«انقلاب مسلحانه، افسانه‌ای بیش نیست!»
فاضل غیبی

هانا آرنت، مهمترین تئوریسین سیاسی قرن بیستم می‌گوید. او برای نخستین بار مسایل مربوط به انقلاب را بررسی کرد و به پرسش‌هایی که زمانی دراز ذهن اندیشمندان را به خود مشغول می داشت، پاسخی روشن داد.

امروزه ما ایرانیان از یک‌سو شاهدیم، که حکومت اسلامی در حال ریزش است، اما گفتمان «رهبران و فعالان اپوزیسیون» همانست که بود. همه می‌خواهند خیزش مردم را در جهت سرنگونی حکومت اسلامی «مهندسی» کنند، اما چنان سخنان پیشین خود را تکرار می‌کنند، که گویی در دهه‌های گذشته مطالعه‌ای در دانش‌های سیاسی و اجتماعی نداشته‌اند.

صرف نظر از آنان که هنوز هم رؤیای «شورش مسلحانه» می‌بینند، اکثریت از روش‌های مسالمت‌آمیز سخن‌می گویند، اما آنان هم با اشاره به اینکه: «اینها که به زبان خوش قدرت را ترک نمی‌کنند!» برآنند که دست‌کم در «فاز آخر سرنگونی» اعمال زور اجتناب ناپذیر است!

از این خام‌تر، تصورات «اپوزیسیون» از «فاز بعد از سرنگونی رژیم» است. باز هم صرف نظر از مردان جاافتاده‌ای که هنوز هم دچار «بیماری کودکی چپ‌روی»اند، اکثراً خواستار رسیدگی به جرم و جنایت آخوندهای حکومتی در «دادگاه صالحی» هستند. البته باز هم با اشاره به اینکه: «روحانیت شرور و تبهکار شیعه (خواهد کوشید) به سوراخی خزیده، تا پس از کوتاه زمانی دوباره سر برآورده به توطئه‌گری علیه آزادی مشغول شود» خواستار آنند که: «در فرصت تاریخی پس از انقلاب... باید خشت خشتِ بناهای مذهبی را بیرون کشید و بر سر آخوندها خُرد کرد»!(۱)

آیا با چنین توحشی می‌خواهیم حکومت اسلامی را برکنار و ایرانی آزاد و آباد بسازیم؟ واقعیت این است که دانش سیاسی ما در این چهار دهه چندان پیشرفتی نداشته و حتی آنان که ظاهراً ادعای دمکراسی و قانونمداری دارند، همین که انتخاب چگونگی نظام آینده را به «رأی مردم» وامی‌گذارند، یا نمی‌دانند که پس از چنین دگرگونی بزرگی، مردم همیشه چنان شیفته‌ی رهبران جنبش خواهند بود که به هرچه آنان بخواهند رأی می‌دهند، یا آنکه تصور خاصی از «دمکراسی» دارند، که آن را بر زبان نمی‌آورند!

به هر حال بی‌فایده نیست که کمی با «علم انقلاب» آشنا شویم. دست‌کم خواهیم دید که چندان هم پیچیده نیست و اگر آن را به کار گرفته بودیم، ممکن بود دو سه دهه پیش حکومت اسلامی زحمت‌اش را کم می‌کرد.

هانا آرنت در کتاب «قهر و قدرت» بررسی می‌کند که حکومت‌ها اصولاً بر چه پایه‌ای قرار دارند و چرا حکومت‌های نابکار در دورانی طولانی هر بلایی که بخواهند بر سر مردم خود می آورند و از سرنگونی خود نمی‌ترسند؟ اما روزی آنها نیز با وجود ارتش و نیروهای امنیتی و انتظامی، با دست‌های خالی مردم سرنگون می‌شوند؟

