شهرهای ایران باستان در نقشه های بطلمیوسی
جواد مفرد کهلان

کلاودیوس بطلمیوس در اواسط قرن دوم میلادی نوشته هایی از جغرافیای آن عهد دنیای شناخته شده جهان برجای گذاشته که بعدا در اواخر قرن ١٥ میلادی در روم نقشه هایی بر اساس آن نوشته ها تهیه کردند که برای شناسایی نام و نشان شهرهای کهن و بسیاری از شهرهای حالیه از جمله در مورد ایران کمک فراوان می نماید. این تحقیق که نمی تواند کمال مطلوب باشد، در تلاش برای شناسایی این شهرها و قصبه ها است:

نام شهرهای اَران (آلبانیای قفقاز) در نقشه های بطلمیوسی

نام شهرهای آگوانی/آلبانیا/اران (سرزمین آتش) در نقشه بطلمیوسی با نواحی قابل قیاس کنونی و سابق آنها از این قرار هستند: تاگودا (تاووز)، سامیا (شمکور)، باکچیا (=محل ثروت، گنجه)، دگلانا (داشکسن)، نیگا (نوخا)، آلبینا (=محل سفید، آغدام)، موسیکا (کازاخ)، سامونیس (سومگائیت)، پورتئه آلبانیا (دربند)، بزیاتا (برزنج)، بروسا (برذعه)، گائترا (گوکجه)، آدیبلا (امیشلی)، مامِچیا (مینگه چائور)، آلبانیا (=محل آلوو/آتش، باکو)، آلاموس (دَوَچی)، شاداشا (شابران)، سمینا (شاماخی)، سکاشینا (شکی)، توگوا (قره چوخور، شیروان)، گائوفون (کوبّا)، سانینا (به سانسکریت یعنی گود افتاده، نفت چالا)، گباله (قبله)، کوبوتا (کوباچی)، میسیا (مَرَزه)، یوبولا (جولاچ)، ایونا (آو-یونه،عیونا/محل چشمه، بولاغ)، اِمبولا (بیلقان)، اوسیکا (اوردوباد)، آرساراتا (آستارا)، ساکالبینا (هشت پر) و چُلواتا (سالیانی).

جغرافیای تاریخی آذربایجان در نقشه های بطلمیوسی

در این نقشه ها سهوی در محل دریاچه ارومیه  تحت نام مارگیانه (= منسوب به مراغه) صورت گرفته و آن در گوشه ای از گیلان رسم شده است که این باید به واسطه گزارش محل سرچشمه رود قرانقو (شاخه غربی قیزیل اوزن/سفید رود) روی داده باشد که از کوه سهند در جوار دریاچه ارومیه جاری میگردد. شهرهایی نظیر موروندا/مانداگارا (مرند) و فراسپَ (تخت سلیمان)، زاوزاکا (محل زمزمه و دعا، خراجو)، سراسَ (محل سرای، سراسکند، کوره سره) و نازادا (نقده) هم با آن در منطقه گیلان تصور شده اند. سهو دیگر اینکه آذربایجان نه تحت نام خودش بلکه به صورت جزئی از ارمنستان کوچک تصویر شده است که در مرکز با سه شهر تاروا (محل دژ، تربیز/تبریز)، ماتوستانا (محل کتابخانه، مراغه) و زورزوا (محل نیرومند، دوزدوزان= دژ دژها) در سمت شرقی ارمنستان کوچک مشخص هستند. در مورد دو شهر اخیر گفتنی است که حتی در عهد اعراب، نویسندگان موسی بن عیسی کسروی و حسن بن علی همدانی در اواسط قرن سوم برای تحقیق در تواریخ کهن ایرانی به مراغه رفته بوده اند و گنج شیچیکان (محل نگهداری اوستا، مسجد روستای چیکان حالیه) در ١٠ کیلومتری جنوب شرقی مراغه واقع است. در مورد زوزوا (در مقام گاتی-کت-ران) گفتنی است که منظور از آن معبد شهر گزنا (محل سرودهای دینی، خراجو) در ١٢ فرسخی مراغه بوده است که یاقوت حموی از وجود آن خبر داده است. فاصله زورزوا (در مقام دوزدوزان) از این مقدار بیشتر است. در جنوب آذربایجان نام سه شهر اَناریوم (نامحدود و گسترده) و و سیگوه (سئوکوه، محل سود و خراج) و آستاکانه (محل انگور) دیده میشوند که به ترتیب با ارومیه (اورمیاته/آرمائیت باستانی به معنی جایگاه رسا و گسترده) و ساوجبلاغ (مهاباد، محل خراج و سود) و ملکان (انگوران، محل انگور) مطابقت دارند. و در سمت شمال آذربایجان نام دو شهر سوگوسرا (سرای استراحت و خواب کاروانها) و کوبینا (کوپینا، یعنی محل چشمه و چاه و ناف) به ترتیب با شبستر و اردبیل (اردی-ویل= دارای چاه و چشمه و مخزن آب بالنده) مطابقت می نمایند.

نواحی واقع در جنوب غربی دریای مازندران در نقشه های بطلمیوسی

نواحی دور و نزدیک و خود این منطقه را به عنوان ایالت کاسپی (منظور ناحیه قزوین) و کادوسی (گیلان و گشتاسفی) و کردوخی (کردستان)  و ماروندی (مرند آذربایجان) آورده اند که بیشتر اسامی قابل شناسایی و تطبیق با برخی نواحی کنونی این نواحی هستند. نام این شهرها با نامهای قابل قیاس شان از این قرار هستند:

١- در ناحیه کاسپی (منظور ناحیه کوتیان [سگپرستان باستانی/سگساران، اسلاف تاتها] قزوین، زنجان، نواحی شمالی همدان) در حوالی رود قیزیل اوزن که رود سیروس (کوروش، یعنی سیلابی) نامیده شده است: فارامبارا (فامنین)، تیگرانا (محل سلاح برنده=زینوکان، زنجان)، گاوازین (قزوین) و آلوسا (آوج). نظر به اینکه نام سفید رود در اینجا به نام قومی آنجا آماردوس آمده است، لذا به نظر می رسد نام سفید رود در اصل [کا]سپی رود (رود مردم کاسپی= سگپرست) بوده است.

٢- در خود کنار دریا در ناحیه کادوسی نامهای زیر دیده میشوند: گاباله (قبله)، سانینا (نفت چاله)، اوسا (محل چشمه، ویل وان)، ناندا (نمین)، فازابا (پیلسوار)، تازینا/دژ کادوسیان (تازه آباد)، ورنه (محل ثروت و خوشی، هروآباد/خلخال)، گابریس (گرمی یا گیوی)، سازوآ (شنگیر)، ساندیس (سندس)، زالاسا (کلشتر)، کورنا (کنارسر)، امانا (امین آباد)، ثاساسرا (سرای واقع در سایه، صومعه سرا) و سیروپلیس (کیور چال).

٣- نواحی آذربایجان که با رودهای ارس و قرانقو به این ناحیه منتسب شده اند: موروندا (مرند)، تونزارما (دزمار)، فناسپه (محل پرورش ستور، گوجه قلعه هشترود)، آ[و]زاگا (محل چشمه زاری، زنوز)، زازاگا (محل طلب دعا، خراجو) و سراسَ (سراسکند).

۴-  در سمت غربی به سوی  کنار دریاچه مارگیانه (ارومیه) از نواحی کردوخی (کردستان) دو شهر یاد شده اند: نزدا (نقده) و آرسیس کا (محل مردم دارنده توتم بزکوهی/سکا، سقز).

