PEZHVAKEIRAN.COM چگونه منشور ننویسیم!/ بخش دوم
 

چگونه منشور ننویسیم!/ بخش دوم
علی شاکری زند

توافق برای اتحاد چگونه صورت‌می‌گیرد؟

متون یا منشورهای مربوط به اتحاد‌عمل

چگونه باید باشند؟

در سالهای اخیر شاهد انتشار متون متعددی بوده‌ایم که تحت عنوان متن یا منشور برای اتحاد یا همبستگی نگاشته و معرفی‌شده‌اند.

نه تنها هیچیک به پیشرفت بسوی هدفی که در آنها اعلام‌شده‌بوده کمکی نکرده‌اند، بلکه به‌عکس، هر یک به‌سهم خود بر پراکندگی نظرها و نیروها و اشخاص افزوده‌اند.

با اینهمه بجای توجه به علل این درجازدن ها و فعالیت‌های بی‌ثمر، بل زیانبخش، این روش همچنان ادامه‌داشته و آنچه هم اخیراً تحت نام «منشور مهسا» و دیگری موسوم به اعلامیه ی «همگرایی برای جمهوری سکولار دموکراتیک» منتشرگردید آخرین دسته‌گل های حاصل از این روش بود.

قصد نویسنده این بود که نشان دهد که، صرفنظر از مقاصد واقعی نویسندگان این منشورها، اثر منفی اینگونه متن ها از کجا سرچشمه می‌گیرد. از این رو دو متن تازه ی بالا را به عنوان مثال انتخاب کرد.

در بخش یکم این مقاله نشان داده شد که در دو متن اخیر، یکی موسوم به «منشور مهسا» و دیگری موسوم به اعلامیه ی «همگرایی برای جمهوری سکولار دموکراتیک» آنچه بیش از همه به چشم می خورد خودداری از ذکر نام ملت ایران بود که در یکی مشمول سکوت کامل شده بود و در دیگری به صورت های مشروط، مانند «... در گرو آنست که ...» زیر سؤال رفته بود و در عوض جای آن را اصطلاح مُد روز تجزیه طلبان، واژه‌ی غریب و غلط‌انداز: «اتنیک ها» گرفته بود:

در متن همگامی برای جمهوری سکولار و دموکرات:

«این جنبش از نظر جغرافیائی و مشارکت گروه های مختلف اجتماعی فراگیر شد، پیوند میان اتنیک های ساکن ایران را محکم کرد...»(§چهارم)

و در منشور همبستگی «مهسا»:

«حفظ یکپارچگی سرزمینی ایران با پذیرش گوناگونیِ زبانی، قومی (اتنیکی)، مذهبی و فرهنگیِ آن». ( ت. ا.)

در این بخش موضوع بالا کنار گذاشته‌می‌شود و به مضامین دیگر این منشورها که گویا باید زمینه‌ی اتحادعمل نیروهای آزادیخواه برای برچیدن بساط ویرانگر ج. ا. و تشکیل دولت موقت برای حرکت بسوی یک ایران دموکراتیک باشد، می‌پردازیم.

البته بسیار گفته‌شده که این ابتکارات بیهوده، بل زیانبخش، نتیجه‌ی خودشیفتگی مبتکران آنها بوده و در غیر این صورت متون مثبت و اثربخشی نگاشته‌می‌شد. اما در این نظر، که نادرست هم نیست، تنها یک وجه از واقعیت بیان می‌شود. باید دید وجه اصلی این حقیقت که وجه اخیر هم با آن بی‌ارتباط نیست کدام است.

اندکی دقت در بسیاری از این متن‌ها، دقتی مبتنی بر عقلانیت و منطق، منطق کار «اتحادعمل»، نشان‌می‌دهد که در نگارش آنها کمترین ترتیب و نظم مربوط به رابطه‌ی هدف‌ها و وسائل دستیابی به آنها رعایت‌نشده‌است.

 

آیا می‌توان پذیرفت که بدون بیان هدف‌های مشترک حداقل:

ـ بخش اصلی درباره‌ی اصلی ترین مشخصات ماهیت رژیم مورد نظر برای آینده ی کشور،

ـ بخش دوم درباره ی خصوصیات دولت موقت دوران گذار

بتوان اتحادی را معنابخشید و از همان ابتدا به بحث در تعیین وسائل و راهها پرداخت؟

پاسخ منفی است، چه وسائل در خدمت تحقق هدفها قراردارند و بدون شناخت هدف‌ها سخن از وسائل و راهها بی‌معناست.

در اکثر اسنادی که بدین منظور منتشرمی‌شود سه مبحث بالا متمایز از هم و با نظم و ترتیب صحیح و لازم مطرح نمی‌شوند

به عنوان مثال ورود در مبحث «روش‌های مبارزه» برای یک گروه اتحادکننده، پیش از طرح هدف‌ها و اصول سیاسی آن اتحاد، اصولی که درباره‌ی آنها به مثابه‌ی مهمترین مشخصه‌های نظام آینده توافق می‌شود، بستن گاوآهن در جلوی گاو است.

اگر گروهی بر سر هدف‌های اصلی و اساسی‌ترین اُصول سیاسی نظام مورد نظر اتحادکنندگان توافق نداشته‌باشند توافق بر سر روش‌های مبارزه به چه کار می‌آید.

