا) نام اَرمُزد (اهورا مزدا) همراه با خدايگان و الهه‌هاي پارسي آمده‌است. ضمنا تصوير انسان بالدار كه امروز نماد زرتشت تلقي ميشود، ربطي به زرتشت ندارد. و در اصل نماد شاهان هخامنشي بوده كه خود را فرزند خدا ميدانستند.

رحيم رئيس‌نيا در كتاب آذربايجان در سير تاريخ ايران، اينچنين توضيح ميدهد: «در دامنه كوه سهند، غاري معروف به غار زرتشت كشف شده‌است كه در ديواره داخلي آن خطوطي به خط ميخي و به، زباني شبيه زبان ايلامي ديده‌ مي‌شود (زبانهاي التصافي آن زمان مانند زبانهاي تركي فعلي بسيار شبيه به‌هم بودند) و اين همان گاتاها به خط خود زرتشت است.» در اينجا يك سؤال بنيادي هم پيش مي‌آيد: بر فرض محال اگر زرتشت را آريايي‌تبار فرض كنيم، و با توجّه به مستنداتمان دال بر آذربايجاني بودن زرتشت، چرا زبان اوستاي فعلي بر زبان زندي سانسكريت از زبان هاي آريايي جنوب‌شرقي ايران است؟حال كه آذربايجان در شمال‌غرب ايران قرار دارد؟

گفته شد كه گاتاها سروده‌هاي زرتشت و يسنا سروده هاي پسرش هستند، پس وينداداد سروده‌هاي كيست؟ وينداداد توسط ساسان (اولين مغ پارسي) سروده شده و در آن افسانه‌ها و خرافات پارسيان در فرهنگ زرتشت آميخته شده و اسامي مانند جاماسپ، فرشا، امرداد، خرداد، شهريور، بهمن، امشاسپند و ... فقط در وينداداد ديده ‌مي‌شوند. بعد‌ها فرزندان ساسان به رهبري اردشير بابكان، دوّمين امپراتوري خونين تاريخ ايران را رقم زدند كه بازگو كردن آن هم مجال ديگري مي‌طلبد.

پس از ساسان، اردشير بابكان اصول زرتشت را هم دچار تغييراتي كرد؛ پارسيان بر عادات ناپسندي چون زناي محارمي، چند شويي زنان و تعويض موقت همسر مشغول بودند. زرتشت و حاميان او با اين عادات پارسيان به شدت مخالف بودند، اردشير بابكان براي اينكه تفريح پارسيان خراب نشود، آن قسمتهايي از اوستا را كه از اين اعمال ممانعت مي‌نمود، حذف كرد. و اردشير بابكان به اين ترتيب آيين زرتشت را از يك آيين نيمه الهي به يك آيين شيطاني تبديل كرد. اين موضوع براي اولين بار توّسط ابوريحان بيروني و در كتاب "آثارالبقايه" مورد اشاره قرار گرفت و مرحوم محمّد‌علي تربيت در كتاب داشمندان آذربايجان، ص6 چنين توضيح داده‌است: «نكته جالب اينجاست كه زرتشتيان هند در ترجمه كتاب اوستا از زبان زندي به زبان رسمي هند (انگليسي) تغييرات زيادي انجام داده‌اند. (جالب اينكه زرتشتيان هند كه هنگام ورود اسلام، از ايران به هند مهاجرت كرده‌اند با زبان فارسي كاملاً بيگانه‌اند! اين نشان ميدهد كه فارسي (دري) زباني متأخر و مهاجم در ايران است) علّت اين تغييرات اين است كه خود زرتشتيان از داستان غم‌انگيز اوستا باخبرند و ميدانند كه اردشير بابكان چگونه مضامين نيمه الهي زرتشت را با خرافات پارسي عوض كرده‌است، به همين دليل سعي ميكنند تا همان مضامين الهي را برگردانند تا در مقابل اسلام حرفي براي گفتن داشته باشند.»

زرتشت = زردشت – ريشه‌يابي اسامي

زرتشت: درباره ريشه كلمه زرتشت، همانطور كه مي‌دانيد تغيير فونوتيك "د" به "ت"  ويا بالعكس، در زبانهاي تركي علي‌الخصوص آذري و استانبولي بسيار رايج است. مانند: آنادولي- در زبان آذري- به معناي مادر تگرگ ، همان آناتولي (آناطولي) در زبان استانبولي است، دوز (نمك) = توز، از اين رو تغيير فونوتيك در واژه زرتشت به زردشت را نميتوان جداي از دستور زبان تركي دانست.

مغ (نام طايفه روحاني): اين كلمه از ديرهنگام در ميان تركان به معني كاهن، شامان و ... بوده و به مرور زمان و به موازات پديد آمدن آيين زرتشت، معني روحاني زرتشتي را أخذ نموده است.

ماد: ماد واژه‌اي است كه از دوران باستان در ميان اكثر اقوام التصافي زبان از جمله آذري‌ها، داراي معنايي مشخّص بوده و به‌عنوان نام شخص به‌كار رفته‌است. با اشاره‌اي مجدّد به قانون تغيير فونومي "د" به "ت" بحث را پي مي‌گيريم، اين واژه قبل از تشكيل دولت ماد، در زبان گوتيان پروتورك به‌عنوان اسم خاص مذكّر، واجد معنايي چون شكست‌ناپذير بوده‌است. مثلاً در دوران حاكميت 91ساله گوتيان بر بابل نام نخستين فرمانرواي گوتيان "ايماتا" بود، كه از قديمي‌ترين اشكال واژه ماد ميباشد: ايماتا= ايمادا= ماد. همينطور خاقان معروف امپراتوري ترك هون در سده دوم قبل از ميلاد "مه‌ته= ماتا= مادا= ماد"، نام داشت. دو مطلب فوق از كتاب امپراتوري بزرگ هون به‌ قلم بهاءالدّين اؤگؤل، ج1، باكو1992 گرفته شده‌ است.  "تيگلت پيلسر"، شاه آشور در 744ق.م به اراضي "نامار" در بخش علياي دره رود دياله لشگركشي نمود كه در جريان آن فرمانرواي ناحيه"بيت‌سانگي" به نام "ماتاكي= ماداكي= ماد" بود كه بيشك نام شهرستان ماكي (ماكو) بي‌ارتباط با اين ريشه نمي‌باشد. خلاصه اينكه كلمه ماد امروزه‌هم در زبانهاي مختلف تركي و به اشكال گوناگون، تقريباً با همان معناي گذشته كاربرد دارد كه واضح‌ترين آنها دو كلمه مات ومه‌ته است.

