در سوگ خسرو شاکری زند
پرویز داورپناه

خسرو شاکری زند

در غم دوست شفیق
 خبر سنگین و دردناک بود. یار و دوست قدیمی ام، خسرو شاکری زند نیز دار فانی را وداع گفت.

 

برای من، بعد از درگذشت محمود راسخ افشار، این داغی بود روی داغ های دیگر.  چطور می شود در گرفتاری های روزمره ی زندگی خسرو را فراموش کرد، کسی که با هم سالهای زیادی آرمان های مشترکی داشته ایم.

خسرو شاکری زند متولد سال ۱۳۱۷ در تهران و استاد بازنشستهً دانشگاه پاریس بود. 

تحقیق او در زمینهٔ گروه‌ها و اندیشهٔ چپ بود. او توانسته بود ژان پل ساتر را ببیند.

از خسرو کتاب‌های زیادی چون «جملهٔ انقلاب مشروطه» و «انکشاف سوسیال دموکراسی»، «میلاد زخم» دربارهٔ جنبش جنگل، کتابی دربارهٔ تقی ارانی، «اسناد سوسیال دموکراسی ایران» منتشر شده‌است.

خسرو شاکری تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان البرز تهران به پایان رساند و سپس لیسانس اقتصاد خود را از دانشگاه دولتی کالیفرنیا گرفت و در دانشگاه ایندیانا فوق لیسانس گرفت. او موفق به اخذ دکترای تاریخ از دانشگاه سوربن پاریس شد.

 

خسرو در معرفی خود ویکی پدیا، دانشنامه آزاد می‌نویسد:

«من در یک خانواده مسلمان با یک گرایش شدید عرفانی و دیدگاه نوع دوستانه و پیشینه قومی گوناگون به دنیا آمدم. تا ۱۷ سالگی در تهران زندگی کردم. آن‌گاه به آمریکا و سپس به اروپا رفتم و در فرانسه، انگلیس، ایتالیا و آلمان به تحصیل پرداختم. شکیبایی روشنفکرانه غیرمعمول خانواده‌ام این امکان را به من داد تا در یک دوره حساس- دبیرستان- درگیر «سیاست» شوم. پشتیبان دکتر مصدق شدم که میهن‌دوستی، شکیبایی و ارزش‌های دموکراتیک را به من آموخت. تربیت انسان‌مدارانه اولیه من در ایران، هم در خانه و هم در جامعه تحت تأثیر رویکرد مصدق به سیاست، در مرحله بعد و در اثر آموزش دموکراتیک غربی، کارآموزی و پالایش محققانه، خرد و روشنگری سوسیالیستی، تقویت شد و به لحاظ کیفی قوام یافت.»

 

خسرو شاکری زند از جمله نیروهای فعال سازمان کنفدراسیون جهانی محصلین و دانشجویان ایرانی (اتحادیه ملی) و نیز سازمانهای جبهه ملی ایران در اروپا بود.

او در سال ۱۳۳۹ در حالی که سعی داشت به کوبا برود، در مکزیک بازداشت شد. یک سال بعد شاکری برای راه‌اندازی یک ایستگاه رادیویی در قاهره به منظور پخش برنامه‌هایی علیه رژیم پهلوی، با مقامات مصری تماس گرفت که در نهایت به نتیجه‌ای نرسید.

در اواخر سال ۱۳۴۲، طی سفری به الجزایر با احمد بن بلا رئیس‌جمهوری وقت این کشور ملاقات کرد و مذاکراتی برای دریافت کمک جهت مبارزه با رژیم شاه انجام داد.


شاکری در سال ۱۳۴۳ به نمایندگی از کنفدراسیون در گردهمایی‌های اتحادیه بین‌المللی دانشجویان که در نیوزیلند و نیز در بلغارستان برگذار شد، شرکت کرده بود.

وی همچنین در سال ۱۳۴۴ به عنوان یکی از اعضای دبیرخانه کنفدراسیون، مشغول بوده و سپس به عنوان دبیر بین‌المللی کنفدراسیون ملاقات‌هایی را با اوتانت - دبیرکل وقت سازمان ملل- به منظور جلب حمایت‌های بین‌المللی از مبارزات دانشجویی علیه رژیم پهلوی ترتیب داده بود.

شاکری زند در سال ۱۳۵۱ نیز پس از اعدام تعدادی از اعضای سازمان های سیاسی با دفتر کورت والدهایم - دبیرکل وقت سازمان ملل- ملاقات کرد و اعتراض کنفدراسیون را به این اقدامات به اطلاع وی‌ رسانید.