ماد-کاسپیانه در نقشه های بطلمیوسی

در نقشه های بطلمیوسی که در آلمان تهیه شده نام محل های بیشتری  نسبت به نقشه پتروس دِ تورّ در روم سال ١۴٩٠ دیده میشود. نام این شهرها با نواحی قابل قیاس شان از این قرار است:

 فاذابا/پهاذابا (بیله سوار)، ناندا (نمین)، گابریس (گرمی یا گیوی)، فراسپَ/پراسپَ (تخت سلیمان)، کورنا (کنار سر)، زالاسه (کلشتر)، آمانا (امین آباد)، آکولا (گلوگاه)، اوراکانا (محل پایینی، انزلی)، گالا (کلسر انزلی)، مانداگارسیس (آب ماندگار، رشت)، فناکا (فومن)، الیکادرا (لاهیجان). آگانزانا (قزوین)، بتینا (بوئین زهرا)، وساسپا (اسفاران)، نیگوذا (پنهان در پایین، کمیجان)، رازوندا (رزن)، ونکا (ونک، در جنوب شرقی کمیجان)، سنائیس (سنگاوین)، تراواسکا (طرز آباد)، چوآن (چوبینه)، آرادیس (آرا قلعه)، کوکاسترا (قهاوند)، گوریمنا (فرمیهن)، اکباتانا (همدان)، نیفاواندا (نوازن)، زانیا (سنیجان)، آروزیس (آرزومند)، رهاسپا (لنجرود)، گِرِپا (گرماب یا قره تپه)، دوتتهه (جوزان)، سیگبنا (سامن)، ارشاکیا (اشتاد)، قئونه (قروه در جنوب رزن)، هراکلیا (هرائین)، لاراسا (لالجین)، گابِنه (قیدار)، داریائوسا (دارای چشمه، بناب)، سینکار/زینکار (کر زینو باستانی= محل سلاح برنده، زنجان)، الیسداسا (ارشت)، مانداگارا (ماه نشان)، فناسپا (محل نگهداری اسپان، گوجه قلعه/گاو-جا دژ)، زازاکا (خراجو)، آرسیساکا (محل مردم تقدیس کننده بزکوهی، سقز)، آلینزا (ایرانشاه)، بیثیا (بیجار)، کابرسا (قروه)، زارانیس (سریش آباد قروه)، پاراچا (بهار)، ثبرگه کارینِ (سنقر)، تیبرکانا (تویسرکان)، آندریاکا (محلات)، کلائوکا (کرمجکان)، آرگارو دسَ (ورجان)، آباکائنَ (ابرآشتیان)، آرادریفا (کاشان)، آرادریفا (کاشان)،تائوتیکه (گرمسار)، زرما (زرند)، ایوروپا (ری).

فاصلۀ شهرهای رشت در کنار منطقه دربیکان تا ساری در نقشه های بطلمیوسی

مانداگارسیس (محل چشمه مردابی)، آلیگادرا (محل چسباندن و بافتن)، سانائیس (واقع در سینه)، رهازوندا (محل رودباری)، فناکه (محل مواد غذایی و میوه)، ساگا (سنگی)، سرامانا (سرای ماندگاری و ساروجی) و مَروسا (محل پرچشمه و پر آب) که به ترتیب با رشت (محل تالاب آبناک)، لاهیجان (محل بافتن پارچه ابریشمی)، سنگان (محل واقع در سینه)، رودبار، فومن (محل میوه و مواد غذایی)، ساقی کلایه (دژ سنگی)، ساری (محل استوار و ساروجی) و آمل (محل آب نیرومند) مطابقت دارند.

 

 

نام شهرهای هیرکانیا (گرگان) در نقشه های بطلمیوسی

از شرق به غرب مناطق زیر یاد شده است: ابربینا (بنای سترگ)، آسموریا (محل تیز)، هیرکانیا (محل بهره)، مِسوکا (چشمه بزرگ)، سیگین (محل زیبا)، کاسپا (محل دیده بانی درخشان)، سوربا (نیرومند)، آدریاسپا (محل رام کردن اسپ) و بارانگا (محل بارگیری). این شهرها به ترتیب با شهرها و روستاهای زیر قابل تطبیق و قیاس می باشند: استراباد (آبادی سترگ، گرگان حالیه)، اینچه برون (دماغه باریک)، ویرانه شهر گرگان باستانی کنار گنبد کاوس، کوکلان، گنبد کاوس، صوفیان، رامیان و بناور.

نام شهرهای منطقه ری در جغرافیای بطلمیوس

بر روی نقشه های بطلمیوسی از شمال به سمت جنوب نام این نواحی دیده میشود: تراوایا (محل دفاعی و پیروزی)، آورادیس (بالایی)، دروازه کاسپی، زریما (سر سبز)، ایوروپوس (دارای چشمه آب وسیع)، سیگریانیکا، آباسِنا (محل پشتی)، تاوتیکا (محل گرم)، کاناتهه (محل آب انبار)، آرگاروس دسا (محل با ارزش)، کلاواسا، آندریا (داخلی، میانی) و آرادریفا (محل شادی بخش) که به ترتیب با این مناطق کنونی مطابقت دارند: فیروزکوه، دماوند، دروازه خوار، زرند، شهر رغه/ری (محل چشمۀ عالی)، ساوه، ابر آشتیان (آشتیان)، گرمسار، قم، ورجان، کرمجگان، محلات و کاشان (محل عمارت آرزویی).

نام شهرهای منطقۀ لرستان در نقشه های بطلمیوسی

در نقشه های بطلمیوسی بین ناحیه رغه (ری) و ساگارتی (کرمانشاهان) از ناحیه سینگیان (شین-گیان، محل گیاهزاری) نام برده شده است که مطابق همان ناحیه لُرستان (محل درختان) است. در آن محل شهرهای آلیزا، گابینا (محل محافظتی)، زارانیس (زبران-ایس، محل بلندی توانا)، سابراسا و [آ]لاراسا نشان داده شده است که به ترتیب با الشتر، بروجرد (محل باروی گرداگرد)، محل دژ فلک الافلاک خرم آباد، شاپورخواست (چغلوندی؟) و الیگودرز قابل قیاس می باشند.         

نام و نشان نواحی منطقه ساگارتی (کرمانشاهان) در نقشه های بطلمیوسی

جالب است که در نقشه نام منطقه ساگارتی (غارنشین و سنگ کن) و کوه آن زاگروس (زاکری-اوس= کوه بلند) در اینجا متفاوت هستند. یعنی نام زاگروس بر خلاف تصور غالب از نام ساگارتی گرفته نشده است. در این جا فقط اسم سه شهر ذکر شده است که به راحتی قابل شناسایی هستند. بیتهایا (خانه مقدس)، کارینا (محل سنگی) و تهبرگا (تَوی-بر-کا، محل سلاح برنده) که به ترتیب با بیستون (خانه خدا، بیت باعان باستانی)، کر-میثین (محل سنگی، کرمانشان/ کرمانشاهان) و کرند (محل ابزار برنده، کوارینت/کرینتاش باستانی) مطابقت دارند.

در سمت شمال غربی ساگارتی در آن سوی دیگر کوهستان، نام شهرهای بانه، سیساره (سیسر، سنندج)، دِگیا (دوکان؟)، زیگیرا (زولان؟) و اوروبا (خورمال؟) دیده میشوند.

نواحی اصفهان (پارتاکانه) در نقشۀ بطلمیوسی سال 1490

ورذان (گلپایگان یا بروجن)، ماردیسنه (مارشنان)، تناگرا (تیران)، کابان (گابۀ اصفهان؟)، مس آباتائه (آبادی بزرگ، میمه؟)، سوارا (سمیرم)، آسپادانا (اصفهان)، آبینه (ابیانه)، پوتی کارا (ارجان)، اوزوآ (اژیه)، آکسیما (=اکوه زیمه، کوهپایه). سرانجام تناگوس آرنه سوس بندری در کنار خلیج فارس (یعنی محل بسیار با شکوه، بندر بوشهر). به نظر می رسد منظور از سرزمین صادرات چوب اعلا که نزد سومریها نام تیلمون (محل درخت با شکوه و کامل، تیل: کامل، مون= درخت) را داشته است، همین شهر بوشهر (بوش-شهر= شهر آراسته و با شکوه) و ناحیه جنگلی پشت سرش در بین اصفهان و بوشهر (لیان باستانی عیلامیان) بوده است.

