توقعات ملی ما کدامند؟ ‏
فاضل غیبی

 

هنوز چند ماهی از خیزش دی‌ماه نمی گذرد، که بلندگوهای رهبرانی که در حال بستن چمدان‌ها بودند، تا بر دوش "توده‌های کف خیابانی" به ایران بازگردند، خاموش شده است. رهبران خود خواندۀ ملت ایران دوباره همچون چهل سال گذشته به مشغولیت پیشین خود یعنی "بررسی اوضاع ایران و جهان" بازگشته اند!  برای آنان خیزش دی‌ماه همچون خیزش‌های پیشین به تاریخ پیوسته است  و این بار نیز مانند گذشته تنها داغ از دست دادن عزیزی در دل خانواده‌های کشته‌شدگان  بجا خواهد ماند. شگفت انگیز آنکه این رهبران هنوز هم امیدوارند که   جنبش مردم ایران روزی گوی قدرت را به دامان‌شان اندازد، اما از اینکه به عنوان رهبر سیاسی برای خیزش‌های سرکوب شده و مقاومت بی‌فرجام مردم   مسئولیتی به عهده گیرند، فرسنگ ها بدورند.

 خطری که آیندۀ ایران را تهدید می کند "حملۀ آمریکا" نیست، بلکه اختلافات عمیق میان گروه های مخالف رژیم و نبود «اندیشۀ مشترکی» است که «علامت جمع در میان ایرانیان" بگذارد.  همه از سقوط حکومت اسلامی سخن می‌گویند، اما کسی از این نمی گوید، که فرضاً اگر همۀ ما "مردم کف خیابانی" اعلام کردیم که این حکومت را نمی‌خواهیم، آیا غیر از این خواهد بود که سلطنت‌طلبان، جمهوری‌خواهان، چپ‌های رنگارنگ، ملّیون و مجاهدین ...خواهند کوشید "خیابان" را به طرف خود بکشند؟ آیا نتیجه همانا، سوریه شدن بدون دخالت خارجی نیست؟

 در واقع نیز سخنان برخی نظریه پردازان اپوزیسیون انسان را به شک می اندازد که آیا با افرادی بالغ روبروست؟!  آیا مثلاً کسانی که پیشنهاد می کنند، گروه های مخالف حکومت اسلامی باید هر یک حزب خود را تشکیل بدهد تا پس از سقوط رژیم، برقراری دمکراسی از بنیان محکمی برخوردار باشد، از بلوغ سیاسی برخوردارند؟ آیا آنان نمی دانند، حزب سیاسی والاترین پدیدۀ جامعۀ دمکراتیک است و کوشش برای تشکیل حزب، پیش از استقرار دمکراسی، مضحکه بازی بیش نیست؟

باری، برشمردن نارسایی‌ها  راهی به پیش نمی‌گشاید. برعکس، باید از هر کوششی در جهت اندیشه‌ورزی سیاسی  استقبال کرد و جای خوشبختی است که اینک برخی شخصیت‌ها در این راه گام می نهند. از جمله، نوشتار جدید دکتر نصرت واحدی به نام " پراکندگی در برابر وحدت "  را باید راهگشای اندیشه ورزی سیاسی در جهت منافع ملی  دانست.

از فرازهای نوشتار دکتر واحدی، این است که او نیندیشیدن در هر دو گروه چپ و راست را ردّ می کند و نشان می دهد که هر دو برعلیه نارسایی‌های ناشی از حکومت اسلامی می‌تازند و مردم را به مقاومت و شورش تشویق می کنند، بدون آنکه از این بابت دغدغه‌ای داشته باشند که مبارزه با حکومت وحشی اسلامی به چه قیمتی تمام خواهد شد؟ فراتر از آن تعیین نظام آینده را موکول به "رأی ملت" پس از برکناری حکومت موجود می کنند.  دکتر واحدی می نویسد:

«برخی از هم‌میهنان، غالبأ چپ‌ها، براین باورند که نباید اوپوزیسیون جهت سیاسی ویژه‌ای را پشتیبانی کند. بلکه نوع حکومت آینده را صندوق رأی تعیین خواهد کرد.»(1)

