مطابقت الهه سپندارمذ با اینانا/ایشتار (الههٔ آسمانی مقدس عشق) و ارتباط آن با والنتاین
جواد مفرد کهلان
الهه سپندارمذ (سپنت آرمئیتی، الهۀ مقدس لذت) را با آپی الهۀ سکایی زمین و عشق و دوستی مطابقت داده اند: نام الهۀ زمین سکایی آپی در سنسکریت به معنی افزایش یافته و دوست در رابطه با افزایش عشق و دوستی است.
आपी adj. Api increased
आपि m. Api friend
در اساطیر ارمنی نیز الهه سپندارمذ به شکل پرودئیاد ساندرامت در رابطه با آب و زمین است. مدد کاران "زمین" (پرودئیاد ساندرامت) یعنی هاروت (هاربه کاسی، انلیل، ایزد هوا) و ماروت (مروتش کاسی، موکل باد) ابرها را به سوی کوه آرارات آورده و موجب بارش میشوند. در روایات اسلامی الهه مرتبط با هاروت و ماروت، زُهره است که نامش به صورت زاو-رَ در اوستایی به معنی الهۀ زمین است. ولی خود نام سپندارمذ (الهۀ مقدس لذت، دختر اهورامزدا) یادآور اینانای سومری (الهۀ عشق پاک آسمانی، ایشتار، دختر آنو خدای آسمان) است که با زُهره مطابقت داده میشود.
आरमति verb Aramati {Aram} take pleasure
اگر نام سپنت آرمئیتی را به معنی الههٔ مقدس عشق و لذت بگیریم، نام والنتاین نیز، به صورت اوستایی وَرِ-یَنتین (تلاشگر پیوند عشقی) و صورت سنسکریتی وَرَ-یانتین (اجرای مبارک باد) با آن مرتبط میگردد:
वर m. vara blessing, यान adj. yAn(a-ta) conducting
تاریخچۀ سپندارمذگان و والنتاین
"تهیه و تدوین: گروه فرهنگ و هنر"
چند سالی است که ۲۵ بهمن (۱۴ فوریه) روز والنتاین و خرید گل و عروسک، شکلات و … در کشورمان باب شده است. اکثر جوان ها بدون اطلاع از اینکه اصلا این والنتاین خوردنی یا پوشیدنی است، فقط می دانند که در روز والنتاین باید برای کسانی که دوست دارند هدیه بخرند...
تاریخچۀ روز والنتاین:
روز والنتاین-تاریخچه کامل و دقیق والنتاین در دست نیست و آنچه از پیشینه روز والنتاین میدانیم با افسانه درآمیخته است. امروزه کلیسای کاتولیک به این نتیجه رسیده است که حداقل سه قدیس وجود داشتهاند که همگی به شهادت رسیده اند، به همین دلیل چندین افسانه سعی در بازگوئی تاریخچه آئین والنتاین دارند.
روز والنتاین-در صده سوم میلادی که مطابق میشود با اوایل شاهنشاهی ساسانی در ایران، در روم باستان فرمانروایی بودهاست بنام کلودیوس دوم. کلودیوس عقاید عجیبی داشتهاست از جمله اینکه مردان مجرد نسبت به آنانی که همسر و فرزند دارند سربازان جنگجوتر و بهتری هستند. از این رو ازدواج را برای سربازان امپراتوری روم قدغن میکند. کلودیوس به قدری بیرحم وفرمانش به اندازهای قاطع بود که هیچ کس جرات کمک به ازدواج سربازان را نداشت. اما کشیشی به نام والنتاین (والنتیوس)، مخفیانه عقد سربازان رومی را با دختران محبوبشان جاری میکرد. کلودیوس دوم از این جریان خبردار میشود و دستور میدهد که والنتاین را به زندان بیندازند. والنتاین در زندان عاشق دختر زندانبان میشود. با توجه به آنچه که در افسانه آمده کشیش والنتاین برای او نامهایی نوشته و آنها را با نوشتن «از طرف والنتاین تو» (From Your Valentine) امضاء کرده است، اصطلاحی که تا به امروز مورد استفاده قرار گرفته و به وفور بر روی کارتهای والنتاین مشاهده میشود. سرانجام کشیش به جرم جاری کردن عقد عشاق بر خلاف قانون کلودیوس دوم اعدام میشود. بنابراین او را به عنوان فدایی و شهید راه عشق میدانند و از آن زمان والنتاین تبدیل به نمادی برای عشق شده است.
