اسرار جنگ؛ کمک نظامی آمریکا به ایران، سه برابر کمک به عراق
فرامرز داور

 بر خلاف تبلیغات وسیع جمهوری اسلامی ایران، در طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم، ارزش مالی کمک‌های ایالات متحده به ایران بیش از کمک‌های مشابه به عراق بود
 آمریکا حدود یک سال پیش از حمله شهریور ۱۳۵۹ عراق به ایران، بر اساس تغییر آرایش ارتش عراق، دولت «مهدی بازرگان»، نخست‌وزیر دولت موقت ایران، را از این حمله احتمالی مطلع کرد
 
سه‌شنبه, 22 سپتامبر 2020فرامرز داور

با وجود گذشت چهل سال از شروع جنگ خونین ایران و عراق، هنوز هم برخی از جنبه‌های مهم این جنگ، تحت‌الشعاع تبلیغات رسمی، برای شهروندان هر دو کشور ناگفته و ناشناخته مانده است. در جریان این جنگ، کشورهای مختلف بنا بر روابطی که با دولت‌های عراق و ایران داشتند، کمک‌های نظامی و تسلیحاتی متعددی به هر دو طرف درگیری ارائه کردند.

در ایران، مقام‌های جمهوری اسلامی به طور پیوسته ایالات متحده را یکی از عاملان شروع جنگ و زمینه‌ساز حمله «صدام حسین» معرفی کرده‌اند و آن را «شیطان بزرگ» و «جنگ‌افروز» خوانده‌اند. آیا آمریکا عراق را به حمله به ایران تحریک کرد و سپس حکومت عراق را در برابر ایران تجهیز و تسلیح کرد؟ اتحاد جماهیر شوروی که امروز روسیه وارث اصلی آن است، چه نقشی در این جنگ داشت و کمک‌های نظامی خود را بیشتر به کدام کشور رساند؟

***

بر خلاف تبلیغات وسیع جمهوری اسلامی ایران، در طولانی‌ترین جنگ قرن بیستم، ارزش مالی کمک‌های ایالات متحده به ایران بیش از کمک‌های مشابه به عراق بود و در برابر، اتحادیه جماهیر شوروی نیمی از هزینه‌های جنگ را برای عراق تامین کرده بود.

بر اساس اسناد منتشر شده‌، آمریکا حدود یک سال پیش از حمله شهریور ۱۳۵۹ عراق به ایران، بر اساس تغییر آرایش ارتش عراق، دولت «مهدی بازرگان»، نخست‌وزیر دولت موقت ایران، را از این حمله احتمالی مطلع کرده و حتی نقشه تحرک و تغییرات نظامی عراق را در اختیار مقام‌های ایرانی قرار داده بود.

«ابراهیم یزدی»، وزیر خارجه دولت موقت ایران، ارائه این گزارش‌ها را تایید کرده بود. یزدی گفته بود «مقامات ایران از طریق سفیر وقت خود در عراق و همچنین به واسطه اطلاعاتی که بعضی افسران ارتش عراق به سفیر وقت ایران در کویت داده بودند، از تحرکات نظامی عراق آگاه بودند و حتی از یکی دو ماه قبل از حمله عراق، تاریخ این حمله را می‌دانستند.»

تلاش آمریکا برای مطلع کردن جمهوری اسلامی از احتمال حمله عراق می‌تواند مستند قابل بحثی درباره تمایل ایالات متحده برای جلوگیری از یک درگیری وسیع و طولانی میان دو کشور باشد. اما از نکته‌های کمتر گفته‌شده این است که کمک‌های نظامی آمریکا به عراق در طول جنگ هشت ساله، بسیار کمتر از کمک‌های نظامی مستقیم و غیرمستقیمی است که به جمهوری اسلامی داده بود.

 بر اساس اسناد ارائهشده در کتاب «جنگ ایران و عراق»، نوشته «پیر رازوکس»، که توسط «انتشارات دانشگاه هاروارد» منتشر شده است، مجموع کمک‌های نظامی خارجی در دوره جنگ هشت‌ساله به عراق ارزشی در حدود ۸۰ میلیارد دلار و مجموع کمک‌های نظامی خارجی به جمهوری اسلامی در حدود ۲۴ میلیارد دلار بوده است.

