علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران ‏ به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش دوم)
علی شاکری زند

 

نقش روزنامه‌ی لوموند

این روزنامه در شماره‌ی ۴ اوت ۱۹۸۷ ضمن مقاله‌ی مفصلی می‌نویسد:

«... در مورد آقای بغداد، صدام حسینِ لاییک و «مترقی» نیز که در سپتامبر ۱۹۸۰ از سوی شاپور بختیار، آخرین نخست‌وزیر شاه، و یکی از ژنرال‌های ایرانی تبعیدی به‌آسانی متقاعد‌شد که یک تلنگر ارتش عراق [در متن آمده «ارتش ایران»، اما منظور ارتش عراق بوده] کافی خواهد بود برای این‌که دشمن تاریخی فروبپاشد، رودخانه‌ی وسیعی را که در مرز دو کشور قرار‌دارد و به‌نام خود آن «شط‌العرب» نیز نامیده‌می‌شود، به او (خلق عرب) بازگرداند، استان ایرانی خوزستان را که اکثریت ساکنانش عرب‌اند آزاد‌سازد، و به همه‌ی دسائس بی‌ثبات‌کننده‌ی خمینی، که از زمان به‌قدرت رسیدنش همچنان ادامه‌دارد، پایان‌دهد...» [ت. ا.]

از جزئیات بی‌اساس این ادعا، مانند ادعای «عرب‌بودن» مردم خوزستان که بگذریم۵ می‌ماند اتهام ناروایی که این روزنامه به شاپور بختیار وارد‌می‌کند. در واکنش به این ادعا از سوی روزنامه‌ای که از زمان تأسیس آن در محافل دیپلماتیک خوانندگان بسیار داشته‌است و حسب‌القاعده بایست اخبار و تحلیل‌های آن متکی به اسناد غیر‌قابل‌انکار باشند، شاپور بختیار، با یقین از این‌که نویسنده‌ی مقاله قادر به اثبات اتهام آلاینده و بی‌پایه‌ی خود نخواهد بود، طی نامه‌ای به تاریخ ۱۱ اوت، چهار روز پس از آن مقاله‌ی لوموند، خطاب به این روزنامه پاسخی می‌دهد که روزنامه در انتشار آن تعلل‌می‌ورزد. تا جایی که می‌دانیم سرانجام نامه، به‌دنبال تهدید وکیل شاپور بختیار به رجوع به دادگاه و شکایت از روزنامه، پیشنهاد مذاکره داده و پس از چند ماه با نماینده‌ی قانونی آخرین نخست‌وزیر مشروطه‌ی ایران به توافق دست‌می‌یابد، بدین ترتیب که بخش اصلی نامه تماماً در لوموند منتشر‌گردد۶. بختیار در این شکل نهایی نامه‌ی خود چنین می‌نویسد :

«من در نامه‌ام به تاریخ ۱۱ اوت به شما در مورد این ادعایتان که افترایی بسیار زننده است اعتراض‌کردم و از شما خواستم تا بگویید منبع شما چیست. شما در پاسخ به من اطلاع‌دادید که مراجع شما مقالات مختلف لوموند، و صفحات مختلفی از مقالات «امور خارجیِ» لوموند (Foreign Affairs) به قلم کلودیا رایت (۱۹۸۱ـ ۱۹۸۰)، و بالأخره کتابی از پُل بالتا بوده‌است و متون این منابع را به‌اطلاع من رساندید. اما به‌نظر من هیچ‌یک از آنها اجازه‌ی استنتاج چنین اظهار نظر مهمی را به شما نمی‌داد: من هرگز منکر سفرهایی که در آن زمان به بغداد کرده‌ام نشده‌ام، با این‌همه برای من فهم این‌که چه دلائلی سبب‌شده که شما بتوانید به‌صِرف حضور من در بغداد زمان کوتاهی پیش از شروع مخاصمات، چنین استنتاج کنید که من عراقی‌ها را به تسخیر خاک کشورم تحریک‌کرده‌ام، بسیار دشوار است. عراقی‌ها هرگز به من اطلاع‌نداده‌بودندکه قصد حمله [به ایران را] داشته‌اند زیرا در آن صورت به آنها هشدار‌می‌دادم که با مقاومت میهن‌پرستانه‌ی ایرانیان روبرو‌خواهند‌شد. هرگز هیچ ایرانی زیر بار آن ‌نخواهدرفت که یک وجب از خاک میهنش، چه در خوزستان و چه در هر جای دیگر، از کشورش جدا‌گردد(در این باره نک. به مقاله‌ی مورخ ۲۴ـ۲۳ نوامبر ۱۹۸۰ از [ پُل] بالتا در لوموند که خودتان بدان استناد‌کرده‌اید). من همواره بدین زبان سخن‌گفته‌ام که بار دیگر نیز در کتابم یکرنگی(۱۹۸۲Ma fidélité,) به‌کار‌رفته‌است۷

اما، در آن مقاله‌ی پل بالتا۸ که شاپور بختیار، با ارجاع به پاسخ آندره فونتن، بدان استناد می‌کند، نکات زیر یافت‌می‌شود:

« منشاءِ جنگ ایران و عراق را باید در این منطقه‌ی سرشار از تقدس که شهادت علی و حسین هنوز در آن زنده‌است، جستجو کرد. بنا‌ به ‌نظر طرف گفت‌و‌گوی ما، خمینی در دوران تبعید خود در عراق رفتار بیرحمانه‌ی بعثی‌ها نسبت به فعالان مسلمان ـ بنیادگرایان، انتگریست‌ها، اخوان‌المسلمین ـ را مشاهده‌کرده و سوگند‌خورده‌بود که کار صدام حسین را یکسره‌کند. چندماهی از بازگشت پیروزمندانه‌ی این رهبر مذهبی، در فوریه‌ی ۱۹۷۹، نگذشته‌بود، که الدّعوه عملیات خونینی را آغاز کرد که در یکم آوریل گذشته، با سوءِ قصد علیه جان طارق عزیز معاون نخست‌وزیر، ایدئولوگ بعث و مرد مورد اعتماد رییس جمهور، به اوج خود رسید.»