 نظری غیر عادی راجع به نام شیراز و پارس

در نقشه های بطلمیوسی مربوط به ایران که نشانگر محل شهرهای قدیمی عهد بطلمیوس هستند نام پرسپولیس به صورت شهری مسکونی در حدود شیراز دیده میشود. در حالی که خود تخت جمشید (کاخ پارسه) در این عهد شهر قابل توجهی نبوده است و این موضوع این سؤال را برمی انگیزد که آیا منظور از خود شهر پارسه/پرسپولیس، شیراز نبوده است. دو وجه اشتقاق سانسکریتی  -یونانی و ایرانی آنها پَریسَ[ر]- پولیس (شهر انگور) و شی-رَز (محل انگور) نیز جدی بودن این نظر مطرح می سازند. چون احتمال دارد شکل ایرانی واژۀ سانسکریتی پریسر (انگور) بیشتر به پرس شبیه بوده است که با پارس یکی گرفته شده است. به احتمال بسیار روایت درخت تاکی در خواب آستیاگ در رابطه با پیدایی کوروش روییده بوده است، نشانگر این بوده است که خود نام پارس به معنی انگور گرفته می شده است: مطابق گفته هرودوت: "در سال اول ازدواج ماندانا و کمبوجیه، آستیاگ شاه ماد در خواب دید که از شکم دخترش ماندانا تاکی رویید که شاخ و برگ آن تمام آسیا را پوشید". در خبری از یونانیان که منبع اصلی اش را پیدا نکردم گفته شده است "تاک زرینی که در خوابگاه پادشاهان هخامنشی بر چناری زرین می پیچد، مظهر پادشاهان هخامنشی بوده است". بر این اساس خود جمشید در نام تخت "جمشید" (ییمه خشئته) به صورت "جمبو[که] خشئته" در سانسکریت و اوستایی معنی محل انگور درخشان بدون هسته را می داده است. حتی خود نام اهورامزدا به صورت اهورا مذ دا معنی خدای خالق مِی را می دهد  و این می رساند اهورامزدا در اصل خدای قبیله ای شراب و انگور پارسیان بوده است.

شهرهای ناحیه پارس در نقشه های بطلمیوسی

نام این شهرها با شهرهای قابل قیاس شان از این قرار است: پوریوسپانا (یاسوج)، پوتیکارا (محل پاک، ارجان)، آرده آ (اردکان)، تراگونیکا (محل سه چشمه/کا-ثرون، کازرون)، تائپا (محل واقع بر تپه، بُرازجان)، اوروباتیس (محل رفهای ساحلی گسترده، سیراف)، روگو مانیس (دیر)، یونائا (کنگان)، پارتا (ولایت)، چورودنا (خورموج)، ماتونا (میمند فیروز آباد)، تائوکه (توج)، گابرا (جهرم)، باتسینا (فسا)، کورّا (قیر)، سینا (سیمکان)، آربوآ (سروستان)، کائوفیاکا (کفری)، پرسپولیس (شیراز/تخت جمشید)، نیسرگه (نگارستان)، مارهاسیوم (مرودشت)، سیکتا (ستخر/استخر)، کوتامبا (استهبان)، پارادون (داراب)، پاساراکاچا (لار)، گابائه (جویم)، اوزیا (اِوَز)، مامیدا (لامرد)، بریسوآنا (بستک)، باگرادا (بندر لنگه).

نام شهرهای اَهواز و عِراق در نقشه های بطلمیوسی

جنوب خوزستان از قدیم به نام سومری کیسیا (سرزمین پایینی) خوانده میشده است و این هیئت در نقشه های بطلمیوسی نیز محفوظ است. در این نقشه ها در منطقۀ کیسیا شهری به نام انو- ختَ (به زبانهای کهن ایرانی یعنی محل پایینی) دیده میشود. از این جا معلوم میشود که نام اَهواز از شکل سانسکریتی و اوستایی اَوَذَ (در پایین نهاده) گرفته شده است.

در مورد نام شهر و سرزمین عِراق گفتنی است سوای اینکه این نام به صورت شهر اَراکَّ در نقشه های بطلمیوسی دیده میشود بر روی یک جام آرامی بابلی اواخر عهد ساسانی نیز به صورت شهر و سرزمین ایرَگ به  همراه نام میشان ذکر شده است. نام اِراک در فرهنگ لغات اکدی و آشوری به معنی منطقه سر سبز آمده است. لذا ترجمه ایرانی آن کَسکر (محل سبز و کشتزاری) بوده است که در عهد اسلامی بدین شهر جنوب بین النهرین اطلاق میشده است.

نام و نشان شهرهای خوزستان در نقشه های بطلمیوسی

خوزستان در نقشه های بطلمیوسی با سه نام الدیمایی، چالداپیتس (هالتاماتی) و کیسیا (سرزمین پایینی) مشخص شده است. در آن از شمال به جنوب نام این شهرها دیده میشود: برگان (محل بهره و میوه، دزفول)، سوسا (شوش)، آگارّا (شهر پیشرفته و شایسته/ شائیشتر، شوشتر)، سِلا (محل عمارت، رام هرمز)، انوختَ (محل پایینی) که معادل با اَوَذَ اوستایی و سانسکریت به معنی (محل در پایین نهاده شده) همان اهواز است. نام اِوَز فارس نیز به همین معنی به نظر می رسد.  تاریانیا (محل گذرگاهی، معبره که تصحیف به محمره شده است، خرمشهر)، گران (محل سرودهای نیایش) که در عربی به عبادان (محل مؤمنین) ترجمه شده است (آبادان). در آن سوی اروند رود نام پاسینی (آراسته و زیبا) مطابق بصره (بس سرئو) به معنی بسیار زیبا در منطقۀ خَراسَنَ (محل خورابه ها) است.

خفض زبان عربی به معنی "پایین آوردن" نشانگر آن است که نام خوزستان در اصل از ترجمه نام سومری کیسیا (سرزمین پایینی) در زبانهای سامی عاید شده است. در رابطه با تبدیل خفض به خوز گفتنی است علی القاعده حروف "ف" و "ض" زبانهای سامی در زبان فارسی به "و" و "ز" تبدیل شده است. نام اوستایی ایرانی کهن آنجا یعنی ورنه را هم- که زادگاه فریدون (کوروش) به شمار رفته- میشود به صورت "ور- نی" به معنی  سرزمین سمت پایینی گرفت.

نام شهرهای پارت (سمنان و خراسان) در نقشه های بطلمیوسی

نام این شهرها با شهرهای قابل قابل قیاس کنونی شان از این قرار هستند: دوردومانا (محل گریزگاهی و سخت، درجزین)، آرسیانه (محل بزکوهی، آهوان)، آمبرداکس (چنبره نیرومند، امیریه دامغان)، هکاتوم پیلون (ویرانه قومس در نزدیکی دامغان)، کاریپراکا (خرقان)، رهوآره (محل ارابه جنگی/چخره، شاهرود)، پَربره (بُزغان)، سوفیس (چشمه پرسود، توس)، میسیا /مه نیسایا (نیشابور)، سینداگا (محل خشنود کننده و غنی، شهمیرزاد)، سمینا (سمنان)، آسپا[ک](عشق آباد)، آپامیا (بام)، چوانا (جناباد/گناباد)، پاساگرتیا (شهر آراسته، بشرویه[بسیار آراسته])، رهودا (فردوس)، ارتاکانا (محل پشتی، بردسکنآپفا[ایک] (بایک)، بهاگا (محل ثروت، فیض آباد)، آرمیانا (فریمان)، تستاخا (دارای آب درخشنده، زاوه/تربت حیدریه)، سیمپسیمدیا (ششتمد)، مرّیجا [کانه](مهنه)، رهوگایا (رقّه).

نام شهرها و قصبه های کرمان (کرمان و هرمزگان) در نقشه های بطلمیوسی

نام این شهرها و قصبه ها با نظایر قابل قیاس شان از این قرار است: پورتوسپانا (رفسنجان)، تاسپیس (بردسیر)، کارمانا (کرمان)، سابیس (سیرجان)، کوپهانتا (کهنوج)، تروآسکا (جیرفت)، اوروآ (فهرج)، آلکساندریا (بم)، چودّا/خودّا (شهر خوشی،نرماشیر)، پارا (پهل)، کاساراپیچ (گچین)، آچیندا (کولقان)، نپیستا (نیم کار)، ترسیانا (تیار)، هُرمز (در کنار میناب)، کومانا (کندال)، رهوگن (زیارت کله)، سافالوس (سیریک)، ماسین (کرکوشکی)، تیسا (توجک)، هیدریاکوس (بونجی مسکی)، کوئیزه (کوه مبارکه)، درنابیلا (زیرکوه)، کوپهان زورومبا (زمین لشکری)، بادموسارنا (جاسک کهنه).

