عملکرد فرماندهان سپاه در جنگ؛ بی‌تجربه و ناتوان اما پرادعا
بابک تقوایی

ضعف فرماندهی، عامل شکست عملیات سپاه در طول جنگ ایران و عراق

در سال ۱۳۶۳ بسیاری شاهد قتل‌عام نیروهای داوطلب مردمی به دست ارتش عراق در طی عملیاتی چون خیبر بودند-فارس

با گذشت بیش از سه دهه از پایان جنگ، سپاه پاسداران با سوءاستفاده از قدرت سیاسی، اقتصادی و رسانه‌ای خود سعی دارد تا خود را تنها و یا حتی‌الامکان بزرگ‌ترین مدافع ایران و پیروز نبردها نشان دهد.

سپاه با ساخت مستندها، سریال‌ها و فیلم‌های سینمایی سعی می‌کند تا دستاوردها و پیروزی‌های ارتش و بخصوص نیروی زمینی در دو سال نخست جنگ را شکست جلوه دهد. اما در حقیقت، سپاه پاسداران بیش از آنکه در طول جنگ شبیه به یک نیروی نظامی موفق عمل کند، همچون یک نیروی شبه‌نظامی فاقد انسجام، نظم و دیسیپلین عمل کرد که ناشی از فرماندهی بی‌تجربه و ضعیف بود و به همین دلیل تلفات زیادی را در جنگ محتمل شد آن‌هم تنها در مقابل پیروزی‌هایی انگشت‌شمار.

ارجحیت دفاع از انقلاب و دستاوردهایش بر ایران

به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی، انقلابیون که از قیام ارتش شاهنشاهی ایران واهمه داشتند دست به اعدام فرماندهان و تصفیه گسترده افسران رده‌بالا و باتجربه نیروهای سه‌گانه ارتش زدند.

حامیان آیت‌الله خمینی، مجاهدین خلق، سازمان چریک‌های فدایی خلق و حزب توده یک‌صدا فریاد انحلال ارتش سر می‌دادند. اسلام‌گرایان خواهان ت

سه شنبه ۱ مهر ۱۳۹۹ - ۲۲ سپتامبر ۲۰۲۰

سایت
پژواک ایران

   

شکیل ارتش توحیدی و گروه‌های چپ خواهان تشکیل ارتش خلقی بودند.

متعاقباً تصمیم به کوچک‌سازی ارتش و در مقابل تشکیل یک نیروی نظامی جدید ایران توسط دولتمردان رژیم جمهوری اسلامی گرفته شد تا به‌جای محافظت از تمامیت ارضی کشور به حفظ و حراست از انقلاب اسلامی و دستاوردهایش بپردازد.

همچون بسیاری از رژیم‌های دیکتاتوری، سپاه پاسداران نقش محافظت از رژیم حاکم و قدرت سیاسی موجود در برابر قیام مردم، احزاب مخالف و نیروهای سه‌گانه ارتش را داشت.

این نیروی شبه‌نظامی به دستور آیت‌الله خمینی، نخستین رهبر خودکامه جمهوری اسلامی در تاریخ ۲ اردیبهشت‌ماه ۱۳۵۸ تشکیل شد تا به مقابله با مخالفان رژیم جمهوری اسلامی پرداخته و به تأمین نظم و امنیت در مناطقی بپردازد که گروه‌های مخالف در آنجا حضور داشتند.

بر اساس یک تحلیل اطلاعاتی تهیه‌شده توسط واحد ایران سرویس اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) به تاریخ ۱۲ دی ۱۳۶۵، فقدان نظم و آموزش‌های لازم، نبود بودجه و تجهیزات، توانایی سپاه را برای تامین امنیت و مقابله با گروه‌های مارکسیستی و کمونیستی سلب می‌کرد.

بر اساس این گزارش، بزهکاران و خلافکارانی که به دنبال انقلاب از زندان‌ها فرار کرده بودند در میان نخستین اعضای سپاه پاسداران دیده می‌شدند؛ کسانی که سعی داشتند با اعمال خشونت به درگیری‌های داخلی با سرعت پایان دهند اما رفتار ناپخته و تاکتیک‌های وحشیانه‌شان شدت شورش‌ها و درگیری‌های داخلی را بخصوص در استان کردستان افزایش داد و یک جنگ داخلی در این استان به راه انداخت.

در سال ۱۳۶۱، رژیم جمهوری اسلامی سعی کرد تا با تأسیس وزارت سپاه نه‌تنها به این نیروی شبه‌نظامی نظم بدهد بلکه آن را سریعاً گسترش دهد.

