اتحادیه اروپا با 28 کشورعضو و با 507 میلیون جمعیت بر اصولی پایبند است که اکنون از سوی برخی از اعضاء آن به چالش جدی کشیده شده است. اصولی اومانسیتی که اتحادیه اروپا در منشور خود بر آن پای می فشردعبارتند از: توجه به حقوق بشر و حساسیت نسبت به نقض حقوق بشر، آزادی، دمکراسی، برابری، حاکمیت قانون. این اصول با ارزش هائی پیوند می خورند که در یک زندگی اجتماعی هویت اتحادیه اروپا را برجسته و متمایز می سازد. ارزش هائی همچون: پولورالیسم، تولرانس و رواداری نسبت به یکدیگر بویژه در مقابل دگراندیشان، منع تبعیض، همبستگی نسبت به دیگر انسان ها و برابری مرد و زن.

امروز، اتحادیه اروپا در مسیری پُر زیگزاگ حرکت می کند. اعلان اصول و ارزش های فوق به معنی پایبندی و اجرای همه آنها در همه حال و توسط همه کشورهای عضو نیست. اتحادیه اروپا چه در سطح ملی (داخلی کشورها) و یا در سطح منطقه ای یا بین المللی نتوانسته پایبندی کامل خود به این اصول و ارزش ها را نشان دهد. سیاست پناهنده پذیری و رفتار با پناه جویان یکی از موضوعاتی است که در یک دهه گذشته اتحادیه اروپا پیوسته در باره آن مورد انتقاد جدی قرار داشته است. به دلیل یک دهه غفلت، خواب، و سیاست های عامدانه و غیرانسانی بحران پناه جویان امروز پشت در خانه ی سیاستمداران نشسته است. در برلین به فاصله یک و نیم کیلومتری از ساختمانِ صدراعظم آنگلا مِرکل صدها پناه جو  روزهاست که در هوای آزاد میخوابند. در سه و نیم کیلومتری پارلمان اروپا در بروکسل نیز همین وضعیت حاکم است. تعلل و کوتاهی سیاستمداران اروپائی کار را به آنجا رسانده که هر روز جسد پناه جویان  در ساحل این  یا آن کشور از آب گرفته می شود. اینک هزاران نفر پناه جو در مجارستان، در بوداپست پایتخت این کشور و در ایستگاه قطار مرکزی این شهر بست نشسته اند. در شهر "بیج" کمی دورتر از بوداپست 400 تا 500 پناه جو دو روز است که در قطاری که قرار بود آنها را به یک اردوگاه منتقل کند بست نشسته و حاضر نیستند پیاده شوند. آنها دریافت آب و غذا را رد می کنند و فریاد می زنند مرگ در این قطار را بر ماندن در مجارستان ترجیح می دهند.

در جنین وضعیتی "ویکتور اُوربان" نخست وزیر مجارستان در روز سوم سپتامبر 2015 در مقر پارلمان اروپا با بی شرمی تمام هیچ مسئولیتی در این مورد نپذیرفته، بلکه آلمان را مسئول این وضعیت می خواند. کشوری که اصول و ارزش های اتحادیه اروپا را پذیرفته و امضاء کرده، اینک از عمل به مسئولیت های خود شانه خالی می کند.

مارتین شولتز رئیس پارلمان اتحادیه اروپا در یک برنامه تلویزیونی  در پایان روزی که با اُوربان گفتگو کرده بود از اینکه یکی از کشورهای اتحادیه اروپا چنین رئیسی دارد ابراز شرم می کند. در گزارش تلویزیونی که در همین برنامه پخش میشود، گفته  می شود که جمهوری چک بازوی پناه جویان را با ماژیک غیرقابل شستشو شماره گذاری می کند. کاری که یادآور اردوگاه های مرگ نازی هاست.

اتحادیه اروپا به کجا می رود؟

آنچه که امروز در اتحادیه اروپا در برخورد با بحران پناه جویان خود را نشان می دهد چند نکته را روشن می کند:

- اصول و ارزش های اعلام شده اتحادیه اروپا از سوی برخی از کشورها در عمل رعایت نشده، بلکه بخشی از آن زیر پا گذاشته می شوند.

- احترام به حقوق بشر و شان و منزلت انسان و و دوری از هرآنچه ناقض حقوق بنیادین بشر است کامل رعایت نمی شود. برخی از کشورها حتی به آن باور نداشته و در عمل نه تنها آنها را رعایت نمی کنند، بلکه آشکارا آن را زیر پا می گذارند. اتحادیه اروپا در مواجهه با بحران مالی یونان چندین و چند اجلاس فوری در سطح سران تشکیل داد. در زمانی که بحران مالی اوج گرفته بود اتحادیه اروپا در نشست های فوریِ سران، هزینه یا اعتبار کردن صدها میلیارد یورو را به سرعت به تصویب رساند. اما وقتی موضوع پناه جویان که موضوعی عمیقا انسانی و حقوق بشری است به یک بحران تبدیل می شود، واکنش ها بسیار کُند و کاملا نامتناسب می باشد. این رفتار نشانه ای از عدم پایبندی به آن ارزشهای اعلام شده است و به خوبی نشان می دهد که منافع اقتصادی به مراتب بر ارزش های حقوق بشری ارجحیت دارند. اتحادیه اروپا سالهاست با صرف صدها میلیون یورو با اجرای طرح "فرونتکس- نیروهای حافظ مرزهای اروپا" مرزهای آبی منتهی به این اتحادیه را مسدود کرده است. با اختیارات قانونیکه فرونتکس دارد علاوه بر کنترل مرزهای دریائی، زمینی و هوائی حتی می تواند با کشورهای مختلف قرارداد دوجانیه منعقد کند. قرارداد دوبلین3 نیز راه های ورود قانونی با ویزا و درخواست پناهندگی در اتحادیه اروپا را عملا ناممکن یا بسار سخت کرده است. سازمان های حقوق بشری  سالهاست که نسبت به ناکارآمدی و ناعادلانه بودن سیاست پناه جو پذیری اتحادیه اروپا هشدار می دهند و گزارش های مختلفی  نیز در این مورد منتشر کرده اند.