باز، به همین ترتیب، بدون توافق بر سر مبحث نخست، توافق بر سر اُصول کار دولت موقت، چه حاصلی خواهدداشت؟

و در صورت عدم‌توافق بر سر چگونگی حکمروایی دولت موقت، که آن نیز هیچ واضح و بدیهی نیست، بحث درباره‌ی راههای برقراری آن به چه کار خواهدآمد.

هر یک از این مباحث هنگامی موضوعیت می‌یابد که در موضوعات مبحث پیش از آنها توافق حاصل‌شده‌باشد.

بدتر از همه‌ی اینها، گنجاندن تمایلاتی است افزون بر حداقل مورد توافق ملی در اُصول سیاسی مربوط به نظام آینده، تمایلاتی که اگر این یا آن حزب یا گروه می‌تواند در برنامه‌ی خاص خود اعلام‌کند، برای برنامه‌ی مشترک محلی از اعراب ندارد و جز براه‌انداختن جدل‌های سترون و زیانبخش، یا به منظور نمایش، نتیجه‌ای ندارد. موضوعاتی از قبیل روش‌های تأمین عدالت اجتماعی و جدل‌های پایان‌ناپذیر بر سر برتری اقتصاد لیبرال بازار یا اقتصاد اجتماعی بازار(آلمان) یا حتی سوسیال دموکراسی، یا بر سر طرز توزیع بهتر قدرت حکومتی مرکز به نفع مناطق، یا تأکید بر اهمیت سیاست‌های زیست‌محیطی، همگی تنها می‌تواند علاوه بر ‌پرکردن صفحات یا نمایش فهم و دانش، سبب بحث‌های نابجا و پیش از موقع گردد.

حداقل دقت و آشنایی با حیات سیاسی دموکراسی ها به ما می‌گوید که اینگونه گزینه‌ها و نحوه‌ی عملی کردن آنها متعلق به اَحزاب است، در زمانی که، پس از استقرار نظام نوین همه‌ی نیروهای سیاسی می‌توانند در سایه‌ی حقوق و آزادیهای دموکراتیک متعلق به همه‌ی شهروندان و سازمان‌ها، نظرهای خود را به ملت ارائه دهند و معرفی‌کنند و در صورت کسب اکثریت به‌عمل‌درآورند.

اگر، به فرض، هدف براندازی به منظور برپایی یک نظام دموکراسی با جدایی دین از حکومت بود، و سپس برقراری یک دولت موقت برای دوران گذار، آیا نباید بر سر طرز کار دولت موقت پیشاپیش توافق حاصل‌شود تا بعضی از طرف های «اتحاد» نتوانند قدرت این دولت را به‌نفع خود و به‌زیان متحدان خود بکاربرند؟

اینجاست که موضوع ماهیت قانون مرجع در دوران دولت موقت مطرح می شود. سراغ این قانون را در کجا بایدگرفت.

آیا دولت موقت حق قانونگذاری دارد؟ و حتی، به فرض داشتن چنین حقی، آیا از فرصت این کار برخوردار است؟

بطور مسلم دولت موقت برای قانونگذاری مشروعیت ندارد، چه این حق در انحصار مجلس مٰوسسان است. و نیز، از آنجا که دولت بدون قانون امکان حکمروایی و جامعه بدون قانون امکان حیات ندارد، این دولت در مدت موقت کار خود با چه قوانینی حکمروایی می‌کند؟

در هیچیک از دو منشوری که به عنوان مثال انتخاب کردیم، و نیز در همه ی منشورهایی که در سالهای اخیر به همین منظور منتشرشده است، کمترین اشاره‌ای به این موضوع دیده‌نمی‌شود.

در منشور مهسا تا بخواهید از اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر یادشده است (بعنوان مثال، أصول ۶ و ۷). اما اعلامیه‌ی جهانی حقوق بشر سند پرارج و مهمی است حاوی یک رشته اُصول جهانروا که باید در تدوین قوانین حکومت‌ها و در عمل آنها رعایت شوندِ؛ اما این اُصول، که اساساً مبانی لازم برای وضع قوانین اند، هیچیک خود قانون نیستند!

در اعلامیه ی «همگامی»، پس از ده پاراگراف در توصیف ویرانگری‌های جمهوری اسلامی و ویژگیهای جنبش «زن، زندگی، آزادی» درباره‌ی برنامه‌ی سیاسی همگامی تنها گفته‌شده‌‌است

«ما بر این باوریم که راه برون رفت از بحران های درهم تنیده کشورمان، گذار خشونت پرهیز از جمهوری اسلامی به یک جمهوری سکولار و دموکرات، ساختار قدرت سیاسی، جدائی دین و دولت و استقلال نهادی آنها از یکدیگر، ایجاد ساختاری متکی بر انتخاب آزادانۀ مردم است.»

ما به عمد کلمات دین و دولت را با حروف سیاه نقل‌کردیم تا نشان‌دهیم که حتی در مورد این اصل حیاتی که شاپور بختیار و همکاران او از چهل‌وچهار سال پیش موضع روشن و دقیق داشته اند و روشنگری کرده‌اند (نظام لاییک یعنی جدایی دین و حکومت)، امضاءکنندگان هنوز مفاهیم را با هم خلط می‌کنند و، علاوه بر استفاده از مفهوم گنگ و کشدار «سکولار» بجای «نظام لاییک»، بجای «جدایی دین و حکومت» نیز از جدایی دین و دولت (قوه‌ی مجریه) سخن می‌گویند۱.

