روز یکشنبه (۵ شهریور/ ۲۷ اوت) حکم اعدام محمدعلی طاهری، ابلاغ شد. علیزاده طباطبایی، وکیل آقای طاهری، حکم را "بی‌پایه و اساس" خواند و بر قطعی بودن اعتراض به این حکم تأکید کرد.

غلامحسین محسنی اژه‌ای، سخنگوی قوه قضائیه ایران، یکشنبه گذشته (۲۹ مرداد) از صدور حکم برای بنیانگذار عرفان حلقه خبر داده بود، اما نوع حکم را مشخص نکرده و از بیان جزئیات آن امتناع کرده بود.

مقام‌های جمهوری اسلامی در ابتدا از فعالیت‌های محمد علی طاهری، بنیانگذار مؤسسه "عرفان حلقه" و روش "فرادرمانی و طب مکمل" در ایران، تقدیر کرده و کتاب‌های او نیز بارها با مجوز وزارت ارشاد منتشر شده بود. او اما پس از ازدیاد طرفدارانش، مغضوب واقع شد.

طاهری در سال ۱۳۸۸ برای نخستین بار دستگیر شد و در سال ۸۹ ناچار شد همه‌کلاس‌ها و فعالیت‌های خود را تعطیل کند. ماموران اطلاعاتی سپاه او را در همین سال دوباره بازداشت کردند. طاهری سپس برای سومین بار در اردیبهشت ۱۳۹۰ دستگیر شد که از آن تاریخ در زندان به سر می‌برد.

حکم "ارتداد" و اتهام "افساد فی‌الارض"

حکم اعدام محمد علی طاهری نخستین بار در روز ۸ مرداد ۱۳۹۴ توسط قوه قضائیه ایران تأیید شد. رسانه‌های نزدیک به نهادهای امنیتی ایران در همین ماه گزارش دادند که ناصر مکارم شیرازی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و محمدعلی علوی گرگانی، سه تن از مراجع تقلید شیعه، "حکم ارتداد" طاهری را به‌دلیل اشاعه‌"عرفان‌های کاذب" و "فساد فی‌الارض به دلیل منحرف کردن افراد" صادر کرده‌اند.

خبرگزاری تسنیم نیز پیش از تأیید نخستین حکم اعدام طاهری، در روز ۳۱ تیرماه ۹۴ از امضای طومار توسط جمعی از طلاب حوزه علمیه قم خطاب به صادق آملی لاریجانی، رئیس قوه قضائیه، خبر داده بود که در آن ضمن حمایت از فتوای این سه مرجع، خواستار رسیدگی فوری به پرونده "سرکرده عرفان حلقه" شده بودند.

حدود یک ماه بعد اما خبرگزاری ایلنا، به نقل از مکارم شیرازی خبر فتوای "ارتداد" را تکذیب کرد، ولی در عین حال از قول این مرجع شیعه نوشت که «ایشان [محمدعلی طاهری] انحرافات فراوانی دارند و شرکت در کلاس‌های ایشان جایز نیست». علوی گرگانی نیز در پاسخ به پرسشی تأکید کرده بود که "هیچگونه فتوای قطعی" از سوی او در مورد "ارتداد" طاهری داده نشده است. از تکذیب صافی گلپایگانی اما تاکنون خبری نیست.

هم‌زمان با صدور نخستین حکم اعدام طاهری، کمسیر عالی حقوق بشر سازمان ملل و گزارشگر وقت ایران در این عالی‌ترین نهاد بین‌المللی در بیانیه‌هایی اعتراض کردند و خواهان توقف فوری آن شدند.

تا همین امروز هم شمار زیادی از شخصیت‌ها و نهادهای حقوق بشری، از جمله عفو بین‌الملل، خواستار آزادی طاهری شده‌اند و نسبت به صدور حکم اعدام او ابراز نگرانی شدید کرده‌اند. کمپینی هم در فضای مجازی زیر عنوان "الف مثل استاد" برای آزادی محمد علی طاهری به راه افتاده است.

ماشینی عظیم علیه یک "فرادرمانگر"

حکم مجدد اعدام در حالی برای محمدعلی طاهری صادر شده که او پیش‌تر حکم ۵ سال زندان‌اش را از همین قوه قضائیه گرفته بود. او در بهمن‌ماه ۱۳۹۰ بر اساس چند اتهام مختلف، از جمله اتهام سنگین "توهین به مقدسات"، علاوه بر مجازات حبس، به ۹۰۰ میلیون تومان جریمه نقدی و ۷۴ ضربه شلاق به‌خاطر "گرفتن دست زنان" محکوم شده بود.

به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید

دوره محکومیت این زندانی عقیدتی در دی ماه ۹۵ به پایان رسید. اما در دوران گذراندن محکومیت‌اش نیز بار دیگر در سال ۹۴ به اتهام "افساد فی الارض" به اعدام محکوم شد؛ حکمی که البته در سال ۱۳۹۵ "لغو" گردید.