شهرهای گدروسیا (بلوچستان) در نقشه های بطلمیوسی

 

نواحی یاد شده با شهرها و قصبه های قابل قیاس شان از این قرار است: رهریگا (ریگ)، موله روم (گوردوم)، کوئمبا (کنارک یا چابهار)، رهیزانا (گواتر)، بونیس (مگس، زابلی)، اومیز (سرباز)، سوسیانکا (شستون/ایرانشهر)، اوسکانا (محل چشمه/خا-شی، خاش)، کوتوبارا (جالق)، موسارنا (میرجاوه)، بادارا (بزمان)، کونی (گونیج)، پارسیس (پهره/ایرانشهر)، آربیس (بسیار رسا باشنده، بمپور).

 

منطقه مرگیانه در نقشه های بطلمیوسی

این منطقه از مرو تا شمال گرگان را شامل می شده است. نام این شهرها با نواحی قابل قیاس شان از این قرار هستند: مارگیانا (مرو)، آنتوخیا (انتاکیه شمال غرب مرو)، دائئا (تجن)، آرگادینا (آرچمن)، ماسونیوم (بزمین)، آریاکا (یارجا)، آراتها (آرتیق)، رهه آ (شهر باشکوه/آساک، شهر عشق آباد)، گوریانه (قره غان)، نیسایه (نیسای شمال خراسان)، اوریانا (قیزیل آروات)، سنا (سنگان یا سنقلی/ حسنقلی).

در نقشه های بطلمیوسی در ناحیه مرغیانه (مرو)، در سمت دریای مازندران نام دریه ئِکا دیده میشود که در جاهای دیگر به نقل از بطلمیوس آن را دربیک نوشته اند. از اینجا معلوم میشود که ناحیه دره مرغیانه به سمت دریای مازندران (در دره کانال قره قوم حالیه بین مرو و دریای مازندران) دربیک نشین (منطقه دری ها/ دروپیک ها/سکاییان پارسی برگ هئومه) بوده است.

نام شهرهای سغد در نقشه های بطلمیوسی

نام این شهرهای باستانی با شهرهای قابل قیاس کنونی شان از این قرارند: اِستوبارا (باروی نیرومند، اترار)، تریباکترا (طراز)، الکساندریا اوکسیانه (اسکیفغن، شهری در کنار شاخه کشکه رود در نزدیکی شهر سبز/کش باستانی)، اندیکومُردانا (ماه سرور، آی خانم در کنار آمودریا در سمت قندوز)، درپسا متروپولیس (شهربزرگ ماه و شراره آتش، واشگرد، دوشنبه)، اوکسیانه (وخش)، مروکا (مرکنده، سمرقند)، چولوبسینا (دارای عمارتهای بسیار رسا، بُخارا)، سیروس پولیس (بُنجیکث، اوراتپه در اسروشنه)، الکساندریا اکسترمه (اسکندریه دوردست، خجند) و انیسس (اندیجان). 

به علت عدم دسترسی به نقشه های بزرگ شهرهای پنج ناحیه در بر گیرنده افغانستان (آریا، درنگیانا، آراخوزی و پروپانیس، باکتریا) که دارای شهرهای نسبتاَ فراوانی هم بوده اند، بررسی و تطبیق شهرهای آنها به آینده واگذار شد. نقشه بطلمیوسی شهرهای های  کهن (منهای ناحیه شمال غرب) در این نشانی قابل دسترسی است:

http://members.casema.nl/h.vandeukeren/histotron/086n32sc05.htm     

        

