مسئله دختران خیابان انقلاب فراتر از «سبک زندگی» است
شهلا شفیق

رخداد اعتراض‌های دی ۱۳۹۶ یک‌ساله شده‌ است، اما بحث درباره آن هنوز در میان حاکمان ایران و مخالفان آنها جریان دارد. چندی پیش رئیس‌ جمهوری اسلامی ایران مبدأ مشکلات اقتصادی و ارزی را تظاهرات اعتراضی سال گذشته خواند. اما آیا آن‌طور که مخالفان می‌گویند، دی ۹۶ نقطه عطفی در تاریخ سیاسی جمهوری اسلامی بود؟ شهلا شفیق، نویسنده و جامعه‌شناس در گفت‌و‌گو با «زمانه» پاسخ می‌دهد: «مسلماً! در دی گذشته طبقاتی که صاحبان قدرت آنها را “مستضعفین” می‌خوانند، با روحیه دیگری به جز اصلاح‌طلبی به خیابان آمدند.»

🔘 شهلا شفیق در یک‌سالگی دی ۹۶ به زمانه می‌گوید: «در دی‌ماه ۹۶ شعارها تعیین‌کننده بود. شعارها نشان می‌دادند مسئله بر خلاف نظرات برخی تحلیلگران دیگر، فقط اقتصادی نیست بلکه دقیقاً رابطه بین اقتصاد و سیاست را آشکار می‌کنند؛ به ویژه، به چالش‌کشیدن ترکیب‌ مذهب و قدرت، یا ایدئولوژی نظام حاکم که اسلام‌گرایی است.» گفت‌و‌گو با او را بشنوید:

هفتم دی ۹۶ تجمعی در مشهد علیه گرانی شکل گرفت. هرچند شعارهای معترضان در ابتدا علیه حسن روحانی، رئیس‌جمهوری سر داده شدند، به زودی نوبت به بالاترین مقام حکومت نیز رسید. اما هیچ‌کس تصور نمی‌کرد این تجمع جرقه آتش اعتراض‌هایی باشد که در ۱۰ روز،‌ ۱۰۰ شهر ایران را درنوردید، از حاشیه گسترش یافت و به مرکز رسید، و در آنها فرودستان ــ طبقه‌ای که جمهوری اسلامی سنتاً پایگاه مردمی‌اش معرفی می‌کند ــ خواستار تغییر نظام شدند.

در یک سالی که گذشت اما حوادث گوناگونی رخ دادند. تحریم‌های آمریکا علیه ایران بازگشت، بحران اقتصادی تشدید شد، و جنبش کارگران و معلمان و کامیون‌داران به شکل حرکتی شورایی ــ سندیکایی و اغلب با ابزار اعتصاب و تجمع قوت گرفت. اعتراض‌ها به مشکلات زیست‌محیطی از جمله بی‌آبی، تبعیض جنسیتی و حجاب اجباری، تبعیض مذهبی، بی‌پاسخ‌ماندن مطالبات از موسسات مالی ورشکسته، بازداشت فعالان،‌ وضعیت دانشگاه‌ها،‌ … همچنان ادامه یافت. گروه‌های اپوزیسیون در خارج ایران بار دیگر نیرو گرفتند و ائتلاف‌های مختلفی تشکیل شد.

حرکت اعتراضی دختران خیابان انقلاب یکی از اعتراض‌هایی بود که دی ۹۶،‌ یک روز پیش از تجمع مشهد با اعتراض ویدا موحد آغاز شد اما پس از پایان تظاهرات خیابانی ادامه یافت. این جنبش با پیوستن زنان دیگر قوت گرفت،‌ با سرکوب شدید دستگاه امنیتی جمهوری اسلامی روبه‌رو شد و کنش‌گران آن به زندان افتادند. نسرین ستوده، وکیل شماری از دختران خیابان انقلاب و فرهاد میثمی، فعال مدنی نیز در همین رابطه دستگیر شدند.

