دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با افتخار گفت: «جنگ تمام شد.» او با این جمله از توافق آتش‌بسی سخن گفت که میان اسرائیل و حماس شکل گرفت؛ توافقی که پس از دو سال جنگ در نوار غزه و با میانجی‌گری او حاصل شد.

بر اساس این توافق، اسرائیل در گام نخست از بخش‌هایی از غزه عقب‌نشینی می‌کند و در مقابل، تبادل بازداشت‌شدگان، زندانیان و گروگان‌ها صورت می‌گیرد.

اما برخی از مسائل کلیدی در طرح ترامپ هنوز حل‌نشده مانده‌اند و می‌توانند آتش‌بس را به خطر بیندازند. حال این پرسش مطرح است که آینده غزه چگونه رقم خواهد خورد و آیا حماس سلاح‌های خود را زمین خواهد گذاشت؟

بر اساس طرح ترامپ، چه کسی مسئول اداره غزه خواهد بود؟

در طرح ترامپ آمده است که غزه باید موقتاً توسط «کمیته‌ای تکنوکرات و غیرسیاسی از فلسطینی‌ها» اداره شود؛ نهادی بی‌طرف که مسئول اداره امور روزمره و خدمات شهری در این منطقه است.

اعضای این کمیته از فلسطینی‌های متخصص و کارشناسان بین‌المللی تشکیل می‌شوند و فعالیت آن زیر نظر نهادی تازه‌ تاسیس با عنوان «هیئت صلح» انجام خواهد شد.

قرار است نام اعضا و رهبران سایر کشورها به‌طور رسمی اعلام شود و گفته می‌شود تونی بلر، نخست‌وزیر پیشین بریتانیا، نقشی در این ساختار خواهد داشت.

در این طرح همچنین پیش‌بینی شده است که آمریکا با همکاری کشورهای عربی و شرکای بین‌المللی خود، نیروی موقت بین‌المللی برای برقراری ثبات در غزه تشکیل دهد.

این نیروی بین‌المللی قرار است بلافاصله در غزه مستقر شود تا آموزش و پشتیبانی لازم را برای نیروی پلیس فلسطینی مورد تایید فراهم کند.

این نیرو قرار است در هماهنگی نزدیک با اردن و مصر فعالیت کند و هدف از تشکیل آن، ایجاد سازوکاری پایدار برای تامین امنیت داخلی غزه در بلندمدت است.

بریتانیا و فرانسه در شورای امنیت سازمان ملل مشغول تدوین قطعنامه‌ای برای تشکیل این نیرو هستند.

آیا حماس خلع‌سلاح می‌شود؟

اسرائیل بر خلع‌سلاح حماس پافشاری می‌کند.

ترامپ پس از بازگشتش از خاورمیانه به آمریکا گفت: «اگر آن‌ها خلع‌ سلاح نشوند، ما خودمان آن‌ها را خلع‌ سلاح خواهیم کرد. این کار سریع و احتمالاً با خشونت انجام خواهد شد.»

ترامپ افزود: «با حماس صحبت کردم و گفتم: شما قرار است خلع‌سلاح شوید، درست است؟ گفتند: بله آقا، سلاح‌هایمان را زمین می‌گذاریم. همین را به من گفتند.»

اما خبرگزاری فرانسه پیش‌تر به نقل از یکی از مقام‌های حماس گزارش داده بود که واگذاری سلاح‌ها «به‌ هیچ‌وجه در دستور کار نیست و کاملاً منتفی است.»

پس از اجرایی شدن آتش‌بس، خبرگزاری فرانسه به نقل از یکی از مقام‌های حماس که نام او اعلام نشده بود گزارش داد که این جنبش در دوره گذار نقشی در اداره غزه نخواهد داشت.

اما همان مقام به خبرگزاری فرانسه گفت که حماس همچنان «بخشی جدایی‌ناپذیراز بافت فلسطین» باقی خواهد ماند.

این جنبش نسبت به مداخله بین‌المللی، به‌ویژه نقش احتمالی تونی بلر، ابراز بدبینی کرده است.

نیروهای مسلح حماس اکنون کجا هستند؟

تصاویر و ویدیوهای منتشرشده از غزه نشان می‌دهد که پس از عقب‌نشینی نیروهای اسرائیلی، نیروهای حماس بار دیگر در خیابان‌ها دیده می‌شوند.

منابع محلی به بی‌بی‌سی گفته‌اند که حماس هزاران نیروی امنیتی خود را بسیج کرده تا دوباره کنترل مناطقی را در دست بگیرد که نیروهای اسرائیلی به‌تازگی آن‌ها را تخلیه کرده‌اند.

حماس تأکید کرده است که قصد ندارد بار دیگر کنترل کامل غزه را در دست بگیرد.

حماس در روزهای اخیر با چه طایفه‌هایی درگیر شده است؟

غزه ویران از جنگ، متحمل تلفات انسانی و خسارت‌های سنگین مالی شده است.

پس از برقراری آتش‌بس، درگیری‌هایی میان نیروهای حماس و طایفه‌های مسلح درگرفته که ده‌ها کشته و زخمی بر جای گذاشته است.