منبع:پژواک ایران


جواد مفرد کهلان

فهرست مطالب جواد مفرد کهلان در سایت پژواک ایران 

*معنی نامهای کهن کُرد و کُردستان   [2024 Mar] 
*مطابقت پئیشیااووادا با دژنبشت   [2024 Jan] 
*مطابقت اساس شجره نامهٔ اولاد آدم با پادشاهان کیانی اوستا (مادها)  [2023 Dec] 
*مطابقت سارمات ها با صربها  [2023 Nov] 
*معنی نامهای شیراز و پارس (پاسارگاد)  [2023 Oct] 
*ماجرای به قتل رسیدن بردیه ها  [2023 Sep] 
*نام و نشان کی لهراسب در اساطیر و تواریخ  [2023 Sep] 
*مطابقت جرجیس با آدونیس (دوموزی)  [2023 Aug] 
*نامهای کهن اردبیل به معنی محل چشمهٔ مقدّس به نظر می رسند  [2023 Jul] 
*معنی نام مازندران   [2023 Jun] 
*داستان قرآنی اصحاب کهف، اسطورهٔ سالموکسیس و دِکِنیوس مردم داکیا است  [2023 Apr] 
*مطابقت بوذرجمهر با وَرَهه مَهیرا-مَزدک  [2023 Apr] 
*معنی نام زرتشت (زرتوشترا)  [2023 Mar] 
*مطابقت چاه جمکران با کانسویه (کیانسیه) در اوستا   [2023 Mar] 
*مزار منسوب به معصومهٔ قم متعلق به عاصم بن کوشید به نظر می رسد  [2023 Feb] 
*معنی محتمل هون و خزر و قزاق و اوغوز  [2023 Jan] 
*معنی اهواز و خوزستان  [2022 Dec] 
*مطابقت برادران شاهچراغ با علی عماد الدوله و حسن رکن الدوله  [2022 Oct] 
*منظور از اصحاب الرسّ قرآن، پارتهای مهر پرست بوده اند   [2022 Oct] 
*اصل اسطورهٔ کُردی مم و زین همان اسطورهٔ مادی-سکایی مادیا و زارینا است  [2022 Sep] 
*در مورد مآخذ واژۀ تاریخ  [2022 Jun] 
*نام و نشان نواحی کهن ولایت مراغه  [2022 May] 
*گرایشهای مهرپرستانۀ حافظ  [2022 Mar] 
*مطابقت پرهشی با پارس و مرودشت   [2022 Feb] 
*که یزدان ز ناچیز چیز آفرید   [2022 Jan] 
*مطابقت درختان اساطیری هولوپّو، ئیگدراسیل، هوم سفید و واق واق   [2022 Jan] 
*معانی نامهای قره باغ   [2021 Dec] 
*واژه های مُلا و آخوند از سمت شرق وارد فرهنگ ایران شده اند   [2021 Dec] 
*معنی نامهای رودهای سیردریا و آمودریا   [2021 Nov] 
*معنی نام رود اَترک   [2021 Oct] 
*شباهت اسطورۀ یونس و نهنگ با اسطورۀ آریونس (آریون)  [2021 Sep] 
*مطابقت نامهای تیشتر با تیر و ایندره و اپوش با اکوان دیو و وریتره  [2021 Jul] 
*مطابقت ابراهیم و نمرود با خشایارشا و نامرو (مردوک)  [2021 Jun] 
*نظری بر معنی ترسا (نام ایرانی مسیحیان)  [2021 Jun] 
*منشأ بین النهرینی اسطورۀ درخت آسوریک (مناظرۀ بز/میش و خرما)  [2021 May] 
*در مورد القابِ نبو، زرتوشترا و بودای سپیتاک سپیتمان  [2021 Apr] 
*گنج زیویه متعلق به مادیای اسکیتی (افراسیاب) بوده است   [2021 Apr] 
*منشأ دجّال (معاند مهدی موعود) و خر غول آسای او   [2021 Mar] 
*جشن نوروز، جشن جمشید ایزد و الهه سپندارمذ   [2021 Mar] 
*معنی نام تُرک  [2021 Mar] 
*امام مهدی موعود تاریخی و یاران و دشمن اُخروی وی  [2021 Feb] 
*نامهای بودا و زرتوشترا در سنسکریت به هم می رسند   [2021 Feb] 
*اتیمولوژی الیگودرز و گودرز  [2021 Jan] 
*مطابقت داشتن نام الله با اِللیل (انلیل)   [2021 Jan] 
*مطابقت تُرکمنها با تورگیش های باستانی  [2020 Dec] 
*از پیر شالیار و دانای سیمیار در اصل همانا توتم مار و مادیا کشور گشای سکایی منظور بوده اند  [2020 Dec] 
* مشابهت و مطابقت مرد آزما با لیلیت  [2020 Dec] 
*بومی فلات ایران بودن اصل گیلگامش (سام گرشاسب نریمان اوستا)  [2020 Nov] 
*آیا منصور حلاج به آیین مانوی بوده است؟   [2020 Nov] 
*ایشتار در مقام منفی فاحشه بابلی مسیحیان   [2020 Oct] 
*هامان وزیر فرعون در قرآن و هامان وزیر دربار هخامنشی در تورات فرد واحدی است   [2020 Oct] 
*واقعه و محل دستگیر شدن مادیای اسکیتی (افراسیاب) در کنار معبد مهری و غار هامپهول  [2020 Oct] 
*ریشۀ هند و ایرانی جفر و جبر و قبر  [2020 Sep] 
*معنی نامهای جهنم و جنّت   [2020 Aug] 
*مطابقت همیران و هاماوران با آشّور و آفریقا   [2020 Aug] 
*بت هُبل سمبل ایزد تجارت، هرمس (هَر-میث، نگهبان تجارت) بوده است  [2020 Jul] 
*معنی و ریشۀ برخی نام واژه های کهن (١٠)  [2020 Jul] 
*مطابقت سرزمین اساطیری هورقلیا با «محل ستونهای هراکلس» (هِرکولیا)  [2020 May] 
*جایگاه موسیقی در عهد ماد و هخامنشی  [2020 May] 
*معنی نامهای داسنی و اِزیتی (یزیدی)   [2020 Apr] 
*مطابقت الهه سپندارمذ با اینانا/ایشتار (الههٔ آسمانی مقدس عشق) و ارتباط آن با والنتاین  [2020 Feb] 
*جُستاری در نام و نشان ساسان و ساسانیان   [2020 Feb] 
*این همانی جمشید ناحیۀ فارس با ابالگاماش پادشاه مرهشی (مرودشت)   [2019 Oct] 
*بنیادهای اسطورۀ همای چهر زاد (شهرزاد) و داراب   [2019 Sep] 
*مطابقت آدونیس/دوموزی با جنبۀ خدایگانی عیسی مسیح   [2019 Aug] 
*منطقۀ کرمان نه مکان مهرپرستان بلکه جایگاه پرستندگان ایزد جنگ و رعد بهرام بوده است  [2019 Jul] 
*جشن تیرگان   [2019 Jul] 
*معنی نام شهرهای تهران و تبریز  [2019 Jun] 
*نظری بر معانی برخی نامهای جغرافیایی و تاریخی استانهای اصفهان و فارس   [2019 May] 
*فتوحات حمزۀ حمزه نامه متعلق حمزة بن آذرک خارجی و جانشینانش برادران یعقوب و عمرو است  [2019 May] 
*مطابقت کاوه با ارشک (بنیانگذار اشکانیان) و هارپاگ  [2019 Mar] 
*مطابقت نام و نشان بهرام ورجاوند با ابوطاهر پسر ابوسعید بهرام جنابی ‏  [2019 Feb] 
*مطابقت خنه ثئیتی پری با سوسن جادوگر   [2019 Jan] 
*اسطورۀ سلامان و ابسال بر گرفته از اسطورۀ هندی سوریه و سارانیو (سانجنا) است  [2019 Jan] 
*منظور از دیوان (دیوان مازندران و دیوان دژبهمن) همان آشوریان بوده اند   [2019 Jan] 
*نام سه شاه-مغ شرقی روایات مسیحی برگرفته از نام پیشدادیان (نخستین قانونگذاران) هستند  [2018 Dec] 
*اسطورۀ اصحاب فیل، نبرد وهرز دیلمی و مسروق ابرهانی به حالت نیمه استعاره است   [2018 Dec] 
*معنی و مأخذ هندوایرانی نامهای آدم و حوا و اولاد آنها   [2018 Dec] 
*مطابقت لقمان حکیم قرآن با ازوپ یونانی-آفریقایی  [2018 Nov] 
*مطابقت قرقیزها با گوران قراختایی (ایل لنگۀ کناری) که شاخه ای از تاتار (مردم کناری) بوده اند  [2018 Nov] 
*تحقیقی در بارۀ نام و نشان ک‍هن نقش رستم   [2018 Nov] 
*مطابقت دیلمون با بحرین و پایتخت آن منامه  [2018 Nov] 
*زبان آذری نه زبان پهلوی آذربایجان بلکه همان زبان ارانی بوده است  [2018 Oct] 
*مطابقت نینوس و سمیرامیس با سه فاتح نینوا و سه ملکۀ در رابطه با آنها  [2018 Oct] 