دوغدو (مادر زرتشت): اين واژه بسيار آشكار است و از مصدر فعل دوغماق (آذري) = دوغماك (استانبولي) به‌وجود آمده‌است. خود كلمه دوغدو هم امروزه در زبان تركي به‌معني زاييد به‌كار مي‌رود.

ارمزد (اهورامزدا): اين واژه از دو كلمه اَر + مزد تشكيل شده كه بخش اول آن به معناي بزرگي مي‌باشد كه به صورت صفت در اول اسم مي‌آيد، مانند ارسلان (ار + آسلان = شير بزرگ). امروزه واژه "ار" در زبان آذري به معني شوهر و واژه "اركك" در زبان استانبولي به معني جنس مذكر است. در باره بخش دوم واژه، يعني مزد، اطلاعات دقيقي در دست نيست.

آناهيتا (ناهيدبانو): اين واژه از دو كلمه آنا + هيتا تشكيل شده است. بخش اول اين واژه يعني آنا بسيار آشكار است و در تمامي گونه‌هاي زبان تركي از گذشته تا به حال غالباً به معني مادر و در موارد خاص به معني ملكه به كار رفته است. بخش دوم اين واژه يعني  هيتا نام قوم پروتوركي هيتي مي‌باشد كه قبل از تشكيل دولت ماننا در مابين درياچه اروميه و درياچه وان زندگي مي‌كردند. به‌طور كلي واژه آناهيتا به‌معني ملكه هيتي‌ها مي‌باشد كه نشان‌دهنده پيوستگي آيين زرتشت با اقوام پروتوركي پيشين است. اين مقاله مانند هر مقاله ديگري، بدون شك نقص‌هايي دارد. و موجبات مسرّت نويسنده خواهد شد، اگر خوانندگان عزير نظرات خود را بيان كنند: http://farzad-ganbarei.blogfa.com/"

نقد: پیش ازعهد ساسانی مردم آذربایجان و اران و ارمنستان دین زرتشتی منسجمی نبوده است و ظاهراً دارندگان ادیان مختلف با مدارا کنار هم میزیسته اند. در آذربایجان سنت آتش پرستی و میثره پرستی کنار پرستش ایزد هوم (ایزد شراب مقدس) قرار داشته است. نامهای ماد  و میتانی به معنی شراب و شادی هستند. در شاهنامه در رابطه با دستگیری افراسیاب (پر آسیب) منظور مادیای اسکیتی  نام ایزد هوم با سپیتمه (جم، جمشید؛ دارنده جام درخشان) در آمیخته است. از این رو است که در شاهنامه جمشید پادشاه کاتوزیان (کادوسیان)، نیساریان (نیزه وران= به معادل ترکی "کارقی ار- ان"، همان گرگریان، جنگجویان حکومتی اراننسودی (کشاورزان قره باغ) و اهنوخوشی (صنعتگران، معدنچی ها، کنگرلوها) ذکر شده است. ظاهراً سپیتمه  از مغان سئورومتی بوده است که از سوی مادیای اسکیتی به حکومت این نواحی بر گزیده شده بود چون خرمدینان زرتشت را که تحت نام شروین (شاهزاده) می شناختند، پدرش را از دیار زنج (سرزمین زنان جنگجو، دیار آمازونها= سئوروماتها، قوم سلم) و مادرش (آمی تیدا/ دوغذو=شاهدخت) را شاهدختی کیانی میشمردند. معلوم میشود که این مؤبد به ولی نعمت سابق و بی ملاحظه و قهارخود مادیای اسکیتی (افراسیاب) خیانت کرده و در هنگام حمله غافلگیرانه کیخسرو (کی خشثرو=کیاخسار، هوخشثره) به اسکیتان، در سمت مراغه (هروم= دارای دژ نگهبانی، کنار معبد مهری ورجوی= هنگ افراسیاب) وی را دستگیر و برای قتل تحویل کیخسرو داده است. نام هروم شهرمراغه بعداً نزد یاقوت حموی با اورمیه مشتبه شده است و درخبر از نویسندگان عهد اسلامی از جمله ابوالفدا سمت دریاچه اورمیه را مسکن وی دانسته شده است. منظور از زردشت خبر یاقوت حموی به عنوان محل زردشت باید خود شهر اورمیه منظور شده باشد؛ چه زر-دَشت (دشت سر سبز) معادل نام اورمیه (محل دارای باغهای میوه گسترده) است. خبر انتساب زرتشت (زرین تن) به ماه ینار - نهاوند به عنوان مسکن زرتشت که در خبر یاقوت حموی آمده است، درست تر است چون گائوماته زرتشت در سمت نهاوند (نسای ماد) ترور شد و دخمه مصور وی در روستای سکاوند هرسین کرمانشاهان در غرب نهاوند قرار دارد. در این رابطه نامهای وی (در واقع القاب وی) گودرز کشوادگان (شیواسخن دارای سرودهای با ارزش) و هوم سرور وعابد دارنده چشمان طلایی یاد شده است. در سرزمین اران، سکائیان ترک تبار که بنا به قول استرابون در عهد مادیای اسکیتی از شمال قفقاز بدین ناحیه مهاجرت کرده بودند، به سنت سکایی پرستنده اجاق (آتشدان خانوادگی) بوده اند. نامهای این دیار و قوم حکومتی آن یعنی اران، آگوان، آلوان (البان) به زبان مادی-کُردی، اوتی به زبان ترکی و آذری به زبان فارسی جملگی به معنی مردم و دیار منسوب به آتش می باشند. هنوز هم در آذربایجان زیارتگاهها اجاق گوئیم. در ارمنستان مهر پرستی بیش از آتش پرستی رواج یافته بود که با پیدایی مسیحیت در آنجا راه زوال پیمود.

