قتل گروهی ۱۰ زن بهایی در ۴۰ سال پیش
قتل گروهی ۱۰ زن بهایی در ۴۰ سال پیش
بیانیه انجمن جهانی بهایی
ژنو - ۱۵ مه ٢٠٢٣ / ۲۵ اردیبهشت ١۴٠٢
روز ۱۸ ژوئن ۲۰۲۳ (٢٨ خرداد ۱۴٠٢) چهلمین سالگرد قتل ۱۰ زن بهائی در شیراز است که در یک شب توسط جمهوری اسلامی در میدان چوگان شیراز به دار آویخته شدند. جرم آنها دوری نجستن از باور به آئینی بود که اصل برابری جنسیتی - که در ایران نیست و جرمانگاشته میشود- و همچنین یگانگی، دادگری و راستگوئی را گسترش میدهد.
در تلاشی بیرحمانه برای وادار کردن این زنان به رد باورشان، آنها را یکی پس از دیگری و در حالی که وادار شدند که به تماشای قتل دیگر زنان باشند، به دار آویختند. یکی از آنها تنها ۱۷ سال سن داشت و بیشتر آنها بیست و چند سال سن داشتند. این رویداد تکاندهنده و اقدام وحشیانۀ حکومت اسلامی با شگفتی و خشم گروههای حقوق بشر و شهروندان عادی در سراسر جهان روبرو شد.
رهبران جهان در آن زمان موجی از درخواستها را برای آزادی زنان و مردان بهائی که محکوم به قتل شده بودند به راه انداختند. اما این تلاشها نتیجهای نداد.
انجمن جهانی بهائی اکنون یک پیکار جهانی با عنوان«#داستان_ما_یکیست» (#OurStoryIsOne) راهاندازی میکند که هدفش گرامیداشت این زنان بقتل رسیده و تلاش دیرینۀ زنان ایرانی از هر عقیده و پیشینهای برای برآوردن برابری جنسیتی در دهههای گذشته است، تلاشی که تا به امروز ادامه دارد.
سیمین فهندژ، نمایندهٔ انجمن جهانی بهائی در سازمان ملل در ژنو میگوید: «داستان این ۱۰ زن بهائی به پایان نرسیده است. اعدام آنها فصلی از داستان ادامهدار پشتکاری و فداکاری زنان ایرانی در مسیر برابری است. امروز در خون و اشک و زخم هزاران زن جوان در ایران که خواهان برآوردن برابریاند، میتوان صدای بیداد وارد شده بر ١٠ زن شیراز را دید که مرگ دلخراششان زندگی بسیاری را تحت تأثیر قرار داده است. ما امروز گواه همان روحیه و همان گزینش از سوی مردم به ویژه زنان میباشیم: دفاع از اصول دادگری و برابری با نهایت تلاش. امروز زنان ایران هر چند مورد بدرفتاری قرار میگیرند و زندانی میشوند -درست مانند زنان پیش از خود- با شهامت و شجاعت برگزیده اند تا برای زندگی در ایرانی آباد و دادگستر کوشا باشند.»
در برخی موارد، علت دستگیری زنان بهائی به قتل رسیده برگزاری کلاسهای آموزش و پرورش اخلاقی برای کودکان دختر و پسر بود. بهائیان ایران از قرن نوزدهم میلادی با تلاشهایی در لایه های گوناگون، از جمله بنیاد مدارس دخترانه برای گسترش برابری جنسیتی کوشیدهاند. پس از انقلاب اسلامی در سال ۱۹۷۹ (١٣۵٧)، بهائیان به ویژه به دلیل گسترش برابری کامل زنان و مردان، که به زنان اجازه می داد در تمام جنبههای زندگی اجتماعی شرکت کنند و به اجتماعاتی که مردان در آن حضور داشتند بپیوندند، مورد هدف قرار گرفتند.