درحالی‌که محسن رضایی از سال ۱۳۶۰ فرماندهی سپاه را بر عهده داشت، محسن رفیق‌دوست به‌عنوان وزیر سپاه انتخاب شد. اگرچه این اقدام سبب افزایش توان سپاه جهت سرکوب رقبا و مخالفان رژیم من‌جمله سازمان مجاهدین خلق در داخل کشور شد و همچنین افزایش بودجه آن و متعاقباً گسترش آن از طریق تشکیل نیروی زرهی برای نیروی زمینی آن، تشکیل نیروی دریایی و هوایی در سال‌های بعد شد اما باز هم نتوانست نتیجه نبردهای جنگ را به نفع سپاه تغییر دهد.

ادامه جنگ با هدف غیرمعقول اشغال عراق و جنگ با اسرائیل

در ماه‌های ابتدای جنگ ایران و عراق، سپاه پاسداران بیش از آنکه درگیر عملیات نظامی علیه ارتش عراق باشد به سرکوب مخالفان و مأموریت‌های داخلی مشغول بود.

نخستین حضور جدی سپاه در یک عملیات زمینی در مهرماه سال ۱۳۶۰ و در جریان عملیات ثامن‌الائمه صورت گرفت. عملیاتی که نیروی زمینی ارتش در جریان آن و با بکارگیری دو گردان از نیروهای پیاده با پشتیبانی یگان‌های زرهی، نیروی هوایی و هوانیروز موفق با بازپس‌گیری ساحل رودخانه کارون و خارج کردن آبادان از محاصره یک‌ساله و آزادسازی بیش از ۱۵۰ کیلومترمربع از اراضی اشغالی شد.

تیپ‌های پیاده سپاه پاسداران که عمدتاً از نیروهای داوطلب مردمی تشکیل شده بودند به‌عنوان یک نیروی کمکی در کنار نیروی زمینی ارتش بر روی زمین، نیروی هوایی و هوانیروز ارتش در هوا در عملیات طریق‌القدس (۸ الی ۱۵ آذر ۱۳۶۰)، فتح المبین (۲ فروردین الی ۱۰ فروردین ۱۳۶۱) و درنهایت بیت‌المقدس (۱۰ اردیبهشت الی ۳ خرداد) موفق به آزادسازی مناطق و شهرهای اشغال‌شده چون خرمشهر شدند.

با وجود بازپس‌گیری مناطق اشغالی، با تأکید اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس وقت مجلس شورای اسلامی و فرمانده وقت سپاه پاسداران، محسن رضایی و درنهایت با پذیرش روح‌الله خمینی، رهبر وقت جمهوری اسلامی جنگ ادامه یافت آن‌هم با هدف غیرمعقول اشغال عراق جهت اتصال ایران به سوریه جهت فراهم آوردن امکان اشغال اسرائیل!

لازم به ذکر است که از سال ۱۳۶۱، سپاه پاسداران با اعزام ۳۰۰ الی ۵۰۰ نفر از نیروهایش به لبنان جهت ایجاد اتحاد میان گروه‌های شبه‌نظامی شیعه، آموزش نظامی و تجهیزات آن‌ها با تسلیحات سبک و درنهایت تشکیل حزب‌الله در راستای صدور انقلاب اسلامی و جنگ با اسرائیل مشغول بود.

شکست‌های پی‌درپی به دنبال ضعف شدید در آموزش و فرماندهی

در سال ۱۳۶۳ بسیاری از فرماندهان تیپ‌ها و حتی برخی از فرماندهان لشکرهای پیاده سپاه که خود از نزدیک شاهد قتل‌عام نیروهای سپاه و بخصوص نیروهای داوطلب مردمی به دست ارتش عراق در طی عملیاتی چون خیبر بودند از ضعف‌های موجود در سپاه آگاه شدند و تنها راه‌حل این مسئله را تغییر فرماندهان اصلی این نیروی شبه‌نظامی می‌دانستند.

انتقادات از عملکرد ضعیف محسن رضایی در جنگ و خیال‌پردازی‌هایش که از دید شماری از فرماندهان زیردستش کودکانه، بلند پروازانه و غیرواقعی دیده می‌شد نه‌تنها باعث بهبود شرایط نشد بلکه سبب شد تا مخالفان توسط شخص آیت‌الله خمینی تهدید به سرکوب شوند و جایگاه محسن رضایی و حلقه فرماندهان نزدیک به او که نسبت به عملکردشان انتقاد و اعتراض وجود داشت، تثبیت شد.