پس بدون رعایت این ترتیبات منطقی که رابطه‌ی عِلّی میان هر مرحله با مرحله یا مورد پیش و پس از آن در نظر گرفته‌می‌شود نمی‌توان به مسائل مورد توافق یا اختلاف پرداخت.

اما گفتیم، و از منشور «مهسا» نمونه آوردیم، که در متن‌های گذشته، تا کنون این ترتیبات نادیده گرفته‌شده‌است، بطوری که یک خواننده‌ی مجرب هر قدر هم که دقت نشان‌دهد، سرانجام دچار سرگیجه می‌شود.

حال بگوییم که ترتیب منطقی مسائل مورد توافق چگونه باید باشد.

گفتیم که هدف‌های اصلی، سرنگونی نظام و نوع نظام مورد توافق آینده (که نباید با شکل آن نظام: مشروطه‌ی پادشاهی یا جمهوری اشتباه‌گردد) اولین مسائلی هستند که باید مورد توافق قرارگیرند.

طرز کار دولت موقت و مهمتر از همه‌ی مسائل آن، قانونی که باید بطور موقت مبنای حکمرانی آن باشد: قانون اساسی مشروطه (با رعایت تعلیق استثنائاتی مانند اصول دینی آن – مذهب رسمی – که با انتخابات آزاد مجلس موسسان با حقوق برابر شهروندی در تناقض است و بندهای مربوط به نهاد سلطنت که خودبخود در حال تعلیق اند – از عمده‌ترین مسائل مرحله‌ی دوم است.

پس از آن، اتحادکنندگان باید بر سر اصول راهها و وسائل به توافق برسند. بعنوان مثال انتخاب میان راههای خشونت‌پرهیز یا عکس آن، می‌تواند یکی از مسائل مورد بحث در این مرحله باشد.

با توجه به این ترتیبات می‌توان گفت که در جستجوی موارد توافق و بیان آنها ترتیب زیر باید رعایت‌گردد.

۱ـ هدف های نهایی و اُصول سیاسی که مبنای اتحاد عمل قرارمیگیرند.

۲ـ اُصول کار دولت موقت پس از استقرار اقتدار آن در کشور.

۳ـ اُصول کار و روش‌های مبارزه برای برچیدن قدرت حاکم و جانشینی آن.

در اکثر اسنادی که بدین منظور منتشر می شود سه مبحث بالا متمایز از هم و با نظم و ترتیب صحیح و لازم مطرح نمی شوند

از بی‌ترتیبی‌هایی که بیان‌شد، زیانبخش تر کنار هم نشستن گروه‌ها یا افرادی است که بر سر نخستین اصول خواستها و هدف‌های خود در تضاد قراردارند. نمونه‌ی اینگونه خطا همنشینی گروه‌ها یا کسانی است که بر سر موجودیت ملت ایران با هم اختلاف‌دارند: چگونه ممکن است کسی که برای رهایی ملت ایران وارد مبارزه شده در کنار کسی بنشیند که از پایه و اساس به وجود چنین ملتی اعتقادندارد و سخن یاوه‌ای چون «اتنیک‌های ساکن ایران!» را بر زبان دارد. آیا جز این است که چنین کسی با ملت ایران که وجود آن را انکار می کند، بیگانه و در نتیجه دشمن است؟ و در این صورت هدف از نشستن در کنار یک بیگانه، یک دشمن، چه می تواند باشد؟

این مورد اخیر در مورد بیشتر آنچه زیر نام شوراهای مختلف در سالهای گذشته اعلام شده: شورای مدیریت گذار، شورای تصمیم، شورای منشور همبستگی مهسا، همگامی، صادق بوده‌است.

در مورد عدم‌رعایت نظم منطقی در اموری که در بالا وجود ترتیب لازم میان آنها یادآوری‌شد، به مثال منشورمهسا نظری بیافکنیم.

به عنوان مقدمه‌ای برای ورود در طرح نظرات نویسندگان ابتدا در آن می‌خوانیم که:

«، مردم ایران مبارزه‌ی آزادیخواهانه‌ی خود را پی‌می‌گیرند و بر آن هستند تا زنجیر ستم، تبعیض و استبداد را بگسلند. همه‌ی ما که زخمی از جمهوری اسلامی بر جان و تن خود داریم، راه رسیدن به ایرانی آزاد و دموکراتیک را گذار از جمهوری اسلامی می‌دانیم. رسیدن به این هدفِ نهایی نیازمند سه عامل همبستگی، سازماندهی و مبارزه‌ی مستمر است.»

تا اینجا هدف هایی مبهم ـ «ایرانی آزاد و دموکراتیک» ـ با عوامل لازم برای تحقق آنها، «همراه با هم» ـ سه عامل همبستگی، و... ـ ذکرشده‌اند.

می‌بینیم که در این قسمت، که، ضمناً، بجای نام بردن از ملت ایران، که دست‌کم یکی از امضاءکنندگان منکر وجود آن است، از واژه ی کشدار و غیرحقوقی مردم ایران استفاده‌شده، برای توصیف هدف سیاسی همبستگی تنها به عبارات کلی، مبهم و البته ادبی زیر اکتفا شده‌است:

« همه‌ی ما که زخمی از جمهوری اسلامی بر جان و تن خود داریم، راه رسیدن به ایرانی آزاد و دموکراتیک را گذار از جمهوری اسلامی می‌دانیم.»