در سالگرد اعتراض‌ها، شهلا شفیق در گفت‌و‌گوی بالا به ابعاد مختلف حرکت اعتراضی دختران خیابان انقلاب می‌پردازد و حجاب اجباری را نمادی از محروم‌ماندن زنان ایران از حقوق اولیه‌شان می‌داند؛ واقعیتی که اعتراض علیه حجاب اجباری را به نابرابری طبقاتی و فقدان آزادی سیاسی مربوط می‌کند و آن را به مسئله‌ای ورای صرف مسئله «سبک زندگی» بدل می‌سازد:

«مسئله حجاب مسئله‌ای بسیار پیچیده است و هنوز به طور دقیق مورد بحث قرار نگرفته… این موضوع تنها اخیر نیست. ما باید به لحاظ ساختاری به روندهایی نگاه کنیم که از فردای انقلاب شروع شد. تحمیل حجاب اجباری نماد ایدئولوژی حاکم بود و زنان از همان ابتدا با بدحجابی و سپس در دی با بی‌حجابی علیه آن مبارزه می‌کردند … حجاب فقط مسئله سبک زندگی نیست، بلکه نماد بی‌حقوقی زنان است. مبارزه علیه حجاب اجباری مبارزه علیه تبعیض است که از ارکان این نظام است و بر مقدس‌کردن حجاب بنا شده… اگر این موضوع را به طبقات فرودست ببریم، بی‌حقوقی زنان به آنها نیز مربوط است و همه ستم‌های دیگر به آن گره می‌خورد. زن کارگر نیز این بی‌حقوقی را که حجاب نمادش است، به شکل دیگری زندگی می‌کند … این فقط مسئله زنان طبقه متوسط نیست».

به باور شفیق، پیوند بین جنبش زنان و جنبش کارگری پیوندی تاریخی است اما رابطه این دو اکنون قطع شده است. او در نهایت می‌گوید که اپوزیسیون باید گفتارهایی سیاسی و ژرف‌نگرانه تولید کند که بتواند رابطه بین آزادی و برابری را نشان دهد زیرا بدون هر یک از این دو، دیگری نیز وجود نخواهد داشت.

 