افسانه دیگر حاكی از آن است كه هنگامی كه والنتین را به زندان افكندند، مردم برای وی یادداشتهایی كوچك كه در لفافه پیچانده بودند و در شكافهای دیواره سلول وی جاسازی میكردند میفرستادند و او آنها را یافت و در حق آنان نیایش كرد. به دیگر سخن، بنیاد تاریخی كارت والنتین همین امر است. كشیش والنتیوس در ١٤ فوریه ٢۷٠ میلادی (در برخی روایات 269 و مطابق با برخی روایات دیگر ٢۷۳ بعد از میلاد) اعدام شد. بنابراین او را به عنوان فدایی و شهید راه عشق میدانند و از آن زمان والنتین تبدیل به نمادی برای عشق شدهاست و بدین روست كه در كشورهای جهان، به ویژه كشورهای اروپایی و امریكای شمالی، مراسم روز والنتین همه ساله در ١٤ فوریه برگزار میگردد.
هدیه روز والنتاین :
در کشورهای اروپایی و امریکائی دادن شکلات به عنوان هدیه روز والنتاین از شهرت خاصی برخوردار است. تزئین شکلات و پختن انواع ان نیز از آداب روز والنتاین به شمار میرود. از نظر علمی هم ثابت شدهاست که خوردن شکلات دات یا همان سیاه میزان عشق را در انسان بالا میبرد البته نه مصرف بی رویه آن.
تاریخچۀ سپندارمذگان:(والنتاین ایرانی)
کمتر کسی است که بداند در ایران باستان، نه چون رومیان از ۳ قرن پس از میلاد- که از ٢٠ قرن پیش از میلاد- روزی موسوم به روز عشق وجود داشته است. جالب است بدانید که این روز در تقویم جدید ایرانی دقیقا مصادف است با ۲۹ بهمن، یعنی تنها ۴ روز پس از والنتاین فرنگی! این روز سپندارمذگان یا اسفندارمذگان نام داشته است. فلسفه بزرگداشت این روز به عنوان “روز عشق” به این صورت بوده است که در ایران باستان هر ماه را ۳٠ روز حساب می کردند و علاوه بر اینکه ماه ها اسم داشتند، هریک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. روز پنجم سپندار مذ بوده است.
ابوریحان بیرونی در آثارالباقیه آورده است که ایرانیان باستان این روز را روز بزرگداشت زن و زمین میدانسته اند. فلسفه بزرگداشت این روز به عنوان «روز عشق» به این صورت بوده است که در ایران باستان هر ماه را سی روز حساب می کردند و علاوه بر اینکه ماه ها اسم داشتند، هر یک از روزهای ماه نیز یک نام داشتند. بعنوان مثال روز اول «روز اورمزد»، روز دوم، روز بهمن معنی «سلامت، اندیشه» که نخستین صفت خداوند است، روز سوم اردیبهشت یعنی «بهترین راستی و پاکی» که باز از صفات خداوند است، روز چهارم شهریور یعنی «شاهی و فرمانروایی آرمانی» که خاص خداوند است و روز پنجم «سپندار مذ» بوده است. سپندار مذ لقب ملی زمین است. یعنی گستراننده، مقدس، فروتن. زمین نماد عشق است چون با فروتنی، تواضع و گذشت به همه عشق می ورزد. زشت و زیبا را به یک چشم می نگرد و همه را چون مادری در دامان پر مهر خود امان می دهد. به همین دلیل در فرهنگ باستان اسپندار مذگان را بعنوان نماد عشق می پنداشتند.
همچنین اشوزرتشت خوشبختى بشر را وابسته به میزان دانش و خرد انسان مى داند نه جنسیت و قومیت و رنگ و نژاد و از دیدگاه وى همه انسان ها _ همه زنان و مردان _ داراى حقوق برابرند. او دختران را در گزینش همسر آزاد شمرده و عشق پاک و دانش نیک را دو معیار اصلى مى داند و خوشبختى همسران جوان را در زندگى زناشویى در این مى داند که هر یک بکوشند تا در راستى از دیگرى پیشى جویند.
همینطور باید بدانیم که امشاسپند سپندارمذ، نگهبان و ایزدبانوی زمین ِسرسبز و نشانی از باروری و زایش است. جشن سپندارمذگان یا اسفندگان، روز گرامیداشت زنان در ایران باستان بوده و این روز به نام «مردگیران» یا «مژدگیران» یا «مزدگیران» (=هدیه گرفتن از مردان) نیز در ادبیات فارسی به کار رفته است.گردیزی در کتاب زینالاخبار نیز درباره واژه «مردگیران» اشاره کرده است که از این جهت این جشن را مردگیران میگفتند که زنان به اختیار خویش و با آزادی، شوی و مرد زندگی خود را برمیگزیدند.
سپندارمذگان جشن زمین و گرامی داشت عشق است که هر دو در کنار هم معنا پیدا میکردند. در این روز زنان به شوهران خود با محبت هدیه میدادند. مردان نیز زنان و دختران را بر تخت شاهی نشانده، به آنها هدیه داده و از آنها اطاعت میکردند. اخیرا گروهی از دوستداران فرهنگ ایرانی پیشنهاد کردهاند که به منظور حفظ فرهنگ ایرانی سپندارمذگان بجای والنتاین به عنوان روز عشق گرامی داشته شود.
منبع:پژواک ایران