سپس مقاله از قول مجله‌ی الفبا، ، مورخ ۹ آوریل، به ترازنامه‌ای از عملیات تروریستی که «جان مردم را به لب رسانده‌بوده» می‌پردازد.

در این گزارش آمده‌است که رهبر الدعوه، مهدی عبدالمهدی و شوهرخواهرش، ﻤﺣﻤ۔د‌مهدی آصفی، یک ایرانی و عضو سابق ساواک، در جلسه‌ای در قم در حضور خمینی و همراه با تنی چنداز اعضاءِ حزب کمونیست عراق، به منظور تنظیم طرحی برای سرنگونی رژیم (بعثی) شرکت داشته‌اند.»

در مقاله، سپس از قول الفباء، ضمن ارائه‌ی «اطلاعاتی» درباره‌ی اسناد‌ به‌دست‌آمده و ادعای کشف برنامه‌هایی برای خرابکاری اعلام‌شده که « شورای فرماندهی انقلاب (بعثی) در جلسه‌ای به تاریخ ۳۱ مارس تصمیم‌گرفته الدعوه را تنبیه‌کند...»؛ (...)« این موضوع رییس صدام حسین را، که پیش از آن نیز با حملات هرروزه‌ی رادیو تهران شکیب خود را از دست داده‌بود، مصمم ساخته بود که کار جمهوری اسلامی را یکسره سازد. از این زمان است که تماس با سران مخالفان ایرانی (جمهوری اسلامی)، به‌ویژه آقای شاپور بختیار، ژنرال اویسی، و دریادار مدنی، افزایش‌می‌یابد. به عقیده‌ی آنان رژیم خمینی که به هرج‌و‌مرج کاملی دچار است، با اولین تلنگر فروخواهد‌پاشید. [گفته‌می‌شود] که نیروهایی، به‌ویژه از راه کردستان عراق، به ایران داخل‌می‌شوند.»

چنان که می‌بینیم این ادعا که گویا مخالفان ایرانیِ ج. ا. مدعی سستی نیروی دفاعی آن در برابر کمترین حمله‌ای از سوی عراق بوده اند، و به آخرین جمله‌ی نقل‌ِقول محدود‌می‌شود، بسیار کلی و مبهم و بدون کمترین تصریح درباره‌ی منبع دقیق آن آمده‌است. مقاله، سپس، ضمن اشاره به سقوط و شکست کماندوی هوایی آمریکایی اعزام‌شده به ایران در طبس، می‌گوید این واقعه همکاری بغداد با مخالفان ج. ا. را تقویت‌کرد.

روزنامه‌نگار لوموند سپس ادعا‌می‌کند که در این زمان نقشه‌ی دیگری که بختیار «الهام دهنده‌ی آن بود» عملی شد. یعنی آنچه به‌اصطلاح مقامات تهران، که شبکه‌ی آن را درهم‌شکستند و شرکت‌کنندگان در آن را به دادگاه سپردند، «توطئه‌ی ۱۰ ژوییه» نامیده شد. پیداست که منظور او طرح قیام نوژه بوده که البته «الهام دهنده‌ی» آن بختیار نبوده است و به ابتکار گروهی از نظامیان و کنشگران سیاسی قدیمی طرحریزی و برای اجرا آماده شده بود. طراحان نقشه با بختیار در نیمه‌راه کار خود تماس‌گرفته‌بودند؛ و به چند دلیل:

۱ـ دلیل نخست آن بود که آنها جمهوری اسلامی را منافی حاکمیت ملی و سند تاریخیِ آن، یعنی قانون اساسی مشروطه، دانسته قیام را برای بازگرداندن حکومت قانون و به‌نام قانون می‌خواستند. بدیهی است که آنان قدرت حاکم آن روز را که بنا به «حکم شرعیِ» یک مجتهد یعنی برخلاف اصول قانون اساسی مشروطه و اصل حاکمیت ملی تأسیس‌شده‌، و در یک جو رعب و خفقان همراه با اعدام‌های بی‌رویه و با شعار «نه یک کلمه بیشتر، نه یک کلمه کمتر» به همه‌پرسی گذاشته‌شده‌بود، مشروع‌نمی‌دانستند؛ در نتیجه حاضر به تبعیت از آن به عنوان مرجع قانونی نبودند و عمل خود در برانداختن آن را قیام ملی در جهت بازگرداندن حکومت قانون می‌دانستند و نه، آنگونه که دشمن ادعا‌کرد، و بعضی هم بیخردانه یا مغرضانه تکرارکردند، یک «کودتا». کودتاهای نظامی قرن بیستم علیه حکومت قانون و به‌منظور برپاکردن یک دیکتاتوری نظامی بوده؛ به‌عکسِ قیام افسران جوان پرتغال علیه دیکتاتوری دکتر سالازار که هرچند یک حرکت نظامی بود اما «انقلاب گل‌های میخک» نامیده‌شد و هرگز کسی آن را کودتا نخواند !

از این لحاظ بود که طراحان نوژه نیز چون شاپور بختیار را آخرین نماینده‌ی مشروع حکومت قانون در ایران می‌دانستند بر آن بودند که بازگشت چنین حکومتی می‌بایست به‌دست او صورت‌می‌پذیرفت.

۲ـ آنان که، جز چند تن از غیرنظامی‌هایشان، در کار سیاسی دارای سابقه و سررشته‌ای نبودند در اقدام به‌این کار سیاسی بزرگ و تاریخی به‌رهبر سیاسی کاردیده و شناخته‌شده‌ای نیز نیازمند بودند و برای این منظور بهتر از بختیار که تجارب سیاسی وسیعی داشت و آزمایشی بزرگ را نیز از سر گذرانده‌بود کسی را نمی‌شناختند و از دید آنان او بودکه می‌بایست رهبری سیاسی همه‌ی کار را تا به‌پایان در دست می‌گرفت.