منظور از کمک نظامی معادل ارزش دلاری کلیه کمک‌ها و مساعدت‌های نظامی اعم از، تدارکاتی و مستشاری، آموزشی  و خدماتی، فروش مستقیم ‌و غیرمستقیم سلاح و تجهیزات نظامی و خدمات مرتبط با آن، از جمله تعمیرات و قطعات یدکی آن، کالاهای غیرنظامی که به نوعی در جنگ و در پشتیبانی از نظامیان از آن‌ها استفاده می‌شود (مثل امکانات درمانی و بیمارستانی)، کمک‌های نقدی و اعتباری و هر گونه تسهیلات مشابه دیگر مثل وام برای خریدهای مورد نیاز نظامیان است که در جریان جنگ به دولت پذیرنده ارائه می‌شود.

کشورهایی که به دو طرف کمک کردند

اتحاد جماهیر شوروی در راس کشورهای کمک‌کننده به عراق در جنگ با ایران بوده است. ارزش مجموع کمک‌های نظامی شوروی به عراق دست کم ۳۰ میلیارد دلار بوده است که در برخی از منابع تا ۴۰ میلیارد هم تخمین زده شده است. این رقم نشان می‌دهد نیمی از همه کمک‌های خارجی که صدام برای جنگیدن با ایران دریافت کرده، از سوی شوروی تامین شده است.

پس از شوروی، فرانسه با ۱۷ میلیارد دلار، چین ۶ میلیارد، ایتالیا نزدیک به ۴ میلیارد، مصر ۳ میلیارد، برزیل ۲ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار و یوگسلاوی ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار، در ردیف‌های بعدی کمک نظامی به عراق هستند.

کشورهایی که کمتر از یک‌میلیارد دلار به صدام در زمان جنگ با ایران کمک کردند عبارتند از رومانی، لهستان، چکسلواکی، اتریش، مجارستان، آفریقای جنوبی، آلمان غربی، اسپانیا، سوییس و سوئد. بر اساس کتاب جنگ ایران و عراق، نوشته رازوکس، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس، از جمله عربستان سعودی، کویت، امارات، بحرین، قطر و عمان کمک‌های بسیار ناچیزی به صدام کردند که رقم آن‌ها کمتر از ۵۰ میلیون دلار بوده است.

در تبلیغات رسمی جمهوری اسلامی، کشورهای حوزه خلیج فارس، خصوصا عربستان سعودی یکی از تامین‌کنندگان مالی عراق در جنگ با ایران معرفی می‌شوند. این در حالی‌ست که اسناد به‌دست‌آمده از آرشیو اسناد ملی عراق پس از سقوط صدام حسین در تطبیق با اسناد وزارت دفاع آمریکا نشان می‌دهند، کمک‌های مالی کشورهای خلیج فارس به صدام در حدی است که در مقایسه با کمک عظیم شوروی، می‌توان از آن‌ها صرف نظر کرد.

اما در ۲۴ میلیارد کمک خارجی به ایران در زمان جنگ چه کشورهایی نقش اصلی را داشته‌اند؟ چین و کره شمالی با کمک مالی هر یک به ارزش تخمینی ۳ میلیارد دلار (در مجموع ۶ میلیارد) در بالای فهرست کمک‌کنندگان به جمهوری اسلامی قرار داشته‌اند. لیبی با ۲ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، شوروی ۱ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار، کره جنوبی ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیارد دلار، دیگر کمک‌کنندگان اصلی به ایران بوده‌اند.

بلغارستان، سوریه، پرتغال، اسپانیا، بریتانیا، سوند، ایتالیا، فرانسه، اتریش، برزیل، سوییس، یونان، آفریقای جنوبی و اتیوپی، در ردیف کشورهایی هستند که کمتر از یک میلیارد در طول جنگ هشت ساله به ایران کمک کرده‌اند. سوریه مهم‌ترین هم‌پیمان جمهوری اسلامی در این جنگ معادل ۸۰۰ میلیون دلار کمک کرد که کمتر از کمک کره جنوبی محسوب می‌شود که رابطه نزدیکی هم با جمهوری اسلامی ندارد.