او برای پاسخگویی به این پرسش‌ها سراغ کوچکترین واحد جامعه، یعنی فرد انسان می‌رود و نشان می‌دهد که هر فردی با هر اندازه نیروی بازو، ناتوان است، اما هرگاه افرادی در موردی رأی و اراده‌ی مشترک داشته باشند و برای به کرسی نشاندن رأی خود گرد هم آیند، گروهی به وجود خواهند آورد که می‌تواند ِاعمال قدرت کند. تا اینجا قدرت نه بد است و نه خوب، بلکه بستگی دارد که جمع یادشده از آن برای چه منظوری استفاده کند. حال اگر بجای یک گروه، کل مردم کشور را در نظر گیریم، گروه اکثریت با «زور بازو» حکومت را تعیین می‌کند! البته دیگر نه بدین صورت که هر روز آن را در خیابان به نمایش بگذارد. مثلاً در نظام‌های دمکراتیک، مردم هر چند سال از نو اراده‌ی خود را پای صندوق‌های رأی اعلام می‌کنند و اگر لازم شد نمایندگان پارلمان زودتر هم می‌توانند حکومت را برکنار کنند.

تا اینجا مشکلی نیست. مشکل پذیرفتن این حکم است که حکومت‌های خودکامه نیز از «مشروعیت» برخوردارند و اگر ظلم می‌کنند با تکیه بر مشروعیت‌شان می‌کنند! نه آنکه روزگاری با رفراندوم کذایی مشروعیت یافتند و یا به «خون شهدای انقلاب و جنگ مستظهر»اند، بلکه از آن رو که همین امروز هم مورد پشتیبانی اکثریت هستند! بدین سبب اگر می‌خواهیم از دست کسانی که با حرف‌های بی‌اساس ما را فریب می‌دهند رها شویم، باید مثلاً این را که: «در ایران جز مشتی حزب‌اللهی هیچکس پشتیبان حکومت نیست!» باور نکنیم!

در مورد مشروعیت رژیم، امتحانش ساده است و می‌توانیم از خودمان شروع کنیم: اگر باور داریم با سرنگونی حکومت اسلامی، آمریکا دوباره خواهد توانست قدرت و نفوذ خود را بر ایران حاکم کند، باید خود را با وجود همه‌ی نارضایتی و نفرتی که ممکن است از حکومت اسلامی داشته باشیم، در واقع پشتیبان آن بدانیم!

حقیقتی تلخ است، اما تکیه‌گاه اصلی حکومت اسلامی، نه انبوه جیره‌خوارانش هستند و نه «مذهب‌زدگی» مردمی که گویا در قرن ۲۱ چنان شیفته‌ی اسلام فقاهتی هستند که حکومت متولیانش را تحمل می‌کنند!

این واقعیتی است که اکثریت ایرانیان (حتی در خارج از کشور) به استقلال حکومت اسلامی و شاخ و شانه‌ای که برای ابر قدرت‌های جهانی می‌کشد به دیده‌ی تحسین می‌نگرند و تا به حال حاضر بوده‌اند با وجود همه‌ی نابسامانی‌ها و خفتی که به خاطر اسلام‌زدگی و جباریت حکومتگران نصیب ایران شده، از حکومت خودی پشتیبانی کنند، زیرا این همه را بر خفت و زبونی در برابر بیگانه ترجیح می‌دهند.

این بن‌بست ذهنی را که امروزه به «کابوس‌ملّی» بدل شده، آخوندها و چپ‌ها در دورانی طولانی با تبلیغات گسترده‌ای که اغلب نویسندگان و هنرآفرینان را به خدمت گرفته بود، در ذهن اکثر ایرانیان جای داده‌اند. آخوندها از همان دوران قاجار که ایران را به خواست انگلیس به جنگ دوم با روسیه کشاندند و سپس در همکاری با سفارت فخیمه، قائم‌مقام، امیرکبیر و سپهسالار را به کشتن دادند، به منظور مخدوش کردن خیانت‌های خود، هر نشست و برخاست دولتمردان با خارجیان را نشانه‌ی وابستگی به اجنبی دانستند. آنان پس از آنکه انقلاب مشروطه را نیز مسخ کردند، برای آنکه تسلط خود بر امت را حفظ کنند همه‌ی مظاهر مدنیت نوین، از مدرسه و حمام گرفته تا دانش و نوازندگی را به عنوان مظاهر تسلط خارجی بر امت، تکفیر کردند.