منبع:پژواک ایران


جواد مفرد کهلان

فهرست مطالب جواد مفرد کهلان در سایت پژواک ایران 

*معنی نامهای کهن کُرد و کُردستان   [2024 Mar] 
*مطابقت پئیشیااووادا با دژنبشت   [2024 Jan] 
*مطابقت اساس شجره نامهٔ اولاد آدم با پادشاهان کیانی اوستا (مادها)  [2023 Dec] 
*مطابقت سارمات ها با صربها  [2023 Nov] 
*معنی نامهای شیراز و پارس (پاسارگاد)  [2023 Oct] 
*ماجرای به قتل رسیدن بردیه ها  [2023 Sep] 
*نام و نشان کی لهراسب در اساطیر و تواریخ  [2023 Sep] 
*مطابقت جرجیس با آدونیس (دوموزی)  [2023 Aug] 
*نامهای کهن اردبیل به معنی محل چشمهٔ مقدّس به نظر می رسند  [2023 Jul] 
*معنی نام مازندران   [2023 Jun] 
*داستان قرآنی اصحاب کهف، اسطورهٔ سالموکسیس و دِکِنیوس مردم داکیا است  [2023 Apr] 
*مطابقت بوذرجمهر با وَرَهه مَهیرا-مَزدک  [2023 Apr] 
*معنی نام زرتشت (زرتوشترا)  [2023 Mar] 
*مطابقت چاه جمکران با کانسویه (کیانسیه) در اوستا   [2023 Mar] 
*مزار منسوب به معصومهٔ قم متعلق به عاصم بن کوشید به نظر می رسد  [2023 Feb] 
*معنی محتمل هون و خزر و قزاق و اوغوز  [2023 Jan] 
*معنی اهواز و خوزستان  [2022 Dec] 
*مطابقت برادران شاهچراغ با علی عماد الدوله و حسن رکن الدوله  [2022 Oct] 
*منظور از اصحاب الرسّ قرآن، پارتهای مهر پرست بوده اند   [2022 Oct] 
*اصل اسطورهٔ کُردی مم و زین همان اسطورهٔ مادی-سکایی مادیا و زارینا است  [2022 Sep] 
*در مورد مآخذ واژۀ تاریخ  [2022 Jun] 
*نام و نشان نواحی کهن ولایت مراغه  [2022 May] 
*گرایشهای مهرپرستانۀ حافظ  [2022 Mar] 
*مطابقت پرهشی با پارس و مرودشت   [2022 Feb] 
*که یزدان ز ناچیز چیز آفرید   [2022 Jan] 
*مطابقت درختان اساطیری هولوپّو، ئیگدراسیل، هوم سفید و واق واق   [2022 Jan] 
*معانی نامهای قره باغ   [2021 Dec] 
*واژه های مُلا و آخوند از سمت شرق وارد فرهنگ ایران شده اند   [2021 Dec] 
*معنی نامهای رودهای سیردریا و آمودریا   [2021 Nov] 
*معنی نام رود اَترک   [2021 Oct] 
*شباهت اسطورۀ یونس و نهنگ با اسطورۀ آریونس (آریون)  [2021 Sep] 
*مطابقت نامهای تیشتر با تیر و ایندره و اپوش با اکوان دیو و وریتره  [2021 Jul] 
*مطابقت ابراهیم و نمرود با خشایارشا و نامرو (مردوک)  [2021 Jun] 
*نظری بر معنی ترسا (نام ایرانی مسیحیان)  [2021 Jun] 
*منشأ بین النهرینی اسطورۀ درخت آسوریک (مناظرۀ بز/میش و خرما)  [2021 May] 
*در مورد القابِ نبو، زرتوشترا و بودای سپیتاک سپیتمان  [2021 Apr] 
*گنج زیویه متعلق به مادیای اسکیتی (افراسیاب) بوده است   [2021 Apr] 
*منشأ دجّال (معاند مهدی موعود) و خر غول آسای او   [2021 Mar] 
*جشن نوروز، جشن جمشید ایزد و الهه سپندارمذ   [2021 Mar] 
*معنی نام تُرک  [2021 Mar] 
*امام مهدی موعود تاریخی و یاران و دشمن اُخروی وی  [2021 Feb] 
*نامهای بودا و زرتوشترا در سنسکریت به هم می رسند   [2021 Feb] 
*اتیمولوژی الیگودرز و گودرز  [2021 Jan] 
*مطابقت داشتن نام الله با اِللیل (انلیل)   [2021 Jan] 
*مطابقت تُرکمنها با تورگیش های باستانی  [2020 Dec] 
*از پیر شالیار و دانای سیمیار در اصل همانا توتم مار و مادیا کشور گشای سکایی منظور بوده اند  [2020 Dec] 
* مشابهت و مطابقت مرد آزما با لیلیت  [2020 Dec] 
*بومی فلات ایران بودن اصل گیلگامش (سام گرشاسب نریمان اوستا)  [2020 Nov] 
*آیا منصور حلاج به آیین مانوی بوده است؟   [2020 Nov] 
*ایشتار در مقام منفی فاحشه بابلی مسیحیان   [2020 Oct] 
*هامان وزیر فرعون در قرآن و هامان وزیر دربار هخامنشی در تورات فرد واحدی است   [2020 Oct] 
*واقعه و محل دستگیر شدن مادیای اسکیتی (افراسیاب) در کنار معبد مهری و غار هامپهول  [2020 Oct] 
*ریشۀ هند و ایرانی جفر و جبر و قبر  [2020 Sep] 
*معنی نامهای جهنم و جنّت   [2020 Aug] 
*مطابقت همیران و هاماوران با آشّور و آفریقا   [2020 Aug] 
*بت هُبل سمبل ایزد تجارت، هرمس (هَر-میث، نگهبان تجارت) بوده است  [2020 Jul] 
*معنی و ریشۀ برخی نام واژه های کهن (١٠)  [2020 Jul] 
*مطابقت سرزمین اساطیری هورقلیا با «محل ستونهای هراکلس» (هِرکولیا)  [2020 May] 
*جایگاه موسیقی در عهد ماد و هخامنشی  [2020 May] 
*معنی نامهای داسنی و اِزیتی (یزیدی)   [2020 Apr] 