خانم فهندژ افزود: «انجمن بهائی ایران همواره خواستار همکاری همهجانبهٔ زنان در تمامی عرصههای زندگی اجتماعی از جمله در فراروندهای تصمیمگیری بوده و هزینهٔ سنگینی برای آن پرداخته است. انجمن بهائی با تحمل بیش از ۴۰ سال آزار و اذیت سیستماتیک، که متأسفانه اکنون دامن همۀ ایرانیان را گرفته است، و با وجود دردسرهای بسیار زیادی که برایش داشته، بر پافشاری خود برای خدمت به ایران که برای بهائیان سرزمینی مقدس است از طریق گسترش اصولی مانند برابری جنسیتی، دادگری و دسترسی به آموزش و پرورش، پافشاری کرده است.»
پس از قتل این ١٠ زن و طی چهار دهه پس از آن، صدها زن بهائی دیگر مورد آزار و اذیت شدید قرار گرفتهاند و هم به عنوان زن و هم به عنوان بهائی با تبعیض دوچندان روبرو شدهاند. پس از انقلاب، زنان بهائی که در سمت های برجستۀ اجتماعی به کشور خدمت می کردند، از حرفه های خود بیرون رانده شدند، دستگیر، زندانی، شکنجه و یا به قتل رسیدند. آنهایی که از این جنایات جان به در بردند از ورود به دانشگاهها، حرفه های دولتی و تقریباً تمام جنبههای زندگی اجتماعی کنار گذاشته شدند.
انجمن جهانی بهائی اکنون در بزرگداشت ١٠ زن شیراز و آرمان دادگری و برابری، که آنان جان خود را برای آن فدا کردند، از مردمان جهان، هنرمندان، موسیقیدانان، فیلمسازان و سایر فعالان در زمینههای مختلف هنری درخواست میکند تا یاد آنان را گرامی بدارند. همکاریها میتواند در چارچوب ترانههایی دربارۀ این ۱۰ زن، ویدئوهای کوتاه دربارۀ زندگی آنها، خاطرهای از این زنان، هنرهای گرافیکی، آثار نوشتاری یا پستهایی در شبکههای اجتماعی، نشستهای عمومی و جلسات یادبود باشد تا از تلاشهای بلندمدت برای برابری جنسیتی در ایران قدردانی شود.
این پیکار در ماه ژوئن (خرداد) آغاز میشود و برای یک سال ادامه دارد، اما دورۀ فشردۀ آن از روز نخست ماه ژوئن (١١ خرداد) آغاز و تا چهلمین سالگرد اعدام این ۱۰ زن در روز ۱۸ ژوئن (٢٨ خرداد) ادامه خواهد یافت.
خانم فهندژ افزود: «ایرانیان در جستجوی دادگری اجتماعی، بیشتر و بیشتر با هم متحد میشوند و امروز بر روی برابری زنان و مردان به عنوان یکی از مهمترین چالشهای پیش روی کشورشان تمرکز کردهاند. ما امیدواریم در کنار هم بتوانیم نه تنها یاد ١٠ زن شیراز بلکه تمامی زنانی را که در سراسر ایران اصل برابری زنان و مردان را ارج مینهند و با پشتکاریشان در برابر بیدادگری به ساختن آیندهای بهتر برای کشور کمک کردهاند گرامی داریم.»
«بیایید در کنار هم بایستیم و بگذاریم تجارب مشترکمان ازپشتکاری و تلاشها و فداکاریهای گروهیمان برای ایران ما را متحد کند و نشان دهیم که فارغ از هر دین و پیشینه، به طور جداییناپذیری به هم پیوند خوردهایم. امیدواریم یادبود اعدام این ١٠ زن، سبب روشنگری و تقویت گفتگوها دربارۀ دادگری و برابری جنسیتی در ایران شود. داستان ما یکی است و تا برآوردن آرمانهای همدیگر صداهایمان را بلند میکنیم.»
