PEZHVAKEIRAN.COM چرا چین به دنبال نجات برجام است؟
 

چرا چین به دنبال نجات برجام است؟
فرامرز داور

سفیر چین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی مذاکره کننده اصلی این کشور در گفت‌وگوهای نجات برجام است

بر خلاف نقش روسیه یا سه کشور اروپایی و البته ایالات متحده در مذاکرات مربوط به برنامه اتمی جمهوری اسلامی، نقش چین چندان آشکار نیست؛ کشوری که جمهوری اسلامی بخش بزرگی از امید خارجی خود را معطوف و حتی وابسته به آن کرده است.

چین در مذاکرات اتمی چه نقشی بازی می‌کند؟

***

آیا چین به اندازه روسیه در مذاکرات اتمی نقش دارد؟

حتی پوشش «وانگ کان» مثل باقی اعضای شرکت کننده در مذاکرات نجات توافق هسته‌ای «برجام» نیست. می‌شود او را با پاپیونی که بر گردن دارد، بین دیگر دیپلمات‌های حاضر در وین به راحتی تشخیص داد.

وانگ کان، سفیر دولت چین در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، مثل همتای روسی خبرساز و توییتربازش، «میخائیل اولیانف»، برای افکار عمومی چهره آشنایی نیست. با این حال، او هم مثل سفیر روسیه، نماینده اصلی دولت خود در مذاکرات احیای برجام است.

چین و روسیه هیچ‌کدام معاون یا مدیرکل وزارت خارجه خود را به مذاکرات وین نمی‌فرستند اما دو کشور بازیگران مهمی‌ هستند که هر بار گفت‌وگوها به مرحله‌ای سخت می‌رسند و کم‌کم می‌شود مذاکرات را شکست خورده فرض کرد، به میان می‌آیند و طرفین اختلاف، یعنی جمهوری اسلامی و ایالات متحده را به هم نزدیک می‌کنند.

«علی باقری کنی»، معاون وزارت امور خارجه و مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی مطابق پروتکل‌های چینی‌ها که در دوره شیوع کرونا میهمان خارجی کمتر می‌پذیرند، برای مشورت به چین نمی‌رود اما تماس‌های تلفنی میان دو طرف به طور مرتب برقرار است.

دپلمات‌های چین بیش از یک دهه است که در مذاکرات اتمی ایران نقش کلیدی بازی می‌کنند بدون این که توجه زیادی به خود جلب کنند. شرکت‌ها و اتباع چینی بعد از نهادها و افراد در جمهوری اسلامی، بیشترین تعداد تحریم شدگان ایالات متحده را به دلیل دور زدن تحریم‌های این کشورعلیه ایران یا کمک به جمهوری اسلامی برای بی اثر کردن تحریم‌های امریکا دارند.

چین به طور سنتی بزرگ‌ترین خریدار نفت خام ایران بوده است. برخی از پالایشگاه‌های چین بر اساس کیفیت و نوع نفت خام ایران که نوع خاصی از نفت سنگین است، طراحی و ساخته شده‌اند. برای همین، این پالایشگاه‌ها چاره‌ای جز استفاده و ادامه خرید از این نوع نفت خام ندارند. در حالی که فروش نفت ایران هم آسان نیست و حتی بنادر چین اجازه ورود کشتی‌های ایرانی را از بیم تحریم‌های امریکا نمی‌دهند، خرید نفت ایران به قیمت ارزان می‌تواند برای هر دو طرف ایرانی و چینی یک بازی برد-برد باشد.

ایران نفت تحریم شده و بی مشتری خود را به قیمتی ارزان‌تر به چین می‌فروشد و چین هم نفتی را که باید با قیمتی بالاتر می‌خرید، با بهایی کمتر اما با سختی بیشتر، مثل خرید از نفت‌کش روی دریا، تهیه می‌کند.

چرا چین برای نجات توافق برجام تلاش می‌کند؟

رفع تحریم شرکت‌های چینی و بخشش جریمه احتمالی آن‌ها با اتمام تحریم‌های امریکا علیه جمهوری اسلامی و ادامه خرید نفت ارزان اما به روش‌های راحت‌تر مثل تحویل در بنادر این کشور، انگیزه فوری چین از نجات توافق برجام است.

