در حالی که یکی از مهمترین اهداف دولت ایران از واگذاری شرکت های دولتی در قالب اجرای سیاست خصوصی سازی، کاستن از بار مالی آنها بوده ولی طی سه دهه گذشته بار مالی شرکت های دولتی به میزان بی‌سابقه‌ای رسیده است.

از زمستان سال ۱۳۶۸ که واگذاری شرکت‌های دولتی برای نخستین بار پس از انقلاب سال ۱۳۵۷ آغاز شد تا بهمن ماه سال ۱۳۹۸ در مجموع ارزش واگذاری شرکت های دولتی به ۱۵۰ هزار و ۲۱ میلیارد تومان رسیده است.

در مقابل، بودجه شرکت های دولتی در ایران با آغاز اجرای سیاست خصوصی سازی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۸، یعنی طی سی سال،‌ بیش از ۲۳۰۰ برابر شده است. یعنی از حدود ۵۴۶ میلیارد تومان به یک میلیون و ۲۷۴ هزار و ۷۴۵ میلیارد تومان در سال ۱۳۹۸ رسیده است. در این ۳۰ سالشرکت‌های دولتی بیش از ۷ میلیون و ۴۶۸ هزار و ۷۹۸ میلیارد تومان از منابع کشور را مصرف کرده‌اند.

البته این شیوه محاسبه در میان کارشناسان اقتصادی منتقدانی دارد، برخی معتقدند که برای قضاوت دقیق تر در این خصوص باید سهم سالانه بودجه شرکت‌های دولتی در کل بودجه کشور بررسی شود و برخی دیگر متاثر از فضای تورمی اقتصاد ایران تاکید دارند که ارقام دوره‌های زمانی باید بر مبنای نرخ تورم و یا نرخ دلار تعدیل شود تا امکان مقایسه درست اعداد فراهم شود. نتایج لحاظ این سه رویکرد در بررسی کارنامه ۳۰ ساله خصوصی سازی در ایران به این شرح است:

سهم بودجه شرکت های دولتی در بودجه سالانه کشور
در سال آغازین اجرای سیاست خصوصی سازی در ایران سهم بودجه شرکت های دولتی در کل بودجه سال ۱۳۶۸ حدود ۵۶ درصد بوده است. این سهم بر اساس لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ به رکورد تاریخی ۷۴.۸ درصدی خواهد رسید.

این در حالی است که طی ۳۰ سال گذشته هیچ گاه سهم بودجه شرکت های دولتی در بودجه سالانه کشور به کمتر از ۵۶ درصد سال ۱۳۶۸ نرسیده و همواره بالاتر از میزان بوده است.

بودجه شرکت های دولتی بر اساس نرخ دلار آزاد
در شرایطی که بودجه شرکت های دولتی در سال ۱۳۶۸ و بر پایه نرخ دلار آزاد حدود ۴/۵ میلیارد دلار بوده، این بودجه بر مبنای پیش بینی میانگین نرخ ۱۲ هزار و ۵۰۰ تومانی دلار آزاد در سال ۱۳۹۸ به بیش از ۱۰۲ میلیارد دلار بالغ خواهد شد. این بدان معناست که طی ۳ دهه بودجه شرکت های دولتی بر مبنای نرخ دلار آزاد بیش از ۲۲ برابر شده است.

بودجه شرکت های دولتی بر اساس ارزش سال ۱۳۹۸
در صورتی که رقم بودجه شرکت های دولتی طی ۳۰ سال گذشته، بر پایه نرخ تورم سالانه تعدیل شود، آن گاه بودجه ۵۴۵/۸ میلیارد تومانی سال ۱۳۶۸ در سال ۱۳۹۸ ارزشی معادل ۷۵ هزار و ۵۵۳ میلیارد تومان خواهد داشت. البته این محاسبه بر مبنای این فرض است که نرخ تورم سال جاری خورشیدی ۲۲ درصد و نرخ تورم سال ۱۳۹۸ حدود ۲۵ درصد باشد.

بدین ترتیب مشاهده می شود که بودجه شرکت های دولتی طی سه دهه گذشته ۱۶/۸ برابر شده است.

در مجموع سیاست خصوصی سازی در ایران نه تنها به کاهش بار مالی دولت منجر نشده بلکه در عمل موجب شتاب گیری فشار بودجه شرکت‌های دولتی بر بودجه سالانه کشور شده و منجر به حصول نتیجه‌ای معکوس شده است.
مراد کیانی- بی بی سی

منبع:بی بی سی