*مطابقت الهه سپندارمذ با اینانا/ایشتار (الههٔ آسمانی مقدس عشق) و ارتباط آن با والنتاین  [2020 Feb] 
*جُستاری در نام و نشان ساسان و ساسانیان   [2020 Feb] 
*این همانی جمشید ناحیۀ فارس با ابالگاماش پادشاه مرهشی (مرودشت)   [2019 Oct] 
*بنیادهای اسطورۀ همای چهر زاد (شهرزاد) و داراب   [2019 Sep] 
*مطابقت آدونیس/دوموزی با جنبۀ خدایگانی عیسی مسیح   [2019 Aug] 
*منطقۀ کرمان نه مکان مهرپرستان بلکه جایگاه پرستندگان ایزد جنگ و رعد بهرام بوده است  [2019 Jul] 
*جشن تیرگان   [2019 Jul] 
*معنی نام شهرهای تهران و تبریز  [2019 Jun] 
*نظری بر معانی برخی نامهای جغرافیایی و تاریخی استانهای اصفهان و فارس   [2019 May] 
*فتوحات حمزۀ حمزه نامه متعلق حمزة بن آذرک خارجی و جانشینانش برادران یعقوب و عمرو است  [2019 May] 
*مطابقت کاوه با ارشک (بنیانگذار اشکانیان) و هارپاگ  [2019 Mar] 
*مطابقت نام و نشان بهرام ورجاوند با ابوطاهر پسر ابوسعید بهرام جنابی ‏  [2019 Feb] 
*مطابقت خنه ثئیتی پری با سوسن جادوگر   [2019 Jan] 
*اسطورۀ سلامان و ابسال بر گرفته از اسطورۀ هندی سوریه و سارانیو (سانجنا) است  [2019 Jan] 
*منظور از دیوان (دیوان مازندران و دیوان دژبهمن) همان آشوریان بوده اند   [2019 Jan] 
*نام سه شاه-مغ شرقی روایات مسیحی برگرفته از نام پیشدادیان (نخستین قانونگذاران) هستند  [2018 Dec] 
*اسطورۀ اصحاب فیل، نبرد وهرز دیلمی و مسروق ابرهانی به حالت نیمه استعاره است   [2018 Dec] 
*معنی و مأخذ هندوایرانی نامهای آدم و حوا و اولاد آنها   [2018 Dec] 
*مطابقت لقمان حکیم قرآن با ازوپ یونانی-آفریقایی  [2018 Nov] 
*مطابقت قرقیزها با گوران قراختایی (ایل لنگۀ کناری) که شاخه ای از تاتار (مردم کناری) بوده اند  [2018 Nov] 
*تحقیقی در بارۀ نام و نشان ک‍هن نقش رستم   [2018 Nov] 
*مطابقت دیلمون با بحرین و پایتخت آن منامه  [2018 Nov] 
*زبان آذری نه زبان پهلوی آذربایجان بلکه همان زبان ارانی بوده است  [2018 Oct] 
*مطابقت نینوس و سمیرامیس با سه فاتح نینوا و سه ملکۀ در رابطه با آنها  [2018 Oct] 
*مطابقت دیلمون با بحرین و پایتخت آن منامه  [2018 Sep] 
*معنی نامهای ایرانی شنبه و آدینه  [2018 Aug] 
*مطابقت برادران فریدون، کتایون و برمایون با کوروش، ویشتاسپ (تیگران) و سپنتداته (گائوماته، سپیتاک)   [2018 Aug] 
*معنی نام اَوِستا در زبان لاتین   [2018 Aug] 
*معنی هندوایرانی نام ابراهیم   [2018 Jun] 
*جشن آتش شب چهارشنبه سوری   [2018 Mar] 
*نوروز جشن کهن بومیان نیمۀ شمالی فلات ایران   [2018 Mar] 
*مطابقت آمازونها با گرجی ها  [2017 Nov] 
*مطابقت سپیتمه لهراسپ و مگابرن ویشتاسپ با یرواند و تیگران  [2017 Jul] 
*نام مازندران را میشود به معنی محل گرامی دارندگان الهۀ درنده دانست  [2017 Jun] 
*منشأ تاریخی شخصیتهای نیمه اساطیری مهم تورات و انجیل   [2017 Apr] 
*آیا منظور از اصحاب الرّس قرآن همان مردم خونیرس (سرزمین راه درخشان، ایران باستان) است؟‏  [2017 Mar] 
*جدول مطابقتی شجره نامۀ پادشاهان کیانی و نوذری با مادها و هخامنشیان  [2017 Feb] 
*نام امشاسپندان زرتشتی که بر گرفته از نام و نشان خدایان بابلی به نظر می رسند   [2016 Sep] 
*آیا نامهای ایران و پارس و شیراز به معنی سرزمین شیر بوده اند؟  [2016 Sep] 
*معنی نام کُرد در رابطه با توتم مار ایشان  [2016 Jan] 
*ور جمکرد باستانی آریائیان در شمال دریای مازندران  [2015 Dec] 
*ارتباط ایران و ایرانیان با اساس مذهب شیعه  [2015 Dec] 
*یهودا فرزند زیپورایی همان عیسی مسیح تاریخی است  [2015 Sep] 
*شهرهای ایران باستان در نقشه های بطلمیوسی  [2015 May] 
*مطابقت کاوۀ آهنگر اساطیری با اوگبارو تاریخی  [2015 Apr] 
*این همانی زمان و مکان و نام و نشان پادشاهان ماد با کیانیان  [2015 Mar] 
*نام و نشان کوروش در روایات ملی ایران  [2015 Mar] 
*مطابقت لولوبیها با آریائیان هندی تبار ماقبل تاریخ فلات ایران  [2015 Mar] 
*بررسی جام مارلیک که نشان از تقدیس بزکوهی در نزد کادوسیان دارد  [2015 Jan] 
*معنی نام هومبابا  [2014 Dec] 
*معنی محتمل کاسپی و کادوسی  [2014 Dec] 
*معنی نامهای گیلان و مازندران  [2014 Nov] 
*نام و نشان ایل قشقایی  [2014 Oct] 