شاید اگر نوسازی‌های رضاشاه چند سالی بیشتر ادامه می یافت، ملایان نفوذ خود بر جامعه‌ی ایرانی را از دست می دادند. اما در دهه‌ی بیست با به میدان آمدن عوامل استالین به نام حزب توده، دو نیرویی همدیگر را یافتند که پیش از آن غیرقابل تصور بود و نشان داد که برای هیچکدام نه «مذهب» مهم است و نه «ضدمذهب»! هر دو به دنبال قدرت‌ یافتن با هدف تضعیف حکومت بودند و این هدف مشترک آنها را در کنار هم قرار می‌داد. چنانکه از فردای ۲۸مرداد برای مخدوش کردن نقش خود در سقوط دولت مصدق برادرانه به تبلیغات ضدآمریکایی دامن زدند و رفته رفته حکومت شاه را «نوکر بی‌اختیار امپریالیسم» شناساندند!

با آنکه پس از انقلاب اسلامی مشخص نشد که ایالات متحده کدام منابع ملی ایران را به غارت می بُرد و چگونه راه پیشرفت کشور را سدّ کرده بود، حکومتگران اسلامی و «متحدان چپ»، بجای آنکه از قطع وابستگی کشور برای دامن زدن به نوسازی استفاده کنند، هر چه بیشتر به «کابوس ملی» دامن زدند.

پرسیدنی است، چگونه می‌شود که (بجز چند کشور عقب‌مانده) مردم همه‌ی کشورهای جهان از شناخت «امپریالیسم جهانخوار» غافل باشند و به دولت‌هایشان اجازه دهند با آن روابط همکاری و دوستی داشته باشند و از کشورهای عرب نفت‌خیز تا چین و هند از این دوستی و همکاری روز به روز بیشر سود می‌برند و ما که چنین «اگاهی و شناختی» داریم، روز به روز عقب‌مانده‌تر و نکبت‌زده‌تر می‌شویم؟

جهان امروز، صحرای عربستان ۱۴۰۰سال پیش نیست که هر قبیله‌ای قویتر باشد، بتواند قبایل دیگر را غارت کند! امروزه کشورها بر طبق معیارهای بین‌المللی در بازار جهانی به داد و ستد مشغولند. چگونه است که در این جهان، شیخ‌نشین‌های عرب به معامله با «استعمارگران» به ثروت و رفاه افسانه‌ای رسیده‌اند و ما ایرانیان با انبوه مردان و زنان دانشمند و کاردان نخواهیم توانست منافع ملی ایران را از راه دوستی و داد و ستد با دیگر کشورها تأمین کنیم؟

آیا اینکه جمهوری «سوسیالیستی» ویتنام پس از کشته شدن سه میلیون ویتنامی در جنگ ۲۰ ساله با آمریکا، امروزه بهترین روابط همه‌جانبه را با دشمن دیروزی دارد و حجم تجارتش با آن در دهه‌ی گذشته از ۴۰۰میلیون به ۵۳میلیارد دلار رسیده (!)، دلیلش این است که ویتنامی‌ها «غیرت ملی» ندارند و یا نمی‌دانند «استقلال» چیست؟

بنابراین مشکل ملت ایران مشکلی معرفتی است و مادامی که نتواند خود را از انتخاب تحمیلی «یا مرگ، یا مبارزه با آمریکا!» برهاند، نخواهد توانست برای حکومت اسلامی در حال ریزش جایگزینی بیابد.

