کارخانه‌ی چیت‌سازی ری را در سال ۱۳۲۶ حسن کورس تأسیس کرد. این کارخانه به همراه نساجی مقدم و افشار یزد تا پیش از انقلاب تولیدکننده‌ی اصلی انواع و اقسام پارچه‌ مورد نیاز کشور به حساب می‌آمد. تا جایی که تا سال ۱۳۸۰ خورشیدی در سه شیفت کاریِ کارخانه‌ی چیت‌سازی حدود ۱۲۵ هزار متر پارچه تولید و روانه‌ی بازار می‌شد. حتا فروش تولیدات کارخانه تنها به عرضه در بازار داخلی محدود نبود. چون ترکیه، اتحاد شوروی و کشورهای خلیج فارس همواره بازار خوبی برای فروش منسوجات شرکت شمرده می‌شدند.

تصویری از یک سالن تولید چیت‌سازی ری، سال ۱۳۳۹

چیت‌سازی در روزهای انقلاب بهمن، ۳۶۰۰ نفر کارگر داشت و پس از طی تجربه‌های ارزشمندی از مبارزه‌ی کارگری، دوران شکوه و عظمت خود را می‌گذارنید. ولی تولید کارخانه از آن پس دچار رکود گشت و به مرور اعتبار خود را در تولید منسوجات از دست داد.

با این همه کارخانه افتان و خیزان تا سال ۱۳۸۴ دوام آورد و به زندگی پرتنش خویش در تولید کشور ادامه داد. در سال ۱۳۸۴ که کارخانه برای همیشه تعطیل شد، شمار کارگران آن به دلیل اخراج‌های مداوم و مکرر به ۲۵۰۰ نفر کاهش یافته بود. در همین سال بود که با اخراج کلیه‌ی کارگران باقی مانده به تولید کارخانه نیز خاتمه دادند.

سرنوشتی که در چیت‌سازی برای کارگران کشور رقم خورد، در اکثر کارخانه‌های تولیدی دیگر بی‌کم و کاست همچنان ادامه دارد. ولی کارخانه‌های منسوجات، کفش و لوازم خانگی را بیش از دیگر کارخانه‌ها به تعطیلی کشانده‌اند. حق و حقوق کارگران را نیز بالا می‌کشند و با چاپیدن نتیجه‌ی ده‌ها سال سابقه‌ی کار، به اخراج گروهی‌شان دست می‌یازند.

در شرایط حاضر شرکت سرمایه‌گذاری بهمن مالکیت این کارخانه‌ی متروکه را در اختیار دارد. شرکتی که در آغاز دهه‌ی هشتاد از سوی گروه اتومبیل‌سازی بهمن (مزدا) برای سرمایه‌گذاری در بخش خودروسازی پاگرفت. ولی پول‌سازی و سودآوری بیش از انتظارِ بخش مسکن و انبوه‌سازی در آن موقع سبب شد تا مدیران آن سرمایه‌گذاری در پهنه‌ی تولید خودرو را رها کنند و به ساخت و ساز روی آورند.

مدیران شرکت در راستای چنین سیاستی بود که کارخانه‌ی چیت‌سازی را خریدند تا ضمن تعطیلی کارخانه در زمین‌های آن به برج‌سازی و تجاری‌سازی اقدام نمایند.

در تاریخ هیجدهم اسفند ۱۳۹۵ مجمع سالانه‌ی شرکت سرمایه‌گذاری بهمن برگزار گردید. در این مجمع مطابق معمول سهامداران جزء شرکت اعتراض نمودند که کار فروش زمین‌های بافکار (چیت ری) سرآخر به کجا انجامید؟ گفتنی است که کارخانه‌ی چیت ری پس از انقلاب در اختیار بنیاد مستضعفان و جانبازان قرار گرفت. اما بنیاد این کارخانه را در سال ۷۶ به سه نفر از سرمایه‌داران فروخت که در نهایت در سال ۸۴ کارخانه به مالکیت شرکت سرمایه‌گذاری بهمن درآمد. سپس بر بستری از بی‌درایتی و بی‌کفایتیِ حکومت، همه‌ی کارگران باقیمانده‌ی آن را اخراج کردند و کارخانه هم تعطیل شد. شرکت سرمایه‌گذاری بهمن در سال ۱۳۸۸ به منظور ساختمان‌سازی در فضای چیت‌‌سازی ری، شرکت توسعه‌ی ساختمانی بافکار را تأسیس کرد. شرکتی که بعدها شرکت ساختمانی بهمن نام گرفت.

