همکاری ایران با آژانس؛ عراقچی از پایان توافق قاهره خبر داد
وزیر خارجه ایران گفت توافق قاهره دیگر نمی‌تواند مبنای همکاری جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی باشد. به گفته عراقچی، اجرای مکانیسم ماشه "شرایط کاملاً متفاوتی" به وجود آورده و دیپلماسی را "پیچیده‌تر" کرده است.
عباس عراقچی، وزیر خارجه جمهوری اسلامی، امروز یکشنبه ۱۳ مهر (۵ اکتبر) در حاشیه نشست با سفیران و نمایندگان خارجی در تهران، اعلام کرد، توافقی که کمتر از یک ماه پیش در قاهره میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی امضا شد، «دیگر برای وضعیت موجود کارایی ندارد». او گفت: «اجرای اسنپ‌بک همه شرایط را تغییر داده است و ما با شرایط جدیدی روبه‌رو هستیم.»
بر اساس توافق قاهره که در ۱۸ شهریورماه گذشته با میانجی‌گری مصر حاصل شد، ایران دسترسی کامل بازرسان آژانس به تمامی تأسیسات هسته‌ای خود و ارائه اطلاعات درباره مراکز مورد حمله قرار گرفته را پذیرفت.
این توافق که با حضور رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، به دست آمد، بحث‌های فراوانی را در تهران برانگیخت. مخالفان به "قانون الزام دولت ایران به تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی" استناد کردند که دولت را ملزم به تعلیق همکاری با آژانس، مگر با مجوز شورای عالی امنیت ملی، می‌کند.
سپس اما شورای عالی امنیت ملی در ۲۳ شهریور توافق را تأیید کرد، هرچند هشدار داد که در صورت بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، اجرای آن متوقف خواهد شد.
عراقچی نیز امروز، در شرایطی که همان سناریو رخ داده است، به صراحت گفت: «توافق قاهره دیگر نمی‌تواند مبنای همکاری ما با آژانس باشد و تصمیم ایران در خصوص تداوم همکاری‌ها به زودی اعلام خواهد شد.»
"مکانیسم ماشه" همچون نقطه عطف
عراقچی در سخنان امروز خود همچنین بار دیگر وجاهت قانونی فعال‌سازی مکانیسم ماشه را زیر سؤال برد و تأکید کرد: «هیچ دلیل موجهی برای اجرای اسنپ‌بک وجود ندارد، همان‌طور که در گذشته هم هیچ توجیهی برای حمله نظامی به ایران وجود نداشت.»
به گفته وزیر خارجه ایران، اروپایی‌ها تصور می‌کردند "اهرم فشاری" در دست دارند، اما به گفته او، استفاده از آن فقط دیپلماسی را "پیچیده‌تر" کرده است.
سه کشور اروپایی فرانسه، بریتانیا و آلمان ۲۸ شهریورماه گذشته این ساز و کار را فعال کردند و با رأی قاطع شورای امنیت سازمان ملل، زمینه بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران فراهم شد.
مکانیسم ماشه که در متن برجام گنجانده شده، به کشورهای عضو این توافق اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات توسط ایران، قطعنامه‌های تعلیق‌شده شورای امنیت را، بدون امکان حق وتو، مجددا احیا کنند.
این تحریم‌ها که میان سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ وضع شده بودند، شامل مسدودسازی دارایی‌های ایران در خارج از کشور، ممنوعیت ارسال سلاح، محدودیت‌های برنامه موشکی و کنترل کشتی‌های ایرانی در آب‌های بین‌المللی می‌شود. اجرای دوباره این تحریم‌ها از ششم مهرماه گذشته آغاز شد.
تعمیق شکاف میان تهران و غرب
در حالی‌که عراقچی ادعا کرده پیام‌های رد و بدل شده میان ایران و آمریکا طی ماه‌های اخیر صرفاً بر سر موضوع هسته‌ای بوده و هیچ شرط غیرهسته‌ای به طور رسمی مطرح نشده، منابع غربی مدعی‌اند که واشنگتن خواستار توقف غنی‌سازی، محدودیت برنامه موشکی و توقف حمایت مالی تهران از گروه‌های نیابتی جمهوری اسلامی بوده است. تهران این ادعا را رد می‌کند.
طبق ادعای تهران، فعال شدن مکانیسم ماشه ادامه همان روندی است که با خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ آغاز شده؛ مجموعه‌ای از فشارها و تحریم‌ها که به گفته مقام‌های ایرانی، امکان دستیابی به یک راه‌حل "منصفانه و متوازن" را از بین برده است.
اما از منظر غرب، جمهوری اسلامی بارها از تعهدات هسته‌ای خود عدول کرده و توافق قاهره آخرین فرصت برای شفاف‌سازی فعالیت‌ها و بازگشت بازرسان است. در بیانیه اخیر گروه هفت نیز از ایران خواسته شده بود تا همکاری با آژانس را "بلافاصله" از سر بگیرد و وارد گفت‌وگوهای مستقیم با آمریکا شود.
چشم‌انداز مبهم
سخنان امروز عراقچی نشان از نوعی سردرگمی در جهت‌گیری دیپلماسی ایران دارد. او هم‌زمان با تأکید بر عدم کارایی توافق قاهره با آژانس و "دشوارتر شدن" مذاکرات در آینده، گفته است که "دیپلماسی هیچ‌وقت به پایان نمی‌رسد" و ایران آماده هر راه‌حلی است که منافع متقابل طرفین را تأمین کند.
اکنون فضای اعتماد شکننده‌ای که توافق قاهره بنا کرده بود، عملاً از میان رفته است. مکانیسم ماشه به نقطه گسستی بدل شده که نه تنها تحریم‌ها را به صحنه بازگردانده، بلکه از نگاه تهران، وزن و اعتبار اروپا در مذاکرات احتمالی آینده را به شکل محسوسی کاهش داده است.
بنابراین از امروز، اگر قرار بر گشایش مسیری تازه در دیپلماسی هسته‌ای ایران باشد، مبنایی کاملاً متفاوت از گذشته و فضایی بسیار پیچیده‌تر از قبل خواهد داشت.
منبع:دویچه‌وله