هانا آرنت نشان داد، تا زمانی که اکثریت مردم برای حکومت موجود جانشینی نیافته، حتی اگر رژیم ریزش کند، «مادامی که اوامر اجرا بشوند و پلیس و ارتش حاضر باشند برای حفظ حکومت از اسلحه استفاده کنند»(۲) هرگونه شورش و خیزشی به خشونت و شکست منجر خواهد شد.

اما روزی که اکثر مردم خواهان جانشینی مشخص شوند، وابستگان به حکومت رفته رفته تسلیم شده، در لحظه‌ای تاریخی «گوی قدرت به خیابان می‌افتد»، تا از آنجا به دامان آینده‌سازان درغلتد.

(۱)از جمله: محمدرضا پورشجری، تکلیف ما با آخوندها چیست؟، پژواک ایران، ۱۳تیر۱۳۹۷
(۲) Macht und Gewalt, Piper, München 1970; s.51

 

منبع:پژواک ایران


فاضل غیبی

فهرست مطالب فاضل غیبی در سایت پژواک ایران 

*نه، لایق رستاخیز مهسا نبودیم!  [2024 Feb] 
*لایق رستاخیز مهسا نبودیم؟  [2024 Jan] 
*حملۀ خارجی به مراکز نظامی حکومت اسلامی؛ آری یا نه؟   [2023 Nov] 
* توهم دربارۀ «کشور مستقل فلسطین» را به دور افکنیم!  [2023 Nov] 
* حافظ، «دیوانۀ سرسامی» یا «فرزانۀ جاودانی»*  [2023 Nov] 
*مرز میان انقلاب و ضد انقلاب در انقلاب مشروطه  [2023 Aug] 
*دوچهرگی، بلای جان ایران  [2023 Jul] 
*رستاخیز مهسا زنده است  [2023 Jun] 
*میانه‌روی دمکراتیک، تنها راه نجات ایران  [2023 May] 
*جای بهائیان در رستاخیز نوین ایران خالی است!  [2023 Apr] 
*منشور مهسا و «کارناوال منیّت»  [2023 Mar] 
*رستاخیز همۀ ایران‌دوستان  [2023 Mar] 
*رستاخیز زن زندگی آزادی، اتوبوس نیست!  [2023 Feb] 
*رستاخیز زن زندگی آزادی را دریابیم!  [2023 Jan] 
*از «سلطنت» تا «پادشاهی»؛ تفاوت از زمین تا آسمان  [2023 Jan] 
*ایران «تاریخی» را پس می‌گیریم!  [2023 Jan] 
*دین «خدای رنگین کمان» !  [2022 Dec] 
*ترس از که و باک از چه؟  [2022 Nov] 
*آقای «هالو»، از جوانان ایران بیاموزید!  [2022 Oct] 
*ویژگی‌های رستاخیز نوین ایران کدامند؟  [2022 Oct] 
*پایان اسلام در ایران  [2022 Sep] 
*با اندیشه به سوی همبستگی  [2022 Sep] 
*چرا ملاها کمر به نابودی بهائیان بسته‌اند؟  [2022 Aug] 
*الفبای انقلاب  [2022 Jun] 
*بزرگ‌ترین دروغ قرن بیستم  [2022 May] 
*آیا می‌توانیم اقتدار ملاها را درهم بشکنیم؟  [2022 Apr] 
*اوکرائین و نبرد برای دمکراسی  [2022 Apr] 
*چرا «جریان چپ» هوادار پوتین است؟  [2022 Mar] 
*یونانیان همسایۀ «بربرها»   [2022 Feb] 
*کالبدشناسی یک پندار  [2022 Jan] 
*منطق‌گریزی اسلامی، عامل سقوط ایران   [2021 Dec] 
*من از اسلام می‌ترسم!‏  [2021 Sep] 
*با شادی به سوی آزادی  [2021 Aug] 