۳ـ آنان به سلاح بیشتر و منابع مالی نیز نیاز داشتند و امیدواربودند که دکتر بختیار بتواند در این زمینه‌ها به آنان یاری‌رساند. 

دکتر بختیار که، با همه‌ی اشکالاتی که می‌توانست با آن نقشه داشته‌باشد، تنها‌گذاردن و رهاکردن این گروه وطنخواه و دلاور نظامی و غیر‌نظامی را، که برخی از آنان، چون زنده‌یاد غلامرضا خادم عضو قدیمی حزب ایران، را به‌خوبی می‌شناخت، غیرمسئولانه و حتی ناجوانمردانه می‌دانست، رهبری کار و کمک به آنان را پذیرفته‌بود و بی ‌فوت‌ِوقت نیز بدان اقدام‌کرده‌بود.

سپس این روزنامه‌نگار در ادامه‌ی گزارش خود می‌نویسد:

« در جریان تابستان[۱۹۸۰]، مخالفان ایرانی، در پاریس و در جاهای دیگر حتی از گفتن این که نیروهای ایرانیِ تمرین‌یافته در عراق [بزودی] تعرض خود به خاک ایران را آغاز‌خواهند‌کرد خودداری‌نمی‌کنند(نک. لوموند ۲۹ـ ۲۸ سپتامبر؛ ارجاع از نویسنده‌ی مقاله‌لوموند است). حتی برای این عملیات تاریخی هم برابر ۲۸ سپتامبر، روز تولد شاه، داده‌شده است.»

«این طرح شامل «آزادساختن» بخشی از خاک کشور و اعلام حکومت موقت خواهد‌بود. اما هیچیک از اینها صورت‌نگرفت. در عوض، عراقی‌ها بودند که روز ۱۸ سپتامبر لغو توافقنامه‌ی الجزیره‌‌ ۱۹۷۵ را اعلام کرده روز ۲۲ سپتامبر از مرز ایران در چندین نقطه عبور‌کردند.»

بطوری که می‌بینیم، وی در ادعایی که در بالا از او نقل شد به شماره‌ی لوموند ۲۹ـ ۲۸ سپتامبر همان سال ارجاع‌می‌دهد. هر چند چنین ارجاعی ارجاع به خود است، و، بدون وجود اطلاعی دقیق و مسلم بر اساس یک منبع مستقل دیگر در آن، باز هم چیزی را ثابت‌نمی‌کند، اما واقعیت این است که در تاریخ داده‌شده در مقاله، ۲۹ـ ۲۸ سپتامبر، حتی در روزنامه‌ی لوموند گزارشی که دال بر ادعای خود نویسنده باشد یافت‌نمی‌شود. و به این ترتیب می‌بینیم که کل این ادعای روزنامه‌ی لوموند بی‌پایه بوده‌است. ضمناً این گزارش ضدونقیض نیز هست، زیرا نویسنده کمی دورتر اضافه‌می‌کند که «از سوی دیگر، طبق اظهار نظر قاطع سفیران خارجی مقیم بغداد سه‌ هفته پیشتر هیچ نشانه‌ای از این که چنین ابتکار ـ تدارک ورود نیروهای مخالفان به خاک ایران ـ در راه بوده دیده‌نمی‌شد.»

و در عوض، آنچه وی در این تاریخ بدان ارجاع‌نمی‌دهد مصاحبه‌ای است که در تاریخ ۱۰ اکتبر همان سال با طه یاسین رمضان معاون صدام حسین و مرد دوم عراق انجام داده و در آن چنین می‌خوانیم:

ـ « چرا جنگ روز ۲۲ سپتامبر درگرفت، نه زودتر و نه دیرتر؟

ـ « در واقع طی ماههای گذشته هر لحظه می توانست آغاز‌گردد زیرا ایرانی‌ها بر شمار درگیری‌های مرزی با ما افزوده‌بودند. حملات توپخانه و نیروی هوایی دائمی‌بود. روز ۴ سپتامبر سه شهر از جمله ضربتیه و خانقین را با شدت باز هم بیشتری کوبیدند. ما از هفت سپتامبر دست به یک رشته اقدام دیپلماتیک زدیم. این اقدامات بلاجواب ماند. ما سپس ناحیه‌ای به‌نام زین‌القوس را که در توافقنامه‌ی الجزیره ایران تعهدکرده‌بود آن را به ما پس‌دهد، گرفتیم. ۲۰ سپتامبر هم سیف‌السعد، و در روزهای پس از آن هم قطعاتی از خاک عراق را در منطقه‌ی مندلی، میسان[میشان]، وضیط را که می‌بایست به ما پس‌داده‌می‌شد اشغال‌کردیم.

ـ آیا این درگیری‌ها برای جنگ توجیهی کافی بود؟

ـ از آنجا که ایران اقدامات ما را همچنان نادیده‌می‌گرفت رییس صدام حسین روز ۱۷ سپتامبر بطلان توافقنامه‌ی الجزیره را، که تهران آن را نقض‌کرده‌بود، اعلام داشت. او اعلام‌کرد که از آنجا که موارد نقض توافق الجزیره آن را منسوخ ساخته، شط‌العرب مانند گذشته تحت حاکمیت ما قرار‌می‌گیرد. در این هنگام ایرانی‌ها که تا این زمان تحریکات خود را در مرزهای زمینی ادامه‌می‌دادند، شروع به تیراندازی به کشتی‌هایی کردند که با پرچم عراق حرکت می‌کردند. در نتیجه ما تصمیم گرفتیم روز ۲۲ سپتامبر وارد خاک ایران شویم تا این کشور را وادار سازیم که حقوق ما را محترم شمارد.»