 این  روش از هر دو سو، نهایت بی‌مسئولیتی و رفتار پوپولیستی را به نمایش می گذارد. چپ‌ها تصور می‌کنند که با درهم شکستن رژیم،  "نبرد طبقاتی" از آنجا که در سال 57 قطع شد دوباره ادامه پیدا خواهد کرد و از میان "دریای خون مبارزات خلق" روزی خورشید سعادت سوسیالیستی برخواهد دمید.  راست ها تصور می کنند مردم به ستوه آمده و بیزار از حکومت اسلامی خواهان بازگشت به گذشته هستند و با درهم شکستن رژیم، خاک پای ‌آنان را بر دیده خواهند نهاد. 

در بطلان این دو روش همین بس که تا بحال هیچکدام نتوانسته اند  به شورشی و حتی حرکتی و یا دستکم اعتصابی دامن زنند و تنها سرمایه شان "مبارزات و مفاخر گذشته" است.

بنابراین هیچ راهی جز این وجود ندارد که از ابتدا هدف از برکناری حکومت موجود روشن باشد و روش و منشی را که در پیش گرفته خواهد شد نیز تعیین گردد. دکتر واحدی در این باره می نویسد:

"صندوق رأی حداقّلی برای وجود دمکراسی است. این حدّاقل خودش پیش‌شرطی دارد تا اصلأ قابل قبول باشد. این پیش‌شرط پولاریزه شدن جامعه به تناسب طرفداری از نظراتی عینی است... منطق و قدرت استدلال بایستی پایه مبارزات انتخاباتی باشد و لاغیر.»

به عبارت دیگر مردم پیش از آنکه صندوق رأی دربارۀ نوع حکومت و تعیین نهادهای آن برپا شود، باید دقیقاً بداند به چه رأی می دهد و در این یا آن حالت چه در انتظار اوست، وگرنه چنانکه تجربیات تلخ گذشته نشان داده است، ممکن است "جوگیر" شود و بازهم به انتخابی در جهت مخالف منافع ملی و تاریخی تن در دهد.

حال اگر قدمی پیشتر را ببینیم برای آنکه حکومتی مانند حکومت امروز ایران  به چنین انتخابی گردن نهد، باید چنان جنبش  وسیع مردمی شکل گرفته باشد که ابهت و نفوذش نهادهای سرکوبگر حکومت را فلج کرده باشد! چنین جنبشی تنها می تواند جنبشی مسالمت آمیز و از چنان قدرت اقناعی برخوردار باشد که اکثریت مردم را دست در دست هم به خیابان بکشد و چنان خردمندانه رهبری شود که بتواند گام به گام اعتماد و محبت مردمان بیشتری را متوجه خود کند و به خیزش و کوشش  برانگیزد.

باز هم از اگر قدمی به عقب برگردیم، برای  آنکه چنین جنبشی برانگیخته شود باید نخبگان جامعه دربارۀ نظام مطلوب به توافق رسیده باشند،  زیرا  چنانکه دکتر واحدی به روشنی می نویسد:

"برای رفع این جدائی‌ها ما نیاز به طرحی نو داریم.» و  «بنا بر شهادت تاریخ الیت جامعه پیش از انتخابات نوع حکومت را تعیین کرده است.»

بدین ترتیب اگر باز هم قدمی به عقب برگردیم به مرحله‌ای می‌رسیم که "الیت جامعه" با کنکاش و خردجمعی ، هدف و آرمانی را تعیین می‌کند، که مورد استقبال اکثریت جامعه قرار گیرد و  نیروی‌های معنوی و مادی جامعه را بیدار کند.

با چنین اندیشه و مقصودی است که دکتر واحدی و «تنی چند از دوستان» به تدوین "تئوری سیاسی"  به عنوان "وظیفۀ ملی" فراخوانده است.  