اما این تنها مشوق چین برای برداشته شدن تحریم‌های امریکا علیه ایران نیست. چینی‌ها قرارداد ۲۵ ساله‌ای با جمهوری اسلامی امضا کرده‌اند که فروش نفت ارزان به مدت ربع قرن به این کشور، از پیش پا افتاده‌ترین تعهدات ایران در آن است.

جمهوری اسلامی در این قرارداد، توسعه و کنترل بخش بسیار وسیعی از زیرساخت‌های خود را به چین سپرده است که از بهره‌داری از معادن و مخازن نفتی تا ساخت و کنترل فرودگاه‌های کشور را شامل می‌شود.

حضور پررنگ در منطقه خلیج فارس، سیاست بلندمدت چین است. وزیر خارجه این کشور بهار ۱۴۰۰ در یک تور طولانی به کشورهای خلیج فارس، به ایران هم رفت و در تهران قرارداد ۲۵ ساله را امضا کرد که با مخالفت و نگرانی شدید ایرانی‌ها مواجه است.

روسیه هم مثل چین به دنبال تثبیت جایگاه خود در خلیج فارس است؛ آن هم در دوره‌ای که ایالات متحده حضور خود را در این منطقه کم‌رنگ کرده است. چین حالا با روسیه در منطقه خلیج فارس رقابت می‌کند و با ایالات متحده -کشوری که تنش با آن از دوره ریاست جمهوری «دونالد ترامپ» بالا گرفته است- بر سر مهار برنامه اتمی جمهوری اسلامی همکاری می‌کند.

ایران موضوعی است که چین و امریکا را با هدفی واحد بر سر یک میز نشانده، همان‌طور که فرصتی برای روسیه است تا با کشورهای غربی بر سر یک مساله ثالث تماس‌های خود را برقرار نگه دارد.

روابط اروپا و امریکا بر سر دخالت‌های آشکار و پنهان نظامی و امنیتی روسیه در اوکراین، با مسکو تیره شده است و این کشور را تحریم کرده‌اند. اما ایران با سیاست‌های جمهوری اسلامی، تنفس‌گاهی برای این کشورها شده است تا به محض رسیدن به آن، همه اختلافات قدیمی خود را کنار بگذارند.

پای چین از چه زمانی به پرونده مذاکرات اتمی ایران باز شد؟

چین از زمانی که پرونده اتمی جمهوری اسلامی ایران به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع شد، به جمع بازیگران جدی هسته‌ای تهران پیوست. پیش از آن، سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان بودند که نقش واسطه بین ایران و امریکا هم بازی می‌کردند. اما حضور در شورای امنیت، فرصتی به چین و روسیه داد تا به جمع دولت‌های موثر بر سرنوشت پرونده اتمی جمهوری اسلامی اضافه شوند. با این همه، چین از قبل از شورای امنیت، نقش ناصح مشفق برای برنامه اتمی ایران داشت.

وزیر خارجه چین در دهه ۱۳۸۰، در زمانی که پرونده اتمی ایران تازه به بحران‌های بین‌المللی اضافه شده بود، به تهران سفر کرد و دیداری هم با «حسن روحانی»، مذاکره کننده اصلی هسته‌ای جمهوری اسلامی داشت.

روحانی در کتاب خاطراتش نوشته است که وزیر خارجه چین در آن دیدار به تصمیم‌گیران جمهوری اسلامی نصیحت کرده بود همانند چین، دوره‌ای را برای قدرتمند شدن از نظر اقتصادی در نظر بگیرند و طی این مدت، برنامه اتمی را هم کنار بگذارند تا زمانی که بنیه اقتصادی کشور قوی شود. سپس اگر لازم شد، با قدرت‌های جهانی برای برنامه اتمی وارد چانه‌زنی و مذاکره شوند.

نظام حاکم بر ایران به نصیحت چین عمل نکرد و برای دست‌یابی به برنامه اتمی، به ویژه چرخه سوخت اتمی، عجله داشت. برای دوره‌ای نیز کوتاه غنی سازی اورانیوم را متوقف کرد اما صبر خود را زود از دست داد. حالا نزدیک به دو دهه است که برنامه اتمی و تحریم‌های ناشی از آن باعث شده‌اند نرخ رشد اقتصادی ایران از مثبت هفت درصد به منفی هفت برسد و هنوز هم اختلافات اتمی حل نشده بین ایران و قدرت‌های جهانی باقی بمانند.