همین‌جا باید گفته‌شود، با اینکه شرح تحریکات مرزی ایران، به شهادت دست اندرکاران آن روز قدرت در خود جمهوری اسلامی، و چنان که ما نیز در مقالات دیگری نوشته‌ایم، حقیقت دارد اما این که تدارک جنگی چنان بزرگ در همان چند هفته صورت‌گرفته‌ و در نتیجه تاریخ ۲۲ سپتامبر تنها نتیجه‌ی این درگیری‌های مرزی بوده‌‌باشد دست‌انداختن تاریخ است. معذالک همه‌ی این حقایق حاکی از این است که مسئله‌ی این جنگ محصول کشمکش های دور‌و‌درازی میان دو حکومت بوده، و تنها عاملی که احتمالاً می‌توانسته در عملی‌شدن یا نشدن آن اثری جانبی داشته باشد نیات و نقشه‌های قدرت های بزرگی چون آمریکا، انگلستان و شوروی بوده‌است.

مصاحبه‌کننده‌ی لوموند، که پیداست وسوسه‌ی نام مخالفان ایرانی از سر او بیرون‌نمی‌رود، آنگاه می‌پرسد:

ـ « آیا حقیقت دارد که عراق به‌دنبال جلسه‌ای سری در بغداد که با حضور آقای بختیار و ژنرال های ایرانی برگذار‌شده تصمیم‌گرفته به ایران حمله کند ؟»

و پاسخ می‌شنود:

ـ « منظورتان از این سؤال را نمی‌فهمم؛ عراق خود تصمیمات خود را می‌گیرد۹

این سهم روزنامه‌ی لوموند بود و آن هم پاسخ دندان‌شکن شاپور بختیار به آن در زمان حیاتش، یعنی تا زمانی که هنوز زنده بود و می‌توانست از شرف و میهن‌پرستی خود دفاع‌کند. اما حال باید دید سمپاشی های جمهوری اسلامی چگونه دنبال‌شد.

اینها یک حکومت‌اند، با تمام امکانات نامحدودی که برای به‌خدمت‌گرفتن مزدورصفتان در اختیار دارند و برای خریدن افراد بی‌وجدانی که به موقعیتی در دستگاههایشان و شهرت کاذبی در این دستگاه لبریز از فساد خرسند، بل شادکام‌اند.

سمپاشی های جمهوری اسلامی

و عوامل رنگارنگ آن

تا اینجا به نقش جانبدارانه‌ی روزنامه‌ی لوموند، در بسیاری از گزارش‌های آن پرداختیم و نیز گفتیم که چندین سال پس از برپایی ج. ا. در ایران اریک رولو، که در بالا از او نام‌برده‌بودیم، درباره‌ی سهم خود در این جانبداری‌ها اظهار پشیمانی و از خود انتقاد‌کرد.

اما آنها که خود بیش از هر کس در برپاکردن آتش جنگ نقش‌داشته‌اند باید در راه سرپوش‌نهادن بر این عمل ویرانگر نیز از نام بختیار سودجویی کنند؛ چرا نکنند؟ و برای جمهوری اسلامی که هیچگاه خود را از اثر کوبنده‌ی نام بختیار بر موجودیت خود مصون‌ ندانسته و نمی‌داند چه بهتر از این که این گناه را هم به او نسبت‌دهد و از این راه نیز کار سمپاشی خود علیه او را همچنان دنبال‌کند.

آری؛ اینها یک حکومت‌اند، و در بیم از روزی که طوفان خشم مردم طومار وجودشان را درهم‌پیچد تا کنون از هیچ تلاش و هزینه‌ای برای مسموم ساختن بیشتر ذهن جامعه‌ دریغ‌نداشته‌اند و ندارند. از خریدن مزدورصفتانی که برای به‌دست‌آوردن آب و نان و موقعیتی خود را در خدمت هر فساد و زوری قرار می‌دهند، یا تراشیدن قلم‌به‌مزدانی با عنوان غلط‌انداز «تاریخنگار»، تا فی‌المثل برای کاستن از ارج و قدرِ خیره‌کننده‌ی مصدق در میان مردمِ کشورش «کتابی» به‌قصد ساختن یک قهرمان از قوام سر‌هم‌بندی‌کرده به بازار بفرستند؛ و باز، تا به‌راه‌انداختن نهادهایی با عنوان دهان‌پرکن «پژوهش تاریخی» و بسیج نامجویانی بی‌مایه که مدعی پژوهش در اسناد آزادشده‌ی دولت‌های استعماری شده می‌کوشند تا به اکتشافی درخور ارشمیدس دست‌یابند و فریاد «یافتم؛ یافتم» برآورند؛ و یکی هم، برای توجیه شرکت گذشته‌اش در نهادهای این رژیم و هواداری‌های به‌ظاهر انتقادی کنونی‌اش از آن هم که شده، بی آن که از خود بپرسد وجدانش، اگر وجدانی داشته‌باشد، چه حکم می‌کند، و آیا برای آنچه می‌خواهد‌بگوید هیچ تحقیق شخصی کرده‌است یا نه، بگوید مگر «همه» نمی‌گویند بختیار «صدام را به حمله‌ی به ایران تشویق‌کرد؟»

حال زمان آن ‌است که به اصل این جنگ بپردازیم و ببینیم چه بوده و چه عواملی بیش از هرچیز در شعله‌ورشدن آتش آن کارگر بوده‌است. گرچه این حادثه علل گوناگون و متعدد داشته اما در میان آنها برخی اصلی و عمده بوده‌اند، و بدون آگاهی از آنهاست که نمی‌توان وقوع آن را فهمید؛ دلائلی که بدون حتی یکی از آنها جنگ درنمی‌گرفت؛ یعنی عللی که باید پیش از هر عامل دیگری شناخت.