آیا می توان گفت عنوان: «ایرانی آزاد و دموکراتیک»، که البته جز جمهوری اسلامی احدی آن را ردنمی‌کند، برای بیان هدف اصلی کافی است؟

اگر به یادداشته باشیم که نظام چین کمونیست هم «جمهوری دموکراتیک خلق (مردم) چین» نامیده‌می‌شود(مانند بسیاری از نظام‌های توتالیتر دیگر)، روشن‌می‌شود که استفاده از واژه‌های «آزاد و دموکراتیک» ضامن حکومت ملت بر ملت یا همان «حاکمیت ملی» نیست که در قانون اساسی مشروطه نیز با اصل ۲۶ : «همه‌ی قوا ازملت ناشی می‌شود» بیان شده‌است.

پس آنگاه، از آن سوی بام افتاده در جای دیگری اعلام‌می‌کنند

«... و استقرار یک نظام دموکراتیک سکولار (بر مبنای اصل جدایی دین از حکومت) که در آن تمامی مقامات سیاسی و رسمی، به واسطه‌ی انتخابات آزاد و دموکراتیک انتخاب می‌شوند.» [ت. ا.]

مثلا کدام مقامات؟ نخست وزیر؟ وزیران؟ اعضای دیوان عالی کشور؟

درهیچیک از نظام های جهان چنین شکلی از حکومت‌دیده‌نشده‌است!

این تنها نتیجه‌ی ندانم کاری عده‌ای، و فریبکاری عده‌ای دیگر است، آنها که از فرط اظهار دموکراسی‌خواهی دچار دموکراتیسم می‌شوند.

آنگاه، بدنبال فصل مشبعی درباره ی آنچه باید از قدرت های دموکراتیک خارجی خواست و آنچه نباید خواست، تازه وارد مسٰاله ی انتقال قدرت می شود، به شکل زیر:

« گام‌های بعدی با حضور کنشگران داخل ایران بر عدالت انتقالی، تشکیل شورای انتقال قدرت و راهکارهای انتقال قدرت به حکومتی دموکراتیک، ملی و سکولار تمرکز می‌کند. این کار نیازمند همراهیِ هموطنان متخصص در رشته‌های مختلف است که دعوت به همکاری خواهندشد و کمیته‌های تخصصیِ گذار از جمهوری اسلامی را تشکیل می‌دهند. سازوکارهای دموکراتیک و اجرایی این همبستگی و سازماندهی برای نتیجه‌گیری از مبارزات مدنی مردم ایران در اولین فرصت معرفی و اجرا خواهد شد.»

می بینیم که چگونه بار دیگر موضوع اصلی همچنان در بوته‌ی ابهام و کلی‌گویی باقی مانده‌است.

*  *  *

بحث درباره‌ی علل‌ این ندانم‌کاری‌ها خود موضوع دیگری است که از حوصله‌ی این نوشته خارج است. بطورخلاصه می‌توان گفت که آنچه دیدیم حاصل کار مدعیان مبتدی است که سودای نام و شهرت و قدرت |به آنان فرصت آگاهی نسبت به کمبودهای خود را نمی‌دهدِ‌؛ و این نیز بطور عمده نتیجه‌ی فقدان آزادیهای سیاسی در حکومت فردی ییشین و فقدان همه‌ی آزادیها، از سیاسی تا اجتماعی و فرهنگی در نظام توتالیتر کنونی است؛ آزادیهایی که بدون آنها شهروند، به علت عدم‌تمرین روزمره‌ی دموکراسی، ورزیدگی لازم برای استفاده از حقوق خود را کسب نمی‌کند و از شناختن و سنجیدن‌توانایی های سیاسی و اجتماعی خود و دیگران ناتوان است. در چنین شرایطی بجای دانش و تجربه و صلاحیت، عامل تعیین کننده شهرت، امکانات مالی و تردستی در روابط اجتماعی‌ خواهدبود؛ اگر عامل سرایت ایدئولوژی‌های واگیردار را نیز، که در چنین جامعه های بسته ای بیداد می‌کند بیاد داشته‌باشیم، پاسخ نسبتاً کامل می‌شود.

*  *  *

برای آنکه این بررسی به بدبینی و منفی‌بافی تعبیر نشود، در ذیل نوشته‌ای به قلم شاپور بختیار، که چهل ‌ودوسال پیش در توضیح برنامه‌ی «نهضت مقاومت ملی ایران»، سازمانی که او تاسیس کرد، منتشر شده‌بود در اختیار خواننده‌ی گرامی گذارده‌می‌شود تا ببیند «تفاوت ره از کجاست تا بکجا».

