تا کنون در جنگ علیه داعش، کردها مهم‌ترین هم‌پیمان غربی‌ها بودند اما حالا و با تهاجم نظامی ترکیه به سوریه ورق برگشته است. قدرت‌های بزرگ بار دیگر پشت کردها را خالی کرده‌اند.
ترکیه هفته گذشته به هدفی دست یافت و به جهان که با تردید به نقش این کشور در سوریه می‌نگریست نشان داد که با داعش می‌جنگد و در کنار شورشیان میانه‌روی «ارتش آزاد سوریه» قرار دارد. ارتش ترکیه تنها طی چند ساعت، نیروهای داعش را از شهر مرزی «جرابلس» بیرون راند تا «ارتش آزاد» در پناه سربازان ترک وارد این شهر شود.
بزرگ‌ترین عملیات نظامی ترکیه بعد از آغاز جنگ داخلی سوریه چهارشنبه ۲۴ اوت آغاز شد اما از دومین روز عملیات «سپر فرات» هدف بزرگ‌تری در مرکز توجه قرار گرفت. جنگنده‌های «اف ۱۶» که در پایگاه هوایی «اینجرلیک» مستقرند، فقط مواضع کردهای سوریه را بمباران می‌کنند. تانک‌های ترکیه در خاک سوریه به‌سوی نیروهای «یگان‌های مدافع خلق» (ی‌پ‌گ) نشانه می‌روند.
عملیات «سپر فرات»
درگیری‌ها در حوالی «جرابلس» و «عمارنا» ادامه دارد و کردها هم‌چنان از این روستاهای کوچک در مقابل حملات ارتش ترکیه دفاع می‌کنند. قصد ارتش ترکیه از این حملات جلوگیری از پیشروی واحدهای کرد مستقر در منبج به سوی «جرابلس» است. «نیروهای دمکراتیک سوریه» که اتحادی از کردهای «ی‌پ‌گ» و مبارزان عرب است روز ۱۲ اوت نیروهای داعش را از شهر «منبح» به عقب‌نشینی واداشته بودند.
عملیات «سپر فرات» اولین آزمون برای ارتش ترکیه بعد از وقوع کودتای نافرجام ۱۵ ژوئیه است. از آن زمان تا کنون تقریبا نیمی از ژنرال‌ها، هزاران افسر و سرباز ساده بازداشت شده‌اند. رهبری ترکیه می‌خواهد با تهاجم به شمال سوریه ثابت کند که ارتش این کشور هم‌چنان توان کامل عملیاتی دارد.
ژنرال‌های جناح اوراسیا
جابجایی قدرت در سطح ژنرال‌ها موجب سهولت انجام عملیات شده است. بیشتر ژنرال‌های دستگیرشده جزء جناح «ترانس‌آتلانتیک» (هم‌پیمانی اروپا و آمریکا) در ارتش ترکیه شمرده می‌شدند. به نظر کارشناسان مسائل ترکیه، اکنون ژنرال‌هایی در اکثریت هستند که جزء جناح «اوراسیا» (اروپا و آسیا) محسوب می‌شوند. برای این جناح علاقمندی‌های منطقه‌ای ترکیه دارای اهمیت ویژه‌ای‌ست و بیش از همه جلوگیری از شکل‌گیری کشور مستقل کردها.
جناح «اوراسیا» در اصل روسیه را از متحدان ترکیه می‌داند. بهبود مناسبات دوجانبه دو کشور بعد از ملاقات اردوغان و پوتین در نهم اوت موجب سهولت عملیات ارتش شده است. بعد از توافق‌های آنکارا و مسکو دیگر دلیلی برای نگرانی ترکیه از مخالفت روسیه با عملیات نظامی این کشور در سوریه وجود ندارد. در تایید این امر می‌توان اشاره کرد که ترکیه به فوریت بعد از پایان سفر جو بایدن، معاون رئیس جمهور آمریکا، از سفر رئیس ستاد ارتش روسیه، والری گراسیموف به این کشور خبر داد. روسیه بعد از آغاز تهاجم ترکیه تا کنون اقدامی برای دفاع از کردها که اتحادی غیررسمی با آنها داشت، انجام نداده است.