چین در مذاکرات اتمی چه نقشی بازی می‌کند؟

در جریان مذاکرات ۲۲ ماهه جمهوری اسلامی با وزرای خارجه قدرت‌های جهانی که بازیگر اصلی آن ایالات متحده بود، چین به ظاهر نقش حاشیه‌ای داشت. افکار عمومی تصور می‌کردند وزیر خارجه چین زمانی به مذاکرات می‌پیوندد که توافقات اصلی بین ایران و جمهوری اسلامی به دست آمده باشد.

اما «محمدجواد ظریف»، وزیر وقت امور خارجه جمهوری اسلامی در کتاب خاطرات خود از مذاکرات برجام با نام «راز سر به مهر»، تصویری دیگر هم ارایه کرده است. به روایت او، وزیر چینی هر زمان که بن‌بستی در مذاکرات پیش می‌آمد، طرحی برای نجات گفت‌وگوها از شکست می‌آورد که هم ملاحظات جمهوری اسلامی در آن درج شده بود، هم خواسته‌های ایالت متحده.

در مذاکرات احیای برجام که جمهوری اسلامی و ایالات متحده با ممنوعیتی که آیت‌الله «علی خامنه‌ای» به گفت‌وگوها تحمیل کرده، مستقیما با هم مذاکره نمی‌کنند، نقش چین هم تغییر کرده است.

کشوری که توافقات ایران و امریکا را به عنوان یکی از اعضای دایم شورای امنیت تامین می‌کرد، اینک میانجی دو کشور است تا توافق اتمی که شش سال پیش به دست آمد، از حالت اغما خارج و دوباره احیا شود.

چین در انتظار اجرایی شدن قرارداد ۲۵ ساله با ایران است که با وجود تحریم‌های ایالات متحده، غیرممکن است. به همین دلیل است که وانگ کان، سفیر پایپون زده این کشور با روسیه، سفیر کشور رقیب خود همکاری می‌کند، با ایالات متحده که به دلیل مسایل تجاری و اختلاف بر سر تایوان و آب‌های چین جنوبی روابطی متشنج دارد، اختلافات را به طور موقت کنار می‌گذارد و ساعت‌ها با «راب مالی»، نماینده ایالات متحده در هتل «کوبورگ» وین به مذاکره می‌نشیند.

هرکجا که احتمال به بست رسیدن مذاکرات وجود دارد، رد پایی هم از سفیر چین است و به ناگهان سفیر روسیه اعلام می‌کند که مذاکرات فعلا در مسیر درستی قرار گرفته است.

