در حاشیه نشست امنیتی ورشو، اظهارات بنیامین نتانیاهو، نخست‌ وزیر اسرائیل درباره نقش لهستان در جرایم آلمان نازی دلخوری و واکنش رهبران لهستان را در پی داشت.

آقای نتانیاهو درباره کشتار یهودیان در در جریان هولوکاست در جنگ جهانی دوم به خبرنگاران گفت: "لهستانی‌ها با نازی‌ها همکاری کردند." تعدادی از اردوگاه‌های مرگ آلمان نازی مانند آشویتس در خاک لهستان بود که در آن دوران در اشغال آلمان‌ها بود.

در لهستان برای کسانی که یهودیان را از مرگ نجات داده‌اند مرتبا مراسم یادبود برگزار می‌شود، تندیس ساخته می‌شود و درباره این موضوع فیلم و گزارش و تهیه می‌شود.

اما اظهار نظر در مورد همکاری لهستانی‌ها با نازی‌ها بسیار حساسیت‌ برانگیز است و عموما با موجی از انتقاد و تکذیب روبرو می‌شود حتی اگر این نظر یک مورخ، پژوهشگر یا نویسنده باشد.

اولگا توکارچوک، نویسنده لهستانی و برنده جایزه جهانی مَن‌بوکِر در سال ۲۰۱۸، برای انتقاد از تاریخ لهستان تهدید به مرگ شد.

در سال ۲۰۱۵ و پس از انتشار رمانی درباره یک شخصیت تاریخی یهودی، خانم توکارچوک در مصاحبه‌‌ای تلویزیونی‌ گفت: "ما (لهستانی‌ها) کارهای وحشتناکی (در طول تاریخ) انجام داده‌ایم به عنوان استعمارگر. اکثریتی بودیم که اقلیت‌ها را سرکوب کردیم، برده داشتیم و قاتل یهودیان بودیم."

بعد از این مصاحبه، ناشر خانم توکارچوک برای حفظ جان او مجبور به استخدام محافظ مسلح شد.

• اظهارات نتانیاهو در باره مشارکت لهستان در جرایم آلمان نازی جنجال آفرید
• سفارت اسرائیل نسبت به موج احساسات یهودستیزانه در لهستان هشدار داد
• سنای لهستان لایحه جنجالی درباره هولوکاست را تصویب کرد
• کنفرانس ورشو؛ نتانیاهو در راه لهستان، روگردانی وزیران اروپایی

کشتار یهودیان به دست لهستانی‌ها

یان گروس، مورخ لهستانی-آمریکایی، با انتشار کتاب "همسایه‌ها" از کشتار دست‌کم ۳۴۰ یهودی به دست لهستانی‌ها در جنگ جهانی دوم در روستای "یِد وابنه" در شمال شرقی لهستان پرده برداشت.

دو سال پس از آغاز جنگ جهانی دوم در سال ۱۹۴۱، لهستانی‌ها با همکاری نازی‌ها همسایگان یهودی خود را به طویله‌ای بردند، در را به رویشان قفل کردند و زنده آنها سوزاندند.

لهستان که خود را بزرگترین قربانی جنگ جهانی دوم و منجی یهودیان می دید، با انتشار کتاب "همسایه‌ها" در سال ۲۰۰۱ در حیرت فرو رفت و در نتیجه آن دولت تحقیقاتی در این مورد شروع کرد. یافته‌های نهاد تاریخی دولت لهستان وقوع این رخداد را تایید کرد.

در سال ۲۰۱۱ عده‌ای بر روی بنای یادبودی که در محل این کشتار ساخته شده توهین‌های نژادپرستانه و صلیب شکسته آلمان نازی کشیدند.

اما بعد از اتمام جنگ دوم و پایان هولوکاست، بزرگترین کشتار یهودیان به دست لهستانی‌ها و در جنوب این کشور در شهر "کی اِلتسِه" اتفاق افتاد. یک سال بعد از پایان جنگ در سال ۱۹۴۶ حدود ۴۰ نفر یهودی با سنگ و چاقو و شلیک گلوله کشته و ۴۰ نفر مجروح شدند.