نوشتار حاضر پیشنهادی است که نگارنده در پاسخ بر این فراخوان در میان می‌نهد:

حقیقت مهمی که دکتر واحدی بیان می کند این است که موقعیت هر جامعه ای را هویت تاریخی و مرحلۀ رشدش تعیین می کند. جامعه با توجه به آنچه تجربه کرده و دست آوردهایی که داشته، از امروز خود برای حرکت به سوی فردایی بهتر "توقعاتی" دارد.  چنانکه پیشرفت های اجتماعی دوران پهلوی مثلاً دربارۀ حقوق زنان را از این نظر می توان بررسی کرد که مرحله به مرحله با توجه به امکانات موجود، " توقعات"  نوینی را مطرح می‌کرد. بدین روش، رضاشاه با "رفع حجاب اجباری" به روندی دامن زد، که زنان ایرانی را در طول چند دهه از ذلت پیشین به عزت وکالت و وزارت رساند.

در مورد نظام سیاسی نیز مهمترین امر همین است که با توجه به مرحلۀ رشد، توقعات واقعی جامعه را بشناسیم و جوابگو باشیم. دکتر واحدی می نویسد:

«پیش از هر اقدامی لازم است توقعات اجتماعی امروزی خودمان را بشناسیم. کپی کردن نظرات  سیاسی دیگران و مراجعه به ایدئولوژی ها به معنی تقلید از توقعات مردم کشورهای دیگر در کار زندگی خودمان است.»

البته که توقعات دیگر جوامع، مناسب سطح رشد و سرشت فرهنگی آنهاست و نمی توانند مورد تقلید قرار گیرند، اما این بدین معنی نیست که تنها بر داده های جامعۀ خود تکیه کنیم، زیرا در بسیاری زمینه ها در سطح جهانی ابداعاتی صورت گرفته که می تواند مورد استفاده و "تقلید" ما نیز قرار گیرد. این نه تنها در مورد نتایج علوم طبیعی و فنون است، بلکه در زمینۀ علوم اجتماعی، تربیتی، حقوقی و سیاسی نیز نباید "چرخ را دوباره اختراع کرد". به عنوان نمونه، "تفکیک سه گانۀ نهاد حکومت" ابداعی است که در همۀ کشورهای پیشرفته مورد "تقلید" قرار گرفته است.

اما نظام سیاسی، از آنجا که باید مورد اعتماد همۀ شهروندان قرار گیرد، لازم است که دقیقاً خواستۀ مردم و برآمده از "توقعات" آنان باشد. از این نظر طرح نظامی که با سطح رشد، هویت ملی و تجربۀ تاریخی مردمان بیگانه باشد، هرچند با بهترین نیات توأم گردد، نه تنها عملی نیست، بلکه مانع پیشرفت کشور است و می تواند به فاجعه‌ای ملی بیانجامد. حکومت اسلامی بدین که می‌خواست موازین مذهبی مربوط به گذشته را بر جامعۀ رو به پیشرفت ایران تحمیل کند به نابهنگام ترین و ضدملی‌ترین نظام قابل تصور بدل شد.

از سوی دیگر طرح نظامات به ظاهر مدرن نیز چنین سرنوشتی خواهند داشت. بطور نمونه بخش قابل توجهی از فرهیختگان در دو سه دهۀ گذشته خواستار "نظام سکولار و یا لائیک" هستند. بدون آنکه توجه داشته باشند که ( صرفنظر از اینکه هنوز بحث دربارۀ اینکه این اصطلاحات دقیقاً به چه معنی هستند ادامه دارد!) این ها نظاماتی هستند که در پیشرفته‌ترین کشورهای دنیا که دو سده تحولات مثبت سیاسی را پشت سر دارند به "توقعات" مردم بدل شده است. همین طور است مثلاً این خواسته که " مفاد اعلامیۀ حقوق بشر" قانون حکومت آیندۀ ایران باشد!

به دیگر سخن، همانطور که حکومت اسلامی نتوانست "قانون جزای اسلامی" را به جامعه تحمیل کند، زیرا که توقعات امروز با شرایط هزار سال پیش متفاوت است، لائیسیته  نیز، هرچند آرمانی نیک است، اما برای جامعه‌ای که چهار دهه شدیدترین مغزشویی مذهبی را پشت سر دارد، نابهنگام است و می تواند به تشنجات اجتماعی منجر شود.