ارزش مالی کمک‌های ایالات متحده به ایران در این جنگ هشت‌ساله معادل ۶۵۰ میلیون دلار بوده است. در مقابل کمک آمریکا به عراق ۲۵۰ میلیون دلار بوده است؛ یعنی ارزش مساعدت‌های نظامی آمریکا به ایران، تقریبا سه برابر ارزش کمک به عراق بوده است. بر خلاف آن‌چه تبلیغات رسمی جمهوری اسلامی می‌گوید ارزش کمک‌های نظامی ایالات متحده به ایران بیش از عراق بوده است و اتحاد جماهیر شوروی که جمهوری اسلامی وارث آن؛ یعنی روسیه را، «متحد استراتژیک» خود می‌داند، بیشترین مساعدت‌های نظامی به عراق را بر عهده داشته است؛ مساعدت‌هایی که به معنی نیمی از کمک های خارجی به عراق بوده‌اند.

از نکات بسیار قابل توجه تاریخ جنگ ایران و عراق این است که در جریان این نبرد هشت ساله، بیش از ۶۰ درصد از کمک‌های خارجی به عراق را کشورهای بلوک شرق به رهبری اتحاد جماهیر شوروی تامین کردند، در حالی که کمک‌های مالی و مساعدت‌های نظامی این گروه از کشورها به ایران در حدود ۱۰ درصد را تشکیل می‌دهند و آمریکا سهم بیشتری در کمک مستقیم و غیرمستقیم به جمهوری اسلامی دارد تا عراق تحت رهبری صدام که در نهایت توسط ایالات متحده سرنگون شد.

 

 

مطالب مرتبط:

منبع:ایران وایر


فهرست مطالب فرامرز داور در سایت پژواک ایران 

*پیشنهاد تعقیب بین‌المللی مقام‌های جمهوری اسلامی  [2024 Mar] 
* خامنه‌ای «کسالت دارند» و خاتمی «نزد وزیر اطلاعات گریه کرده»  [2024 Jan] 
*ماموران ک‌گ‌ب در ایران؛ جولان با اسناد جعلی در تهران  [2023 Dec] 
* کاخ شاه ایران، ۵۰ سال پیش از حمله حماس به اسراییل  [2023 Oct] 
*میدان آرش؛ ثروتی که کویت و عربستان منکر سهم ایران شدند   [2023 Sep] 
* خودداری جمهوری اسلامی از ارسال نظر به دیوان لاهه درباره اشغال فلسطین   [2023 Aug] 
*قراردادهای ننگین؛ عراق با گاز و پول ایران چه کرد؟   [2023 Jul] 
*ظریف پیشنهاد کرده بود ایران اعلامیه خروج از ان‌پی‌تی بدهد  [2023 Jun] 
* ورود احتمالی پول از عربستان، نشانه سرمایه‌گذاری خارجی یا دفع خطرات ایران؟  [2023 Jun] 
* هیرمند و هامون؛ اختلاف طالبان و جمهوری اسلامی از کجا می‌آید؟   [2023 May] 
*راهنمای تحریم‌های ایران دوره بایدن؛ تشدید چشمگیر تحریم تا اسفند ۱۴۰۱  [2023 Mar] 
*رفتار پرخطر در فردو؛ بازگشت پنهان کاری‌های اتمی ایران   [2023 Feb] 
*جمهوری اسلامی گرفتار در تله دیگر مسکو  [2022 Nov] 
* انفجار آمیا؛ ابعاد تازه دعوای آرژانتین با دو متهم بلندپایه در دولت رئیسی  [2022 Feb] 
*آیا پرونده سرنگونی هواپیمای اوکراینی با موشک‌های سپاه به دیوان لاهه می‌رود؟   [2022 Jan] 
* عواقب استفاده از هلال احمر ایران به نفع یکی از طرف‌های جنگ در خارج  [2022 Jan] 
*چرا چین به دنبال نجات برجام است؟   [2021 Dec] 
*تجهیزات واکسن در چمدان دیپلماتیک سفیر؛ سخنان مخبر چه پیامدی برای ایران دارد؟   [2021 Dec] 
* روسیه چگونه ایران را در تقسیم دریای خزر تنها گذاشت؟   [2021 Nov] 
*درخواست عجیب ظریف از وزیر دفاع   [2021 Sep] 
*دوربین‌ها شکسته، ذخایر اورانیوم افزایش یافته؛ گزارش بسیار منفی آژانس درباره ایران  [2021 Sep] 
*تمدید توافق ایران با آژانس، بازبینی یک پرونده حساس و قدیمی   [2021 May] 
*بمبی که ساخته نشد؛ اسناد اتمی سرقت‌شده از جمهوری اسلامی در یک کتاب   [2021 May] 
*دلیل ارزیابی متفاوت ایران و اروپا از واژه «پیشرفت» در مذاکرات وین چیست؟   [2021 May] 
*خشم سپاه، کینه روسیه؛ آثار مصاحبه ظریف بر آینده او   [2021 Apr] 
*اگر تحریم‌ها رفع شوند، ایران به وضعیت نسبتا عادی بازمی‌گردد؟   [2021 Apr] 
*۱۰ ابهام در گزارش جدید ایران درباره سرنگون کردن هواپیمای اوکراینی  [2021 Mar] 
* صفحه نخست » حقایق تازه کشف‌شده درباره شلیک به هواپیمای اوکراینی   [2021 Feb] 
*چرا عکس ظریف با رهبران طالبان تکان‌دهنده است؟   [2021 Feb] 
*پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران؛ خرید جنگ‌افزار راحت‌تر است یا دارو؟   [2020 Oct] 
*اسرار جنگ؛ کمک نظامی آمریکا به ایران، سه برابر کمک به عراق  [2020 Sep] 
*طراح مکانیسم ماشه شورای امنیت علیه ایران، لاوروف، وزیر خارجه روسیه بود  [2020 Aug] 
*اسدالله اسدی؛ محاکمه در اروپا با اتهامی که در جمهوری اسلامی حکم اعدام دارد   [2020 Jul] 
*شورای عالی امنیت ملی چه چیزی درباره انفجار در نطنز می‌داند که نمی‌خواهد بگوید؟   [2020 Jul] 
*خاطرات جان بولتون؛ اشتباه محاسباتی تهران و خطری که گذشت   [2020 Jun] 
*ایران و یکی از منفی‌ترین گزارش‌های آژانس در دو دهه گذشته  [2020 Jun] 
*شیوع کرونا و نمایش پیکر فرسوده نظام جمهوری اسلامی   [2020 Mar] 
*پیامد رد پیشنهاد آمریکا در کنترل کرونا برای ایران چیست؟   [2020 Mar] 
*مسوول سرنگونی مرگبار هواپیما بر فراز تهران کیست؟   [2020 Jan] 
*کمتر از یک روز پس از انتشار این پیام، سردار سلیمانی در عراق ترور شد   [2020 Jan] 
*فرهنگ اصطلاحات جمهوری اسلامی در اشاره به اعتراضات   [2019 Nov] 
*اقدام بی‌سابقه امریکا برای مقابله با ایران   [2019 Oct] 
*اتهام امریکا به بانک هالک ترکیه: تبدیل پول ایران به طلا به بهانه خرید دارو و غذا   [2019 Oct] 
*دیدار مرد خنجردار با آیت‌الله خامنه‌ای و محکوم شدن ایران به پرداخت غرامت   [2019 Aug] 
*سپاه پاسداران چگونه مصونیت دیپلماتیک ایران در آمریکا را از بین برد؟   [2019 Jul] 
*نامه‌نگاری‌های اوباما با خامنه‌ای؛ جزئیات نامه‌های «فدایت شوم» چه بود؟   [2019 May] 
*معنی مهم رد پیشنهاد ظریف برای تبادل زندانی با امریکا چیست؟   [2019 Apr] 
*مهلت خطرناک گروه ویژه اقدام مالی به ایران   [2019 Feb] 
*تحریم ایرانی‌های دخیل در باج‌گیری با بیت کوین از سوی آمریکا   [2018 Dec]