شبکه سوم صدا و سیمای جمهوری اسلامی ۱۱ اسفندماه ۹۵ هم مستندی طولانی علیه محمدعلی طاهری و فعالیت‌های او زیر عنوان "حلقه شیطان" پخش کرد. علاوه بر این، مطالب سلسله‌وار بسیاری نیز از جمله زیر عنوان "مبانی فکری فرقه ضاله حلقه" در رسانه‌های عمدتا نزدیک به نهادهای امنیتی منتشر شد و انجمنی هم به نام "انجمن نجات از حلقه" توسط حجه‌الاسلام محمدرضا انهاری در ایران راه‌اندازی گردید؛ همان کسی که طاهری را متهم کرده که "سرکرده فرقه حلقه" شیطان را "تنها موحد عالم" می‌داند.

اعتراض به دستگیری و محاکمه محمدعلی طاهری در فرانکفورت در سال ۹۳

تشدید سرکوب هم‌زمان با افزایش طرفداران

همه این تبلیغات با حمله گسترده به حامیان محمدعلی طاهری در سراسر ایران، از جمله تهران، مشهد، اصفهان، تبریز و بسیاری از دیگر شهرها و شهرستان‌های ایران، زیر عنوان "دستگیری اعضا و سرشبکه‌های گروه عرفان حلقه" همراه بوده است.

دامنه این حملات حتی به انتخابات اخیر ریاست جمهوری ایران هم کشیده شده است.

سیده فاطمه میرزائیان، مدیر "انجمن نجات از حلقه"، روز ۱۷ اردیبهشت سال جاری (۱۳۹۶) در همین رابطه به خبرگزاری فارس گفت: «طرفداران فرقه انحرافی حلقه در آستانه انتخابات با انتشار اخبار دروغ و مطالب تخریبی علیه نظام و سیاه‌نمایی وضعیت جامعه، از مریدان خود می‌خواهند در انتخابات شرکت نکرده و در روز انتخابات به اغتشاش و اعتراض مقابل دوربین‌های خبرنگاران داخلی و خارجی بپردازند».

طاهری در نهایت در تیرماه سال ۹۶، از پس بیش از ۶ سال حبس در سلول انفرادی زندان اوین، برای سومین بار مجددا به "افساد فی الارض" متهم شد و حکم اعدام مجددش نیز صادر و روز ۵ شهریور به او ابلاغ شد.

بازداشت‌های پیاپی محمدعلی طاهری نشان داد که او از طرفداران قابل اعتنایی برخوردار است که به‌رغم تشدید پیگردهای حکومتی به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهند.

از طراحی مسلسل تا "عرفان کیهانی"

محمدعلی طاهری متولد ۱۳۳۵ در کرمانشاه، پس از تحصیلات ابتدایی در این شهر، به همراه خانواده به تهران مهاجرت می‌کند. در نوجوانی و جوانی به کارهای فنی به‌خصوص هواپیماسازی علاقه‌مند بوده و در سال‌های جنگ ایران و عراق نیز دو نوع مسلسل سبک می‌سازد، اما با بی‌توجهی وزارت دفاع وقت ایران مواجه می‌شود.

اکبر هاشمی رفسنجانی در همین رابطه در کتاب خاطرات‌اش از محمد علی طاهری به عنوان "جوانی با ذوق" که "اختراعاتی در زمینه اسلحه دارد" نام می‌برد که از عدم رسیدگی وزارت دفاع گلایه کرده و قرار شده که "به وزیر دفاع معرفی شود".

طاهری خسته از "بی‌نتیجه" ماندن تلاش‌هایش در زمینه‌های نظامی، سرانجام راهی ترکیه شده و در آنجا به تحصیل در رشته مهندسی محیط می‌پردازد. سپس به ایران بازمی‌گردد و با تأسیس شرکت مهندسی و طراحی "تیوا کیان"، طراحی و تولید ماشین‌آلات سبکی را آغاز می‌کند که از جمله در کارخانه‌های تولید قارچ و آرد کاربرد دارند.

"قدرشناسی" نظام

هواداران محمدعلی طاهری نوشته‌اند که او هم‌زمان با فعالیت‌های تحصیلی و شغلی، به پژوهش در "مسیر معنوی" نیز می‌پرداخته که حاصل آن خود را در بنیانگذاری "طب مکمل ایرانی، فرادرمانی، سایمنتولوژی و نظریه پیوند شعوری" در چارچوب تأسیس "مؤسسه فرهنگی و هنری عرفان کیهانی (حلقه)" در تابستان سال ۱۳۸۵ نشان داده است. بدین‌ترتیب "عرفان حلقه" رسما ثبت می‌شود و کانون "عرفان کیهانی" در دی ماه همین سال رسما مجوز فعالیت می‌گیرد.