*  *  *

پرسش ها و پاسخ ها، جمهوری یا سلطنت؟

http://namironline.info/A-/01-Dr.%20Bakhtiar/01-/19810923-jomhuri%20ya%20saltanat%20(nehzat-01).htm

 

منبع:پژواک ایران


علی شاکری زند

فهرست مطالب علی شاکری زند در سایت پژواک ایران 

* نیرنگ در تاریخ: اخراج نخست‌وزیر «نامطلوب»، بخش پنجم- ج خلاصی از «شرِّ» مصدق!  [2024 Sep] 
*اخراج نخست‌وزیر «نامطلوب» بخش پنجم- الف: خلاصی از «شرِّ» مصدق!   [2024 Aug] 
* اپوزیسیون متحد جمهوری اسلامی چیست و چگونه بوجود می‌آید،  [2024 Jul] 
*اپوزیسیون متحد جمهوری اسلامی چیست و چگونه بوجود می‌آید (بخش نخست)  [2024 Jul] 
* مصدق و اصلاحات ارضی ـ برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش ۲۳ ـ ب)  [2024 Jun] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش ۲۳ (الف): منظور از مردم چیست؟  [2024 May] 
*اخراج نخست‌وزیر «نامطلوب» (بخش چهارم - ج)  [2024 May] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش ۲۲ ـ ج)  [2024 Apr] 
* نیرنگ در تاریخ: «اخراج نخست وزیر نامطلوب از راه قانونی»! (بخش چهارم - ب) سخنرانی دکتر مصدق و الهیار صالح در اجلاس شورای امنیت [2024 Apr] 
*به مناسبت درگذشت دکتر محمـد مصدق، گاستون فورنیه  [2024 Mar] 
*نیرنگ در تاریخ: «اخراج نخست وزیر نامطلوب از راه قانونی»! سقوط اخلاقی و فرهنگی تا کجا؟ (بخش سوم)  [2024 Jan] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش بیستم)  [2024 Jan] 
*شباهت‌ها و تفاوت‌ها میان دو شکست: ۲۸ مرداد و ۲۲ بهمن  [2023 Dec] 
*نیرنگ در تاریخ: «اخراج نخست وزیر نامطلوب از راه قانونی»!  سقوط اخلاقی و فرهنگی تا کجا؟ [2023 Dec] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش هجدهم- ب  [2023 Nov] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/بخش هجدهم- الف  [2023 Nov] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* بخش شانزدهم  [2023 Oct] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* بخش پانزدهم -ج  [2023 Sep] 
* برگهایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش پانزدهم ـ ب  [2023 Sep] 
* جمهوری اسلامی حکومتی مرده است! اما چرا برچیده‌ نمی‌شود؟ بخش اول: یک نظام رو به موت  [2023 Sep] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار (بخش پانزدهم ـ الف) بختیار یک شخص نیست؛ یک راه است؛ راه امروز و آینده‌ی ایران [2023 Aug] 
*آخرین نخست وزیر نظام مشروطه ایران، متن سخنان علی شاکری زند بر مزار شاپور بختیار  [2023 Aug] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش چهاردهم  [2023 Jul] 
*دعوت پادشاه از شاپور بختیار برای دیدار با او برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش سیزدهم) [2023 Jul] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش دوازدهم)  [2023 Jul] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش یازدهم)، علی شاکری زند  [2023 Jun] 
*باز هم تشدید اعدام‌ها  [2023 Jun] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار/ بخش دهم  [2023 Jun] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش نهم ـ ب)  [2023 May] 
*چگونه منشور ننویسیم!/ بخش دوم  [2023 May] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپوربخش نهم – الف بختیار*  [2023 May] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار (بخش هشتم ـ ب)  بختیار یک شخص نیست؛ یک راه است؛ راه امروز و آینده‌ی ایران [2023 Apr] 
*همبستگی برای ایران استیا ایران برای همبستگی است؟  [2023 Apr] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار*، بخش هفتم  - ب: اعلامیه‌ سه ماده‌ای کریم سنجابی در پاریس و ولایت فقیه خمینی [2023 Apr] 
*منشوری برای اهالی کره‌‏ی ماه  [2023 Mar] 
*برگهایی اززندگی سیاسی دکترشاپور بختیارـ بخش ششم  [2023 Mar] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش پنجم: آغاز بحران در حکومت فردی  [2023 Mar] 
*برگ‌هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار، بخش چهارم: آغاز بحران در حکومت فردی  [2023 Feb] 
*برگهایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار، بخش سوم: فعالیت در تجدید سازمان جبهه ملی ایران  [2023 Feb] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار* (بحش دوم)  [2023 Jan] 
