جمهوری اسلامی ایران در دوره‌ای که در پایین‌ترین سطح مشروعیت بین‌المللی قرار دارد، برای دریافت طلب و پول‌های حاصل از صادرات بین‌المللی خود، مجبور به امضای قراردادهایی شده است که هیچ دولت مشروع و توانایی، حاضر به امضای آن نخواهد بود.

«قراردادهای ننگین»، در دوره‌ای به حکومت‌ها تحمیل می‌شود، که چنین نظام‌هایی همچون جمهوری اسلامی، از پشتوانه ملی قوی برخوردار نیستند و به همین دلیل وضعیت جهانی شکننده‌ای دارند. عراق، اخیرا چنین قراردادی به ایران تحمیل کرده است.

***

عراق از ایران گاز وارد می کند، اما به‌دلیل تحریم‌های بانکی نمی‌تواند پول آن را به جمهوری اسلامی بپردازد. اخیرا در مذاکراتی که آمریکا و عمان هم درگیر آن بوده‌اند، عراق بدهی‌های قبلی خود را به شیوه‌ای عجیب پرداخت کرده و برای تداوم خرید گاز از ایران، به شیوه‌ای عجیب‌تر با جمهوری اسلامی به توافق رسیده. رفتاری که از وجهه خارجی دولت ایران، یک حکومت زوال زده ساخته است.

شیوع عجیب پرداخت بدهی های عراق

عراق سال‌هاست که مشتری گاز ایران و برای تولید برق به آن وابسته است. حتی پس از شروع مجدد تحریم‌های ایالات متحده علیه صنایع نفت و گاز ایران، عراق با دریافت معافیت تحریمی از آمریکا، به واردات گاز از ایران ادامه داده، اما چون جمهوری اسلامی درگیر تحریم بانکی است، پولی که عراق می‌پرداخت، در حساب‌های جمهوری اسلامی نزد بانک‌های عراقی به صورت مسدود شده باقی می‌ماند.

حتی باوجود روابط نزدیکی که جمهوری اسلامی با دولت‌های عراق پس از سقوط «صدام حسین دارد»، نتوانسته همه طلب خود از دولت عراق بابت گاز را دریافت کند. این وضعیت، باعث فشار مکرر دولت ایران به عراق و انتقال این فشار از سوی عراق به آمریکا برای یافتن چاره‌ای در پس دادن بدهی ایران شده بود.

در مواردی، ایالات متحده با دادن معافیت به بانک‌های عراقی، اجازه داده بود جمهوری اسلامی از محل دارایی‌های ناشی از فروش گاز، دارو، مواد غذایی و سایر اقلام غیر تحریمی از عراق را وارد کند، اما همچنان به اصل پول صادرات گاز دسترسی نداشت.

در یکی از مواردی که گفته شد، عراق بخشی از بدهی‌های خود را به‌صورت پولی پرداخت کرده، آمریکا ۱۱ بانک عراقی را به‌دلیل «نقض مقررات تحریم ایران»، وارد فهرست تحریم‌های وزارت خزانه داری خود کرد. این وضعیت روی ارزش دینار عراق اثر منفی گذاشته بود.

اخیرا پس از سال‌ها تلاش و مذاکره، مشخص شده است که آمریکا موافقت کرده تا بانک‌های عراقی بدهی‌های خود به ایران را به عمان منتقل کنند. ایالات متحده با نظارت بر نحوه خرج کردن این منابع که در بانک‌های عمانی نگهداری می‌شود، به صورت موردی اجازه خواهد داد تا جمهوری اسلامی هزینه خرید کالاهای غیرتحریمی را از محل دارایی‌های سپرده گذاری شده در بانک‌های عمانی، پرداخت کند.

حالا بدهی‌های گازی عراق از دلار آمریکا، به ریال عمانی تبدیل می‌شود و پس از کسر کارمزدهای بانکی، در‌صورتی‌که ایالات متحده تشخیص دهد، بابت خرید کالاهای بشردوستانه، در اختیار فروشنده کالاها به ایران قرار می‌گیرد. یعنی عملا اتفاقی که افتاده، دولت عراق خود را از زیر فشار جمهوری اسلامی و دولت آمریکا خود از درخواست‌های مکرر عراق، برای آزاد کردن این منابع، رها کردند و ایران و عمان را با نظارت ایالات متحده، به‌طور مستقیم درگیر این منابع کردند.

انتقال پول گاز ایران به عمان، به معنی این است که جمهوری اسلامی بخشی از دارایی‌های را در بین نقل‌و‌انتقالات بانکی از دست می‌دهد، درحالی‌که اساسا می‌توانست همین روش خرید با نظارت آمریکا در عراق انجام شود. اما به‌نظر می رسد که دولت عراق به‌دلیل دردسرهای احتمالی آن، نخواسته این عملیات در خاک آن کشور انجام شود و مسائل مرتبط با آن را به هزینه ایران، به خارج از عراق انتقال داده است.

اما صادرات گاز ایران به عراق فعلا ادامه خواهد داشت تا عراق بتواند خوراک مورد نیاز نیروگاه‌هایش را به‌صورت داخلی تامین کند، یا به هر صورتی دیگر، احتیاجی به گاز ایران نداشته باشد.