بدین دلیل به روشنی باید توقع اساسی امروز را تشخیص داد و آن گذار مسالمت‌آمیز از حکومت اسلامی است. در این میان مردم چنان به ستوه آمده اند که ویژگی های فرعی حکومت آتی (مانند سیاست اقتصادی) نیز اهمیتی ندارد. هرچند جان‌سختی این حکومت بختی تاریخی را در برابر ایرانیان قرار داده است که برای ایران آینده، بنیانی نیک و شایسته تدارک ببینند. حتی می‌توان گفت، تاریخ این بخت را به ما تحمیل کرده است، زیرا برکناری حکومت اسلامی تنها از راه همبستگی اکثریت بزرگ مردم ممکن است و تحقق این همبستگی ممکن نیست، مگر به یافتن هدف و آرمانی خردمندانه که مورد استقبال ملت قرار گیرد:

همۀ راه های رسیدن به این هدف به  یک آرمان ختم می شود: "دمکراسی"!

برای جامعه‌ای با گوناگونی قومی، مذهبی و "نژادی" مانند ایران، اگر بخواهد آینده ای در دنیای مدرن داشته باشد، بازسازی و نوسازی دمکراتیک نظام سیاسی ضرورت  و "توقع" عاجلی است. از سوی دیگر رنگارنگی کم‌نظیر جامعۀ ایران ویژگی جدیدی نیست و "ساختار ساتراپی" بعنوان ساختار همیشگی امپراتوری ایران،  «هویت نژادی و قومی در ایران‌زمین» را رنگارنگ ساخته است. بنابراین دمکراسی  اجتماعی در جامعۀ ایران نهادینه است و تنها باید با دمکراسی سیاسی  سرشته گردد.

خوشبختانه بطور روزافزون در میان ایرانیان از هواداران ایدئولوژی کاسته می شود و به  دمکراسی‌خواهان افزوده می گردد. با اینهمه "همبستگی ملی برای دمکراسی" هنوز با مانع بزرگی روبروست. این مانع را اختلاف میان "جمهوری‌خواهان" و سلطنت‌طلبان" ایجاد کرده است.

جمهوری‌خواهان با توجه به گرایش به خودکامگی در جامعه و تجربیات تاریخی در این زمینه، جمهوریت را از سویی نظامی مدرن و از سوی دیگر دستکم بطور نسبی مصون از لغزش به خودکامگی می یابند. در سوی دیگر سلطنت‌طلبان، پادشاه را  ضامن ادامۀ راهی می دانند که با انقلاب اسلامی گسسته شد.

صرفنظر از این اختلاف، مهم این است که هر دو گروه بی چون و چرا خواهان دمکراسی پارلمانی، چنانچه در همۀ کشورهای پیشرفته جهان برقرار است، باشند. در چنین نظامی، دولت را مجلس نمایندگان انتخاب می‌کند و وزرا تنها در برابر مجلس منتخب شهروندان مسئولند.  این نظام از یکسو در جهت سنت باستانی رایزنی مهان در امپراتوری ایران است و از سوی دیگر ادامۀ راهی است که انقلاب مشروطه سرآغازش را نشانه گذاری کرده است  و فقط با تحقق کامل آن ایران می تواند در زمرۀ کشورهای پیشرفتۀ دنیا درآید. بنابراین هواداری از دمکراسی پارلمانی بعنوان "توقع و انتظار" تاریخی در لحظۀ حاضر معیاری است که میزان ایران دوستی هر ایرانی را مشخص می کند.

از این دید، اینکه در رأس حکومت دمکراتیک، نهادی بنام "رئیس جمهور"  یا "پادشاه" بعنوان نهادی نمادین برقرار گردد، اهمیت تعیین کننده ای ندارد. در رأس برخی کشورهای دمکراتیک (مانند آلمان و اتریش)"رئیس جمهور" این نقش را برعهده دارد. علت آن هم این است که با تسلط نازی‌ها هویت ملی دو کشور خدشه دار گشته بود و ضرورت داشت نهادی ورای سرسپردگی حزبی نمایندۀ "ملت" باشد. از سوی دیگر در اغلب کشورهای دمکراتیک، نهاد "سلطنت" این وظیفه را بطور تاریخی بر عهده دارد. 