*معنی ایرانی نامهای بصره (به سره) و اَبُله (آپولوگوس)  [2014 Oct] 
*معنی نام روس و روسیه  [2014 Oct] 
*خاستگاه آریائیان هندوایرانی و خدایان بزرگ باستانی ایشان  [2014 Sep] 
*ریشۀ کلمۀ آلِشت/آلِش در گروه زبانهای ایرانی  [2014 Aug] 
*مطابقت خالد بن سنان با ایزد مهر پارتیان  [2014 Aug] 
*معنی نامهای کُتیسفون و تیسفون   [2014 Aug] 
*معنی نام ایل شول و نواحی شول نام در غرب ایران  [2014 Aug] 
*معنی نام دیوان مازنی و مازندران در رابطه با جام مارلیک  [2014 Jul] 
*بررسی نام و نشان خدایان کاسیان (اسلاف لُران)  [2014 Jun] 
*معنی رُکن آباد  [2014 Apr] 
*معنی لفظی نامهای سمرقند و بُخارا  [2014 Mar] 
*معانی نامهای آمیتیدا (آمیتیس)، سمیرامیس و زرتشت  [2014 Mar] 
*جستاری در باب نام و نشان باستانی همدان و کاشان  [2014 Feb] 
*ویشتاسپ کیانی به غیر از ویشتاسپ نوذری است  [2014 Feb] 
*بررسی نام و نشان کنونی و باستانی سه گروه بزرگ کُردان  [2014 Jan] 
*معنی عیلامی و ایرانی نام کوروش (کورلوش)  [2014 Jan] 
*مطابقت دقوقی اساطیری با ایزد مهر و مؤبد مهرپرستی  [2014 Jan] 
*سهو دکتر جیوانجی جمشیدجی مودی در باب تعیین محل روستای زادگاهی زرتشت  [2013 Dec] 
*آیا از دیوان مازندران در اساس ببران درندۀ جنگلهای آن مراد نبوده اند؟  [2013 Nov] 
*جُستاری در نام و نشان ساسان و ساسانیان  [2013 Oct] 
*معنی مشترک نامهای خونیرث٬ اَئیرینه وَئِجه٬ [مها]بهاراته و آریاوَرته  [2013 Oct] 
*ریشۀ محتمل اصطلاح کتاب مکنون قرآن در آیه 78 سورۀ واقعه  [2013 Oct] 
*بررسی ریشه و معنی نام قزاق   [2013 Oct] 
*آیا شهربانو دختر هرمزان نبوده است؟  [2013 Sep] 
*داستان اصحاب فیل نبرد وهریز ایرانی و مسروق ابرهه ای به حالت به استعاره است  [2012 Aug] 
*معنی لفظی نامهای کهن شهر اردبیل  [2012 Aug] 
*چرا گائوماتۀ مغ همان زرتشت سپیتمان است؟  [2012 Aug] 
*جشن یهودی پوریم مطابق با جشنهای چهارشنبه سوری و سیزده بدر ایرانی یادآور جشن مگافونی (مغ کشی) عهد داریوش است  [2012 Jul] 
*آیا دخمۀ گور دختر، متعلق به آریارمن هخامنشی یا ملکه آمیتیس است؟  [2012 Jul] 
* خطاب من محقق تاریخ اساطیری ایران به استاد بهرام مشیریِ شاهنامه دوست  [2012 Jul] 
*نقد و اصلاح نظریۀ یکسان بودن یا یکسان نبودن ویشتاسپ هخامنشی و ویشتاسپ کیانی  [2012 Jul] 
*جزنق -برزه شهر گرهی تاریخ اساطیری ایران  [2012 Jun] 
*ریشۀ تاریخی داستان منیژۀ و بیژن شاهنامه و متن آن  [2012 Jun] 
*جوانمرد قصاب هیئت اسلامی عامیانۀ ایزد مهر عهد ساسانی است  [2012 May] 
*جغرافیای تاریخی کهن نواحی اراک و آستانه   [2012 May] 
*ساکنان باستانی آغاز تاریخ در ایران کهن  [2012 May] 
*معنی نام غیاث آبادهای ایران  [2012 May] 
*معنی نامهای ایرانی تنب بزرگ و تنب کوچک و ابوموسی  [2012 Apr] 
*معنی نامهای کپادوکیه، کیلیکیه ( کیزواتنا)  [2012 Apr] 
*ریشۀ نامهای تاجیک و دری  [2012 Mar] 
*شرح و بسط نظریۀ هرتسفلد مبنی بر یکی بودن زرتشت سپیتمان با سپیتاک سپیتمان  [2012 Mar] 
*انتقاد من شاهزاده از خود، از پدر خود و پدر بزرگ خود  [2012 Mar] 
*شنبه، واژه ای ایرانی است  [2012 Mar] 
*ریشه فارسی کلمات خدمتکار، چاکر و نوکر  [2012 Mar] 
*شجره نامه کمبوجیه سوم و داریوش اول مطابق خبر هرودوت  [2012 Feb] 
*آتش آتشکده آذرگشنسب در چه زمانی و از کجا به شیز (برکه) منتقل شد؟  [2012 Feb] 
*حماسه آترادات پیشوای مردان در آذربرزین نامه  [2012 Feb] 
*شهر زیر زمینی کشف شده در کپادوکیه دارای نام ایرانی نِسا (نشا) بوده است   [2012 Feb] 
*معنی و ریشه نامهای اروپا، روسیه و اوکراین بر اساس فرهنگ سکایی  [2012 Jan] 
*تحقیقی در باب نامهای اساطیری اسپروز و سگسار مازندران  [2012 Jan] 
*نامهای سپیتاک و مگابرن در تاریخ ماد دیاکونوف و ایران باستان پیرنیا  [2012 Jan] 
*عبدالله بن سلام همان سلمان فارسی است  [2012 Jan] 
*پشوتن اساطیری همان پیسوتن ساتراپ لیدیه در عهد اردشیر اول و داریوش دوم بوده است  [2011 Dec] 
*تاریخچهً زمان حکومت پادشاهان ماد (کیانی) و دو تَن از قلم افتاده های ایشان  [2011 Dec] 
*اهورامزدا در اصل خدای شراب و شادی بوده است  [2011 Dec] 
*تیگران اول ارمنستان همان ویشتاسپ کیانی بوده است  [2011 Dec] 