مسئولیت انجام عمده عملیات اصلی زمینی علیه عراق با هدف محاصره و یا اشغال شهر بصره و مناطق پیرامون پس از سال ۱۳۶۳ بر عهده سپاه پاسداران قرار گرفت. اما با توجه به اینکه نیروی هوایی تازه تأسیسش که به‌جز چند هواپیمای شخصی و ملخی کوچک که همگی غصبی بودند هواپیمای دیگری نداشت، باز هم مأموریت پشتیبانی نزدیک هوایی، بمباران عقبه دشمن و همچنین محافظت از حریم هوایی میدان نبرد به ترتیب بر عهده هوانیروز و نیروی هوایی ارتش قرار می‌گرفت.

با کمک قطعات یدکی تهیه‌شده از بازار سیاه و همچنین خرید آن‌ها از ایالات‌متحده در جریان واقعه ایران-کنترا، نیروی هوایی ارتش موفق به تعمیر اساسی شمار زیادی از هواپیماهای جنگنده زمین‌گیر در بندرعباس شد  و همچنین با تغییر در تاکتیک پدافند هوایی و اعزام سامانه‌های پدافندی «آی-هاک» به جنوب غرب کشور و مجاورت میدان‌های نبرد توانست در حدفاصل ۲۰ بهمن ۱۳۶۴ الی ۹ فروردین ۱۳۶۵ در جریان عملیات والفجر-۸ با تأمین آتش پشتیبانی قوی شرایط را برای تصرف شبه‌جزیره فاو، رأس البیشه و جاده فاو تا بصره توسط سپاه فراهم آورد.

لازم به ذکر است در جریان این عملیات، نیروی زمینی و هوایی عراق از سلاح شیمایی علیه نیروهای ایرانی استفاده کرد و متعاقباً ۱۵ هزار نفر از نیروی سپاه و داوطلبان مردمی مجروح و هزاران نفرشان کشته شدند.

سه سال بعد، عراق با اجرای یک عملیات غافلگیرکننده در تاریخ ۲۸ فروردین ۱۳۶۷ موفق به بازپس‌گیری فاو در تنها ۲۴ ساعت شد. از دلایل اصلی ناتوانی سپاه در مقابله با این حمله، عدم وجود انضباط و دیسیپلین نظامی در میان نیروهای سپاه و داوطلبان مردمی و همچنین خروج تدریجی نیروهای داوطلب از آنجا بود و تنها چهار هزار نفر نیرو از نیروی زمینی سپاه را جهت دفاع از فاو در برابر ۴۰ هزار نیروی عراقی باقی گذاشته بود.

شکست عملیات کربلای ۴ نماد ضعف فرماندهی در سپاه

برخلاف نیروی زمینی ارتش، سپاه پاسداران با ایجاد تبلیغات گسترده پیش از انجام عملیات نظامی و بی‌توجه به هرگونه اصول حفاظت اطلاعات مسئولان و فرماندهان عراقی را از حملات پیشروی نیروهای سپاه مطلع می‌کرد.

درنهایت بی‌توجه به ناتوانی نیروی هوایی از تأمین آتش پشتیبانی نزدیک هوایی به علت کمبود هواپیماهای جنگنده عملیاتی، فرماندهان سپاه بخصوص شخص محسن رضایی و همچنین فرمانده نیروی زمینی سپاه، علی شمخانی عملیات کربلای ۴ را طرح‌ریزی و اجرا کردند تا شهره بصره در جنوب عراق را به تصرف درآورند.

عملیات در روز ۳ دی ۱۳۶۵ آغاز شد درحالی‌که پیش از آن، جمهوری اسلامی و فرماندهان سپاه نیروهای داوطلب شرکت‌کننده آن را در ورزشگاه آزادی به نمایش رسانه‌ای گذاشتند آن‌هم بی‌توجه به اصول حفاظت اطلاعات.

این امر متعاقباً درصد غافلگیرکننده‌بودن آن برای عراق را به کمتر از ۵۰ درصد در شب عملیات رساندند. در شب عملیات، برخی از مقامات جمهوری اسلامی از لو رفتن آن مطلع شدند و درخواست لغو آن را دادند اما با مخالفت آیت‌الله خمینی و هاشمی رفسنجانی و همچنین فرمانده کل سپاه آن را به انجام رسانده و در عرض تنها ۴۸ ساعت باعث مرگ پنج الی شش هزار از نیروهای سپاه و داوطلب مردمی شد. آن‌هم در کانال‌ها و آبراه‌هایی که عراق انتظار عبور نیروهای ایران از آن‌ها جهت رسیدن به بصره را داشت.