چیبت سازی ری، زندگی و مرگ

کارخانه‌ی چیت ری که دیگر باید از آن با عنوان کارخانه‌ای متروکه نام برد، محدوده‌ای بین اتوبان بعثت و خیابان شهید رجایی را در بر می‌گیرد و در جنوب ترمینال جنوب تهران قرار دارد. مساحت این کارخانه‌ی متروکه از حدود ۱۱۲۰۰۰ مترمربع هم فراتر می‌رود. شهروندان تهرانی هم به همین دلیل تقاطع اتوبان بعثت و خیابان شهیدرجایی را چهاراه چیت‌سازی می‌نامند. چیت‌سازی با همین نامگذاری‌ بیش از هفتاد سال قدمت دارد و به طور طبیعی پاک کردن نام آن از حافظه‌ی تاریخی شهروندان تهرانی به همین آسانی ممکن نخواهد بود.

اما هیچ وقت اموال و املاک کارخانه به همین زمین امروزی محدود نبوده است. چون کارخانه‌ی چیت‌سازی در سطح شهر تهران و شهرهای دور و نزدیک دیگر نیز مغازه‌هایی را جهت فروش تولیداتش در مالکیت داشت. حتا دامنه‌ی فعالیت شرکت در دهه‌ی چهل و پس از آن، چنان گسترش یافت که در کرج، قزوین و کردستان نیز کارخانه‌هایی را احداث کرد و بدون وقفه به مجموعه‌ی تولیدی شرکت افزود.

شرکت چیت‌سازی پیش از تعطیلی تنها در مجموعه‌ی تهران خود، حدود ۶۰۰۰ ماشین بافندگی راه انداخته بود که در دو خط ریسندگی آن به تولید اشتغال داشتند. به همین منظور در امر تولید از ۹ دستگاه ژنراتور برق و شش دستگاه جرثقیل و سی دستگاه خودرو نیز برای تأمین نیازهای کارخانه بهره می‌گرفت. اما با فرارسیدن سال ۸۵ پایانی همیشگی برای تولید کارخانه رقم خورد. چون بیش از دو هزار و پانصد نفر کارگر آن را بدون وقفه اخراج کردند و اموال کارخانه را نیز آشکارا و پنهان یکی پس از دیگری به فروش رساندند.

اینجا زمانی کارخانه چیبت ری بوده است. به زودی در اینجا برج‌سازی خواهد شد

در حقیقت گران شدن بی‌رویه‌ی زمین و ساختمان، چنین سرنوشت ناگواری را برای کارخانه رقم زد. در ضمن مدیران بی‌انگیزه‌ی دولتی و بخش شبه دولتی از همان فردای انقلاب بهمن به این نتیجه دست یافته‌ بودند که نساجی و تولید چندان صرفه‌ای برای ایشان ندارد. آنان بنا به طبیعت بازاریان سنتی کشور تنها به دلالی و واسطه‌گری کالا می‌اندیشیدند. سیاستی که اینک نیز دانسته و آگاهانه اجرای آن را بی‌کم و کاست در تمامی بخش‌های تولیدی کشور تکرار و دنبال می‌کنند، تا کارخانه‌ها را یکی پس از دیگری به تعطیلی بکشانند. زیرا سودآوری بی دردسر واردات کالاهای چینی بیش از هر چیزی آنان را به شوق و وجد می‌آورد. همچنان که در اداره‌ی کارخانه‌ی چیت‌سازی نیز سوداگری و بی‌تدبیری مدیران نوظهور دست در دست هم داد تا به دور از خواست مردم و کارگران سازوکارهای دیگری را برای پول‌سازی در فضای آن برگزینند.