*برگ هایی از زندگی سیاسی دکتر شاپور بختیار ـ جوانی، تحصیلات، مبارزه با نازیسم  [2023 Jan] 
*دولت موقت در تبعید و ضرورت حیاتی آن در شرایط کنونی  [2022 Dec] 
*ملت ایران، یک واقعیت تاریخی انکارناپذیر، مفهوم «ملت»، پادزهری در برابر واژه‌ ایدئولوژیک «امت اسلام» و فتیشیسم قومی (بخش سوم)  [2022 Aug] 
*ملت ایران، یک واقعیت تاریخی انکارناپذیر  [2022 Aug] 
*آیا جمهوری اسلامی مشروعیتی داشته که ازدست داده؟ غباربرانگیختن در مسیر حرکت واقعی [2022 Jul] 
* اتحادعملِ همه ی نیروهای ملی از مشروطه خواه تا جمهوریخواه  اسم رمز پیروزی اتحاد است [2022 May] 
*درباره ی نهضت مقاومت ملی ایران*  [2022 May] 
*خمینی چگونه به قدرت رسید؟ آیا این فاجعه اجتناب‌ناپذیر بود؟ ضرورت بیان کامل حقیقت به جای حاشیه‌نویسی!   [2022 Apr] 
*منوچهر هزارخانی: مرگی از هر جهت اندوهبار  [2022 Mar] 
*آیا فدراسیون روسیه و اتحاد شوروی سابق ماهیتاً یکی نیستند؟   [2022 Mar] 
*پوتین اوکرایین و روسیه، همه چیز اینجا شروع می شود  [2022 Mar] 
*احیاءِ «عظمت گذشته ی» امپراتوری روس؟ کدام عظمت؟  [2022 Mar] 
* در حاشیه عملیات تروریستی اخیرِ داعش  [2022 Feb] 
*برای دوری از انحرافات و انشعابات در جبهه ملی ضرورت بازگشت به اصالت نهضت ملی  [2022 Jan] 
*اتحادعمل برای نجات کشور از زوال! * انتظار تا کی و برای چه؟  [2021 Dec] 
* راه انتخاب میان سلطنت مشروطه و جمهوری از دید شاپور بختیار  [2021 Oct] 
*بحران سیاسی کشور و راه اتحاد عمل همه ی ایراندوستان دموکرات، پیش بینی بختیار نزدیک است  [2021 Aug] 
*شاپور بختیار و توتالیتاریسم، گریزی به رساله ی دکتری او  [2021 Jul] 
* اثرات متقابل مخالفان فعال رژیم و مردم غیرمتشکل: یک فرآیند دینامیک  [2021 Jun] 
*سر و ته، یک کرباس  [2021 Jun] 
*نگاهی به ریشه های ژرف یک فاجعه ملی بخش سوم   [2021 Mar] 
* نگاهی به ریشه‌های ژرف یک فاجعه‌ی ملی، به مناسبت ۲۲ بهمن ماه (بخش دوم)  [2021 Mar] 
* به مناسبت ۲۲ بهمن ماه، نگاهی به ریشه های ژرف یک فاجعه ی ملی  [2021 Feb] 
*ملاحظاتی درباره‌ متن حقوقی امانتی استاد محمـدرضا شجریان  [2021 Jan] 
* از مشروطه به جمهوری عبورکردیم؟ چه کسی عبورکرد و چگونه؟  [2021 Jan] 
* از مشروطه به جمهوری عبورکردیم؟ چه کسی عبورکرد و چگونه؟   [2021 Jan] 
*هموطنان بی مسئولیتی که در برابر امام جماران به امامزاده ی کاخ سفید دخیل بسته بودند یتیم شدند  [2020 Nov] 
*رادیکالیزاسیون دینی جوانان پناهنده و نقش حس ملی  [2020 Nov] 
*دولت موقت و چارچوب قانونی کارهای آن  [2020 Oct] 
*«علوم اجتماعی اسلامی» چه صیغه ای است؟   [2020 Aug] 
*جمهوری اسلامی کابوسی باورنکردنی بیست ونهمین سالگرد قتل شاپور بختیار و دستیار وی سروش کتیبه  [2020 Aug] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟ بخش سوم: دیگرِ تجربه‌های عملی اپوزیسیون  [2020 Aug] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟ بخش دوم: کدام استثناء؟  [2020 Jul] 
*برتری مخالفان جمهوری اسلامی نسبت به سران این نظام در چیست؟   [2020 Jul] 
* آزادی عقیده و بیان و زندگی جمعی نیازمند قواعد مشترک جمعی است (بخش دوم) • ضرورت قواعد مشترک همکاری و همگامی برای اپوزیسیون دموکرات ایران [2020 Jun] 
*آزادی عقیده و بیان و زندگی جمعی نیازمند قواعد مشترک کار جمعی است  [2020 Jun] 
*ایران هرگز نخواهد مرد!   [2020 May] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار  [2020 Apr] 
*نمایش از این پس بی اثر «انتخابات»، پرده دری از فریب «اصولگرا ـ اصلاح طلب»  [2020 Mar] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار* ۳۹ـ تدارکات و ترتیبات سالیوان برای ایجاد پیوند میان ارتش و نمایندگان خمینی   [2020 Mar] 
* برگ هایی از زندگی سیاسی شاپور بختیار*  [2020 Mar] 
*بحثی در مقاله‌ی : خطای بختیار، پایان بازرگان  [2020 Feb] 
*تحریم انتخابات را به کارزار همصدایی علیه اساس رژیم و رفراندم برضد آن بدل کنیم   [2020 Feb] 
*منطق جمهوری اسلامی: تحریک دیگران؛ تحقیرشدن؛ واکنش به تحقیرشدن کشته شدن قاسم سلیمانی تحقیری بزرگ برای نظام و چالشی خطرناک برای کشور بود [2020 Jan] 
*تحریم یکصدای نمایش انتخابات: ضرورتی سیاسی، نه انتخاباتی!   [2019 Dec] 