با این همه باید توجه داشت که برای جمهوری‌خواهان ایرانی، "رئیس جمهور" رئیس دولت است و نه از طرف پارلمان، بلکه (مانند ایالات متحده) با رأی مستقیم انتخاب می‌شود.  همین ویژگی باعث می شود که جمهوریت برای ایران نظام مطلوبی نباشد.  زیرا با توجه به آسیب‌های فجیعی که حکومت اسلامی بر اعتماد ملی وارد ساخته، انتخاب مستقیم رئیس جمهور بیشک به تشنج و درگیری‌هایی دامن خواهد زد و چه بسا که موجد برخوردها و آسیب‌های جبران ناپذیری گردد.

ملت ایران پس از گردباد حکومت اسلامی به دورانی پرثبات و امن نیاز دارد، تا سرافرازی و شادی از دست رفته را بازیابد و بتواند به جبران خرابی‌های مادی و معنوی بپردازد. از اینرو پارلمانی متشکل از نخبگان جامعه و دولتی مسئول در برابر آن، به سبب ثباتی که برقرار خواهد کرد، بهترین سیستم سیاسی قابل تصور است.

از سوی دیگر گروهی از ایرانیان خواستار بازگشت به نظام پادشاهی هستند. اگر مقصود حکومت مشروطۀ پادشاهی است، که در آن پادشاه بعنوان نماد ملی و نمایندۀ هویت ایرانی، باید سلطنت کند و نه حکومت. اما اگر منظور، حکومتی مانند دوران دوم پادشاهی محمدرضا شاه (57 ـ 1332) است. چنین نظامی به معنی بازگشت به حکومت فردی است و نه شایسته است و نه باعث سرافرازی ایران نزد جهانیان خواهد بود.  هرچند توقع منطقی و نیکی است که پس از برکناری حکومت اسلامی قوانین مدنی دوران پیش از انقلاب دوباره برقرار گردد و توقعات و پیشرفت های جدید با تکیه بر آن صورت گیرد.

با توجه به نکات یاد شده و خواری‌هایی که حکومت اسلامی متوجه هویت ملی ایرانی کرده است خواستی ضروری است که نهاد پادشاهی به چهره ای نوین و یگانه در جهان زنده شود. به نظر می رسد "پادشاهی انتخابی" بهترین گزینه ای است که نهاد پادشاهی را با جمهوریت پیوند می زند؛ هم نماد ملی و هویت فرهنگی ایران خواهد بود و هم به ویژگی دمکراتیک هر ایرانی می تواند به آن دست یابد.

 نهاد پادشاهی در کشورهای مشروطۀ سلطنتی موروثی است، زیرا از دوران قبیله ای و قومی به یادگار مانده،  درحالیکه در ایران از همان آغاز بعنوان "نخستین کشور سیاسی تاریخ" (هگل:) و در تمامی دوران امپراتوری انتخابی بوده و (پیش از آنکه به سنت اقوام عرب و ترک موروثی شود) پادشاه از میان شایسته‌ترین افراد در خاندان های اشرافی انتخاب می شده است و همواره ممکن بود که  به سبب بی‌لیاقتی برکنار شود. البته فرزندان پادشاه (به سبب توانایی های خود) همواره در زمرۀ بهترین ها بوده اند.

به هر حال چشم پوشی از نهاد پادشاهی برای کشوری که هویت ملی‌اش بر شاهنامه فردوسی استوار است، بی خردانه و مخالف توقع ملی است. هرچند که شایسته است چنین نهاد ارزشمندی دوباره از ویژگی والا و یگانه ای در جهان برخوردار گردد و با انتخاب بزرگی از میان بزرگان در "انجمن ملی دانش، هنر و اندیشه" آرزویی دیرین به واقعیت بپیوندد.

بدانچه رفت، به توقعات امروزی ایرانیان توجه شد. بدیهی است که با گسترش همبستگی ایرانیان و بالاگرفتن جنبش ملی برای دمکراسی، جریانات فکری، جنسی و بویژه مذهبی نیز با بیان آرزوها و امیدهای خود به رنگارنگی و استواری همبستگی ملی خواهند افزود.