آغاز فعالیت طاهری با استقبال مسئولان دولت وقت نیز مواجه شده و او برای تدریس آزاد "طب مکمل" به دانشگاه تهران دعوت می‌شود. در یکی از ویدئوهای منتشر شده در همین ارتباط حتی شهریار اسلامی‌پور، مشاور معاونت وزارت بهداشت دولت احمدی‌نژاد، از این دعوت همچون نشانه‌ای از "قدرشناسی" نظام نسبت به افرادی همچون طاهری سخن می‌گوید.

صحنه‌ای دیگر از اعتراض به دستگیری و محاکمه محمدعلی طاهری در فرانکفورت در سال ۹۳

"اعتراف‌گیری" با فشار و تهدید

شواهد نشان می‌دهد که محمدعلی طاهری در جریان بازداشت‌های متعددش همواره برای "اعتراف‌گیری" زیر فشار بوده است. او پیش از سال ۹۰ در فاصله دو بازداشت‌اش در پیامی ویدئویی ضمن اشاره به اینکه "معاندین در صدد گرفتن اعتراف‌هایی مبنی بر شیطانی و انحرافی بودن آموزه‌های عرفان کیهانی" از او هستند، گفت: «اعلام می‌کنم پخش هرگونه اعترافی از اینجانب علیه عرفان کیهانی فاقد اعتبار است، ولو اینکه در سایت شخصی و ظاهرا به میل و نظارت خودم صورت گرفته باشد، زیرا به طور قطع تحت فشارها و تهدیدهای گوناگون مجبور به همکاری در این زمینه شده‌ام».

اندکی بعد اما "اعتراف" گرفته شد و طاهری در برابر دوربین تلویزیون حکومتی ایران گفت که از "نامشروع و غیرقانونی" بودن عرفان حلقه و فرادرمانی "اطمینان حاصل کرده" است. او همچنین با "حرام" خواندن هر نوع فعالیتی در رابطه با عرفان حلقه، آن را "انحرافی و ضد امنیتی" خواند و خواستار توقف آن شد. طاهری همچنین در این "اعترافات" عنوان کرد که دارای هیچ مدرکی "چه در زمینه مهندسی چه دکترا از داخل و خارج از کشور" نیست.

جریان معمول یا "فرقه ضاله"

فرادرمانی، از زیر مجموعه‌های عرفان کیهانیِ مورد نظر طاهری، به اختصار، مدعی مداوای بیماران جسمی و روحی با کمک آموزه‌های عرفانی است. به باور معتقدان به "طب مکمل"، بیمار از طریق فرادرمانگر به شبکه "شعور کیهانی" متصل شده و روند درمان‌اش طی پروسه‌ای ویژه آغاز شده، و به زبان ساده اگر بگوییم، انرژی منفی بیماری‌زا از بدن او خارج می‌شود. این همان چیزی است که مخالفان طاهری آن را به "جن‌گیری" تعبیر می‌کنند و صحنه‌هایی از آن نیز در شبکه اینترنت منتشر شده است.

محمدعلی طاهری همواره بر مسلمان و شیعه بودن خود تأکید کرده است

محمدعلی طاهری همواره بر مسلمان و شیعه بودن خود تأکید کرده و عرفان مورد نظر خود را وامدار عرفان ایرانی−اسلامی دانسته است. جلسه‌های "عرفان حلقه" هم غالبا رنگ و بویی اسلامی داشته و با تلاوت قرآن و ذکرها و نیایش‌های رایج در مذهب شیعه همراه بوده است.

طاهری البته گاه مباحثی را هم در مورد نقش و جایگاه "شیطان" در خلقت و نیز ضرورت یا زائد بودن "واسطه" در رابطه انسان و خالق مطرح کرده که می‌توانند حساسیت‌زا تلقی شوند. اما این مباحث را هم می‌توان به‌وفور چه در باورهای معنوی غربی و چه در عرفان ایرانی−اسلامی و حتی در برخی از فرق شیعه که ایرانیان سال‌ها با آنها در صلح و همزیستی به سر برده‌اند، بازیافت.

دلایل احتمالی صدور حکم اعدام

حسن فرشتیان، پژوهشگر دینی، در گفت‌وگو با دویچه وله به دو عامل تعیین‌کننده در صدور حکم اعدام برای محمدعلی طاهری اشاره می‌کند. نخست حساسیت حکومت ایران به "تشکیلات" و دیگری ورود افراد به حوزه‌های منحصر به روحانیت شیعه. از نظر این پژوهشگر دینی، جمع شدن عده زیادی بر گرد محمدعلی طاهری و ورود او به حوزه‌های معنوی که به‌طور سنتی در انحصار روحانیت بوده، عوامل اصلی در صدور حکم اعدام برای بنیانگذار "عرفان حلقه" بوده است.

حسن فرشتیان با اشاره به "غیرشرعی و غیرحقوقی" بودن حکم قوه قضائیه می‌گوید، غیرشفاف بودن پرونده طاهری و برگزار نشدن "علنی" دادگاه او، شاهدی بر مستندات غیر قابل اتکای دستگاه قضایی ایران است.