*انبار باروتی بنام ایران  ضرورت حادهمآهنگی و آشتی میان همه ی هواداران حاکمیت ملی [2019 Nov] 
*شورای دوران گــُـذار یا مدیریت بی‍گــُـدار برای «اقوام و ملیت های ساکن ایران» !   [2019 Oct] 
* بساط تحمیق انتخابات را یکصدا تحریم کنیم (۲)  [2019 Sep] 
*بساط تحمیق انتخابات را یکصدا تحریم کنیم بخش یکم: مشروعیت نظام‌های سیاسی و رابطه‌ نهاد انتخابات با آن [2019 Sep] 
*بیست و هشت سال پس از قتل شاپور بختیار پراکندگی نیروهای مخالف جمهوری اسلامی و راه پیروزی بر آن   [2019 Aug] 
* بحران در روابط ایران و آمریکا:‏ یا زمان قدرت نمایی شاگرد جادوگرها  [2019 Jul] 
* زند ایران چیست؛ ایرانیت کدام است؟  ادای سهمی در پاسخ به یک مغالطه [2019 Jul] 
*ایران چیست؛ ایرانیت کدام است؟ ادای سهمی در پاسخ به یک مغالطه بخش دوم ادعای درونی بودن اسلام و ...!  [2019 Jul] 
*ایران چیست؛ ‏ ایرانیت کدام است؟   [2019 Jun] 
*جمهوری اسلامی:‏ یک نظام تروریست، با همه‌ی اجزاء و بازوانش   [2019 Apr] 
*اتحادِ عمل آری؛ ‏ اما برای چه منظور؟ و از کدام راه؟   [2019 Apr] 
*جامعه‌ ایران از سر گندیده است  [2019 Mar] 
*این نظام رفتنی است ما نیستیم که می گوییم؛ آنها خود می دانند!  [2019 Feb] 
*در میان مخالفان جمهوری اسلامی اختلاف ها از کجا سرچشمه می گیرد؟  [2019 Jan] 
*ما نمی بایست سنگر قانون اساسی را رها می کردیم   [2019 Jan] 
*ملاحظاتی درباره ی رساله ی دکترای شاپور بختیار  [2018 Nov] 
*جمهوری، یا مشروطه ی پادشاهی؟ بحث بر سر چیست؟  [2018 Nov] 
* با اعتصاب عمومی نباید بازی کرد   [2018 Oct] 
* مجازات شلاق برای معلمان کشور !   [2018 Oct] 
*مرگ امیرانتظام فرصتی برای آب تطهیر بر سر انقلابیون دیروز و اصلاح‌طلبان امروز!  [2018 Aug] 
* اقتصادی ویران؛ نتیجه ی تحریم ها، یا اثر ورشکستگی به تقصیر   [2018 Aug] 
*آزادی گرفتنی است نه دادنی  [2018 Jul] 
*چرا جمهوری اسلامی رفتنی است وظیفه‌ی ما برای وقوع بهترین صورت این فرآیند چیست* [2018 May] 
*از بحث عدم‌ مشروعیت رژیم و پیش‌بینی سقوط آن تا زمین‌لرزه‌های جدید (بخش دوم)،  [2018 Apr] 
*از بحث عدم‌مشروعیت رژیم و پیش‌بینی سقوط آن تا زمین‌لرزه‌های جدید  [2018 Mar] 
*همه‌پرسی، به چه منظور، چگونه، در چه زمان، و به دست کدام حکومت ؟   [2018 Feb] 
*جدایی دین از حکومت یا حکومتِ لاییک*  [2018 Jan] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری* بخش چهارم  [2018 Jan] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری بخش سوم  [2017 Dec] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری بخش دوم  [2017 Dec] 
*نکاتی پیرامون مفاهیم ملیت، اقلیت، خودمختاری ، بخش یکم  [2017 Dec] 
* افسانه‌ی حمله‌ی نظامی عراق به ایران بنا به ‏ توصیه‌ی شاپور بختیار بخش چهارم   [2017 Nov] 
*علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش سوم)  جستجو در علل و مقدمات حمله‌ی عراق به ایران  [2017 Nov] 
* علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران ‏ به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش دوم)  [2017 Nov] 
*علل واقعی جنگ ایران و عراق و افسانه‌ی حمله‌ی صدام به ایران ‏ به توصیه‌ی شاپور بختیار (بخش یکم)  [2017 Oct] 
*مصدق و اصـلاحات کاذب، بخش سوم: موضع نیروهای سیاسی دیگر  [2017 Oct] 
*مصدق و اصـــلاحــات کاذب «تقسیم اراضی ... با تمرکز جمعیت می تواند عواقب وخیم‌تری...»   [2017 Oct] 
*دکتر مصدق ‏ و اصـلاحـات کاذب یا یکی از ریشه‌های عمده‌ی ضدِانقلاب‌اسلامی ‏  [2017 Oct] 
*از مرگ هیچکس شاد نباید شد اما...  [2017 Sep] 
* سلطه‌ی دیوان و رژیم تباهیها تنها به دست مردم برچیده خواهد شد بخش دوم   [2017 Jul] 
*سلطه‌ی دیوان و رژیم تباهیها تنها به دست مردم برچیده خواهد شد  [2017 Jul] 
*آیا در این «انتخابات» ملت شکست خورد؟ قسمت دوم  [2017 Jun] 
*آیا در این «انتخابات» ملت شکست خورد؟  [2017 May] 
* تحریم انتخابات ساده گیری مبارزه نیست ‏  [2017 May] 
*گفتید جمهوریت؟ کدام جمهوریت؟   [2017 May] 
*در چنگال جمهوی اسلامی اسارت تا کی ؟ (بخش دوم)  [2017 May] 
*در چنگال جمهوی اسلامی اسارت تا کی ؟ «انتخابات» کاذب را هرچه یکصدا تر تحریم کنیم ! [2017 Apr] 
*انتخابات ریاست جمهوری فرانسه؛ نامه ی سرگشاده به نامزدها و رأی دهندگان به آنان*   [2017 Apr] 