 

بخش سوم :

جستجو در علل و مقدمات

حمله‌ی عراق به ایران

 

ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ

۵ خواه اکثریت، خواه اقلیت آنها؛ چه بخش کوچکی از ایرانیان عرب‌زبان یک منطقه را که پدران آنها در دوران‌های تاریخی بسیار دور، به‌خواست خود، به سرزمین ایران کوچیده‌ و ایرانی شده‌ اند نمی‌توان به صرف ادعای صدام حسین باز هم همچنان «عرب» ‌خواند یا ادعای عربی بودن اروندرود را، که نام قدیمی آن بهمنشیر ( ساده‌شده‌ی بهمن اردشیر) بوده و شط‌العرب که نام آن تنها به زبان عربی است و قدیمی‌ترین نام آن هم نیست، ملاکی برای تعلق آن به عراق وانمود‌کرد.

۶ متن کامل نامه‌ی شاپور بختیار که نسخه‌ای از آن در بایگانی دفتر او قرارداشت اینک در اختیار ماست.

۷ شاپور بختیار در کتاب یکرنگی، در این باره چنین می‌گوید: «حق این است که گفته‌شود که جنگ را عراق ‌آغاز‌کرد. در حقوق جاری [بین‌المللی] متجاوز عراق است. اما بجز ملایی که برای بی‌ثبات‌ساختن همسایه‌ی غربی کشور ما مأموران و آدمکشانش را با پولهای لازم به آنجا ‌می‌فرستاد، چه کسی او را به این کار وادار‌ساخت، و می‌توان گفت مجبور‌نمود. وجود دو فرقه‌ی مذهبی برای این کشور مسئله‌ای همیشگی‌است؛ و خمینیبا تحریک اکثریت شیعه بر‌ ضد حکومت آن را به‌خطر می‌انداخت.(...) ما شاهد بودیم که با سلام و صلوت آیت‌الله سیدﻤﺣﻤ۔د حکیم، یعنی کسی را که بنا به‌خواست او می‌بایست جانشین پرزیدنت [صدام]‌حسین می‌شد، مورد استقبال قرار‌می‌داد.» وی همانجا می افزاید«پس از این که در بالا برداشتم را، دایر بر این که خمینی چگونه با تحریکاتش جنگی را که عراق آغاز کرد خود برانگیخته‌بود، اکنون خواهم گفت چگونه من، در حد امکاناتم، کوشیدم تا از آن جلوگیری‌کنم. پیش از آغاز مخاصمات، من با دولت عراق و با نماینده‌ی آن بحث‌هایی داشتم. خود آنها بودند که با من تماس‌گرفتند. من دائماً به آنها علیه جنگ با ایران هشدار‌دادم. از آنجا که جو برای آنان غیرقابل‌تنفس شده‌بود توصیه‌ی من به آنان این بود که برای سرنگونی خمینی او را منزوی‌سازند... این جنگ که بیشتر هدف داخلی داشت، مانند همه‌ی جنگ‌ها، ابلهانه بود، و در مورد عراق که هیچگاه برای ما خطری نبوده و امروز هم نیست، باز هم ابلهانه‌تر. ما عضو یک مجموعه‌ی واحد تولیدکننده‌ی نفت هستیم و منافع اقتصادی ما به یکدیگر وابسته‌است.»

۸ زیر عنوان : «پل بالتا که اخیراً اقامت کوتاهی در عراق داشتهاست معمای آقای صدام حسین را در سطور زیر تحلیل میکند.»؛ لوموند ۱۹۸۰ـ ۱۱ـ ۲۴.

۹ لوموند، ۱۰ اکتبر ۱۹۸۰.