ترامپ در سفرش به خاورمیانه اعلام کرد که حماس چراغ سبز انجام «اقدامات امنیتی در داخل غزه» را دریافت کرده است.

ترامپ افزود که هدف حماس «پایان دادن به مشکلات» است و «مدتی است مجوز انجام این اقدامات را دارند.»

ترامپ در شبکه اجتماعی «تروث سوشال» نوشت: «اگر حماس به کشتن مردم در غزه ادامه دهد، که بخشی از توافق نبود، ناچار خواهیم شد وارد شویم و آن‌ها را بکشیم.»

او بعداً توضیح داد که منظورش از «ما» نیروهای آمریکایی نبوده است.

به گفته جهاد حرب، تحلیلگر فلسطینی، «آینده غزه تنها دو گزینه دارد: یا اسرائیل اجازه می‌دهد حماس تضعیف‌شده و فرسوده از جنگ کنترل غزه را در دست بگیرد، یا قدرت به‌تدریج به تشکیلات فلسطینی منتقل می‌شود، مسیری که نتانیاهو با آن مخالف است.»

تشکیلات فلسطینی در حال حاضر تنها کنترل محدودی بر بخش‌هایی از کرانه غربی اشغالی دارد.

نتانیاهو در ماه ژوئن اعلام کرد که اسرائیل برخی از طایفه‌های غزه را «به تحرک واداشته» تا با حماس مقابله کنند.

حماس این طایفه‌ها را به همکاری با اسرائیل متهم کرده است.

پس از انتشار گزارش‌هایی مبنی بر اینکه نتانیاهو با مسلح کردن گروهی به رهبری یاسر ابوشباب موافقت کرده، نخست‌وزیر اسرائیل در ویدیویی در شبکه اجتماعی ایکس گفت: «مشکلش کجاست؟ این کار فقط جان سربازان اسرائیلی را نجات می‌دهد... و علنی کردنش فقط به نفع حماس است.»

حماس در روزهای اخیر با طایفه دغمش نیز درگیر شده و برخی از اعضای آن را به همکاری با گروهی مسلح وابسته به اسرائیل متهم کرده است.

نگاه اسرائیلی‌ها به وضعیت کنونی چیست؟

الی نیسان، روزنامه‌نگار اسرائیلی، در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی عربی گفته است که «هیچ نقشی برای حماس در آینده اداره غزه متصور نیستم؛ نه فقط به دلیل مخالفت اسرائیل، بلکه به خاطر نارضایتی مردم غزه پس از دو سال جنگ.»

موضع رسمی اسرائیل به رهبری نتانیاهو، مخالفت با هرگونه نقش حماس در اداره غزه است.

اسرائیل همچنین با واگذاری دوباره اداره غزه به تشکیلات فلسطینی مخالف است.

پس از حمله ۷ اکتبر حماس که به کشته شدن حدود ۱۲۰۰ نفر انجامید، و در پی آن عملیات نظامی اسرائیل که بنا بر اعلام وزارت بهداشت وابسته به حماس در غزه بیش از ۶۷ هزار نفر را کشت، موضع اسرائیل در قبال حضور حماس در غزه سخت‌تر از گذشته شد.

نتانیاهو در مصاحبه‌ای با شبکه فاکس نیوز در ماه اوت، پیش از دستیابی به توافق آتش‌بس، اعلام کرد که اسرائیل قصد دارد کنترل کامل غزه را در دست بگیرد و سپس آن را به «نیرویی عربی برای اداره منطقه» که هنوز تعیین نشده، واگذار کند.

نتانیاهو گفت که اسرائیل قصد دارد اداره غزه را به «نیروهای عربی‌ای واگذار کند که بتوانند منطقه را به‌درستی اداره کنند، بدون آنکه خطری برای اسرائیل باشند و در عین حال زندگی آبرومندانه‌ای برای ساکنان غزه فراهم کنند.»

به گفته نیسان، دولت نتانیاهو با واگذاری کنترل غزه به تشکیلات فلسطینی مخالف است، زیرا نمی‌خواهد میان کرانه غربی و نوار غزه ارتباط سرزمینی ایجاد شود.

نیسان می‌افزاید که نتانیاهو ممکن است تحت فشار ترامپ با مشارکت محدود تشکیلات فلسطینی در اداره غزه موافقت کند.

تشکیلات فلسطینی

همان‌طور که پیش‌تر گفته شد، تشکیلات فلسطینی تنها کنترل محدودی بر بخش‌هایی از کرانه غربی اشغالی دارد.

در طرح ترامپ پیش‌بینی شده است که در نهایت اداره غزه به تشکیلات فلسطینی واگذار شود.

بر اساس این طرح، اداره غزه زمانی به تشکیلات فلسطینی واگذار می‌شود که این نهاد برنامه اصلاحات خود را «مطابق با طرح‌های مختلف، از جمله طرح صلح ترامپ در سال ۲۰۲۰ و ابتکار سعودی فرانسوی» به پایان رسانده باشد.