*فلسفه سیاسی ازلیان و بهائیان/ بخش دوم  [2021 Jul] 
*فلسفه سیاسی ازلیان و بهائیان بخش نخست  [2021 Jun] 
*خطر پوپولیسم و پایان دمکراسی   [2021 Jun] 
*رهبر انقلاب مشروطه که بود؟   [2021 May] 
*نقدی بر کتاب «مشروطه نوین»  [2021 Apr] 
*در جستجوی راه‌ نوین برای گذار از حکومت اسلامی  [2021 Mar] 
* ویژگی‌های «چپ نوین» کدامند؟  [2021 Mar] 
*به سوی آینده  [2021 Feb] 
*بهائیان بر سر دوراهی  [2020 Dec] 
*در ستایش ناسیونالیسم و ملّی‌گرایی  [2020 Dec] 
*بارکشان غول بیابان   [2020 Nov] 
*مقایسه‌ی رضاشاه با آتاتورک نابجاست زیرا…   [2020 Nov] 
*از ترامپ بیاموزیم!   [2020 Oct] 
*موانع مبارزه با حکومت اسلامی   [2020 Sep] 
*ْ چرا شاهان معاصر ایران خودکامه شدند؟   [2020 Aug] 
*سخنی با شاهزاده رضا پهلوی  [2020 Jul] 
*ملی‌گرایی تنها راه نجات ایران   [2020 Jul] 
*هیچکس ناموس هیچکس نیست!  [2020 Jun] 
*رسانه‌ها در خدمت بحران‌آفرینی   [2020 Jun] 
*دربارۀ انگیزه و راهکار جنبش چپ   [2020 Apr] 
*دربارۀ آزادی عمل پادشاهان ایران در دوران اشکانی و ساسانی مداومت در دگرگونی [2020 Mar] 
*تا فرصت از دست نرود!  [2020 Mar] 
*شرکت در «انتخابات» مخالف سرافرازی انسانی است  [2020 Feb] 
*فلسطین خوشبخت!  [2020 Feb] 
*پیشنهاد؛ اخراج حکومت اسلامی از سازمان ملل متحد   [2020 Jan] 
*چرا بهائی هستم؟   [2020 Jan] 
*درباره فرهنگ مبارزه با حکومت اسلامی  [2019 Dec] 
*نقدی بر کتاب «تأملات دیرهنگام» نوشته محمود صباحی  [2019 Oct] 
*آیا می‌توان بر «دینخویی» ایرانی غلبه کرد؟   [2019 Aug] 
*نامۀ محفل ملی بهائیان آمریکا و کانادا خطاب به رضا شاه  [2019 Jul] 
*فشار گازنبری بر رژیم دو بُنی ‎  [2019 Jun] 
*خود را از آمریکا‌ستیزی برهانیم   [2019 Jun] 
* نُتردام ما کجاست؟   [2019 May] 
*آیا ایران آینده بهائی خواهد بود؟  [2019 Apr] 
*چرا اپوزیسیون برنمی خیزد؟   [2019 Apr] 
*چپ‌گرایی، شیشۀ عمر حکومت اسلامی  [2019 Mar] 
*پس از چهل سال کجای کاریم؟   [2019 Feb] 
*«راست ملّی» در برابر «چپ ضد ملّی»  [2018 Dec] 
*پادشاه انتخابی، ضرورت تاریخی  [2018 Dec] 
*منتظر چه هستیم؟  [2018 Nov] 
*پیشنهادی به فَرَشگرد  [2018 Nov] 
*بحران سیاسی اروپا از کجا می آید؟  [2018 Oct] 
*آشتی ملی را نمی‌توان دور زد!   [2018 Oct] 
*ملایان، برندگان سه انقلاب  [2018 Sep] 
*غول‌های رسانه‌ای و حکومت اسلامی  [2018 Sep] 
*چرا ایران را دوست دارم؟   [2018 Aug] 
*کجا ایستاده‌ایم؟   [2018 Aug] 