تلخ‌کامی و مقاومت
کردها یک بار دیگر دستخوش تلخ‌کامی شده‌اند. کمکی از مسکو نمی‌رسد، از واشنگتن هم خبری نیست. چهارشنبه گذشته جو بایدن از آنها خواست که به شرق فرات عقب‌نشینی کنند، وگرنه از پشتیبانی نظامی آمریکا محروم خواهند شد. از آنجا که عملیات «سپر فرات» تازه آغاز شده است، گفته بایدن را می‌توان این گونه تعبیر کرد که عملیات نظامی ترکیه با هماهنگی آمریکا صورت گرفته است.
این در حالی‌ست که آمریکایی‌ها چند روز پیشتر، از کردهای سوری به خاطر عقب‌راندن داعش از شهر استراتژیک «منبج» تمجید کرده و با حملات هوایی پشتیبان آنها بودند. بعد از اخطار بایدن، فرمانده نیروهای آمریکایی در سوریه و عراق، استیفن تاونزند به سربازهای حاضر در یگان‌های «ی‌پ‌گ» دستور داد که به پایگاه هوایی «رمیلان» در نزدیکی حسکه بازگردند، علاوه بر این منبعد واحدهای «ی‌پ‌گ» مهمات آمریکایی دریافت نخواهند کرد و هم‌چنین از اطلاعات نظامی نظارت هوایی مربوط به مناطق درگیری کردها و ترک‌ها محروم خواهند شد. از قرار کردها با بستن جاده مهم ورودی «رمیلان» به اقدامات یادشده عکس‌العمل نشان داده‌اند.
رفقای نیمه راه
کردها پی برده‌اند که قدرت‌های بزرگ یک بار دیگر پشت آنها را خالی کرده‌اند. این ماجرا بعد از عقب‌راندن عراق از کویت هم رخ داده بود. ایالات متحده آمریکا کردها و شیعیان عراقی را به شورش علیه صدام حسین تشوبق کرده بود، اما بعد از آغاز آن، خبری از پشتیبانی نشد و صدام به سرکوبی خشونت‌بار دست زد که تا آوریل ۱۹۹۱ که طرح مناطق پرواز ممنوع اجرایی شد، ادامه یافت. یک نمونه دیگر، به سال ۱۹۷۵ باز می‌گردد که بین صدام حسین و شاه ایران که از هم‌پیمانان واشنگتن بود، توافقی صورت گرفت که در پی آن عراق از ادعای ارضی در مورد مناطقی از شط‌العرب صرف‌نظر کرد و ایران از حمایت از کردهای عراقی دست برداشت: نتیجه ماجرا سرکوب خشن آنها بود.
اما به نظر می‌رسد که این بار کردها تسلیم اراده واشنگتن نخواهند شد و به خواست ترکیه برای عقب‌نشینی از مناطقی که در ماه‌های گذشته از داعش پس‌گرفته‌اند وقعی نخواهند گذاشت. بنابراین آنها نه تنها از منطقه غرب فرات که مورد نظر بایدن است، عقب‌نشینی نخواهند کرد بلکه در مقابل ارتش ترکیه خواهند ایستاد. «صالح مسلم» رهبر بزرگ‌ترین حزب کردی سوریه (حزب اتحاد دموکراتیک) در آغاز تهاجم نظامی ترکیه تهدید کرده بود که در مقابل ترکیه هم همانند داعش پیروز خواهند شد.
کردها تا کنون مهم‌ترین متحد غربی‌ها در جنگ علیه داعش در سوریه و عراق بودند. عملیات «سپر فرات» ادامه این روند را زیر سوال می‌برد زیرا ترکیه در بهترین حالت وارد جنگی «نصف و نیمه» علیه داعش می‌‌شود و آمریکایی‌ها در مسیر از دست دادن حمایت کردها خواهند افتاد. بدون حمایت کردها بازپس‌گیری پایتخت سوری داعش یعنی رقه به سختی امکان‌پذیر خواهد بود. برای فتح موصل نیز آمریکا فقط از حمایت شبه‌نظامیان شیعی برخوردار خواهد شد که این به معنای کاهش بخت پیروزی است.
منبع: فرانکفورتر آلگمایته‌تسایتونگ
راینر هرمان، دبیر بخش خاورمیانه روزنامه فرانکفورتر آلگماینه، در سال‌های دهه ۱۹۹۰ در عراق، کویت، ابوظبی و استانبول گزارشگر این روزنامه بود. هرمان نویسنده پنج کتاب در باره ترکیه و جهان عرب است. آخرین کتاب او تحت عنوان “پایان کار داعش؛ شکست دولت و جنگ مذهب در جهان عرب” در سال ۲۰۱۵ منتشر شد.