*مطابقت دیلمون با بحرین و پایتخت آن منامه  [2018 Sep] 
*معنی نامهای ایرانی شنبه و آدینه  [2018 Aug] 
*مطابقت برادران فریدون، کتایون و برمایون با کوروش، ویشتاسپ (تیگران) و سپنتداته (گائوماته، سپیتاک)   [2018 Aug] 
*معنی نام اَوِستا در زبان لاتین   [2018 Aug] 
*معنی هندوایرانی نام ابراهیم   [2018 Jun] 
*جشن آتش شب چهارشنبه سوری   [2018 Mar] 
*نوروز جشن کهن بومیان نیمۀ شمالی فلات ایران   [2018 Mar] 
*مطابقت آمازونها با گرجی ها  [2017 Nov] 
*مطابقت سپیتمه لهراسپ و مگابرن ویشتاسپ با یرواند و تیگران  [2017 Jul] 
*نام مازندران را میشود به معنی محل گرامی دارندگان الهۀ درنده دانست  [2017 Jun] 
*منشأ تاریخی شخصیتهای نیمه اساطیری مهم تورات و انجیل   [2017 Apr] 
*آیا منظور از اصحاب الرّس قرآن همان مردم خونیرس (سرزمین راه درخشان، ایران باستان) است؟‏  [2017 Mar] 
*جدول مطابقتی شجره نامۀ پادشاهان کیانی و نوذری با مادها و هخامنشیان  [2017 Feb] 
*نام امشاسپندان زرتشتی که بر گرفته از نام و نشان خدایان بابلی به نظر می رسند   [2016 Sep] 
*آیا نامهای ایران و پارس و شیراز به معنی سرزمین شیر بوده اند؟  [2016 Sep] 
*معنی نام کُرد در رابطه با توتم مار ایشان  [2016 Jan] 
*ور جمکرد باستانی آریائیان در شمال دریای مازندران  [2015 Dec] 
*ارتباط ایران و ایرانیان با اساس مذهب شیعه  [2015 Dec] 
*یهودا فرزند زیپورایی همان عیسی مسیح تاریخی است  [2015 Sep] 
*شهرهای ایران باستان در نقشه های بطلمیوسی  [2015 May] 
*مطابقت کاوۀ آهنگر اساطیری با اوگبارو تاریخی  [2015 Apr] 
*این همانی زمان و مکان و نام و نشان پادشاهان ماد با کیانیان  [2015 Mar] 
*نام و نشان کوروش در روایات ملی ایران  [2015 Mar] 
*مطابقت لولوبیها با آریائیان هندی تبار ماقبل تاریخ فلات ایران  [2015 Mar] 
*بررسی جام مارلیک که نشان از تقدیس بزکوهی در نزد کادوسیان دارد  [2015 Jan] 
*معنی نام هومبابا  [2014 Dec] 
*معنی محتمل کاسپی و کادوسی  [2014 Dec] 
*معنی نامهای گیلان و مازندران  [2014 Nov] 
*نام و نشان ایل قشقایی  [2014 Oct] 
*معنی ایرانی نامهای بصره (به سره) و اَبُله (آپولوگوس)  [2014 Oct] 
*معنی نام روس و روسیه  [2014 Oct] 
*خاستگاه آریائیان هندوایرانی و خدایان بزرگ باستانی ایشان  [2014 Sep] 
*ریشۀ کلمۀ آلِشت/آلِش در گروه زبانهای ایرانی  [2014 Aug] 
*مطابقت خالد بن سنان با ایزد مهر پارتیان  [2014 Aug] 
*معنی نامهای کُتیسفون و تیسفون   [2014 Aug] 
*معنی نام ایل شول و نواحی شول نام در غرب ایران  [2014 Aug] 
*معنی نام دیوان مازنی و مازندران در رابطه با جام مارلیک  [2014 Jul] 
*بررسی نام و نشان خدایان کاسیان (اسلاف لُران)  [2014 Jun] 
*معنی رُکن آباد  [2014 Apr] 
*معنی لفظی نامهای سمرقند و بُخارا  [2014 Mar] 
*معانی نامهای آمیتیدا (آمیتیس)، سمیرامیس و زرتشت  [2014 Mar] 
*جستاری در باب نام و نشان باستانی همدان و کاشان  [2014 Feb] 
*ویشتاسپ کیانی به غیر از ویشتاسپ نوذری است  [2014 Feb] 
*بررسی نام و نشان کنونی و باستانی سه گروه بزرگ کُردان  [2014 Jan] 
*معنی عیلامی و ایرانی نام کوروش (کورلوش)  [2014 Jan] 
*مطابقت دقوقی اساطیری با ایزد مهر و مؤبد مهرپرستی  [2014 Jan] 
*سهو دکتر جیوانجی جمشیدجی مودی در باب تعیین محل روستای زادگاهی زرتشت  [2013 Dec] 
*آیا از دیوان مازندران در اساس ببران درندۀ جنگلهای آن مراد نبوده اند؟  [2013 Nov] 
*جُستاری در نام و نشان ساسان و ساسانیان  [2013 Oct] 
*معنی مشترک نامهای خونیرث٬ اَئیرینه وَئِجه٬ [مها]بهاراته و آریاوَرته  [2013 Oct] 
*ریشۀ محتمل اصطلاح کتاب مکنون قرآن در آیه 78 سورۀ واقعه  [2013 Oct] 
*بررسی ریشه و معنی نام قزاق   [2013 Oct] 
*آیا شهربانو دختر هرمزان نبوده است؟  [2013 Sep] 
*داستان اصحاب فیل نبرد وهریز ایرانی و مسروق ابرهه ای به حالت به استعاره است  [2012 Aug] 
*معنی لفظی نامهای کهن شهر اردبیل  [2012 Aug] 
*چرا گائوماتۀ مغ همان زرتشت سپیتمان است؟  [2012 Aug] 
*جشن یهودی پوریم مطابق با جشنهای چهارشنبه سوری و سیزده بدر ایرانی یادآور جشن مگافونی (مغ کشی) عهد داریوش است  [2012 Jul] 
*آیا دخمۀ گور دختر، متعلق به آریارمن هخامنشی یا ملکه آمیتیس است؟  [2012 Jul] 
* خطاب من محقق تاریخ اساطیری ایران به استاد بهرام مشیریِ شاهنامه دوست  [2012 Jul] 
*نقد و اصلاح نظریۀ یکسان بودن یا یکسان نبودن ویشتاسپ هخامنشی و ویشتاسپ کیانی  [2012 Jul] 
*جزنق -برزه شهر گرهی تاریخ اساطیری ایران  [2012 Jun] 
*ریشۀ تاریخی داستان منیژۀ و بیژن شاهنامه و متن آن  [2012 Jun] 
*جوانمرد قصاب هیئت اسلامی عامیانۀ ایزد مهر عهد ساسانی است  [2012 May] 
*جغرافیای تاریخی کهن نواحی اراک و آستانه   [2012 May] 
*ساکنان باستانی آغاز تاریخ در ایران کهن  [2012 May] 
*معنی نام غیاث آبادهای ایران  [2012 May] 
*معنی نامهای ایرانی تنب بزرگ و تنب کوچک و ابوموسی  [2012 Apr] 
*معنی نامهای کپادوکیه، کیلیکیه ( کیزواتنا)  [2012 Apr] 
*ریشۀ نامهای تاجیک و دری  [2012 Mar] 
*شرح و بسط نظریۀ هرتسفلد مبنی بر یکی بودن زرتشت سپیتمان با سپیتاک سپیتمان  [2012 Mar] 
*انتقاد من شاهزاده از خود، از پدر خود و پدر بزرگ خود  [2012 Mar] 
*شنبه، واژه ای ایرانی است  [2012 Mar] 
*ریشه فارسی کلمات خدمتکار، چاکر و نوکر  [2012 Mar] 
*شجره نامه کمبوجیه سوم و داریوش اول مطابق خبر هرودوت  [2012 Feb] 
*آتش آتشکده آذرگشنسب در چه زمانی و از کجا به شیز (برکه) منتقل شد؟  [2012 Feb] 
*حماسه آترادات پیشوای مردان در آذربرزین نامه  [2012 Feb] 
*شهر زیر زمینی کشف شده در کپادوکیه دارای نام ایرانی نِسا (نشا) بوده است   [2012 Feb] 
*معنی و ریشه نامهای اروپا، روسیه و اوکراین بر اساس فرهنگ سکایی  [2012 Jan] 
*تحقیقی در باب نامهای اساطیری اسپروز و سگسار مازندران  [2012 Jan] 
*نامهای سپیتاک و مگابرن در تاریخ ماد دیاکونوف و ایران باستان پیرنیا  [2012 Jan] 
*عبدالله بن سلام همان سلمان فارسی است  [2012 Jan] 
*پشوتن اساطیری همان پیسوتن ساتراپ لیدیه در عهد اردشیر اول و داریوش دوم بوده است  [2011 Dec] 
*تاریخچهً زمان حکومت پادشاهان ماد (کیانی) و دو تَن از قلم افتاده های ایشان  [2011 Dec] 
*اهورامزدا در اصل خدای شراب و شادی بوده است  [2011 Dec] 
*تیگران اول ارمنستان همان ویشتاسپ کیانی بوده است  [2011 Dec] 