منبع:پژواک ایران


علی شاکری زند

فهرست مطالب علی شاکری زند در سایت پژواک ایران 

*نیرنگ در تاریخ: «اخراج نخست وزیر نامطلوب از راه قانونی»! سقوط اخلاقی و فرهنگی تا کجا؟ (بخش سوم)  [2024 Jan] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش بیستم)  [2024 Jan] 
*شباهت‌ها و تفاوت‌ها میان دو شکست: ۲۸ مرداد و ۲۲ بهمن  [2023 Dec] 
*نیرنگ در تاریخ: «اخراج نخست وزیر نامطلوب از راه قانونی»!  سقوط اخلاقی و فرهنگی تا کجا؟ [2023 Dec] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش هجدهم- ب  [2023 Nov] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/بخش هجدهم- الف  [2023 Nov] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* بخش شانزدهم  [2023 Oct] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* بخش پانزدهم -ج  [2023 Sep] 
* برگهایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش پانزدهم ـ ب  [2023 Sep] 
* جمهوری اسلامی حکومتی مرده است! اما چرا برچیده‌ نمی‌شود؟ بخش اول: یک نظام رو به موت  [2023 Sep] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار (بخش پانزدهم ـ الف) بختیار یک شخص نیست؛ یک راه است؛ راه امروز و آینده‌ی ایران [2023 Aug] 
*آخرین نخست وزیر نظام مشروطه ایران، متن سخنان علی شاکری زند بر مزار شاپور بختیار  [2023 Aug] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش چهاردهم  [2023 Jul] 
*دعوت پادشاه از شاپور بختیار برای دیدار با او برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش سیزدهم) [2023 Jul] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش دوازدهم)  [2023 Jul] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش یازدهم)، علی شاکری زند  [2023 Jun] 
*باز هم تشدید اعدام‌ها  [2023 Jun] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش دهم  [2023 Jun] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش نهم ـ ب)  [2023 May] 
*چگونه منشور ننویسیم!/ بخش دوم  [2023 May] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپوربخش نهم – الف بختیار*  [2023 May] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش هشتم ـ ب)  بختیار یک شخص نیست؛ یک راه است؛ راه امروز و آینده‌ی ایران [2023 Apr] 
*همبستگی برای ایران استیا ایران برای همبستگی است؟  [2023 Apr] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار*، بخش هفتم  - ب: اعلامیه‌ سه ماده‌ای کریم سنجابی در پاریس و ولایت فقیه خمینی [2023 Apr] 
*منشوری برای اهالی کره‌‏ی ماه  [2023 Mar] 
*برگهایی اززندگی سیاسی دکترشاپور بختیارـ بخش ششم  [2023 Mar] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش پنجم: آغاز بحران در حکومت فردی  [2023 Mar] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش چهارم: آغاز بحران در حکومت فردی  [2023 Feb] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار، بخش سوم: فعالیت در تجدید سازمان جبهه ملی ایران  [2023 Feb] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* (بحش دوم)  [2023 Jan] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار ـ جوانی، تحصیلات، مبارزه با نازیسم  [2023 Jan] 
*دولت موقت در تبعید و ضرورت حیاتی آن در شرایط کنونی  [2022 Dec] 
*ملت ایران، یک واقعیت تاریخی انکارناپذیر، مفهوم «ملت»، پادزهری در برابر واژه‌ ایدئولوژیک «امت اسلام» و فتیشیسم قومی (بخش سوم)  [2022 Aug] 
*ملت ایران، یک واقعیت تاریخی انکارناپذیر  [2022 Aug] 
*آیا جمهوری اسلامی مشروعیتی داشته که ازدست داده؟ غباربرانگیختن در مسیر حرکت واقعی [2022 Jul] 
* اتحادعملِ همه ی نیروهای ملی از مشروطه خواه تا جمهوریخواه  اسم رمز پیروزی اتحاد است [2022 May] 
*درباره ی نهضت مقاومت ملی ایران*  [2022 May] 
*خمینی چگونه به قدرت رسید؟ آیا این فاجعه اجتناب‌ناپذیر بود؟ ضرورت بیان کامل حقیقت به جای حاشیه‌نویسی!   [2022 Apr] 
*منوچهر هزارخانی: مرگی از هر جهت اندوهبار  [2022 Mar] 
*آیا فدراسیون روسیه و اتحاد شوروی سابق ماهیتاً یکی نیستند؟   [2022 Mar] 
*پوتین اوکرایین و روسیه، همه چیز اینجا شروع می شود  [2022 Mar] 
*احیاءِ «عظمت گذشته ی» امپراتوری روس؟ کدام عظمت؟  [2022 Mar] 
* در حاشیه عملیات تروریستی اخیرِ داعش  [2022 Feb] 
*برای دوری از انحرافات و انشعابات در جبهه ملی ضرورت بازگشت به اصالت نهضت ملی  [2022 Jan] 
*اتحادعمل برای نجات کشور از زوال! * انتظار تا کی و برای چه؟  [2021 Dec] 
* راه انتخاب میان سلطنت مشروطه و جمهوری از دید شاپور بختیار  [2021 Oct] 
*بحران سیاسی کشور و راه اتحاد عمل همه ی ایراندوستان دموکرات، پیش بینی بختیار نزدیک است  [2021 Aug] 
*شاپور بختیار و توتالیتاریسم، گریزی به رساله ی دکتری او  [2021 Jul] 
* اثرات متقابل مخالفان فعال رژیم و مردم غیرمتشکل: یک فرآیند دینامیک  [2021 Jun] 
*سر و ته، یک کرباس  [2021 Jun] 
*نگاهی به ریشه های ژرف یک فاجعه ملی بخش سوم   [2021 Mar] 
* نگاهی به ریشه‌های ژرف یک فاجعه‌ی ملی، به مناسبت ۲۲ بهمن ماه (بخش دوم)  [2021 Mar] 
* به مناسبت ۲۲ بهمن ماه، نگاهی به ریشه های ژرف یک فاجعه ی ملی  [2021 Feb] 
*ملاحظاتی درباره‌ متن حقوقی امانتی استاد محمـدرضا شجریان  [2021 Jan] 
* از مشروطه به جمهوری عبورکردیم؟ چه کسی عبورکرد و چگونه؟  [2021 Jan] 
