کاستی های ترجمه آقای محمد قاضی در داستان شاهزاده ی كوچولو، و ناشیگری های کپی کاران شارلاتان !
علی شکر‌الهی
این نوشته حدود سه سال و اندی پیش به نگارش در آمده بود و فقط برای دوستانی که علاقمند به دانستن بیشتر پیرامون ترجمه های متعدد داستان شاهزاده ی کوچولو بودند ارسال شده بود.
اما با در نظر گرفتن تعداد بیشمار ترجمه و کپی ها که اکنون به ۱۲۱ مورد رسیده است، ضروری دانسته شد این نوشته عمومی گردد !
چندى پيش از طريق اينترنت با مقاله بلند بالاى پژوهشى در رابطه با ترجمه هاى گوناگون شاهزاده ی كوچولو در دانشگاه الزهرا برخورد کردم كه برايم بسيار جالب بود.
آن نوشتار در باره يازده ترجمه گوناگون پارسى بود و از جمله به ترجمه آقاى اسدالله غفورى ثانى نيز اندک اشاراتى داشت !
نخست آنكه بسيارى از ترجمه ها اساساً ترجمه نيست بلكه كپى كامل و يا تقلب مى باشد !
بيش از ٧٣ ترجمه پارسى از اين كتاب موجود است و من ٢٤ ترجمه گوناگون پارسى آنرا به زير ذره بين برده ام !
اما از آنجاييكه به مقايسه ترجمه قاضى و غفورى پرداخته شده بود، لذا به " ترجمه " يا به كپى آقاى غفورى در مقايسه با ترجمه آقاى قاضى مى پردازم !
جناب غفورى ترجمه قاضى را با تغيير برخى از واژه ها، به نام ترجمه بنام خود ثبت كرده اند. فقط بعنوان یک نمونه در فصل دوم، صفحه ٨ و ٩، از چاپ دوم ١٣٨٨ ؛
واژه های به کار برده شده توسط آقای قاضی ؛ واژه های تغییر داده شده توسط آقای غفوری ؛
به اين ترتيب به اين صورت
عقيده انديشه
آماده شدم حاضر شدم
روشن بين روشن فكر
چيزفهم است چيزى مى فهمد
حرف مى زدم صحبت مى كردم
بازى بريج بازى ورق
آدم عاقلى آدم دانايى
يكى از اسبابهاى يكى از لوازم
نه مكانيسين نه مكانيك
هزار ميلى هزار كيلومترى
در طلوع صبح در سپيده صبح
صداى عجيب و بچگانه اى صداى عجيب و كودكانه اى
مشت نمونه خروار است و در هر صفحه و فصلى برخی از واژه ها اينگونه عوض شده است !
در ترجمه داستان شاهزاده ی کوچولو، تنها مترجمى كه براى واژه فرانسوى un piquet در فصل سوم، به معنى ميخ طويله، از واژه " گلميخ " استفاده كرده است، آقاى قاضى مى باشد و از قضای روزگار آقای اسدالله غفوری نیز همین واژه را بکار برده اند.
گرچه واژه گلميخ بر روى ديوارها نصب مى شود و براى محكم كارى و نگه دارى دو ديوار مقابل به هم و یا دکوراسیون به كار مى رود و در فرانسه و بويژه در ايتاليا نيز مرسوم است، اما اين واژه مفهوم دقيق ميخ طويله در این داستان را نمى رساند !
ولى فعلاً براى كوتاه كردن مطلب، از اين بحث در مى گذريم !
آقاى قاضى در فصل چهارم ص ٢٥، فراموش كرده اند اين كلمات را ترجمه كنند !
- با آجرهاى صورتى
- با شمعدانهايى لب پنجره هایش
آقاى غفورى نيز در همين فصل يادشان رفته است اين كلمات را ترجمه كنند !!
در پايان فصل ٢٢ ترجمه آقاى قاضى چاپ پنجاه و يكم سال ١٣٩٢، جملات ؛
- سوزن بان گفت : بچه ها خوش اقبالند. از قلم افتاده است !
در " ترجمه " آقاى غفورى نيز همين فراموشی اتفاق افتاده است ! !
البته آقاى غفورى چندين خط در صفحات ٢٢ - ٢٣ - ٢٧ - ٤٣ - ٨٦ - ٩٣ و در ص ٩٤ دو خط - ص ١٠٦، چهار خط، ص ١١١، شش خط را يادشان رفته است كپى كنند ! ! !
آقاى قاضى بسيارى از واژه هاى فرانسوى را غلط ترجمه كرده اند !
آقاى غفورى نيز همانگونه عمل كرده اند !
در فصل دهم چنين آمده ؛ dit fermement le petit prince يعنى شاهزاده كوچولو قاطعانه ( بى برو برگرد ) گفت !