*ریشه های اسطورهً رستم و اسفندیار  [2011 Dec] 
*بررسی معنی نامهای مُغ و ماگان  [2011 Nov] 
*از جمشیدی که در سمت چین مقتول گردیده منظور همان داریوش سوم است  [2011 Nov] 
*اویس قرنی همان زرتشت ایرانیان نزد یمنی ها بوده است  [2011 Nov] 
*توروکوهای کردستان قبیله ای از مردمان قفقازی و آریایی هوری و میتانی بوده اند  [2011 Nov] 
*تحقیقی در باب منشأ جشن بابلی- ایرانی کهن گاوگیل  [2011 Nov] 
*معنی نامهای کهن مراغه و بناب  [2011 Nov] 
*معنی خرابات در ادبیات ایرانی  [2011 Oct] 
*معنی نام تبریز  [2011 Oct] 
*معنی لفظی نام اورمیه  [2011 Oct] 
*معنی باخرز و تایباد  [2011 Oct] 
*معنی نام کاسپی  [2011 Oct] 
*نام نواحی جنوب خوزستان در خبر حمدالله مستوفی  [2011 Oct] 
*اصلاحیه ای بر تبدیل حروف در سبک شناسی  [2011 Sep] 
*ریشهً ایرانی کلمات قنات و قائن و قائنات  [2011 Sep] 
*بررسی نام نیاکان منسوب به زرتشت در کتاب هفتم دینکرد  [2011 Sep] 
*معنی نامهای خوی، خوئین، خمین و خامنه  [2011 Sep] 
*نگاهی اجمالی به جغرافیای تاریخی ناحیه اصفهان  [2011 Sep] 
*شهرستان مراغه در جغرافیای تاریخی کهن خود  [2011 Aug] 
*معانی نام شاهنامه ای ریونیز  [2011 Aug] 
*زعفران و کرکم در اصل کلما تی فارسی هستند  [2011 Aug] 
*نظری به نام و نشان خدایان کاسی (اسلاف لران)  [2011 Aug] 
*اصل و نسب اشو زرتشت سپیتمان پیامبرعدالت اجتماعی جهانشمول  [2011 Jul] 
*معنی نامهای مازندران و کاسپی  [2011 Jul] 
*آتلانتیس همان فواصل بین شبه جزیره اسکاندیناوی و شبه جزیره ژوتلند دانمارک بوده است  [2011 Jun] 
*اصلاحیه ای ریشه ای در معرفی زرتشت در ویکیپدیا  [2011 Jun] 
*منظور از اصحاب مدین و قوم شعیب قرآن قوم مادیای اسکیتی بوده است  [2011 May] 
*غزان مغلوب کننده سلطان سنجر همان نیاکان عثمانیان بوده اند  [2011 May] 
*نقد و بررسی فرار خانواده عیسی مسیح به مصر  [2011 Jan] 
*مرکزیت بلخ و بامیان در نقشهً تبتی کهن  [2010 Nov] 
*یک بررسی جدید در باب محل دخمه های کورش دوم و کورش سوم   [2010 Sep] 
*نام و نشان قصبات و شهرهایی کهن در ناحیهً جزیرهً ابن عمر  [2010 Sep] 
*معنی لفظی نامهای کهن ماکو محل واقع در شکاف کوهستان است  [2010 Sep] 
*موضوع سخنرانیهای زینب بنت علی بن ابی طالب صرفاً از معنی نام وی بر خاسته است  [2010 Aug] 
*ریشهً سومری و ایرانی نام ایران  [2010 Aug] 
*عنقا شکل نمادین اساطیری نسبتاً در هم آمیخته شتر مرغ و عقاب و همای سعادت  [2010 Aug] 
*قوم نوح اساطیری تورات همان لویان هیتی (لاویان، لودیان) بوده اند  [2010 Aug] 
*درختان اساطیری زقوم و درخت طوبی قرآن همان زیتون و انار هستند  [2010 Aug] 
*رستم دستان نواده کدام ضحاک به شمار است؟  [2010 Aug] 
*معنی لفظی نامهای اهر، کلیبر، پیشکین و اشتبین  [2010 Aug] 
*آیا اهورامزداپرستی با داریوش از مصر به ایران نیامده است؟  [2010 Aug] 
*اسامی جغرافیایی و تاریخی و اساطیری مهمی که در فرهنگنامه هیتی می توان ردیابی نمود  [2010 Aug] 
*شعیب بن صالح، یاور امام موعود در اساس همان شعیب بن خازم رهبر خازمیان از شعبه های خوارج است  [2010 Aug] 
*معانی لفظی کنعان و اسطورهً طالوت و جالوت مربوط بدان  [2010 Jun] 
*در اساس نامهای آریا و عرب (آرابو)؛ آرامی (آرامو) توتم قبیله ای شیر نهفته است  [2010 Jun] 
*اسطورهً تاریخی کتایون و گشتاسپ مأخذ اساطیر مهمی در ایران و اران است  [2010 Jun] 
*ریشهً مصری اسطورهً کیومرث و گاو اوکدات  [2010 Jun] 
*ریشه و مفهوم نام های اینگوش و چچن  [2010 Jun] 
*ایواز به لغت اوستایی به صورت ای- واذ (ئی وائیذی) به معنی خادم دانای ساقی‌گری است  [2010 Jun] 
*معنی نام و نشان ایل بزرگ کُرد موسوم به بلباس  [2010 May] 
*نظری بر نام و نشان پنج شهر و بندر کهن استان بوشهر  [2010 May] 
*تحقیقی در باب ترکان آغاجری   [2010 May] 
*بررسی نام و نشان و مقام و نقش نیلوفر در فرهنگ قدیم ایران  [2010 May] 
*حماسه آلپمیش نقش اساطیری چنگیزخان در کشورهای آسیای میانه است  [2010 May] 
*بررسی اسامی قبایل باستانی بزرگ ترک که غالباً بر پایه توتم پرستی ایشان است  [2010 May] 
*بررسی اسامی جغرافیایی مناطق و رودهایی در سواحل جنوبی ایران که در لشکرکشی اسکندر و دریاسالارش نئارک از آنها نام برده شده است  [2010 May] 
*در جستجوی معنی لفظی اصلی نام قوم تاتار به توتم همای سعادت ایشان می رسیم   [2010 May] 
*معنی لفظی ایرانی و سکایی نام شهر آلما آتا پایتخت قزاقستان  [2010 May] 
*شرح و تفسیر تازه ای بر شعر فولکلوریک معروف آذری «اوشودوم، اوشودوم»  [2010 May] 
*نقدی بر مقاله "بررسي خاستگاه زرتشت و زرتشت‌گري فرزاد قنبری"  [2010 May] 
*نام شهر زاهدان کهنه اصیل بوده و در اصل به معنی شهر آب زهکشی شده است  [2010 May] 
*نام و نشان کهن شهر زاهدان در تاریخ و اسطوره ها  [2010 May] 
*بررسی ریشه های اساطیری کهن داستان بلوچی گِسُدُک  [2010 Apr] 
*نظری بر برخی از نامهای جغرافیایی کهن و مرموز سمت مازندران و شهرستان آمل  [2010 Apr] 
*بررسی اسامی جغرافیای کهن فناکه، سیرینکس و زادراکرت مربوط به شهر ساری   [2010 Apr] 
*نام و نشان کهن شهر تویسرکان و معبد کهن آن  [2010 Apr] 
*زیارتگاه شاه عبدالعظیم حسنی ری در اصل متعلق به شیخ جمال الدین ابوالفتوح رازی است  [2010 Apr] 
*زیارتگاه حضرت معصومه قم در جایگه معبد اینانا (ایشتار/اناهیتا)  [2010 Apr] 
*بررسی چهار نام از فرهنگ اعلام تاریخی دبا (دایرة المعارف بزرگ اسلامی)  [2010 Apr] 
*معانی لفظی نوبخت، نوبهار و برمک در رابطه با بودا-زرتشت و بلخ  [2010 Apr] 
*هر دوی نامهای کاسپین و خزر نام مناسبی برای دریای مازندران هستند  [2010 Apr] 
*معانی نامهای یثرب و یندد شهر مدینه  [2010 Mar] 
*نظری بر نام و نشان عیلامی دو بنای باستانی استان فارس  [2010 Mar] 
*فرهنگ و زبان و لهجهً آذری جمهوری آذربایجان در خطر اضمحلال و جایگزینی با ترکی عثمانی  [2010 Mar] 
*معضل نه چندان دشوار درک تاریخ و اساطیر مربوط به زرتشت سپیتمان  [2010 Mar] 
*معنی نام فارسی پنج میوه درختی و گیاهی که نامهای مرتبط و مشابه دارند  [2010 Mar] 
*دیو آشموغ (مغزخوار)همان خدای ملی بابلیها یعنی مردوک (ضّحاک مغزخوار) است  [2010 Mar] 
*جواب معمای کیستیِ بت بزرگ کعبه یعنی هُبل، همان اسماعیل است  [2010 Mar] 
*تحقیقی در باب نُه اقلیم و هفت اقلیم و پنج اقلیم هندوان باستان  [2010 Mar] 