*ریشه های اسطورهً رستم و اسفندیار  [2011 Dec] 
*بررسی معنی نامهای مُغ و ماگان  [2011 Nov] 
*از جمشیدی که در سمت چین مقتول گردیده منظور همان داریوش سوم است  [2011 Nov] 
*اویس قرنی همان زرتشت ایرانیان نزد یمنی ها بوده است  [2011 Nov] 
*توروکوهای کردستان قبیله ای از مردمان قفقازی و آریایی هوری و میتانی بوده اند  [2011 Nov] 
*تحقیقی در باب منشأ جشن بابلی- ایرانی کهن گاوگیل  [2011 Nov] 
*معنی نامهای کهن مراغه و بناب  [2011 Nov] 
*معنی خرابات در ادبیات ایرانی  [2011 Oct] 
*معنی نام تبریز  [2011 Oct] 
*معنی لفظی نام اورمیه  [2011 Oct] 
*معنی باخرز و تایباد  [2011 Oct] 
*معنی نام کاسپی  [2011 Oct] 
*نام نواحی جنوب خوزستان در خبر حمدالله مستوفی  [2011 Oct] 
*اصلاحیه ای بر تبدیل حروف در سبک شناسی  [2011 Sep] 
*ریشهً ایرانی کلمات قنات و قائن و قائنات  [2011 Sep] 
*بررسی نام نیاکان منسوب به زرتشت در کتاب هفتم دینکرد  [2011 Sep] 
*معنی نامهای خوی، خوئین، خمین و خامنه  [2011 Sep] 
*نگاهی اجمالی به جغرافیای تاریخی ناحیه اصفهان  [2011 Sep] 
*شهرستان مراغه در جغرافیای تاریخی کهن خود  [2011 Aug] 
*معانی نام شاهنامه ای ریونیز  [2011 Aug] 
*زعفران و کرکم در اصل کلما تی فارسی هستند  [2011 Aug] 
*نظری به نام و نشان خدایان کاسی (اسلاف لران)  [2011 Aug] 
*اصل و نسب اشو زرتشت سپیتمان پیامبرعدالت اجتماعی جهانشمول  [2011 Jul] 
*معنی نامهای مازندران و کاسپی  [2011 Jul] 
*آتلانتیس همان فواصل بین شبه جزیره اسکاندیناوی و شبه جزیره ژوتلند دانمارک بوده است  [2011 Jun] 
*اصلاحیه ای ریشه ای در معرفی زرتشت در ویکیپدیا  [2011 Jun] 
*منظور از اصحاب مدین و قوم شعیب قرآن قوم مادیای اسکیتی بوده است  [2011 May] 
*غزان مغلوب کننده سلطان سنجر همان نیاکان عثمانیان بوده اند  [2011 May] 
*نقد و بررسی فرار خانواده عیسی مسیح به مصر  [2011 Jan] 
*مرکزیت بلخ و بامیان در نقشهً تبتی کهن  [2010 Nov] 
*یک بررسی جدید در باب محل دخمه های کورش دوم و کورش سوم   [2010 Sep] 
*نام و نشان قصبات و شهرهایی کهن در ناحیهً جزیرهً ابن عمر  [2010 Sep] 
*معنی لفظی نامهای کهن ماکو محل واقع در شکاف کوهستان است  [2010 Sep] 
*موضوع سخنرانیهای زینب بنت علی بن ابی طالب صرفاً از معنی نام وی بر خاسته است  [2010 Aug] 
*ریشهً سومری و ایرانی نام ایران  [2010 Aug] 
*عنقا شکل نمادین اساطیری نسبتاً در هم آمیخته شتر مرغ و عقاب و همای سعادت  [2010 Aug] 
*قوم نوح اساطیری تورات همان لویان هیتی (لاویان، لودیان) بوده اند  [2010 Aug] 
*درختان اساطیری زقوم و درخت طوبی قرآن همان زیتون و انار هستند  [2010 Aug] 
*رستم دستان نواده کدام ضحاک به شمار است؟  [2010 Aug] 
*معنی لفظی نامهای اهر، کلیبر، پیشکین و اشتبین  [2010 Aug] 
*آیا اهورامزداپرستی با داریوش از مصر به ایران نیامده است؟  [2010 Aug] 
*اسامی جغرافیایی و تاریخی و اساطیری مهمی که در فرهنگنامه هیتی می توان ردیابی نمود  [2010 Aug] 
*شعیب بن صالح، یاور امام موعود در اساس همان شعیب بن خازم رهبر خازمیان از شعبه های خوارج است  [2010 Aug] 
*معانی لفظی کنعان و اسطورهً طالوت و جالوت مربوط بدان  [2010 Jun] 
*در اساس نامهای آریا و عرب (آرابو)؛ آرامی (آرامو) توتم قبیله ای شیر نهفته است  [2010 Jun] 
*اسطورهً تاریخی کتایون و گشتاسپ مأخذ اساطیر مهمی در ایران و اران است  [2010 Jun] 
*ریشهً مصری اسطورهً کیومرث و گاو اوکدات  [2010 Jun] 
*ریشه و مفهوم نام های اینگوش و چچن  [2010 Jun] 
*ایواز به لغت اوستایی به صورت ای- واذ (ئی وائیذی) به معنی خادم دانای ساقی‌گری است  [2010 Jun] 
*معنی نام و نشان ایل بزرگ کُرد موسوم به بلباس  [2010 May] 
*نظری بر نام و نشان پنج شهر و بندر کهن استان بوشهر  [2010 May] 
*تحقیقی در باب ترکان آغاجری   [2010 May] 
*بررسی نام و نشان و مقام و نقش نیلوفر در فرهنگ قدیم ایران  [2010 May] 
*حماسه آلپمیش نقش اساطیری چنگیزخان در کشورهای آسیای میانه است  [2010 May] 
*بررسی اسامی قبایل باستانی بزرگ ترک که غالباً بر پایه توتم پرستی ایشان است  [2010 May] 
*بررسی اسامی جغرافیایی مناطق و رودهایی در سواحل جنوبی ایران که در لشکرکشی اسکندر و دریاسالارش نئارک از آنها نام برده شده است  [2010 May] 
