چرا خبر بمبگذاری در پارک ملت تهران جهت انهدام یک ساختمان دولتی ساختگی بود؟
بابک تقوایی
راستی آزمایی خبر انفجار در کنار ساختمان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران و اعتبار سنجی منبع آن
ساعت 00:52 بامداد امروز 19 تیر 1400 برابر با 10 ژوئیه 2021، صدای انفجاری شدید مردم شمال و غرب تهران را به پای پنجره ها و پشت بامهایشان کشاند. متعاقبا دودی سفید رنگ بر فراز محلی که بعدا مشخص بود پارک ملت تهران است برای چند ثانیه مشاهده شد بدون آنکه آتش سوزی رخ دهد. نیروهای امدادی و امنیتی سریعا خود را به محل واقعه رساندند. دقایقی پس از انفجار، دو فیلم منتسب به این انفجار که نشان دهنده آتش سوزی دو ساختمان متفاوت بود در فضای مجازی منتشر شد و حتی به عنوان فیلمهای اصلی این واقعه توسط صدا و سیمای حکومتی اشتباه گرفته شد و به نمایش درآمد.
دقیقی پس از انفجار، رسانه های فارسی زبان داخل و خارج از ایران در خبری محل انفجار را مجاورت ساختمان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران متعلق به وزارت صنعت، معدن و تجارت صورت گرفته و آن را مرتبط به برنامه های اتمی ایران اعلام کردند. در خبرها منبع را رسانه های اسرائیلی معرفی کرده بودند. با تحقیق در فضای مجازی مشخص شد که هیچ رسانه ای اسرائیلی به زبان عبری چنین خبری منتشر نکرده و این خبر در حقیقت توسط یک وبلاگ و طراح نظریه های توطئه به نام اینتِلی تایمز (IntelliTimes) که در میان بسیاری از خبرنگاران و فعالان رسانه ای اسرائیلی به انتشار اخبار ساختگی و جعلی معروف ساخته شده بود.
حال با گذشت بیش از ده روز از واقعه و انتشار تصاویر ماهواره ای مشخص شد که محل انفجار نه در مجاورت ساختمان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران بلکه در ضلع شرقی پارک ملت تهران و در مجاورت خیابان ولیعضر (پهلوی سابق) رخ داده است. در فاصله حدودا 500 متری محل انفجار تا ساختمان فوق الذکر یک پارکینگ و یک ساختمان دولتی دیگر قرار دارد که هیچ یک در این انفجار آسیب ندیدند. این مسائل همگی نشان دهنده غیر دقیق بودن خبر مطرح شده توسط وبسایت فوق الذکر است.. در این گزارش به چگونگی اعتبار سنجی خبر فوق الذکر و منبع آن میپردازیم.
درباره انفجار در پارک ملت تهران چه میدانیم؟
تصاویر تهیه شده توسط مردم محلی و خبرنگاران از محل حادثه نشان دهنده روی دادن آن در ضلع شرقی پارک و در نزدیکی خیابان ولیعصر (پهلوی سابق) میباشد. بر اساس تصاویر، هیچگونه آتش سوزی در محل انفجار مشاهده نمی شود اما به نظر میرسد آسفالت یکی از مسیرهای پیاده روی درون پارک آسیب دیده باشد. همچنین شاخ و برگ درختان روی نقطه انفجار نیز شکسته بود. به علت موج انفجار، شیشه های دسته کم یک مغازه در نزدیکی پارک ملت شکسته بود. انفجار فاقد آتش بوده و تنها دودی از خود برجای گذاشت که در فیلمهای تهیه شده توسط مردم محلی این دود چند ثانیه قابل مشاهده بوده است.
نیروهای امنیتی با بررسی محل انفجار نتوانستند بقایایی از مواد منفجره پیدا کنند که این امر میتواند نشان دهنده آن باشد که شیء منفجر شده یک بمب صوتی است. انگیزه فرد یا افرادی که این بمب صوتی را در پارک ملت کار گذاشته اند برای نگارنده مشخص نیست.
متعاقبا پس از انفجار، رسانه های فارسی زبان به نقل از یک وبلاگ اسرائیلی که به انتشار نظریه های توطئه معروف است محل انفجار را مجاور ساختمان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران معرفی کرده و این تصور را در میان خوانندگانشان ایجاد کردند که این خرابکاری از سوی موساد (سرویس اطلاعاتی اسرائیل) صورت گرفته است. این ادعا در حالی مطرح میشود که ساختمانهای صدا و سیما و همچنین مرکز آموزش سازمان مدیریت صنعتی به این محل نزدیک تر بوده و اگر بنا بوده بمبگذاری با هدف آسیب رسانی به آنها صورت گرفته باشد این اماکن که بین بمب و ساختمان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران قرار داشتند آسیب می دیدند.