*اگر صبر کنیم و امید داشته باشیم…   [2018 Aug] 
*«انقلاب مسلحانه، افسانه‌ای بیش نیست!»  [2018 Jul] 
*چرا، اثر می‌کند!  [2018 Jun] 
*چه زمانی آمریکا به ایران حمله خواهد کرد؟   [2018 Jun] 
*توقعات ملی ما کدامند؟ ‏   [2018 Jun] 
*تاریک اندیشان ایرانی‎ ‎‏ و اسرائیل   [2018 May] 
*چپ‌ها و برجام  [2018 May] 
*‏«جنبش ملی برای دمکراسی در ایران» و دیگر هیچ   [2018 May] 
* ایران به کجا می رود؟   [2018 Apr] 
*دوستان چپ، لطفاً دیگر مبارزه نکنید!  [2018 Mar] 
*نظام حکومت ایران چگونه باشد؟  [2018 Feb] 
*سرمایه‌داری یا توحش  [2018 Jan] 
*چنین باید کرد!   [2018 Jan] 
*چه باید کرد؟   [2017 Dec] 
*از هگل توتالیتر تا مارکس ضدانقلابی   [2017 Nov] 
*به مناسبت دویستمین سالگرد تولد بهاءالله   [2017 Oct] 
*آیا فلسفه یهودی است؟   [2017 Sep] 
*آیا سیاست می تواند اخلاقی باشد؟  [2017 Sep] 
* چرا حکومت ایران رفرم پذیر نیست؟   [2017 Aug] 
*زرین‌کوب، نمونۀ فرهنگ پرداز شرقی ‏   [2017 May] 
*هانا آرنت، نمونۀ فرهنگ‌پرداز غربی ‏(1)‏   [2017 Apr] 
*مردی که نباید شناخت!‏  [2017 Feb] 
*پیاده ها در نبرد ملایان ‏  [2017 Feb] 
*«جنبش چپ»، دشمن ایران  [2016 Jun] 
*«نسبیت فرهنگی»، بلای ایران  [2016 May] 
*پاسخ به «انتقاد دوستانه‌ای از مردم ایران»   [2016 Apr] 
* راز بقای حکومت اسلامی  [2016 Jan] 
*مصطفی‌ملکیان، متوهّم ملّی  [2015 Oct] 
*خردورزی حق ماست!  [2015 Oct] 
*28مرداد، نه «کودتا» نه «قیام»!  [2015 Jul] 
*زنده باد آمریکا!  [2015 May] 
*«اسلام ناب» یا «اسلام مهربان»   [2015 Apr] 
*مؤثرترین شخصیت تاریخ معاصر  [2015 Mar] 
* ما موش‌ها!  [2015 Jan] 
*سید جواد طباطبائی، لوتر ایران؟  [2015 Jan] 
*چه شد که چنین شد؟  [2014 Nov] 
*خدایان ایرانیان  [2014 Nov] 
*اعلام جرم  [2014 Oct] 
*گذار از ملّیت ایرانی به مدرنیته*  [2014 Sep] 
*«سرنوشت ایران چه خواهد بود»  [2014 Jun] 
*«بلای دین»(۱)  [2014 May] 
*اجازه ندهیم به ایرانیان توهین کنند!  [2014 Mar] 
*«حلقۀ مفقودۀ» انقلاب ۵۷  [2014 Mar] 
*تراژدی 35 سالۀ ایران  [2014 Feb] 
*موانع آشنایی با فلسفه متن سخنرانی در گردهمایی 8 دسامبر 2014 به دعوت "انجمن ادبی هزار و یک شب"، فرانکفورت [2013 Dec] 
*زوال هویت ایرانی؟  [2013 Nov] 
*فلسفه‌ی تاریخ  [2013 Oct] 
*اندیشه گاندی  [2013 Aug] 
*پرویز شهریاری، استاد ریاضی و معلم انسانیت در تهران درگذشت  [2012 May] 
*نگاه دیگر درآمدی بر کتاب "راهنمای سرگشتگان" اثر موسی ابن میمون یا Moses Maimonides  [2012 Mar]