* ضرورت گام هایی کوتاه و سنجیده برای اتحاد آزادیخواهان واقعی  ورشکستگی اخلاقی کامل نظام حاکم و نشانه هایی از آغاز فروپاشی آن [2017 Mar] 
*کسانی که تروریست‌ها و خرابکاران را مردم می‌نامند! (بخش دوم)  [2017 Mar] 
* نوبت خطرکردن بختیار برای نجات کشور از سقوط در پرتگاهی که به سوی آن می رفت (بخش سوم)  [2017 Feb] 
*آیا نظام مشروطه منسوخ شده بود؟ جلوگیری از نخست ‌وزیری صدیقی و نوبت خطرکردن بختیار (بخش دوم)  [2017 Feb] 
* به مناسبت سی و هشتمین سال تشکیل دولت ملی بختیار ‏  [2017 Feb] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه (بخش چهارم و پایانی)  [2016 Oct] 
* نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه (بخش سوم)  [2016 Oct] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه بخش دوم   [2016 Sep] 
*نقش دکتر سنجابی در شکست دولت ملی بختیار و انقراض نظام مشروطه؛ به مناسبت بیست و پنجمین سال ‏ قتل شاپور بختیار  [2016 Sep] 
* منشاء هراس شدید نظام از مردم ! (بخش پایانی) بخش دوم  [2016 Jun] 
*منشاء هراس شدید نظام از مردم ! بخش دوم، بهره ی الف   [2016 Jun] 
*منشاء هراس شدید نظام از مردم !  نظامی که مشروعیت ندارد همواره خود را در خطر نابودی می بیند [2016 Jun] 
*رژیم راًی مردم را برای نمایش و کسب مشروعیت می خواهد  [2016 Feb] 
* در حاشیه ی عملیات تروریستی اخیرِ داعش   [2016 Jan] 
*نکاتی از زندگی خسرو شاکری زند و سبب درگذشت وی  [2015 Oct] 
*توسل به دروغ و فریب برای پوشاندن تسلیم به توافقنامه ای خفت بار  [2015 Apr] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف سکولاریسم نو(۳)  [2014 Dec] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف   [2014 Dec] 
*پیرامون یکی از پرگویی های کاشف «سکولاریسم نو»  [2014 Dec] 
*دولت اسرائیل، یا یک یاغی جهانی که در پی اجرای «راه حل نهایی» برای مردم فلسطین است  [2014 Jul] 
*نگاهی به رفتار سیاسی سران جبهه ملی در ماههای پیش از انقلاب (بخش دوم) چگونگی پذیرش تشکیل دولت ملی از سوی دکتر شاپور بختیار [2014 Jul] 
*نگاهی به رفتار سیاسی سران جبهه ملی در ماههای پیش از انقلاب  [2014 Jul] 
*ملاحظاتی پيرامون مقاله «بازرگان، روحانيت و بختيار»، بخش سوم (قسمت دوم)  [2013 Oct] 
*بختیار، بازرگان و روحانیت؛ ملاحظاتی پیرامون مقاله‌‌‌ی «بازرگان، روحانیت و بختیار»۱- بخش سوم تیرخلاص  [2013 Oct] 
*بختیار، بازرگان و روحانیت- بخش دوم  [2013 Sep] 
*ملاحظاتی پیرامون مقاله‌ی «بازرگان، روحانیت و بختیار»۱ بخش اول روحانیت درنهضت ملی [2013 Sep] 
*مصر بار دیگر به پا می خیزد با تهدید به نافرمانی مدنی در مصر اولین سنگر توتالیتاریسم اسلامگرا فرو می ریزد [2013 Jul] 
*درباره‌ی پرچم ملی ایران  [2013 Jan] 
*آیا صلحجویان نسل های جدید اسرائیل خواهند توانست ماجراجویی رهبران سنتی جنگ طلب خود را مهار کنند و از فکر حمله به ایران بازدارند   [2012 Apr] 
*پاسخی به ادعاهای نسنجیده و بی پایه ی آقای همایون کاتوزیان درباره ی کنفدراسیون جهانی   [2011 Nov] 
*افشاء یک تحریف بزرگ تاریخی پاسخی به ادعاهای نسنجیده و بی پایه‌ی آقای همایون کاتوزیان درباره ی کنفدراسیون جهانی و عده ای از رهبران آن  [2011 Oct] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار  چه کسانی از نام مصدق و بختیار می ترسند و چرا؟ بخش دوم 2ـ دنباله ی" راه توده" و مصدق [2011 Oct] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار (۲)  [2011 Aug] 
*بازار گرم افترا علیه مصدق و بختیار  [2011 Aug] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصول کار و منش آنان (بخش دوم ـ ب)  [2011 Apr] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  [2011 Apr] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  بخش نخست ـ ب [2011 Mar] 
*مصدق، پیروان مصدق، اهداف، اصولِ کار و منشِ آنان  [2011 Mar] 
*توتالیتاریسم و زمین لرزه های اجتناب ناپذیرآن( بخش دوم)   تصفیه ها در جمهوری اسلامی از همان آغاز کار [2010 Mar] 
*توتالیتاریسم و زمین لرزه های اجتناب ناپذیرآن(٭)   [2010 Mar] 
*دولت بختیار و فروغ آزادی (بخش دوم)  [2010 Jan] 
*دولت بختیار و فروغ آزادی (بخش نخستین)  [2010 Jan] 
*چه کسانی از علائم شیر و خورشید پرچم ملی ایران می ترسند؟  [2009 Aug]