کوشش حکومت اسلامی برای حذف اقلیت‌های مذهبی در جامعۀ ایران از آسیب‌هایی است که مانع بزرگی در برابر پیشرفت کشور بوجود آورده است. تنها می توان امیدوار بود که با برکناری رژیم، پیروان آیین های دیگر نیز به ایران بازگردند و در نوسازی کشور همیاری کنند. با شناخت از نقش آنان در شکل‌گیری فرهنگ و هویت ایرانی می توان آرزو کرد که این مهاجران نیز به خانۀ پدری بازگردند، تا در فضایی دمکراتیک نقش هرچه بزرگتری در شکل‌گیری جامعه بازی کنند.  بدین جهت لازم می نماید که آرای  آنان را نیز در نظر گیریم. مثلاً آیا می دانیم که کدام نظام سیاسی مطلوب  زرتشتیان، کلیمیان و یا بهائیان  است؟

در مورد زرتشتیان و کلیمیان با پشتیبانی جانانۀ آنان از انقلاب مشروطه شکی وجود ندارد.  اما شاید جالب باشد که بهائیان بعنوان پرشمارترین اقلیت مذهبی نیز خواهان دمکراسی پارلمانی در جمع با "شوکت سلطنت" هستند و  انگلستان را نمونۀ نظام سیاسی مطلوب می دانند.  

 

(1) همۀ گفتاوردها «» از: نصرت واحدی، «پراکندگی در برابر وحدت»، کیهان لندن، چهارشنبه ۹ خرداد ۱۳۹۷  

 