اینک و با بسته شدن مرزهای زمینی (مجارستان) همه راه های قانونی و بی خطر برای آنکه پناه جویان بتوانند خود را به اتحادیه اروپا برسانند مسدود شده است. در چنین وضعیتی پناه جویان ناگزیر جان خود و فرزندانشان را به خطر بیاندازند تا با پذیرش ریسک بسیار بالا هم که شده خود را نجات دهند. آری! اتحادیه اروپا به دلیل سیاست سختگیرانه در امور پناهندگی، سیاستی که شکست خورده و کشورهای عضو نیز آن را رعایت نمی کنند، در قبال مرگ پناه جویان و درد و رنجی که آنها تحمل می کنند مسئولیت دارد.

- برخی از کشورهای اتحادیه اروپا خودخواهی و تک روی را بر همبستگی ترجیح داده و جدا از منافع جمعی اتحادیه اروپا، منافع خود را در درجه نخست قرار داده و تا کنون حاضر به مصالحه و سازش نیستند. برای نمونه موضع مجارستان، جمهوری چک، لهستان، اسلوواکی در مخالفت با طرحِ پذیرش سهمیه ای پناه جویان.

اتحادیه اروپا بین پایبندی به اصول و ارزش های اعلام شده یا ارجحیت دادن به منافع مالی و اقتصادی بر سر دو راهی گیر کرده است. اتحادیه اروپا فلج و ناتوان از حل بحران پناه جویان است. ناهماهنگ عمل می کند. از هر طرف یک صدائی و یک آهنگی شنیده می شود. نه تنها از روحیه همبستگی خبری نیست، بلکه برخی از کشورهای عضو به همدیگر حمله می کنند. (اظهارات نخست وزیر مجارستان بر علیه آلمان و واکنش های آلمان، اطریش و فرانسه و رئیس پارلمان اروپا به آن گفته ها). اتحادیه اروپا به ریشه ی فرار مردم از کشورشان و دلایل بحران پناه جوئی نمی پردازد، بلکه خود به دلیل مواضعی که در جنگ عراق، سوریه و لیبی داشته در ایجاد و گسترش آن دخالت و مسئولیت داشته است.

اتحادیه اروپا با یک بحران هویتی و با یک بحران استراتژیکی روبرو است. در یک سو کشورهائی قرار دارند که باورهای محافظه گرایانه و ناسیونالیستی را نمایندگی می کنند (بریتانیا و مجارستان)، در سوی دیگر کشورهائی که بطور نسبی به بخشی از اصول و ارزش های اتحادیه اروپا وفا دارند (آلمان، فرانسه، سوئد، هلند). برخی دیگر از کشورها مواضعی بینابینی داشته و به دلیل وضعیت خراب اقتصادی در کشورشان ترجیح می دهند نقش فعالی بازی نکرده و از این یا آن گرایش دفاع نمی کنند.

اگر اتحادیه اروپا بر پایبندی خود به حقوق بشر و همبستگی با مردم جهان و اصول و ارزش هائی که اعلام کرده وفادار است، باید از دخالت در جنگ با هدف تغییر حکومت ها (عراق، لیبی، سوری) و از حمایت از حکومت های خودکامه و دیکتاتور دست بردارد. (کمک به صدام، قذافی، حسنی مبارک، بشار اسد تا همین چند سال قبل که در قدرت بودند. همچنین رژیم جمهوری اسلامی هنوز حاکم بر ایران). اتحادیه اروپا بجای حمایت از حکومت های سرکوبگر، باید از طرح های توسعه اقتصادی و از جنبش های دمکراتیک در کشورهای توسعه نیافته حمایت کرده و با روش های مختلف با فساد مالی رهبران این کشورها مبارزه کند. اتحادیه اروپا می تواند راه های رشد و تغذیه مالی، نیروئی و لجستیکی نیروهای افراطی ناسیونالیستی یا مذهبی را ببندد و هر کجا لازم باشد در اقدامات بازدارنده بر علیه این نیروها وارد جنگ شود. بی عملی در مقابل رشد و قدرت گیری نیروی وحشی و ضدبشری خلافت اسلامی و کشورهای حامی آن و کوتاه آمدن در مقابل حکومت بشار اسد و حامی آن یعنی جمهوری اسلامی و کمک نکردن به پناه جویانی که بیش از چهار سال است در این  یا آن کشور در رنج و آوارگی به سر می برند، همه و همه وضعیت امروز را رقم زده است.

آیا اتحادیه اروپا آماده است تا از واقعیت امروز درس بگیرد؟ پاسخ نسبی به این سوال در چند روز و چند هفته آینده  و در اجلاس سران اروپا روشن خواهد شد.

حنیف حیدرنژاد

13 شهریور 1394/  4 سپتامبر 2015

http://www.hanifhidarnejad.com