قرقیزها بازماندگان اصیل هونهای حکومتی هستند
جواد مفرد کهلان
نگارنده قبلاً صرفاً با توجه به مطابقت مفهوم نام قهرمان اساطیری قرقیزها یعنی ماناس (در ترکیب ایرانی آن مان- آس، مرد آسمانی) آن را با تهمورث یا همان تخموروپه (پلنگ پهلوان آسمانی) پیوند داده و اساس اسطوره آن را برگرفته از اساطیر کهن ایرانی میگرفتم. گرچه داستان کودکی ماناس قهرمان که شبیه داستان کورش (فریدون) است شباهتی به اسطوره تهمورث ندارد. حتی مانوی بازمانده توفان بزرگ اساطیر هند به معنی دانا با ماناس بسیار متفاوت است. ولی منوچهر (دانای اصیل) در روایات شاهنامه که به مقابله با تورانیان پرداخته و در مقابل ایشان به پیروزی میرسد با ماناس همخوانی دارد ولی این منوچهر به سبب متأخر بودنش در روایات ملی نه منشأ نام ماناس قرقیزان بلکه مأخوذ از آن است. حال که نظری دوباره به اسطوره و نام و نشان ماناس و معادل خیونی وی مته می اندازم در اسطوره ماناس به وضوح نام و نشان مته (به زبانهای هندوایرانی یعنی دانا) فرمانروای معروف اساطیری هونها را می بینم که چینیان وی را تحت نام مائودون (مائوتون، بسیار دانا) پسر و جانشین دئومان (تئومان= مرد نیرومند) قید میکنند. و در باب وی روایت می نمایند که این شاهزاده چون به پیشنهاد نامادری خود به عنوان گروگان نزد یوئه چیها (تخاران در ترکستان چین) فرستاده شده بود، وی از دسیسه نامادری خبردار شد و با فرار و بازگشت خود نزد هونها پدر خود تئومان و نامادری و برادر کهتر خود را که به عنوان ولیعهد پدر برگزیده شده بود، به قتل رساند و موفق به تشکیل امپراطوری بزرگ هون (خیون) شد. در اساطیر اوغوزنامه ترکان وی نه تحت عنوان ماناس بلکه به نام مترادفش مته (دانا) معرفی شده است که طبق این روایات سیاست مصالحه و مدارا با چینیان را پیشه خود ساخته بود:"سفير خاقان چين براي خاقان قهرمان «هون» كه بنام «مته» بوده خبر مي آورد كه خاقان چين اسب سفيد او را مطالبه مي كند. خاقان هون عليرغم مخالفت سركرده و بزرگان قومش، صرفا براي پرهيز از خونريزي اسب سفيد خود را (در نزد تركمان اسب سفيد مبارك و خوش يمن تلقي مي شود و حتي براساس اساطير تركان، اسب خاقان از آسمان مي آمده است).
براي خاقان چين مي فرستد. بعد از چندي سفراي خاقان چين دوباره پيدايشان مي شود و اين بار سه جاريه زيباي خاقان هون را براي خاقان چين مي خواهند. اين بار هم «مته» (خاقان هون) برخلاف نظر كنگره و سركردگان، هر سه جاريه را به همراه سفرا به چين اعزام مي دارد. پس از روزها و ماهها باز هم سر و كله سفراي چين پيدا مي شود و اين دفعه مي گويند كه خاقان چين طالب زمينهاي شوره زار و بي آب و علف شما هستند، خاقان هونِ صلح طلب و ساكت و با تمكين، شديدا برآشفته به بيگ ها و سركرده هاي خود چنين مي گويد:
اين سرزمين را آبا و اجداد ما، براي نوه ها و نتيجه هاي خود به ميراث گذاشته اند. خيانت به ميراث در قاموس ما نيست. آنها سرزمين را براي بخشش به ما نداده اند. اكنون در مقابل درخواست سرزمين، خواهيم ايستاد و براي جنگ هم آماده ايم. او و خلق همراهش، در مبارزه اي كه چندان هم طولاني نشد بر خاقان چين غلبه كردند. اين مبارزه، مبارزه مقدسي در راه سرزمين و وطن بود. اين افسانه تاريخي، قهرمان خود را به مثابه يك قهرمان وطن پرست معرفي مي نمايد." (هفت نامه اروین خوی)
نام ماناس در زبان سانسکریت مترادف با مته به معنی بسیار دانا است. جالب است که نام فرمانروای بزرگ تورانیان اسکیتی در نیمه دوم قرن هفتم پیش از میلاد یعنی مادیا نیز به همین معنی است. این کشورگشای اسکیتی که از شمال دریای سیاه به مدت 28سال آسیای مقدم را تا درون مرزهای مصر به باد غارت گرفته بود، سرانجام توسط کی خشثرو (هوخشثره) در کرانه جنوب شرقی دریاچه اورمیه غالفگیر شد و به قتل رسید. وی در اساطیر ایرانی تحت لقب افراسیاب یعنی بسیار پر آسیب معروف شده است. در نزد محققان ترک به خطا این سنت رایج است که وی را با آلپ ارتونقا (قهرمان برکت دهنده محصولات) از فرمانروایان اساطیری تورانیان شرقی تطبیق دهند که مقتول گشته مرثیه و نوحه ای از نوع تموزی (دوموزی، ایزد مقتول سومری به معنی "دریغ از پسر حقیقی= هابیل") بدین مضمون داشته است که بیش از هرکس دیگر نشانگر خود همین ایزد رستنیهای سومری که توسط دیوان در اسطبلی دریده شده است:
آیا آلپ ارتونقا کشته شد؟
آیا فقط تلخی و ناکامی باقی ماند؟
آیا توانست انتقامش را بگیرد؟
حالا دیگر پاره پاره میشود.
از این مطلب که بگذریم به طورجالب در می یابیم که در اسطوره قرقیزی ماناس نام پدر ماناس به صورت عبری یعقوب (کشتی گیر نیرومند) ذکر گردیده است که به وضوح بیانگر نام تئومان (مرد نیرومند) پدر مائودون است. این موضوع بعلاوه مترادف بودن نام قرقیزان (قرخیسان یعنی فرمانروایان اصیل مردمی که توتمشان گراز است) با خیونان حکومتی (هونها یعنی مردمی با توتم گراز) در می یابیم که نام و نشان پدر، قوم، سرزمین و زمان ماناس و مته (مائوتون) کاملاً با هم مطابقت دارند. نام رهبر معروف هونهای غربی یعنی آتیلا را می توان به معنی توپل و تنومند و نام شهر کتابخانهً نوشتجات دینی تورفان (توره-پان) را محل نگهداری "کتب قانونهای دینی و عرفی" گرفت. هونهای غربی با خود اکثریتی از قبایل اسلاوی – ایرانی- ترک ووسون (اسلاف بلغاران) را به سوی اروپا برده بودند. خزرها (دارندگان توتم گراز) را می توان اعقاب هونها- خیونان (مردم منسوب به توتم گراز) شمرد که خود در تاریخ محو شده اند؛ لذا قرقیزها را می توان تنها بازماندگان اصیل هونها به شمار آورد.
منبع:پژواک ایران