آقای گروس در کتاب بعدی خود به نام "ترس: یهودستیزی در لهستان بعد از آشویتس" می‌گوید ۲۵۰ هزار یهودی پس از اتمام جنگ به لهستان برگشتند اما با خشونت و کشتار مواجه شدند و در نهایت مجبور به مهاجرت شدند. آقای گروس تخمین زده ۱۵۰۰ نفر در این جریانات کشته شدند.

هزاران لهستانی نیز همسایگان یهودی خود را با پنهان کردنشان در خانه‌های خود از مرگ نجات دادند. اقدامی که می‌توانست به قیمت جانشان تمام شود.

از ۶ میلیون یهودی که در هولوکاست کشته شدند، سه میلیون از آنها شهروند لهستان بودند. آلمان نازی که در سال ۱۹۳۹ به لهستان حمله کرد حدود ۱.۹ میلیون لهستانی غیر یهودی کشت.

قانون جنجال برانگیز هولوکاست

در مارس ۲۰۱۸، دولت ملی‌گرای لهستان با تصویب قانونی مطرح کردن موضوع مشارکت لهستان در جرایم آلمان نازی را غیرقانونی اعلام کرد و برای آن مجازات زندان در نظر گرفت. این اقدام خشم و اسرائیل و آمریکا را در پی داشت و بدل به ماه‌ها تنش سیاسی شد.

منتقدان این قانون نگران محدودیت‌های احتمالی برای پژوهش درباره هولوکاست بودند.

در نهایت پس از چهار ماه کشمکش، لهستان این قانون را در عرض یک روز اصلاح کرد. اصلاح این قانون یک روز پس از انعقاد قرارداد بلند مدت گاز فشرده مایع (ال ان جی) با آمریکا بود.

سیاست نتانیاهو در اروپای مرکزی

اسرائیل که به دلیل رفتارش با فلسطینیان مورد انتقاد کشورهای اروپای غربی است، در میان دولت‌های راست‌گرای اروپای مرکزی به دنبال هم‌پیمان است. در همین راستا اسرائیل میزبان اجلاس کشورهای ویشه‌گراد در بیت‌المقدس شد.

اتحاد چهار کشور لهستان، چک، اسلواکی و مجارستان در اروپای مرکزی به گروه ویشه‌گراد معروف است.

در نشستی در بوداپست پایتخت مجارستان در سال ۲۰۱۷ صحبت‌های آقای نتانیاهو که میکروفنش به اشتباه روشن مانده بود، شنیده شد که از رهبران اروپای مرکزی می‌خواست بر سیاست‌های "دیوانه‌وار" اتحادیه اروپا در قبال بحران اسرائیل و فلسطین به نفع تل آویو اعمال نفوذ کنند.

آقای نتانیاهو با دولت ویکتور اوربان، نخست‌وزیر راستگرای مجارستان، که به حمله علیه رسانه‌ها، اقلیت‌ها و حتی یهودستیزی متهم شده روابط نزدیکی دارد. آقای اوربان این اتهام‌ها را رد می‌کند.

آقای اوربان، جورج سوروس، میلیاردر مجاری‌ الاصل را مرتبا به حمایت از پناهجویان مسلمان متهم کرده است. منتقدان آقای اوربان می‌گویند اتهامات او ریشه یهودستیزانه دارد.

حزب حاکم لهستان نیز به دلیل اینکه از فعالیت گروه‌های راست گرای افراطی نژادپرست و یهودستیز مانند گروه فاشیستی "کمپ رادیکال ملی" (ONR) جلوگیری نمی‌کند مورد انتقاد است.

پس از سخنان اخیر آقای نتانیاهو، لهستان در اقدامی تلافی‌جویانه، پس از احضار سفیر اسرائیل، این کشور را تهدید کرد که اجلاس هفته آینده در بیت‌المقدس را منحل خواهد کرد. دفتر آقای نتانیاهو بیانیه‌ای صادر کرد که منظورش همه لهستانی‌ها و ملت لهستان نبوده است.

با وجود این ماتئوش موراویتسکی، نخست وزیر لهستان روز یکشنبه ۱۷ فوریه اعلام کرد که در اجلاس کشورهای ویشه‌گراد در بیت‌المقدس شرکت نخواهد کرد.