اصلاحاتی که ایالات متحده خواستار آن است، بر کاهش فساد ادعایی در تشکیلات فلسطینی متمرکز است.

اسرائیل پس از جنگ ۱۹۶۷ غزه را اشغال کرد. پس از خروج اسرائیل در سال ۲۰۰۵، اداره منطقه به تشکیلات فلسطینی تحت رهبری جنبش فتح واگذار شد؛ اما در سال ۲۰۰۷ و در پی درگیری‌های داخلی خونین، حماس کنترل غزه را در دست گرفت.

جنبش فتح را گروهی از رهبران فلسطینی، از جمله یاسر عرفات بنیان گذاشتند.

در دهه ۱۹۹۰، سازمان آزادی‌بخش فلسطین به رهبری جنبش فتح رسماً مبارزه مسلحانه علیه اسرائیل را کنار گذاشت و از قطعنامه سازمان ملل برای تشکیل کشور فلسطینی بر اساس مرزهای سال ۱۹۶۷ حمایت کرد.

تشکیلات فلسطینی از ابتکار ترامپ استقبال کرده است.

محمد مصطفی، نخست‌وزیر تشکیلات فلسطینی، در گفت‌وگو با رویترز گفت: «ما همین حالا هم در غزه حضور داریم.» او تاکید کرد که «تدابیر موقت بین‌المللی برای کمک و نظارت یک موضوع است، اما اداره واقعی و ارائه خدمات موضوعی دیگر.»

او افزود که بسیاری از کشورها، از جمله کشورهای عربی، بر این باورند که تشکیلات فلسطینی باید مسئولیت اداره غزه را بر عهده گیرد، زیرا این «تنها راه واقع‌بینانه برای پیشبرد امور» است.

دونالد ترامپ

ترامپ بارها تاکید کرده که پایان جنگ تنها با شکست کامل حماس ممکن است، اما دیدگاه او درباره آینده غزه پس از جنگ در گذر زمان تغییر کرده است.

ترامپ پیش‌تر از طرحی سخن گفته بود که بر اساس آن غزه به «ریویرای خاورمیانه» با مجموعه‌ای از هتل‌ها و تفریحگاه‌های ساحلی تبدیل می‌شد و حتی احتمال انتقال ساکنان غزه به مصر یا اردن را مطرح کرده بود اما این ایده‌ها در طرح جدیدش جایی ندارند.

اما جزئیات طرح چیست؟ تکنوکرات‌های فلسطینی چه کسانی هستند و از «شورای صلح» چه می‌دانیم؟

در طرح ترامپ جزئیات روشنی درباره این نهاد بین‌المللی ذکر نشده است، هرچند برخی رسانه‌ها نام چند چهره غیر فلسطینی را به‌عنوان گزینه‌های احتمالی عضویت در آن منتشر کرده‌اند. تاکنون هیچ تایید رسمی در این‌باره اعلام نشده و ترامپ نیز اخیراً گفته است مطمئن نیست تونی بلر«محبوبیت کافی برای این نقش را داشته باشد».

ترامپ در سفرش به خاورمیانه از پاسخ مستقیم به پرسش تام بیتمن، خبرنگار بی‌بی‌سی، درباره نیروی چندملیتی خودداری کرد و گفت: «این نیرو بزرگ و قدرتمند خواهد بود، اما به‌ندرت به کار گرفته می‌شود، چون مردم درست رفتار خواهند کرد.»

ترامپ افزود که «هیئت صلح»، که قرار است بر روند انتقال قدرت در غزه نظارت کند، «در کوتاه‌ترین زمان ممکن تشکیل خواهد شد».

در مسیر بازگشت، وقتی از ترامپ درباره راه‌حل دوکشوری پرسیده شد، گفت: «خیلی‌ها یک کشور را ترجیح می‌دهند، بعضی دو کشور را. باید منتظر ماند و دید؛ من هنوز در این باره اظهار نظر نکرده‌ام.»

میانجی‌گران

مصر و قطر، به‌عنوان دو میانجی اصلی، از چارچوب بین‌المللی موسوم به «اعلامیه نیویورک» حمایت کرده‌اند.

سازمان ملل متحد این چارچوب را به‌عنوان بخشی از تلاش‌های خود برای حل مناقشه اسرائیل و فلسطین و پیشبرد راه‌حل دوکشوری تصویب کرده است.

در اعلامیه نیویورک آمده است که باید کمیته‌ای موقت برای اداره غزه زیر نظر تشکیلات فلسطینی تشکیل شود. این اعلامیه تاکید می‌کند که مسئولیت اداره و اجرای قانون در همه مناطق فلسطینی، از جمله غزه، باید بر عهده تشکیلات فلسطینی باشد.

این چشم‌انداز با مواضع مقام‌های مصری و قطری هم‌جهت است؛ آن‌ها آینده غزه را در گرو تشکیل کشور مستقل فلسطین می‌دانند.

اینکه تشکیلات فلسطینی بتواند بار دیگر توانایی خود را در اداره غزه ثابت کند، به عوامل متعددی بستگی دارد که بسیاری از آن‌ها از حوزه اختیار فعلی این تشکیلات خارج است.