پس از این عملیات که تنها در ۴۸ ساعت شکست خورد، سپاه عملیات کربلای ۵ با تأکید فرمانده کل آن، محسن رضایی با اهدافی مشابه با کربلای ۴ در تاریخ ۱۹ دی ۱۳۶۵ آغاز کرد. اهداف عملیات تصرف بصره، آزادسازی ۱۵۰ کیلومترمربع از خاک ایران و تصرف جزایر بوآرین، فیاض و ام‌الطویل و همچنین تصرف شهرک دوعیجی، تسلط بر رودخانه دوعیجی و نهر جاسم و تصرف قسمتی از جاده شلمچه-بصره بود.

با وجود موفقیت نیروها در دستیابی به پیروزی‌هایی در ابتدای عملیات، بار دیگر به علت کشته‌شدن حداقل ۱۱۶۰۰ نفر از نیروهای سپاه و داوطلب مردمی، عملیات در تاریخ ۱۶ فروردین ۱۳۶۶ متوقف شد. اگرچه بار دیگر نیروها از تصرف بصره عاجز ماندند اما موفق شدند غیر از دستیابی به این هدف اصلی عملیات، به سایر اهداف شامل آزادسازی مناطق اشغالی از خاک ایران دست یابند.

ادعای فاتح جنگ بودن

فرماندهانی که به علت فقدان دانش نظامی‌شان و بلندپروازی‌هایشان موجب مرگ ده‌ها هزار نفر از نیروهای سپاه و داوطلب مردمی در سال‌های پایانی جنگ شده بودند با پایان جنگ نه‌تنها دادگاهی و زندانی شدند بلکه علاوه بر سرکوب منتقدان خود در داخل و خارج از سپاه موفق شدند تا علاوه بر رسیدن به بالاترین پست‌های فرماندهی در سپاه با حمایت علی خامنه‌ای، پس از بازنشستگی به قدرت سیاسی و اقتصادی قابل‌توجهی دست یابند.

بیش از سه دهه است که این افراد که محسن رضایی برجسته‌ترین آن‌هاست با استفاده از نفوذ سیاسی و اقتصادی خود به تحریف تاریخ جنگ، پنهان‌کاری کوتاهی‌ها و ضعف‌های فرماندهی می‌پردازند آن‌هم به‌منظور فاتح جنگ نشان دادن خود و مغلوب نشان دادن ارتش.