منبع:رادیو زمانه


شهلا شفیق

*يک‌سالگی انقلاب «زن زندگی آزادی»؛ پايان يا تداوم؟  [2023 Sep] 
*میان تاریخ و آینده: مکان‌های خاطره  [2023 Aug] 
*انقلاب مهسا؛ پادزهر شرنگ کشنده جمهوری اسلامی  [2023 Mar] 
*محاکمه حميد نوری؛ آموزه‌های عدالت برای امروز و فردای ايران  [2023 Jan] 
*احکام قتل معترضان؛ بن‌بست سادو-فاشيسم مقدس  [2022 Dec] 
*گيسوی چنگ و نام رمز ژينا-مهسا  [2022 Sep] 
*سلمان رشدی و فتوای قتل رمان  [2022 Aug] 
*حجاب اجباری؛ دغدغه‌ای حاشيه‌ای يا اصل موضوع؟  [2022 Jul] 
*انتخابات فرانسه؛ خانم لوپن همان کالای پدرش را می‌فروشد  [2022 Apr] 
*عید نو و قفل زندان  [2022 Mar] 
*شرح خاموشی یک نویسنده  [2022 Mar] 
*بودن و شدن در تبعيد – از فرودها و فرازها   [2022 Feb] 
*زنجير و زنجيره‌های قتل نويسنده  [2022 Jan] 
*در باب کج‌اندیشی و کج‌رفتاری مدعیان چپ انقلابی  [2022 Jan] 
*پیرامون محاکمه حمید نوری؛ پرسش هائی از کج اندیشان و کج رفتاران مدعی «چپ»  [2021 Dec] 
*گلو فشردگان  [2021 Dec] 
*در میان دو زمان/ بابک مینا  [2021 Oct] 
*پیامدهای سانسور فراگیر در ایران؛ سلب قدرت از مردم و تسلط دروغ بر جامعه  جواد عباسی توللی [2021 Oct] 
*مرتضی آوینی و غزاله علیزاده: اسلامیست‌ها و جنس زن  [2021 Apr] 
*اسلام‌گرایی، انقلاب ایران و فمینیسم اسلامی   [2021 Apr] 
*چه خبر از بهار؟   [2021 Mar] 
*زنان، خشونت و قدرت ... و عشق   [2020 Nov] 
*اظهارات امانوئل مکرون و چاپ کاریکاتور بهانه‌ای برای راه انداختن جنگ ایدئولوژیک از سوی اسلامگرایان است  [2020 Oct] 
*قتل آموزگار در فرانسه؛ آيا لائيسیته فرانسوی مشوق اسلام‌هراسی است؟  [2020 Oct] 
*مذهب و سیاست  [2020 Sep] 
*برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی و اعتماد عمومی از دست رفته   [2020 Jul] 
*تتلو، پنجره‌ای باز به بحران جامعه ایرانی  [2020 May] 
*ايران کرونا زده و سلاح هزل  [2020 Apr] 
* زنان آتش به جان ايران چه فرياد می زنند ؟   [2019 Oct] 
*دهه شصت، کشتار مخالفان و پروپاگاندای جمهوری اسلامی: جای قربانی و جلاد عوض می‌شود  [2019 Aug] 
*تابستان سياه ٦٧: سکوت‌ها چه می گويند؟   [2019 Aug] 
*همه نام های بهمن   [2019 Apr] 
*ملاقات ایرانی سیمون دوبووآر  [2019 Feb] 
* مسئله دختران خیابان انقلاب فراتر از «سبک زندگی» است  [2019 Jan] 
*آنچه ديدم و آنچه نديدم ‏   [2018 Jun] 
*ايرانيان و دونالد ترامپ  [2018 Jan] 
*اعتراضات اخیر در ایران نشانِ قطع امید از امکان اصلاحات در این نظام است   [2018 Jan] 
*فکرو ذکر بنیادگرایان مذهبی، بدن زنان است  [2016 Nov] 
*تعرضات جنسی در کلن: نقطه های تاريک  [2016 Jan] 
*چرا کالای پیشنهادی اسلامگرایان برای برخی از جوانان جذابیت دارد؟  [2015 Feb] 
*نقش بر خون  [2015 Jan] 
*حجاب ، دروغ و آزادی های يواشکی  [2014 Jun] 
*برهنگی گلشيفته   [2012 Jan] 
*ماجرای استراس کان و رابطه‌ی قدرت و سکس  [2011 May] 
* قبای دفاع از خلق فلسطين و دم خروس يهودی ستيزی !   [2011 May] 
*فمينيسم اسلامی، ابداع غرب، گفت‌وگوی هفته‌نامه چارلی هبدو فرانسه با شهلا شفيق  [2011 May] 
*مبارزه برای حقوق زنان، اهرمی پايه ای برای رسیدن به دموکراسی بوده و خواهد بود   [2011 Mar] 
*سخنی از عشق که می ماند  [2011 Jan] 
*انقلاب 1357تا چه شد که در مستی ...   [2010 Feb] 
* از ميرزاده عشقی تا مجيد توکلی ها  [2009 Dec] 
*ما ، احسان و کردستان و ...  [2009 Nov] 
*اشک های نازک افشار ، بُهت کلوتيد ريس و ملال رنجبار زيد آبادی  [2009 Aug] 
*جهاد "توبه" و جنبش های مدنی  [2009 Aug] 
*جنبش اعتراضی و زنان  [2009 Jul] 
*امروز  [2009 Jun] 
*از پس‌لرزه سرد انتصابات  [2009 Jun] 
*از تب سبز انتخابات اسلامی !  [2009 Jun] 
*از سرخی گلهای حجاب زهرا رهنورد  [2009 May] 
*زهر بهر کدام دشمن و مهره بهر کدام دوست؟ پاسخ به آقای علی اصغر حاج سيد جوادی  [2008 Mar] 
*بر ما چه می‌رود؟   [2008 Feb]