*در جستجوی معنی لفظی اصلی نام قوم تاتار به توتم همای سعادت ایشان می رسیم   [2010 May] 
*معنی لفظی ایرانی و سکایی نام شهر آلما آتا پایتخت قزاقستان  [2010 May] 
*شرح و تفسیر تازه ای بر شعر فولکلوریک معروف آذری «اوشودوم، اوشودوم»  [2010 May] 
*نقدی بر مقاله "بررسي خاستگاه زرتشت و زرتشت‌گري فرزاد قنبری"  [2010 May] 
*نام شهر زاهدان کهنه اصیل بوده و در اصل به معنی شهر آب زهکشی شده است  [2010 May] 
*نام و نشان کهن شهر زاهدان در تاریخ و اسطوره ها  [2010 May] 
*بررسی ریشه های اساطیری کهن داستان بلوچی گِسُدُک  [2010 Apr] 
*نظری بر برخی از نامهای جغرافیایی کهن و مرموز سمت مازندران و شهرستان آمل  [2010 Apr] 
*بررسی اسامی جغرافیای کهن فناکه، سیرینکس و زادراکرت مربوط به شهر ساری   [2010 Apr] 
*نام و نشان کهن شهر تویسرکان و معبد کهن آن  [2010 Apr] 
*زیارتگاه شاه عبدالعظیم حسنی ری در اصل متعلق به شیخ جمال الدین ابوالفتوح رازی است  [2010 Apr] 
*زیارتگاه حضرت معصومه قم در جایگه معبد اینانا (ایشتار/اناهیتا)  [2010 Apr] 
*بررسی چهار نام از فرهنگ اعلام تاریخی دبا (دایرة المعارف بزرگ اسلامی)  [2010 Apr] 
*معانی لفظی نوبخت، نوبهار و برمک در رابطه با بودا-زرتشت و بلخ  [2010 Apr] 
*هر دوی نامهای کاسپین و خزر نام مناسبی برای دریای مازندران هستند  [2010 Apr] 
*معانی نامهای یثرب و یندد شهر مدینه  [2010 Mar] 
*نظری بر نام و نشان عیلامی دو بنای باستانی استان فارس  [2010 Mar] 
*فرهنگ و زبان و لهجهً آذری جمهوری آذربایجان در خطر اضمحلال و جایگزینی با ترکی عثمانی  [2010 Mar] 
*معضل نه چندان دشوار درک تاریخ و اساطیر مربوط به زرتشت سپیتمان  [2010 Mar] 
*معنی نام فارسی پنج میوه درختی و گیاهی که نامهای مرتبط و مشابه دارند  [2010 Mar] 
*دیو آشموغ (مغزخوار)همان خدای ملی بابلیها یعنی مردوک (ضّحاک مغزخوار) است  [2010 Mar] 
*جواب معمای کیستیِ بت بزرگ کعبه یعنی هُبل، همان اسماعیل است  [2010 Mar] 
*تحقیقی در باب نُه اقلیم و هفت اقلیم و پنج اقلیم هندوان باستان  [2010 Mar] 
*توضیحی در باب ساکنین باستانی آریایی پازیریک در جنوب سیبری  [2010 Mar] 
*نام خلیج فارس در اصل به معنی دریای پایین و زیرین بوده است  [2010 Feb] 
*معنی لفظی کلاردشت  [2010 Feb] 
*بررسی ریشه های ایرانی و ارمنی جشن زنانهً ناهیدی، مردگیران  [2010 Feb] 
*دژ تخت ابونصر شیرازهمان مکان آتشکده آذر خوروچ (آذر خرداد) است  [2010 Feb] 
*تحقیقی در خاستگاه صوفیگری ایرانی و منشأ ابزارهای نمادین ایشان  [2010 Feb] 
*اصلاحیه ای در مقالهً گاهشماري در استان کردستان  [2010 Jan] 
*آیین علوی نه در نواحی انگور بلکه در خود عربستان و جنوب عراق شکل گرفته است  [2010 Jan] 
*نام و نشان نسبتاً دقیق زرتشت و محل نگهداری اوستای عهد ساسانی   [2010 Jan] 
*داستان معراج آسمانی پیامبر اسلام   [2010 Jan] 
*جشن چلّه بزرگ زمستانی (سده) در سنت نیز به غیر از شب آرامش یلدا بوده است  [2010 Jan] 
*ترجمهً جدیدی از متن سنگنوشتهً هخامنشی جزیره خارک   [2010 Jan] 
*بحثی در منظور ایهامی اصلی داستان کوتاه سه قطره خون  [2010 Jan] 
*اعیاد سده، حنوکا و قربان ریشه در یک سنت دینی معروف عیلامیان و بابلیان داشته اند  [2009 Dec] 
*بررسی نام و نشان خدایان مهم عیلام در رابطه با جغرافیای تاریخی منطقه و تاریخ اساطیری ادیان  [2009 Dec] 
*بررسی اساس تاریخی و فرهنگی اسطورهً هفتخوان رستم  [2009 Nov] 
*بالقاسون و بلاساغون شهرهای قبلی و بعدی دختران اساطیری آمازون (هونها،قرقیزها) بوده اند  [2009 Nov] 
*قرقیزها بازماندگان اصیل هونهای حکومتی هستند  [2009 Nov] 
*برصیصای اساطیر اسلامی هیئت اسطوره ای دیگر مانی، پیامبر صوفی است  [2009 Nov] 
*منظور از مردم هفتواد شاهنامه همان قوم هپتالان بوده اند  [2009 Nov] 
*بررسی نام و نشانهای قبایل دهگانه بزرگ حکومتی دولت گوک ترکان  [2009 Nov] 
*مشکل بزرگ ما آذری ها در ایران و حتی خارج کشور  [2009 Nov] 
*چه کسی کفر میگوید؟  [2009 Oct] 
*کمیل بن زیاد که در مقام صحابی مقتول علی بن ابوطالب قرار گرفته، خود همان مانی است  [2009 Oct] 
*بنیانگذاران مکتب شیعی گری شريح بن حارث كندى و عبدالله بن سبا و نسبت آنها با همدیگر   [2009 Oct] 