* از مشروطه به جمهوری عبورکردیم؟ چه کسی عبورکرد و چگونه؟   [2021 Jan] 
*هموطنان بی مسئولیتی که در برابر امام جماران به امامزاده ی کاخ سفید دخیل بسته بودند یتیم شدند  [2020 Nov] 
*رادیکالیزاسیون دینی جوانان پناهنده و نقش حس ملی  [2020 Nov] 
*دولت موقت و چارچوب قانونی کارهای آن  [2020 Oct] 
*«علوم اجتماعی اسلامی» چه صیغه ای است؟   [2020 Aug] 
*جمهوری اسلامی کابوسی باورنکردنی بیست ونهمین سالگرد قتل شاپور بختیار و دستیار وی سروش کتیبه  [2020 Aug] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟ بخش سوم: دیگرِ تجربه‌های عملی اپوزیسیون  [2020 Aug] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟ بخش دوم: کدام استثناء؟  [2020 Jul] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟   [2020 Jul] 
* آزادی عقیده و بیان و زندگی جمعی نیازمند قواعد مشترک جمعی است (بخش دوم) • ضرورت قواعد مشترک همکاری و همگامی برای اپوزیسیون دموکرات ایران [2020 Jun] 
*آزادی عقیده و بیان و زندگی جمعی نیازمند قواعد مشترک کار جمعی است  [2020 Jun] 
*ایران هرگز نخواهد مرد!   [2020 May] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار  [2020 Apr] 
*نمایش از این پس بی اثر «انتخابات»، پرده دری از فریب «اصولگرا ـ اصلاح طلب»  [2020 Mar] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار* ۳۹ـ تدارکات و ترتیبات سالیوان برای ایجاد پیوند میان ارتش و نمایندگان خمینی   [2020 Mar] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار*  [2020 Mar] 
*بحثی در مقاله‌ی : خطای بختیار، پایان بازرگان  [2020 Feb] 
*تحریم انتخابات را به کارزار همصدایی علیه اساس رژیم و رفراندم برضد آن بدل کنیم   [2020 Feb] 
*منطق جمهوری اسلامی: تحریک دیگران؛ تحقیرشدن؛ واکنش به تحقیرشدن کشته شدن قاسم سلیمانی تحقیری بزرگ برای نظام و چالشی خطرناک برای کشور بود [2020 Jan] 
*تحریم یکصدای نمایش انتخابات: ضرورتی سیاسی، نه انتخاباتی!   [2019 Dec] 
*انبار باروتی بنام ایران  ضرورت حادهمآهنگی و آشتی میان همه ی هواداران حاکمیت ملی [2019 Nov] 
*شورای دوران گــُـذار یا مدیریت بی‍گــُـدار برای «اقوام و ملیت های ساکن ایران» !   [2019 Oct] 
* بساط تحمیق انتخابات را یکصدا تحریم کنیم (۲)  [2019 Sep] 
*بساط تحمیق انتخابات را یکصدا تحریم کنیم بخش یکم: مشروعیت نظام‌های سیاسی و رابطه‌ نهاد انتخابات با آن [2019 Sep] 
*بیست و هشت سال پس از قتل شاپور بختیار پراکندگی نیروهای مخالف جمهوری اسلامی و راه پیروزی بر آن   [2019 Aug] 
* بحران در روابط ایران و آمریکا:‏ یا زمان قدرت نمایی شاگرد جادوگرها  [2019 Jul] 
* زند ایران چیست؛ ایرانیت کدام است؟  ادای سهمی در پاسخ به یک مغالطه [2019 Jul] 
*ایران چیست؛ ایرانیت کدام است؟ ادای سهمی در پاسخ به یک مغالطه بخش دوم ادعای درونی بودن اسلام و ...!  [2019 Jul] 
*ایران چیست؛ ‏ ایرانیت کدام است؟   [2019 Jun] 
*جمهوری اسلامی:‏ یک نظام تروریست، با همه‌ی اجزاء و بازوانش   [2019 Apr] 
*اتحادِ عمل آری؛ ‏ اما برای چه منظور؟ و از کدام راه؟   [2019 Apr] 
*جامعه‌ ایران از سر گندیده است  [2019 Mar] 
*این نظام رفتنی است ما نیستیم که می گوییم؛ آنها خود می دانند!  [2019 Feb] 
*در میان مخالفان جمهوری اسلامی اختلاف ها از کجا سرچشمه می گیرد؟  [2019 Jan] 
*ما نمی بایست سنگر قانون اساسی را رها می کردیم   [2019 Jan] 
*ملاحظاتی درباره ی رساله ی دکترای شاپور بختیار  [2018 Nov] 
*جمهوری، یا مشروطه ی پادشاهی؟ بحث بر سر چیست؟  [2018 Nov] 
* با اعتصاب عمومی نباید بازی کرد   [2018 Oct] 
* مجازات شلاق برای معلمان کشور !   [2018 Oct] 
*مرگ امیرانتظام فرصتی برای آب تطهیر بر سر انقلابیون دیروز و اصلاح‌طلبان امروز!  [2018 Aug] 
* اقتصادی ویران؛ نتیجه ی تحریم ها، یا اثر ورشکستگی به تقصیر   [2018 Aug] 
*آزادی گرفتنی است نه دادنی  [2018 Jul] 
*چرا جمهوری اسلامی رفتنی است وظیفه‌ی ما برای وقوع بهترین صورت این فرآیند چیست* [2018 May] 
*از بحث عدم‌ مشروعیت رژیم و پیش‌بینی سقوط آن تا زمین‌لرزه‌های جدید (بخش دوم)،  [2018 Apr] 
*از بحث عدم‌مشروعیت رژیم و پیش‌بینی سقوط آن تا زمین‌لرزه‌های جدید  [2018 Mar] 
*همه‌پرسی، به چه منظور، چگونه، در چه زمان، و به دست کدام حکومت ؟   [2018 Feb] 
*جدایی دین از حکومت یا حکومتِ لاییک*  [2018 Jan] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری* بخش چهارم  [2018 Jan] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری بخش سوم  [2017 Dec] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری بخش دوم  [2017 Dec] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری ، بخش یکم  [2017 Dec] 
* افسانه‌ی حمله‌ی نظامی عراق به ایران بنا به ‏ توصیه‌ی شاپور بختیار بخش چهارم   [2017 Nov] 
*علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش سوم)  جستجو در علل و مقدمات حمله‌ی عراق به ایران  [2017 Nov] 
* علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران ‏ به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش دوم)  [2017 Nov] 
*علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران ‏ به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش یکم)  [2017 Oct] 
*مصدق و اصـلاحات کاذب، بخش سوم: موضع نیروهای سیاسی دیگر  [2017 Oct] 