آقاى قاضى نوشته اند ؛ مردانه گفت ! (مردانه از روزگاران فيلم هاى ناصر ملكوتى بود. قاطعانه گفتن زن و مرد ندارد ! )
آقاى غفورى نيز تحت تأثير همان فيلم ها ! نوشته اند ؛ مردانه گفت !
در همين فصل، آقای قاضى واژه Un geste discreet به معنى با يك حركت بى آلايش، ( محتاطانه، بدون لاف ) را، با يك حركت شاهانه، ترجمه كرده اند !
جناب غفورى نيز كپى كرده است، با يك حركت شاهانه !
در فصل سيزدهم !
آقاى قاضى mais non كه به معنى، نخير، نه جانم، نه بابا مى باشد را، نه خنگ خدا ترجمه كرده اند.
آقاى غفورى نيز از بد حادثه، همه توهين ِ نه خنگ خدا را به شاهزاده كوچولو زده اند .
در ترجمه آقاى قاضى بيش از دويست غلط ترجمه اى موجود است، و در ترجمه آقاى غفورى نيز همينگونه است ؛
از ترجمه واژه هاى مهمى همچون apprivoiser كه به مفهوم خو گرفتن، مأنوس شدن، الفت گرفتن، اُخت شدن، است، كه ايشان و سايرين " اهلى كردن " ترجمه كرده اند !
و يا از واژه la consigne كه به معنى رهنمود است و ايشان و ديگران " دستور و يا فرمان " ترجمه كرده اند، در گذريم، برای نمونه، به واژه هاى زير که غلط ترجمه شده است نیز توجه کنید ؛
واژه absurd را احمق ترجمه كرده اند ! بجاى پوچ، بى معنا، عبث
،، sotte, Sot احمق ،، ،، نادان، سبک سر
،، petit bonhomme آدمک ،، ،، آقا کوچولو
،، coquette عشوه گر ،، ،، دلربا، تو دل برو،
،، businessman كارفرما ،، ،، تاجر، تاجرپيشه
،، explorateur كاشف ،، ،، كاوشگر
كاشف به فرانسه، découvreur مى باشد.
،، déserte بيابان ،، ،، كوير
،، sable شن ،، ،، ماسه
،، A tout hasard بى هوا ،، ،، محض احتياط، براى محكم كارى
،، apaiser la soif رفع تشنگى ،، ،، كاهش دادن تشنگى
،، consolé تسكين ،، ،، دلجويى
،، assura تسكين ،، ،، اطمينان، مطمئن شدن
،، créer des lien علاقه ايجاد كردن ،، ،، ارتباط بر قرار كردن
،، enigme راز ،، ،، معما
،، mystère معما ،، ،، راز
،، des problèmes معما ،، ،، مشكلات، مسائل
،، trouver پيدا كردن
،، découvrir پيدا كردن ،، ،، كشف كردن , پيدا كردن
،، marchand كاسب ،، ،، فروشنده
،، belle زيبا
،، embellir زيبا ،، ،، غنى بخشيدن، پربار کردن
،، un abime گرداب ،، ،، گودال ژرف، پرتگاه
،، un monarque absolu سلطانى مستبد ،، ،، پادشاهى تمام عيار، شاهى مطلق.
،، russes حيله گرى ها ،، ،، ترفند ها
فعلاًَ به همين تعداد اكتفا مى شود.
از همه گذشته، شيوه نگارش آقاى قاضى، شايد به نگارش كردى نزديك باشد، نمى دانم ! اما قدر مسلم اين است كه در زبان پارسى اينگونه نمى توان نوشت و آقاى غفورى نيز با وجوديكه در مشهد هستند، ( چون كتاب در مشهد چاپ شده است )، همانگونه نگارش يا قلم فرسايى كرده اند ، آيا اين اتفاقى ست !؟
توجه بفرماييد ؛
صفحه ٣٣ ؛ تو مدتها بجز لطف خورشيد تفريحى نداشته اى. آیا بهتر نبود نوشته مى شد ؛ تو بجز لطافت خورشد تفريحى نداشتى.
صفحه ۲۷ ؛ شاید مرا مثل خودش خیال می کرد. ،، شاید خیال می کرد مثل خودش هستم.
صفحه ۲۷ ؛ من به شازده کوچولو توجه دادم. ،، توجه او را جلب کردم، او را متوجه کردم.
صفحه ۳۲ ؛ از عهده بر آیم. ،، از عهده آن بر آیم.
صفحه ۵۱ ؛ دلش اندک پر شده بود ،، دلش اندکی تنگ شده بود.
صفحه ٧٩ ؛ شازده كوچولو با ادب پرسيد. ،، شاهزاده كوچولو مؤدبانه پرسيد.