در ادامه‌ی همین سیاست‌ها شرکت ساختمانی بهمن در سال ۱۳۹۰ جهت تغییر کاربری کارخانه‌ی چیت ری با شهرداری تهران وارد مذاکره گردید. سپس سازمان مشارکت‌های شهرداری تهران که زمین‌های ۱۱۲۰۰۰ مترمربعی چیت ری را جایی مطمئن و مناسب برای پول‌سازی یافته بود، برای ساخت و ساز به تفاهم‌نامه‌ای مشترک با شرکت ساختمانی بهمن دست یافت. ولی این تفاهم‌نامه چندان دوام نیاورد. چون شرکت سرمایه‌گذاری بهمن از آن بیم داشت که مبادا در این پروژه‌ی بزرگ با پیداشدن سر و کله‌ی مدیران شهرداری تهران همه چیز را از دست بدهد. سرآخر شرکت بهمن پای خود را از تفاهم‌نامه‌ی شهرداری پس کشید تا جایی که لغو این تفاهم‌نامه حدود پنج میلیارد تومان هزینه برایش در پی داشت. شرکت بهمن اکنون پنج سال است که قصد دارد این زمین را که گفته می‌شود بیش از سی‌صد میلیارد تومان ارزش دارد، به فروش برساند.

در طول مدتی که سازمان مشارکت‌های اجتماعی شهرداری تهران با شرکت سرمایه‌گذاری بهمن به تفاهم‌نامه‌ای مشترک دست یافته بودند، تبلیغات زیست محیطی شهرداری نیز در این خصوص بالا گرفت. چون شورای شهر و شهرداری توأمان ادعا داشتند که با تعطیلی کارخانه در راه رفع مشکل زیست محیطی شهروندان تهرانی گام برمی‌دارند. تبلیغی که معصومه‌ی ابتکار نیز به عنوان مسئول کمیسیون زیست محیطی شورای شهر همواره از آن به نیکی یاد می‌کرد. ناگفته نماند که برخلاف ادعا، از مدیران شهری کسی به احداث و راه‌اندازی بوستان و فضای سبز در محیط زیست شهروندان تهرانی نمی‌اندیشد، بل‌که همگی می‌خواهند با نمایشی از بلندمرتبه‌سازی، بدون وقفه سیاست‌ درآمدزایی را برای شهرداری تعقیب و دنبال نمایند.

شرکت سرمایه‌گذاری بهمن نیز از این ماجرا ضمن تبلیغ مداوم رسانه‌ای در راستای افزایش ارزش سهام خود در بورس تهران سود برد. چون حدود بیست و یک درصد از دارایی شرکت، تنها در مالکیت کارخانه چیت ری (بافکار) خلاصه می‌شود. اینک همه‌ی سهامداران شرکت از کوچک و بزرگ انتظار دارند تا روزی این زمین ۱۱۲۰۰۰ متر مربعی به فروش برسد که سود بادآورده‌ای را برایشان به ارمغان داشته باشد. معامله‌ای که بدون تردید درنهایت به تخریب محیط زیست شهری خواهد انجامید. چراکه مثل هر جای تهران ضمن تراکم‌فروشی شهرداری، سرآخر برج‌هایی بی‌قواره و شلخته‌ از زمین آن سر بر خواهد آورد.

از سویی در آغاز دهه‌ی هفتاد، بیست و یک درصد از سهام چیت‌سازی به دو هزار و پانصد نفر از کارگران شاغل آن واگذار گردید و پول هر سهم نیز از کارگران دریافت شد. ولی با شلوغ بازاری که بنیاد مستضعفان و جانبازان فراهم دید در نهایت سهام کارگران شرکت را نیز خیلی خودمانی بالا کشیدند و از این رهگذر چیزی جز اخراج همگانی عاید کارگران زحمتکش نگردید.

سرنوشتی که در چیت‌سازی برای کارگران کشور رقم خورد، در اکثر کارخانه‌های تولیدی دیگر بی‌کم و کاست همچنان ادامه دارد. ولی کارخانه‌های منسوجات، کفش و لوازم خانگی را بیش از دیگر کارخانه‌ها به تعطیلی کشانده‌اند. ناگفته نماند که در همین راستا حق و حقوق کارگران را نیز بالا می‌کشند و با چاپیدن نتیجه‌ی ده‌ها سال سابقه‌ی کار، به اخراج گروهی‌شان دست می‌یازند.