منبع:ایندیپندنت فارسی


فهرست مطالب بابک تقوایی در سایت پژواک ایران 

*درباره تلاش جمهوری اسلامی جهت ممانعت از پیوستن ارتش به قیام سراسری چه میدانیم؟  [2022 Oct] 
*انهدام تونل‌هایی که سپاه برای مرکز تحقیقات دفاعی سوریه ساخته بود  [2022 May] 
*دستگیری اعضای سپاه توسط نیروی دلتا ارتش آمریکا در عراق  [2022 Apr] 
*رژه نیروی هوایی ارتش تنها با پنج فروند جنگنده!  [2022 Apr] 
*چرا خلبانان جنگنده‌ای که در تبریز سقوط کرد بیرون نپریدند؟  [2022 Feb] 
*تلاش ترکیه برای بهبود روابط با اسرائیل از راه نمایش دشمنی با رژیم جمهوری اسلامی ایران   [2022 Feb] 
*چرا و چگونه پهپادهای آمریکایی قاسم سلیمانی را شکار کردند؟   [2022 Jan] 
*آیا نیروی هوایی ارتش ایران صاحب جنگنده های فوق پیشرفته سوخو-۳۵ مصری خواهد شد؟  [2021 Dec] 
*تضعیف سه‌برابری توان رزمی ارتش ایران در نتیجه چپاول بودجه توسط سپاه  [2021 Dec] 
*چرا خمینی و خلخالی از شهریار شفیق وحشت داشتند و دستور ترور او را صادر کردند؟  [2021 Dec] 
* بسته‌های برنج ایرانی یا محموله سلاح، اسرائیل چه چیزی را در لاذقیه منهدم کرد؟  [2021 Dec] 
*اشباح ۵۳ساله نیروی هوایی ارتش در رزمایش ذوالفقار ۱۴۰۰  [2021 Dec] 
*تازه‌ترین نمونه استفاده جمهوری اسلامی از اخبار جعلی برای بی‌اعتبار کردن منتقدان  [2021 Nov] 
*خرید مخفیانهٔ هواپیماهای تشریفاتی توسط شرکت وابسته به خامنه‌ای  [2021 Aug] 
*چگونه سپاه پاسداران در پوشش حمل مسافر هواپیماهای ترابری‌اش را افزایش می‌دهد؟   [2021 Aug] 
*چرا خبر بمبگذاری در پارک ملت تهران جهت انهدام یک ساختمان دولتی ساختگی بود؟  [2021 Jul] 
*نیروی هوایی ارتش؛ یاری‌رسان قربانیان بی‌آبی یا سرکوبگر آنها؟  [2021 Jul] 
*سپاه بار دیگر به یک هدف اشتباه حمله کرد   [2021 Jul] 
*فرماندهان معتمد خامنه‌ای چگونه نیروی دریایی ارتش را به ورطه نابودی کشانده‌اند؟  [2021 Jun] 
*صندلی‌های پران غیر استاندارد جان دو خلبان دیگر نیروی هوایی ارتش را گرفت   [2021 Jun] 
*بمب‌هایی که بنا بود تاسیسات اتمی ایران را هدف قرار دهند، تونل‌های حماس را منهدم می‌کنند!  [2021 May] 
*دلیل قدرت‌نمایی نیروی دریایی سپاه و ارتش برای نیروی دریایی آمریکا   [2021 May] 
*آندره میلن، نظریه پرداز توطئه کیست و ادعای او در رابطه با پرواز 752 اوکراینی چقدر صحیح است؟  [2021 Apr] 
*چه بلایی بر سر بویینگ ۷۳۷ ارمنی حین عبور بر فراز ایران آمده است؟   [2021 Feb] 
*چگونه جمهوری اسلامی بال‌های «هما» را شکست؟   [2021 Feb] 
*حمله راکتی «شبه‌نظامیان وابسته به سپاه قدس» به محل استقرار نیروهای آمریکایی  [2021 Feb] 
*چگونه میراث شاه در جنگ با عراق از آسمان ایران محافظت کرد   [2021 Feb] 
*چگونه سپاه اف-۱۴ نیروی هوایی ارتش را به اشتباه ساقط کرد   [2021 Jan] 
*حمله به تاسیسات ساخت راکت سپاه و کتائب حزب‌الله در جرف الصخر   [2021 Jan] 
* محافظان گمنام وطن و مدافعان پرآوازۀ حرم   [2020 Oct] 
*آذربایجان و تهدید منافع ملی ایران در دریای خزر ایران و آذربایجان در سال‌های گذشته دست‌کم یک‌بار تا آستانه درگیری نظامی پیش رفته‌اند [2020 Oct] 
*آیا پهپادهای سپاه می‌توانند ناوگان دریایی آمریکا را تهدید کنند؟  [2020 Sep] 
*عملکرد فرماندهان سپاه در جنگ؛ بی‌تجربه و ناتوان اما پرادعا   [2020 Sep] 
*انتقام و کمان-۹۹، پاسخی غافلگیرکننده به دیکتاتور بغداد  چگونه نیروی هوایی ارتش معادلات صدام را به هم زد [2020 Sep] 
*ادعای دروغ مدیران دفاعی جمهوری اسلامی با اعتراض شرکت نظامی روسی روبه‌رو شد  [2020 Sep] 
*تخریب نمادهای عقاب در پایگاه‌های نیروی هوایی ارتش فصل جدیدی از مبارزه جمهوری اسلامی با تاریخ ارتش ملی ایران آغاز شده است [2020 Aug] 
*سبقت کشورها برای کمک‌رسانی به لبنان؛ سهم ایران چقدر است؟ ایران در روزهای گذشته چهار محموله بزرگ به بیروت ارسال کرده است [2020 Aug] 
*جزئیات جدید از حمله اسرائیل به انبار تسلیحات سپاه قدس در فرودگاه دمشق   [2020 Jul] 
*پشت پرده پنهان‌کاری جمهوری اسلامی در باره انفجار نطنز «عامل حمله پهپادهای ناشناس بودند» [2020 Jul] 
*انفجار در قلبِ صنایع موشکی ایران در خجیر   [2020 Jun] 
*نقش‌آفرینی پایگاه شکاری نوژه همدان در جنگ لیبی   [2020 Jun] 
*رازهای ناگفته از سانحه شناور کنارک، فاجعه‌ای در خفا   [2020 May] 
*هواپیماهای تشریفاتی ماهان در خدمت فرماندهان سپاه قدس   [2020 Apr] 
*جنگنده‌های آمریکایی که در حمله احتمالی به سپاه شرکت می‌کنند   [2020 Apr] 
*هدایای چندین میلیون دلاری ماهان به صنعت هوایی ونزوئلا و سوریه   [2020 Mar] 
*هما در آستانه صعود یا در حال سقوط؟  [2016 Oct]