پیشزمینه
در ۱۸ ژوئن ۱۹۸۳ (٢٨ خرداد ١٣۶٢)، ۱۰ زن بهائی که بیشتر آنها بین ۲۰ تا ۳۰ سال سن داشتند، از جمله یک دختر نوجوان ۱۷ ساله و یک زن ۵۰ ساله، به دلیل خودداری از باور به دین خود در میدان چوگان شیراز به دار آویخته شدند. این رویداد تکاندهنده با شگفتی و خشم گروههای حقوق بشر و مردم عادی در سراسر جهان مواجه شد.
دو شب پیش از آن، شش مرد بهائی (که برخی از آنها بستگان این ۱۰ زن بودند) در همان میدان به قتل رسیدند. بیش از ۲۰۰ انسان بهائی در سالهای پس از انقلاب اسلامی سال ۱۹۷۹ (١٣۵٧) توسط مقامات جمهوری اسلامی کشته شدند. این کشتار ها تنها پس از اعتراضات جهانی وایستاد، اما آزار و اذیت بهائیان در ایران تا به امروز بدون مجازاتی برای عاملان آن همچنان ادامه دارد.
این ۱۰ زن در ماههای آبان و آذر ۱۳۶۱ (اکتبر و نوامبر ١٩٨٢ دستگیر شدند. بسیاری از آنها نخست در بازداشتگاه سپاه نگهداری و سپس به زندان عادل آباد برده شدند. آنها زیر بازجوییها و شکنجههای سخت سپاه پاسداران قرار گرفته تا ایمان خود را رد کنند. از حق داشتن وکیل و محاکمه در دادگاه رسمی محروم شدند و در پایان توسط قاضی شرع شیراز به اتهام «صهیونیست بودن»، «جاسوسی» و تدریس کلاسهای کودکان به قتل با چوبهٔ دار محکوم شدند.
هر یک از این زنان چندین بار با خشونت مورد زورگویی قرار گرفتند تا ایمان خود را انکار کنند و به اسلام بگروند تا از قتل رهایی یابند. اما هیچ یک از آنها حاضر نشدند بیانیههایی را که مقامات برای آنها تهیه کرده بودند امضا کنند. در ۱۸ ژوئن ۱۹۸۳ (٢٨ خرداد ١٣۶٢) آنها را مخفیانه به میدان چوگان برده و یکی پس از دیگری و در برابر یکدیگر به دار آویختند. مرگ این زنان به خانوادههایشان گزارش نشد. اجسادشان به خانوادههایشان داده نشد و نتوانستند بر اساس آداب دینیشان خاکسپاری شایستهای داشته باشند. گمان میرود که آنها توسط مقامات در قبرستان بهائیان شیراز دفن شدهاند که دیرتر تخریب و در سال ۲۰۱۴ (١٣٩٣) به جای آن یک «ساختمان فرهنگی و ورزشی» ساخته شد.
نامهای زنانی که در این تاریخ به قتل رسیدند، عبارتند از:
* مونا محمودنژاد، ۱۷ ساله؛
* رویا اشراقی، ٢٣ ساله، همراه با مادرش عزت جانمی اشراقی؛
* سیمین صابری، ۲۴ ساله؛
* شهین (شیرین) دالوند، ۲۵ ساله؛
* اختر ثابت، ۲۵ ساله؛
* مهشید نیرومند، ۲۸ ساله؛
* زرین مقیمی، ۲۹ ساله؛
* طاهره ارجمندی سیاوشی، ۳٠ ساله. همسرش جمشید سیاوشی دو روز پیشتر اعدام شده بود؛
* نصرت غفرانی یلدائی، ۴۶ ساله. فرزندش، بهرام یلدائی، دو روز پیشتر اعدام شده بود؛
* عزت جانمی اشراقی، ۵۷ ساله، همراه با دخترش رویا، ۲۳ ساله. همسرش، عنایتالله اشراقی دو روز پیشتر سر به نیست شده بود.
منبع:پژواک ایران