صفحه ۸۷ ؛ فردا شازده کوچولو باز آمد. ،، فردای آنروز شاهزاده کوچولو باز آمد.
صفحه ١٠٧ ؛ اندك شبيه به حال كسى كه... ،، اندكى شبيه كسى كه...
صفحه ١٠٨ ؛ با تصميم و قدمهاى سريع راه مى رفت. ،، مصمم و با قدمهاى سريع راه می رفت.
سنت اگزوپری در فصل هشتم، هنگامی که گل درخواستی دارد، ادب و فرزانگى شاهزاده كوچولو در پاسخ گفتن به گل را در آن جمله چنین بيان مى كند ؛
مى رفتم آن را بياورم ولى شما با من صحبت مى كرديد.
اما آقاى قاضى نه تنها مورد احترام گذاشتن شاهزاده كوچولو به گل را ناديده گرفته اند بلكه، گل را نیر متهم مى كنند !
توجه كنيد ؛
داشتم مى رفتم تجير بياورم ولى شما مرا به حرف گرفتيد.
و اين شيوه نگارش در كپى آقاى غفورى نیز به عيان آشكار است.
نكته قابل توجه ديگر اينكه ؛
در اين بررسى و مقايسه ها، ترجمه سایر مترجمین را نيز باید مد نظر داشت.
بسيار اهميت دارد كه بدانيم چه ترجمه اى از اصل فرانسوى ترجمه شده يا از ترجمه انگليسى به پارسى برگردانده شده است !
بسيارى از مترجمین، از جمله خانمها، سامانه رضائيان، مريم صبورى، زهرا تيرانى، آقای مصطفی رحماندوست و بسیاری دیگران از ترجمه انگليسى خانم كاترين وُدز استفاده كرده اند.
ترجمه كاترين وُدز كاستى ها و اشتباهات فراوانى دارد كه توسط مترجم انگليسى زبان ديگرى بنام آقاى ريچارد هاوارد پيرايش و باز ترجمه شده است !
البته همين ترجمه نيز كاستى هايى دارد كه از آن نت بردارى كرده ام !
و اين به مانند آن باشد كه يك ايرانى ساكن سوئد ترجمه سوئدی داستان شاهزاده ی کوچولو توسط خانم گونور بانگ را به پارسى برگرداند.
بدون شك ترجمه خوبى از آب در نخواهد آمد، زيرا اين ترجمه سوئدى اشكالات فراوانى دارد و دو نفر سوئدى ديگر بنام خانم نوا گولبرگ و آقاى هنريك پترسون، مشتركاً ترجمه سوئدى جديدى را به خوانندگان داستان شاهزاده كوچولو در سوئد ارائه داده اند كه البته این ترجمه نیز با وجود اندكى كمبودها از ترجمه پيشين بهتر است.
تاكنون بيش از ١٣٠ ترجمه تركى استانبولى، ٣٨ ترجمه ايتاليايى، ٦٨ ترجمه اسپانيولى، ١٩٨ ترجمه چينى، ٢٨ ترجمه ژاپنى، و چندين و چند ترجمه از زبانهاى گوناگون وارد بازار شده است و اين روند همچنان ادامه دارد !
اين كتاب بصورت معما و بقول برخى از فرانسويان دست اندر كار، بصورت كد نوشته شده و بايد دِ كده ( رمز گشايى ) شود !
با اينچنين كاستى هايى در ترجمه آقاى قاضى، يكى از طرفداران و دل شيفته گان ايشان، بنام پونه بارانى در سايت اينترنتى خود در باره ترجمه آقاى قاضى چنين نوشته اند :
" ... دوست او و ديگر استاد عزيزم ( رضا سيد حسينى ) مى گفت : ترجمه اى كه قاضى از اين كتاب ارائه داده در حد اعلاى امانت دارى، انتقال مفاهيم و در عين حال روانى و ساده گى است. در بعضى جاها به نظر مى رسد حتى از متن اصلى فرانسه هم سليس تر نگاشته است. "
توجه فرموديد ! از اصل فرانسوى هم سليس تر است !
اينكه برخی از ما ايرانیان از كارل ماركس و لنين، ماركسيست تر هستيم.
اينكه برخی از هموطنان ما از اعراب مسلمان تر هستند.
اينكه اخيراً تعدادی از ايرانيان از پاپ اعظم واتيكان، كاتوليك تر شده اند،
آيا اين يك بيمارى فكريست يا نوعى حقارت تاريخى به حساب مى آيد ؟!
قضاوت با مترجمین قرانسوی دان و خوانندگان و دوستداران داستان شاهزاده ی کوچولو.
منبع:پژواک ایران