*عمار یاسر همان زرتشت سپیتمان ملبس اسلامی وارداتی مسلمین از اعراب زرتشتی قدیم است  [2009 Oct] 
*تحقیقی در نام و نشان ایلات قره قویونلو و آق قویونلو  [2009 Oct] 
*تحقیقی در نام و نشان نوروز و مهرگان و هفت سین نوروزی  [2009 Oct] 
*دیدگاه دو رگه لیبرالی و استبدادی الهه بقراط  [2009 Oct] 
*اساس تاریخی روایت نصایح پیامبر به ابوذر با پندهای لقمان حکیم به پسرش و نصایح بزرگمهر به انوشیروان یکی است  [2009 Oct] 
*نام روستای زیبای آقمشهد شهرستان ساری در رابطه با جنگل سفید اساطیری است  [2009 Sep] 
*بررسی نام و نشان قبایل بزرگ دیرین و حالیه کًرد در ارتباط تباری مستقیم آنها با یکدیگر  [2009 Sep] 
*تحقیقی دربارۀ اساطیر پیدایی شطرنج و معنی لفظی آن   [2009 Sep] 
*عزاداری بزرگ و سالیانه ماه محرم نزد ایرانیان در اصل برای همان بزرگترین شکست تاریخی ایرانیان در تاریخ یعنی جنگ قادسیه در مقابل اعراب بوده است  [2009 Sep] 
*رابطه اصول اخلاقی علمی دنیا و منطق و معیار اخلاقی اصیل بومی هند و ایرانی ما  [2009 Sep] 
*اسطوره سمک عیار در اساس خاطره حماسه پیروزی سورنا سردار پارتی اُرد بر کراسوس است  [2009 Sep] 
*نام اساطیری حسین کرد شبستری از امتزاج نام و نشان امیر معزالدین شنسبانی و ملک معزالدین حسین کرت از دو سلسله فرمانروایان غور پدید آمده است  [2009 Sep] 
*معنی لفظی نامهای لَک و لُر   [2009 Sep] 
*ملانصرالدین الاغ سوار در اصل همان خواجه نصیرالدین، وزیر و مراد هلاکوخان مغول است  [2009 Aug] 
*نشانه های واضحی از اساطیر خدایگانی مصری در تورات و اساطیر یونانی   [2009 Aug] 
*دلایلی که چارتاقی نیاسر را معبدی میترایی نشان میدهند  [2009 Aug] 
*معمای سادهً نام مادر امام چهارم شیعیان  [2009 Aug] 
*یحیی بن عمر،علوی انقلابی عهد حسن عسکری، اساس تاریخی مهدی موعود است   [2009 Aug] 
*معانی اسامی تور ، ترک ، سکا، اسکیت  [2009 Aug] 
*معمای تاریخی بزرگ بردیه اصلی و بردیه فرعی  [2009 Aug] 
*اوپیته فرمانروای سیاس ناشناس ماندهً سلسله ماد  [2009 Aug] 
*مأخذ هیتی کهن اسطورهً لیلی و مجنون  [2009 Jul] 
*سوبی نام کهن باسمنج-سعید آباد ناحیه چمنزاران معروف دامنه شمالی کوه سهند است  [2009 Jul] 
*وجه اشتراک ابراهیم روایات اسلامی با گئوماته زرتشت  [2009 Jul] 
*کهن ترین همنوازی جهان در ایران یا کارگاه جام سازان عیلامی  [2009 Jul] 
*معنی لفظی نام زنوز و جلفا  [2009 Jul] 
*از رابعه و بکتاش اساطیری همان آمیتیدا/پان ته آ و همسرش آبرادات/سپیتمه منظور هستند  [2009 Jun] 
*بابک خرمدین در آذربایجان بیشتر تحت نام حماسی خود کور اوغلو زنده مانده است  [2009 Jun] 
*بررسی اساس تاریخی داستان پان تئه آ در کورشنامه گزنفون  [2009 Jun] 
*ورجمکرد اوستا همان منطقهً قره باغ است  [2009 Jun] 
*معنی لفظی نام علمدار گرگر  [2009 Jun] 
*فریبکاران تاریخ  [2009 Jun] 
*تحقیقی در باب نام ونشان رود معروف نیل ، سرزمین مصر و قاره آفریقا   [2009 Jun] 
*سبلان و دو قله معروف آن همان کوه مقدس اوستایی هوکر و قلل اوشیدم و اوشیدرن هستند  [2009 Jun] 
*کنگ دژ روایات ملی نام مشترک تخت جمشید، همدان، گنجه، بابل و نینوا است  [2009 Jun] 
*ریشه پهلوی واژه فندق   [2009 Jun] 
*نام و نشان کهن برخی از جزایر ایرانی خلیج فارس  [2009 Jun] 
*نبرد مجیدو (سده 15 ق.م) که در اساطیر دینی تحت نام نبرد هارمجدون، گذشته در آینده شده است  از گاهشمار تاریخ ایران و جهان [2009 May] 
*نام آریائیان میتانی، ماننایی، مادی و کاسی جملگی به معنی مردم شراب و شادی بوده است  [2009 May] 
*آتشکده ماربین اصفهان و ایزد شیر-اژدهاوش آن  [2009 May] 
*آتشکده ماربین اصفهان و ایزد شیر-اژدهاوش آن  [2009 May] 
*معنی لفظی نامهای قدیمی بندرعباس و میناب  [2009 May] 
*پادشاه کشورگشای ماد کواکسار همان کیخسرو شاهنامه است  [2009 May] 
*جزیره کیش همان سرزمین اساطیری دیلمون سومریان است  [2009 May] 
*جریانهای فکری دوران محمد بن زکریای رازی نقدی کوتاه در تکمیل بخشی از مبحث رساله اسماعیل وفا یغمایی  [2009 May] 
*تحقیقی در باب نام و نشان مریم و یوسف انجیل ها  [2009 May] 
*گاهشماری پارسیان هخامنشی و نام ماههای آن از بابلیان اخذ شده است  [2009 Apr]