*مصدق و اصـــلاحــات کاذب «تقسیم اراضی ... با تمرکز جمعیت می تواند عواقب وخیم‌تری...»   [2017 Oct] 
*دکتر مصدق ‏ و اصـلاحـات کاذب یا یکی از ریشه‌های عمده‌ی ضدِانقلاب‌اسلامی ‏  [2017 Oct] 
*از مرگ هیچکس شاد نباید شد اما...  [2017 Sep] 
* سلطه‌ی دیوان و رژیم تباهیها تنها به دست مردم برچیده خواهد شد بخش دوم   [2017 Jul] 
*سلطه‌ی دیوان و رژیم تباهیها تنها به دست مردم برچیده خواهد شد  [2017 Jul] 
*آیا در این «انتخابات» ملت شکست خورد؟ قسمت دوم  [2017 Jun] 
*آیا در این «انتخابات» ملت شکست خورد؟  [2017 May] 
* تحریم انتخابات ساده گیری مبارزه نیست ‏  [2017 May] 
*گفتید جمهوریت؟ کدام جمهوریت؟   [2017 May] 
*در چنگال جمهوی اسلامی اسارت تا کی ؟ (بخش دوم)  [2017 May] 
*در چنگال جمهوی اسلامی اسارت تا کی ؟ «انتخابات» کاذب را هرچه یکصدا تر تحریم کنیم ! [2017 Apr] 
*انتخابات ریاست جمهوری فرانسه؛ نامه ی سرگشاده به نامزدها و رأی دهندگان به آنان*   [2017 Apr] 
* ضرورت گام هایی کوتاه و سنجیده برای اتحاد آزادیخواهان واقعی  ورشکستگی اخلاقی کامل نظام حاکم و نشانه هایی از آغاز فروپاشی آن [2017 Mar] 
*کسانی که تروریست‌ها و خرابکاران را مردم می‌نامند! (بخش دوم)  [2017 Mar] 
* نوبت خطرکردن بختیار برای نجات کشور از سقوط در پرتگاهی که به سوی آن می رفت (بخش سوم)  [2017 Feb] 
*آیا نظام مشروطه منسوخ شده بود؟ جلوگیری از نخست ‌وزیری صدیقی و نوبت خطرکردن بختیار (بخش دوم)  [2017 Feb] 
* به مناسبت سی و هشتمین سال تشکیل دولت ملی بختیار ‏  [2017 Feb] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه (بخش چهارم و پایانی)  [2016 Oct] 
* نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه (بخش سوم)  [2016 Oct] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه بخش دوم   [2016 Sep] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه؛ به مناسبت بیست و پنجمین سال ‏ قتل شاپور بختیار  [2016 Sep] 
* منشاء هراس شدید نظام از مردم ! (بخش پایانی) بخش دوم  [2016 Jun] 
*منشاء هراس شدید نظام از مردم ! بخش دوم، بهره ی الف   [2016 Jun] 
*منشاء هراس شدید نظام از مردم !  نظامی که مشروعیت ندارد همواره خود را در خطر نابودی می بیند [2016 Jun] 
*رژیم راًی مردم را برای نمایش و کسب مشروعیت می خواهد  [2016 Feb] 
* در حاشیه ی عملیات تروریستی اخیرِ داعش   [2016 Jan] 
*نکاتی از زندگی خسرو شاکری زند و سبب درگذشت وی  [2015 Oct] 
*توسل به دروغ و فریب برای پوشاندن تسلیم به توافقنامه ای خفت بار  [2015 Apr] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف سکولاریسم نو(۳)  [2014 Dec] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف   [2014 Dec] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف «سکولاریسم نو»  [2014 Dec] 
*دولت اسرائیل، یا یک یاغی جهانی که در پی اجرای «راه حل نهایی» برای مردم فلسطین است  [2014 Jul] 
*نگاهی به رفتار سیاسی سران جبهه ملی در ماههای پیش از انقلاب (بخش دوم) چگونگی پذیرش تشکیل دولت ملی از سوی دکتر شاپور بختیار [2014 Jul] 
*نگاهی به رفتار سیاسی سران جبهه ملی در ماههای پیش از انقلاب  [2014 Jul] 
*ملاحظاتی پيرامون مقاله «بازرگان، روحانيت و بختيار»، بخش سوم (قسمت دوم)  [2013 Oct] 
*بختیار، بازرگان و روحانیت؛ ملاحظاتی پیرامون مقاله‌‌‌ی «بازرگان، روحانیت و بختیار»۱- بخش سوم تیرخلاص  [2013 Oct] 
*بختیار، بازرگان و روحانیت- بخش دوم  [2013 Sep] 
*ملاحظاتی پیرامون مقاله‌ی «بازرگان، روحانیت و بختیار»۱ بخش اول روحانیت درنهضت ملی [2013 Sep] 
*مصر بار دیگر به پا می خیزد با تهدید به نافرمانی مدنی در مصر اولین سنگر توتالیتاریسم اسلامگرا فرو می ریزد [2013 Jul] 
*درباره‌ی پرچم ملی ایران  [2013 Jan] 
*آیا صلحجویان نسل های جدید اسرائیل خواهند توانست ماجراجویی رهبران سنتی جنگ طلب خود را مهار کنند و از فکر حمله به ایران بازدارند   [2012 Apr] 
*پاسخی به ادعاهای نسنجیده و بی پایه ی آقای همایون کاتوزیان درباره ی کنفدراسیون جهانی   [2011 Nov] 
*افشاء یک تحریف بزرگ تاریخی پاسخی به ادعاهای نسنجیده و بی پایه‌ی آقای همایون کاتوزیان درباره ی کنفدراسیون جهانی و عده ای از رهبران آن  [2011 Oct] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار  چه کسانی از نام مصدق و بختیار می ترسند و چرا؟ بخش دوم 2ـ دنباله ی" راه توده" و مصدق [2011 Oct] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار (۲)  [2011 Aug] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار  [2011 Aug] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصول کار و منش آنان (بخش دوم ـ ب)  [2011 Apr] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  [2011 Apr] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  بخش نخست ـ ب [2011 Mar] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  [2011 Mar] 
*توتالیتاریسم و زمین لرزه های اجتناب ناپذیرآن( بخش دوم)   تصفیه ها در جمهوری اسلامی از همان آغاز کار [2010 Mar] 
*توتالیتاریسم و زمین لرزه های اجتناب ناپذیرآن(٭)   [2010 Mar] 
*دولت بختیار و فروغ آزادی (بخش دوم)  [2010 Jan] 
*دولت بختیار و فروغ آزادی (بخش نخستین)  [2010 Jan] 
*چه کسانی از علائم شیر و خورشید پرچم ملی ایران می ترسند؟  [2009 Aug]