منبع:پژواک ایران


فاضل غیبی

فهرست مطالب فاضل غیبی در سایت پژواک ایران 

*نه، لایق رستاخیز مهسا نبودیم!  [2024 Feb] 
*لایق رستاخیز مهسا نبودیم؟  [2024 Jan] 
*حملۀ خارجی به مراکز نظامی حکومت اسلامی؛ آری یا نه؟   [2023 Nov] 
* توهم دربارۀ «کشور مستقل فلسطین» را به دور افکنیم!  [2023 Nov] 
* حافظ، «دیوانۀ سرسامی» یا «فرزانۀ جاودانی»*  [2023 Nov] 
*مرز میان انقلاب و ضد انقلاب در انقلاب مشروطه  [2023 Aug] 
*دوچهرگی، بلای جان ایران  [2023 Jul] 
*رستاخیز مهسا زنده است  [2023 Jun] 
*میانه‌روی دمکراتیک، تنها راه نجات ایران  [2023 May] 
*جای بهائیان در رستاخیز نوین ایران خالی است!  [2023 Apr] 
*منشور مهسا و «کارناوال منیّت»  [2023 Mar] 
*رستاخیز همۀ ایران‌دوستان  [2023 Mar] 
*رستاخیز زن زندگی آزادی، اتوبوس نیست!  [2023 Feb] 
*رستاخیز زن زندگی آزادی را دریابیم!  [2023 Jan] 
*از «سلطنت» تا «پادشاهی»؛ تفاوت از زمین تا آسمان  [2023 Jan] 
*ایران «تاریخی» را پس می‌گیریم!  [2023 Jan] 
*دین «خدای رنگین کمان» !  [2022 Dec] 
*ترس از که و باک از چه؟  [2022 Nov] 
*آقای «هالو»، از جوانان ایران بیاموزید!  [2022 Oct] 
*ویژگی‌های رستاخیز نوین ایران کدامند؟  [2022 Oct] 
*پایان اسلام در ایران  [2022 Sep] 
*با اندیشه به سوی همبستگی  [2022 Sep] 
*چرا ملاها کمر به نابودی بهائیان بسته‌اند؟  [2022 Aug] 
*الفبای انقلاب  [2022 Jun] 
*بزرگ‌ترین دروغ قرن بیستم  [2022 May] 
*آیا می‌توانیم اقتدار ملاها را درهم بشکنیم؟  [2022 Apr] 
*اوکرائین و نبرد برای دمکراسی  [2022 Apr] 
*چرا «جریان چپ» هوادار پوتین است؟  [2022 Mar] 
*یونانیان همسایۀ «بربرها»   [2022 Feb] 
*کالبدشناسی یک پندار  [2022 Jan] 
*منطق‌گریزی اسلامی، عامل سقوط ایران   [2021 Dec] 
*من از اسلام می‌ترسم!‏  [2021 Sep] 
*با شادی به سوی آزادی  [2021 Aug] 
*فلسفه سیاسی ازلیان و بهائیان/ بخش دوم  [2021 Jul] 
*فلسفه سیاسی ازلیان و بهائیان بخش نخست  [2021 Jun] 
*خطر پوپولیسم و پایان دمکراسی   [2021 Jun] 
*رهبر انقلاب مشروطه که بود؟   [2021 May] 
*نقدی بر کتاب «مشروطه نوین»  [2021 Apr] 
*در جستجوی راه‌ نوین برای گذار از حکومت اسلامی  [2021 Mar] 
* ویژگی‌های «چپ نوین» کدامند؟  [2021 Mar] 
*به سوی آینده  [2021 Feb] 
*بهائیان بر سر دوراهی  [2020 Dec] 
*در ستایش ناسیونالیسم و ملّی‌گرایی  [2020 Dec] 
*بارکشان غول بیابان   [2020 Nov] 
*مقایسه‌ی رضاشاه با آتاتورک نابجاست زیرا…   [2020 Nov] 
*از ترامپ بیاموزیم!   [2020 Oct] 
*موانع مبارزه با حکومت اسلامی   [2020 Sep] 
*ْ چرا شاهان معاصر ایران خودکامه شدند؟   [2020 Aug] 
*سخنی با شاهزاده رضا پهلوی  [2020 Jul] 
*ملی‌گرایی تنها راه نجات ایران   [2020 Jul] 
*هیچکس ناموس هیچکس نیست!  [2020 Jun] 
*رسانه‌ها در خدمت بحران‌آفرینی   [2020 Jun] 
*دربارۀ انگیزه و راهکار جنبش چپ   [2020 Apr] 
*دربارۀ آزادی عمل پادشاهان ایران در دوران اشکانی و ساسانی مداومت در دگرگونی [2020 Mar] 
*تا فرصت از دست نرود!  [2020 Mar] 
*شرکت در «انتخابات» مخالف سرافرازی انسانی است  [2020 Feb] 
*فلسطین خوشبخت!  [2020 Feb] 
*پیشنهاد؛ اخراج حکومت اسلامی از سازمان ملل متحد   [2020 Jan] 
*چرا بهائی هستم؟   [2020 Jan] 
*درباره فرهنگ مبارزه با حکومت اسلامی  [2019 Dec] 
*نقدی بر کتاب «تأملات دیرهنگام» نوشته محمود صباحی  [2019 Oct] 
*آیا می‌توان بر «دینخویی» ایرانی غلبه کرد؟   [2019 Aug] 