کارشناسان نظامی اسرائیلی درباره نظرات توطئه درباره ایران چه میگویند؟
جست و جوی نام انگلیسی وبلاگ "اینتِلی تایمز" به طور پیوسته و یا جدا از هم در موتور جستجوگر گوگل در 24 ساعت پس از انفجار در پارک ملت نشان داد که هیچ رسانه غیر فارسی زبان چه در اسرائیل و چه در کشورهای دیگر از انتشار هرگونه خبر مطرح شده در این وبسایت خودداری کرده اند. مسئله ای که میتواند شک هر خبرنگار را نسبت به صحت اخبار منتشر شده توسط این وبسایت برانگیزد.
جهت کسب اطلاعات بیشتر پیرامون این وبسایت که با یک نگاه سریع به مطالب آن میتوان دریافت که عمدتا حاوی تئوری های توطئه هستند. یک پژوهشگر نظامی و کارشناس تصاویر ماهواره ای اسرائیلی که به بررسی سایتهای اتمی و موشکی ایران می پردازد در صورت عدم ذکر نامش در رادیو فردا درباره وبلاگ اینتلی تایمز و نمونه های مشابه آن به نگارنده گفت: "اینتلی تایمز وبلاگ معتبری بود، اما تا دو سال پیش، نمیدانم چه اتفاقی رخ داد که ناگهان به انتشار اخبار جعلی روی آورد ".
اوری المقیس، یک پژوهشگر اخبار از منابع باز (اوسینت) دیگر از اسرائیل نیز از کسانی میباشد که بررسی اخبار جعلی اینتِلی تایمز پرداخته است و به همین دلیل از سوی این وبلاگ به غیر اسرائیلی و خارجی بودن نیز متهم شده است. او در اینباره گفت: "ما سعی میکنیم به گردانندگان وبلاگها و کانالهای تلگرامی زرد بگوییم اخبار غیر واقعی منتشر نکنند. . ما در اسرائیل کانالهای خبری زرد نیز زیاد داریم که عمدتا در تلگرام فعال هستند."
آوی شارف (Avi Scharf) مدیر خبر بخش انگلیسی زبان وبسایت هاآرتص معتقد است برخی از خبرنگاران اخبار جعلی اینتِلی تایمز را حتی با وجود آنکه از غیر معتبر بودنشان مطلعند جهت مطرح کردن نظریه شخصی خودشان (از زبان غیر) که هم رای با نظریه توطئه ساخته شده توسط نویسنده این وبلاگ میباشد در رسانه شان منتشر میکنند. او اضافه کرد که اخبار منتشر شده توسط او تمامی جعلی نیستند اما اخبار غیر جعلی آن نیز فاقد سند هستند و باعث میشود جدی گرفته نشوند.
آوی شارف در حساب توییتری اش به چند نمونه از اخبار جعلی منتشر شده توسط اینتِلی تایمز اشاره کرده است. از این میان میتوان به انتشار تصویر محمد بن زاید آل نهیان ولیعهد ابوظبی در کنار مایک پمپئو در تاریخ 8 شهریور 1399 اشاره کرد. اینتلی تایمز مدعی ملاقات آن دو با مقامات اسرائیلی در آن روز شد در حالی که تصویر یک سال قبل گرفته شده بود و آنها اساسا در آن روز هیچ ملاقاتی با یکدیگر نداشتند.
حال با گذشت 12 روز از انفجار پارک ملت مشخص شده است که این واقعه در مجاورت ساختمان سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران رخ نداده است و هیچ گونه آسیب به اماکن دیگر که حدفاصل محل انفجار و این ساختمان قرار داشته اند در تصاویر و فیلمهای تهیه شده توسط مردم محلی مشاهده نشده و تنها موارد آسیب دیدگی شکسته شدن شیشه چند مغازه میباشد. امری که بی دلیل نبودن عدم استقبال رسانه های اسرائیلی از انتشار خبر جنجالی بمبگذاری در کنار یک ساختمان دولتی در تهران را در بامداد 19 تیر 1400 واداشت.
فقدان کارشناس تصاویر ماهواره ای و همچنین خبرنگاران تحقیقی نظامی و امنیتی در گروههای خبری رسانه های ایرانی در کنار تمایل به افزایش مخاطب از طریق انتشار اخبار جعلی و عامه پسند توسط کانالهای خبری تلگرامی از عوامل انتشار اینگونه اخبار غیر معتبر بدون راستی آزمایی و یا بررسی اعتبار ناشر آن میباشد.
پایان
منبع:پژواک ایران