منبع:ایران وایر


فهرست مطالب فرامرز داور در سایت پژواک ایران 

*پیشنهاد تعقیب بین‌المللی مقام‌های جمهوری اسلامی  [2024 Mar] 
* خامنه‌ای «کسالت دارند» و خاتمی «نزد وزیر اطلاعات گریه کرده»  [2024 Jan] 
*ماموران ک‌گ‌ب در ایران؛ جولان با اسناد جعلی در تهران  [2023 Dec] 
* کاخ شاه ایران، ۵۰ سال پیش از حمله حماس به اسراییل  [2023 Oct] 
*میدان آرش؛ ثروتی که کویت و عربستان منکر سهم ایران شدند   [2023 Sep] 
* خودداری جمهوری اسلامی از ارسال نظر به دیوان لاهه درباره اشغال فلسطین   [2023 Aug] 
*قراردادهای ننگین؛ عراق با گاز و پول ایران چه کرد؟   [2023 Jul] 
*ظریف پیشنهاد کرده بود ایران اعلامیه خروج از ان‌پی‌تی بدهد  [2023 Jun] 
* ورود احتمالی پول از عربستان، نشانه سرمایه‌گذاری خارجی یا دفع خطرات ایران؟  [2023 Jun] 
* هیرمند و هامون؛ اختلاف طالبان و جمهوری اسلامی از کجا می‌آید؟   [2023 May] 
*راهنمای تحریم‌های ایران دوره بایدن؛ تشدید چشمگیر تحریم تا اسفند ۱۴۰۱  [2023 Mar] 
*رفتار پرخطر در فردو؛ بازگشت پنهان کاری‌های اتمی ایران   [2023 Feb] 
*جمهوری اسلامی گرفتار در تله دیگر مسکو  [2022 Nov] 
* انفجار آمیا؛ ابعاد تازه دعوای آرژانتین با دو متهم بلندپایه در دولت رئیسی  [2022 Feb] 
*آیا پرونده سرنگونی هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه به دیوان لاهه می‌رود؟   [2022 Jan] 
* عواقب استفاده از هلال احمر ایران به نفع یکی از طرف‌های جنگ در خارج  [2022 Jan] 
*چرا چین به دنبال نجات برجام است؟   [2021 Dec] 
*تجهیزات واکسن در چمدان دیپلماتیک سفیر؛ سخنان مخبر چه پیامدی برای ایران دارد؟   [2021 Dec] 
* روسیه چگونه ایران را در تقسیم دریای خزر تنها گذاشت؟   [2021 Nov] 
*درخواست عجیب ظریف از وزیر دفاع   [2021 Sep] 
*دوربین‌ها شکسته، ذخایر اورانیوم افزایش یافته؛ گزارش بسیار منفی آژانس درباره ایران  [2021 Sep] 
*تمدید توافق ایران با آژانس، بازبینی یک پرونده حساس و قدیمی   [2021 May] 
*بمبی که ساخته نشد؛ اسناد اتمی سرقت‌شده از جمهوری اسلامی در یک کتاب   [2021 May] 
*دلیل ارزیابی متفاوت ایران و اروپا از واژه «پیشرفت» در مذاکرات وین چیست؟   [2021 May] 
*خشم سپاه، کینه روسیه؛ آثار مصاحبه ظریف بر آینده او   [2021 Apr] 
*اگر تحریم‌ها رفع شوند، ایران به وضعیت نسبتا عادی بازمی‌گردد؟   [2021 Apr] 
*۱۰ ابهام در گزارش جدید ایران درباره سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی  [2021 Mar] 
* صفحه نخست » حقایق تازه کشف‌شده درباره شلیک به هواپیمای اوکراینی   [2021 Feb] 
*چرا عکس ظریف با رهبران طالبان تکان‌دهنده است؟   [2021 Feb] 
*پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران؛ خرید جنگ‌افزار راحت‌تر است یا دارو؟   [2020 Oct] 
*اسرار جنگ؛ کمک نظامی آمریکا به ایران، سه برابر کمک به عراق  [2020 Sep] 
*طراح مکانیسم ماشه شورای امنیت علیه ایران، لاوروف، وزیر خارجه روسیه بود  [2020 Aug] 
*اسدالله اسدی؛ محاکمه در اروپا با اتهامی که در جمهوری اسلامی حکم اعدام دارد   [2020 Jul] 
*شورای عالی امنیت ملی چه چیزی درباره انفجار در نطنز می‌داند که نمی‌خواهد بگوید؟   [2020 Jul] 
*خاطرات جان بولتون؛ اشتباه محاسباتی تهران و خطری که گذشت   [2020 Jun] 
*ایران و یکی از منفی‌ترین گزارش‌های آژانس در دو دهه گذشته  [2020 Jun] 
*شیوع کرونا و نمایش پیکر فرسوده نظام جمهوری اسلامی   [2020 Mar] 
*پیامد رد پیشنهاد آمریکا در کنترل کرونا برای ایران چیست؟   [2020 Mar] 
*مسوول سرنگونی مرگبار هواپیما بر فراز تهران کیست؟   [2020 Jan] 
*کمتر از یک روز پس از انتشار این پیام، سردار سلیمانی در عراق ترور شد   [2020 Jan] 
*فرهنگ اصطلاحات جمهوری اسلامی در اشاره به اعتراضات   [2019 Nov] 
*اقدام بی‌سابقه امریکا برای مقابله با ایران   [2019 Oct] 
*اتهام امریکا به بانک هالک ترکیه: تبدیل پول ایران به طلا به بهانه خرید دارو و غذا   [2019 Oct] 
*دیدار مرد خنجردار با آیت‌الله خامنه‌ای و محکوم شدن ایران به پرداخت غرامت   [2019 Aug] 
*سپاه پاسداران چگونه مصونیت دیپلماتیک ایران در آمریکا را از بین برد؟   [2019 Jul] 
*نامه‌نگاری‌های اوباما با خامنه‌ای؛ جزئیات نامه‌های «فدایت شوم» چه بود؟   [2019 May] 
*معنی مهم رد پیشنهاد ظریف برای تبادل زندانی با امریکا چیست؟   [2019 Apr] 
*مهلت خطرناک گروه ویژه اقدام مالی به ایران   [2019 Feb] 
*تحریم ایرانی‌های دخیل در باج‌گیری با بیت کوین از سوی آمریکا   [2018 Dec]