جمهوری اسلامی ایران اخیرا با عراق به یک قرارداد تهاتر نفت در برابر گاز رسیده است. جزییات این قرارداد نشان می‌دهد که وضعیت بین‌المللی حکومت ایران که در پایین‌ترین سطح مشروعیت بین‌المللی خود در چهار دهه اخیر است، چه هزینه‌های هنگفت مالی و اعتباری به ایرانیان وارد می کند.

تهار گاز پاک ایران، با نفت فوق سنگین‌ ترش عراق

درحالی‌که هیچ چشم‌انداز کوتاه‌مدتی برای رفع تحریم‌های بانکی و مالی علیه جمهوری اسلامی وجود ندارد، ایران و عراق برای تداوم صادرات گاز، به یک قرارداد سوآپ یا جابه‌جایی نفت خام فوق‌سنگین و نفت کوره عراق در برابر گاز ایران امضا کردند.

«محمد السودانی»، نخست‌وزیر عراق، این توافق را به‌عنوان دستاوردی برای کشورش عنوان کرده است.

با‌وجود ننگین بودن چنین قراردادهای یکطرفه‌ای، سرتیپ پاسدار «کاظم آل صادق»، سفیر جمهوری اسلامی در عراق، از آن استقبال کرده و گفته «عراقی‌ها با بلند کردن صدای اعتراض خود، خواستار عدم سیاسی کردن مساله برق از سوی آمریکا هستند.»

ایران گاز فشرده خود که از پاک‌ترین منابع سوختی است و خود در داخل با کمبود شدید آن مواجه است، به عراق صادر می‌کند و در برابر آن عراق به‌جای پول، به ایران نفت کوره با گوگرد بالا و نفت خام فوق سنگین ترش می‌دهد. قرار است این شیوه تهاتر، تا اواسط زمستان ۱۴۰۲ ادامه داشته باشد.

شبکه خبری «آرگوس» که اخبار مربوط به انرژی در جهان را پوشش می‌‌دهد، خبر داده که نفت خامی که قرار است در ازای واردات گاز به ایران داده شود، از میدان نفتی «قیاره» عراق تامین خواهد شد که اخیرا راه‌اندازی شده است.

صادرات از این میدان نفتی به ایران، حدود ۳۴ هزار بشکه در روز با ماشین‌های تانکر، از راه زمینی انجام می‌شود.

«محمد السودانی»، نخست وزیر عراق، اوایل تابستان امسال گفته بود که کشورش بیش از ۱۲ میلیارد دلار به ایران بدهکار است و ناتوانی تهران در دسترسی به بدهی‌های خود، باعث شد تا جمهوری اسلامی عرضه گاز به عراق را، بیش از ۵۰ درصد کاهش دهد.

کاهش صادرات گاز ایران به عراق، در زمانی که دمای هوا بالای ۵۰درجه سانتیگراد بود، بحران تامین برق را در عراق تشدید کرد و مقام‌های این کشور را به راه‌حلی سوق داد که به‌دلیل وضعیت زوال زده جمهوری اسلامی، چندان براق عراق پیچیده نبوده است.

ایران در فصل زمستان، حدود ۲۱ میلیون متر مکعب در روز و در فصل تابستان تا ۵۵ میلیون متر مکعب گاز از طریق خط لوله به عراق پمپاژ کرده است.

مقام‌های عراقی، جمهوری اسلامی را مجاب کردند که قرارداد سوآپ نفت فوق سنگین در برابر گاز به تهران، این امکان را می‌دهد که از مسدود شدن دوباره درآمدهای خود در بانک مرکزی عراق جلوگیری کند و راه‌حلی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا ایجاد کند.

امری که می تواند رهبران در بن‌بست قرار گرفته جمهوری اسلامی را که شعار «کاهش نفوذ آمریکا در منطقه» می‌دهند و می‌خواهند به هر قیمتی شده نشان دهند که تحریم‌های ایالات متحده قابل دور زدن است، خرسند کند و دولت «ابراهیم رئیسی» را در دستیابی ظاهری به پول‌های ایران برای افکار عمومی ایران که توجه چندانی هم به این مسائل نشان نمی‌دهد، «موفق» جلوه دهد.

آمریکا هرچند معافیت از تحریم ایران به نفع عراق را صادر می‌کند، اما سال‌هاست که عراق را تحت فشار قرار داده است تا از واردات گاز ایران خودداری کند. ایالات متحده اخیرا از امضای قرارداد سرمایه‌گذاری انرژی توتال فرانسه در عراق که در آینده این کشور را از گاز ایران بی‌نیاز می کند، استقبال کرده است.

اما ایران ناچار از وضعیتی که رهبران این کشور ساخته‌اند، به گرفتن نفت فوق سنگین عراق در برابر گاز یا با ارسال پول آن به بانک‌های عمان، فعلا اولی را انتخاب کرده است.

این نفت توسط شرکت‌های حملونقل ثالث انجام میشود، اما مشخص نیست که هزینه بارگیری و انتقال نفت خام فوق سنگین عراق به داخل مرزهای ایران، میان دو دولت عراق و ایران تقسیم می‌شود، یا هزینه این انتقال هم از ایران گرفته خواهد شد.

در بررسی این مقطع زمانی از تاریخ ایران و احتمالا در مرور قراردادهای یک طرفه در جهان، قرارداد صادرات گاز ایران به عراق نمونه مهم در غارت اموال ملی شهروندان یک کشور است که توسط یک دولت زوال‌زده امضا شده و به فهرست قراردادی ننگین در جهان اضافه کرده است.

فرامرز داور - ايران واير

منبع:ایران وایر