*نامۀ محفل ملی بهائیان آمریکا و کانادا خطاب به رضا شاه  [2019 Jul] 
*فشار گازنبری بر رژیم دو بُنی ‎  [2019 Jun] 
*خود را از آمریکا‌ستیزی برهانیم   [2019 Jun] 
* نُتردام ما کجاست؟   [2019 May] 
*آیا ایران آینده بهائی خواهد بود؟  [2019 Apr] 
*چرا اپوزیسیون برنمی خیزد؟   [2019 Apr] 
*چپ‌گرایی، شیشۀ عمر حکومت اسلامی  [2019 Mar] 
*پس از چهل سال کجای کاریم؟   [2019 Feb] 
*«راست ملّی» در برابر «چپ ضد ملّی»  [2018 Dec] 
*پادشاه انتخابی، ضرورت تاریخی  [2018 Dec] 
*منتظر چه هستیم؟  [2018 Nov] 
*پیشنهادی به فَرَشگرد  [2018 Nov] 
*بحران سیاسی اروپا از کجا می آید؟  [2018 Oct] 
*آشتی ملی را نمی‌توان دور زد!   [2018 Oct] 
*ملایان، برندگان سه انقلاب  [2018 Sep] 
*غول‌های رسانه‌ای و حکومت اسلامی  [2018 Sep] 
*چرا ایران را دوست دارم؟   [2018 Aug] 
*کجا ایستاده‌ایم؟   [2018 Aug] 
*اگر صبر کنیم و امید داشته باشیم…   [2018 Aug] 
*«انقلاب مسلحانه، افسانه‌ای بیش نیست!»  [2018 Jul] 
*چرا، اثر می‌کند!  [2018 Jun] 
*چه زمانی آمریکا به ایران حمله خواهد کرد؟   [2018 Jun] 
*توقعات ملی ما کدامند؟ ‏   [2018 Jun] 
*تاریک اندیشان ایرانی‎ ‎‏ و اسرائیل   [2018 May] 
*چپ‌ها و برجام  [2018 May] 
*‏«جنبش ملی برای دمکراسی در ایران» و دیگر هیچ   [2018 May] 
* ایران به کجا می رود؟   [2018 Apr] 
*دوستان چپ، لطفاً دیگر مبارزه نکنید!  [2018 Mar] 
*نظام حکومت ایران چگونه باشد؟  [2018 Feb] 
*سرمایه‌داری یا توحش  [2018 Jan] 
*چنین باید کرد!   [2018 Jan] 
*چه باید کرد؟   [2017 Dec] 
*از هگل توتالیتر تا مارکس ضدانقلابی   [2017 Nov] 
*به مناسبت دویستمین سالگرد تولد بهاءالله   [2017 Oct] 
*آیا فلسفه یهودی است؟   [2017 Sep] 
*آیا سیاست می تواند اخلاقی باشد؟  [2017 Sep] 
* چرا حکومت ایران رفرم پذیر نیست؟   [2017 Aug] 
*زرین‌کوب، نمونۀ فرهنگ پرداز شرقی ‏   [2017 May] 
*هانا آرنت، نمونۀ فرهنگ‌پرداز غربی ‏(1)‏   [2017 Apr] 
*مردی که نباید شناخت!‏  [2017 Feb] 
*پیاده ها در نبرد ملایان ‏  [2017 Feb] 
*«جنبش چپ»، دشمن ایران  [2016 Jun] 
*«نسبیت فرهنگی»، بلای ایران  [2016 May] 
*پاسخ به «انتقاد دوستانه‌ای از مردم ایران»   [2016 Apr] 
* راز بقای حکومت اسلامی  [2016 Jan] 
*مصطفی‌ملکیان، متوهّم ملّی  [2015 Oct] 
*خردورزی حق ماست!  [2015 Oct] 
*28مرداد، نه «کودتا» نه «قیام»!  [2015 Jul] 
*زنده باد آمریکا!  [2015 May] 
*«اسلام ناب» یا «اسلام مهربان»   [2015 Apr] 
*مؤثرترین شخصیت تاریخ معاصر  [2015 Mar] 
* ما موش‌ها!  [2015 Jan] 
*سید جواد طباطبائی، لوتر ایران؟  [2015 Jan] 
*چه شد که چنین شد؟  [2014 Nov] 
*خدایان ایرانیان  [2014 Nov] 
*اعلام جرم  [2014 Oct] 
*گذار از ملّیت ایرانی به مدرنیته*  [2014 Sep] 
*«سرنوشت ایران چه خواهد بود»  [2014 Jun] 
*«بلای دین»(۱)  [2014 May] 
*اجازه ندهیم به ایرانیان توهین کنند!  [2014 Mar] 
*«حلقۀ مفقودۀ» انقلاب ۵۷  [2014 Mar] 
*تراژدی 35 سالۀ ایران  [2014 Feb] 
*موانع آشنایی با فلسفه متن سخنرانی در گردهمایی 8 دسامبر 2014 به دعوت "انجمن ادبی هزار و یک شب"، فرانکفورت [2013 Dec] 
*زوال هویت ایرانی؟  [2013 Nov] 
*فلسفه‌ی تاریخ  [2013 Oct] 
*اندیشه گاندی  [2013 Aug] 
*پرویز شهریاری، استاد ریاضی و معلم انسانیت در تهران درگذشت  [2012 May] 
*نگاه دیگر درآمدی بر کتاب "راهنمای سرگشتگان" اثر موسی ابن میمون یا Moses Maimonides  [2012 Mar]