*توضیحی در باب ساکنین باستانی آریایی پازیریک در جنوب سیبری  [2010 Mar] 
*نام خلیج فارس در اصل به معنی دریای پایین و زیرین بوده است  [2010 Feb] 
*معنی لفظی کلاردشت  [2010 Feb] 
*بررسی ریشه های ایرانی و ارمنی جشن زنانهً ناهیدی، مردگیران  [2010 Feb] 
*دژ تخت ابونصر شیرازهمان مکان آتشکده آذر خوروچ (آذر خرداد) است  [2010 Feb] 
*تحقیقی در خاستگاه صوفیگری ایرانی و منشأ ابزارهای نمادین ایشان  [2010 Feb] 
*اصلاحیه ای در مقالهً گاهشماري در استان کردستان  [2010 Jan] 
*آیین علوی نه در نواحی انگور بلکه در خود عربستان و جنوب عراق شکل گرفته است  [2010 Jan] 
*نام و نشان نسبتاً دقیق زرتشت و محل نگهداری اوستای عهد ساسانی   [2010 Jan] 
*داستان معراج آسمانی پیامبر اسلام   [2010 Jan] 
*جشن چلّه بزرگ زمستانی (سده) در سنت نیز به غیر از شب آرامش یلدا بوده است  [2010 Jan] 
*ترجمهً جدیدی از متن سنگنوشتهً هخامنشی جزیره خارک   [2010 Jan] 
*بحثی در منظور ایهامی اصلی داستان کوتاه سه قطره خون  [2010 Jan] 
*اعیاد سده، حنوکا و قربان ریشه در یک سنت دینی معروف عیلامیان و بابلیان داشته اند  [2009 Dec] 
*بررسی نام و نشان خدایان مهم عیلام در رابطه با جغرافیای تاریخی منطقه و تاریخ اساطیری ادیان  [2009 Dec] 
*بررسی اساس تاریخی و فرهنگی اسطورهً هفتخوان رستم  [2009 Nov] 
*بالقاسون و بلاساغون شهرهای قبلی و بعدی دختران اساطیری آمازون (هونها،قرقیزها) بوده اند  [2009 Nov] 
*قرقیزها بازماندگان اصیل هونهای حکومتی هستند  [2009 Nov] 
*برصیصای اساطیر اسلامی هیئت اسطوره ای دیگر مانی، پیامبر صوفی است  [2009 Nov] 
*منظور از مردم هفتواد شاهنامه همان قوم هپتالان بوده اند  [2009 Nov] 
*بررسی نام و نشانهای قبایل دهگانه بزرگ حکومتی دولت گوک ترکان  [2009 Nov] 
*مشکل بزرگ ما آذری ها در ایران و حتی خارج کشور  [2009 Nov] 
*چه کسی کفر میگوید؟  [2009 Oct] 
*کمیل بن زیاد که در مقام صحابی مقتول علی بن ابوطالب قرار گرفته، خود همان مانی است  [2009 Oct] 
*بنیانگذاران مکتب شیعی گری شريح بن حارث كندى و عبدالله بن سبا و نسبت آنها با همدیگر   [2009 Oct] 
*عمار یاسر همان زرتشت سپیتمان ملبس اسلامی وارداتی مسلمین از اعراب زرتشتی قدیم است  [2009 Oct] 
*تحقیقی در نام و نشان ایلات قره قویونلو و آق قویونلو  [2009 Oct] 
*تحقیقی در نام و نشان نوروز و مهرگان و هفت سین نوروزی  [2009 Oct] 
*دیدگاه دو رگه لیبرالی و استبدادی الهه بقراط  [2009 Oct] 
*اساس تاریخی روایت نصایح پیامبر به ابوذر با پندهای لقمان حکیم به پسرش و نصایح بزرگمهر به انوشیروان یکی است  [2009 Oct] 
*نام روستای زیبای آقمشهد شهرستان ساری در رابطه با جنگل سفید اساطیری است  [2009 Sep] 
*بررسی نام و نشان قبایل بزرگ دیرین و حالیه کًرد در ارتباط تباری مستقیم آنها با یکدیگر  [2009 Sep] 
*تحقیقی دربارۀ اساطیر پیدایی شطرنج و معنی لفظی آن   [2009 Sep] 
*عزاداری بزرگ و سالیانه ماه محرم نزد ایرانیان در اصل برای همان بزرگترین شکست تاریخی ایرانیان در تاریخ یعنی جنگ قادسیه در مقابل اعراب بوده است  [2009 Sep] 
*رابطه اصول اخلاقی علمی دنیا و منطق و معیار اخلاقی اصیل بومی هند و ایرانی ما  [2009 Sep] 
*اسطوره سمک عیار در اساس خاطره حماسه پیروزی سورنا سردار پارتی اُرد بر کراسوس است  [2009 Sep] 
*نام اساطیری حسین کرد شبستری از امتزاج نام و نشان امیر معزالدین شنسبانی و ملک معزالدین حسین کرت از دو سلسله فرمانروایان غور پدید آمده است  [2009 Sep] 
*معنی لفظی نامهای لَک و لُر   [2009 Sep] 
*ملانصرالدین الاغ سوار در اصل همان خواجه نصیرالدین، وزیر و مراد هلاکوخان مغول است  [2009 Aug] 
*نشانه های واضحی از اساطیر خدایگانی مصری در تورات و اساطیر یونانی   [2009 Aug] 
*دلایلی که چارتاقی نیاسر را معبدی میترایی نشان میدهند  [2009 Aug] 
*معمای سادهً نام مادر امام چهارم شیعیان  [2009 Aug] 
*یحیی بن عمر،علوی انقلابی عهد حسن عسکری، اساس تاریخی مهدی موعود است   [2009 Aug] 
*معانی اسامی تور ، ترک ، سکا، اسکیت  [2009 Aug] 
*معمای تاریخی بزرگ بردیه اصلی و بردیه فرعی  [2009 Aug] 
*اوپیته فرمانروای سیاس ناشناس ماندهً سلسله ماد  [2009 Aug] 
*مأخذ هیتی کهن اسطورهً لیلی و مجنون  [2009 Jul] 
*سوبی نام کهن باسمنج-سعید آباد ناحیه چمنزاران معروف دامنه شمالی کوه سهند است  [2009 Jul] 
*وجه اشتراک ابراهیم روایات اسلامی با گئوماته زرتشت  [2009 Jul] 
*کهن ترین همنوازی جهان در ایران یا کارگاه جام سازان عیلامی  [2009 Jul] 
*معنی لفظی نام زنوز و جلفا  [2009 Jul] 
*از رابعه و بکتاش اساطیری همان آمیتیدا/پان ته آ و همسرش آبرادات/سپیتمه منظور هستند  [2009 Jun] 
*بابک خرمدین در آذربایجان بیشتر تحت نام حماسی خود کور اوغلو زنده مانده است  [2009 Jun] 
*بررسی اساس تاریخی داستان پان تئه آ در کورشنامه گزنفون  [2009 Jun] 
*ورجمکرد اوستا همان منطقهً قره باغ است  [2009 Jun] 
*معنی لفظی نام علمدار گرگر  [2009 Jun] 
*فریبکاران تاریخ  [2009 Jun] 
*تحقیقی در باب نام ونشان رود معروف نیل ، سرزمین مصر و قاره آفریقا   [2009 Jun] 
*سبلان و دو قله معروف آن همان کوه مقدس اوستایی هوکر و قلل اوشیدم و اوشیدرن هستند  [2009 Jun] 
*کنگ دژ روایات ملی نام مشترک تخت جمشید، همدان، گنجه، بابل و نینوا است  [2009 Jun] 
*ریشه پهلوی واژه فندق   [2009 Jun] 
*نام و نشان کهن برخی از جزایر ایرانی خلیج فارس  [2009 Jun] 
*نبرد مجیدو (سده 15 ق.م) که در اساطیر دینی تحت نام نبرد هارمجدون، گذشته در آینده شده است  از گاهشمار تاریخ ایران و جهان [2009 May] 
*نام آریائیان میتانی، ماننایی، مادی و کاسی جملگی به معنی مردم شراب و شادی بوده است  [2009 May] 
*آتشکده ماربین اصفهان و ایزد شیر-اژدهاوش آن  [2009 May] 
*آتشکده ماربین اصفهان و ایزد شیر-اژدهاوش آن  [2009 May] 
*معنی لفظی نامهای قدیمی بندرعباس و میناب  [2009 May] 
*پادشاه کشورگشای ماد کواکسار همان کیخسرو شاهنامه است  [2009 May] 
*جزیره کیش همان سرزمین اساطیری دیلمون سومریان است  [2009 May] 
*جریانهای فکری دوران محمد بن زکریای رازی نقدی کوتاه در تکمیل بخشی از مبحث رساله اسماعیل وفا یغمایی  [2009 May] 
*تحقیقی در باب نام و نشان مریم و یوسف انجیل ها  [2009 May] 
*گاهشماری پارسیان هخامنشی و نام ماههای آن از بابلیان اخذ شده است  [2009 Apr]