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، او به تدریس تاریخ ایران و آسیای باختری در فرانسه مشغول بود. 

 

خسرو شاکری از تاریخدانان برجسته‌ی ایرانزمین بود که به چهار زبان مختلف دنیا تسلط داشت و در دانشگاه‌های مختلف اروپا و آمریکا تدریس می کرد.

 

خسرو شاکری در باره ی شاملو نوشته است:

به ياد ندارم چگونه در آستانه ي انقلاب در لندن با شاملو آشنا شدم. شايد زنده ياد ساعدي، که از پيش مي شناختم، مرا نزد او برد و با او آشنا ساخت. آن ساعتي که آنجا بودم بيش از آنچه در فکر چگونگي همکاري پيشنهادي او با ايرانشهر بوده باشم، به نظاره ي چهره، چشمان، حرکت هاي صورت و دست هاي او، به زبانِ بدن (body laguage/langage corporel) شاملو مشغول بودم. مي گشتم تا مردي را که دهه ها از راه شعرش از دور مي شناختم و برايش احترامي عميق قائل بودم، از طريق چهره، چشمان، حرکات صورت اش آنچه که وي در باره ي آينده ي تاريک انقلاب مي گفت براستي دريابم که ژرفناي افق مهيب آينده ي ايران را در چشمانم و مغزم می ترکاند. بهت زده از افقي که او از آينده ای مهيب در برابر منِ بدبين نسبت به انقلاب ساخت از وی جدا شدم، تا اينکه يک ماه و نيم بعد او در تهران مرا به همکاري براي کتاب جمعه به نزد خود خواند. در نخستين جلسه اي که با حضور مدعوين براي بحث درباره ي مجله ي مورد نظر او برگذار بود احترام ام براي او ريشه هاي عميق تري يافت، چه او با مدارا و شکيبايي بی سابقه ای در ايران به همه گوش مي داد و هيچ در صدد نبود عده اي معروف و غير معروف را به زائده هاي خود بدل سازد. در طول حدود يکسالي که از نزديک به طور روزمرَه او را مي ديدم و به نحوه ي کار او آشنا مي شدم، هرروز بيش از پيش در شگفتي مي شدم که چگونه در کشوري که هر کس دنبال نامي است و با بدست آوردن خرده نامی با ديگران، حتي کساني که از شانه هايشان بالارفته است، حقيرانه رفتار مي کند، مردي پيدا شده بود اين چنين شکيبا که هيچ چيز را بر همکارانش تحميل نمي کرد، بل حتي با آنان در تدوين نوشته ها و مصاحبه هاي خود شور مي کرد. نکته ی ديگری که طی آن سال و چند ماهی در کمبريج (ماساچوسِت) مرا در خصايل او خيره کرد اين بود که هرگز نديدم که وی، برخلاف ما ايرانيان، از کسی بد گويی کند، يا کسی را خوار سازد. بزرگمنشی او غول آسا بود.

در چند ماهي که، پس از سخنراني اش در دانشگاه هاروارد در کمبريج، او و همسرش <مهمان>من بودند و از صبح تا شب را با هم سر مي کرديم او را بيشتر شناختم و احترام ام براي او بيشتر شد. تصور نشود که او بي عيب و انساني کامل بود؛ نه، اما کمال انسانيت در او بود. رابطه ي عاشقانه اش با آيدا چون دانوبي که خروش هاي آغازين خود را پشت سر گذاشته بود در آرامشي دلپذيرِ ديدني به پيش می رفت. آنچه مصاحبت با او را دلپذير تر مي ساخت زبان پر مزه ريز ظريف و شاعرانه ي وي در باره ي همه چيز بود...

خسرو شاکری از دو گروه بشدت متنفر بود.

یک گروه  که وقتی انسان در بیمارستان بستری می شود دست به شایعه می زنند و او را می کشند و زنده می کنند که این کار ناشایست و غیر انسانی است. در مورد محمود راسخ افشار چنین کردند و هنوز زنده بود که برای مرگش امضاء تسلیت جمع می کردند.

دومین گروه، آنهایی هستند که تا انسان زنده است با او کاری ندارند و وقتی رفت برایش مجلس بزرگداشت می گذارند و از او استفاده شخصی می کنند. خسرو بارها به دوستان نزدیکش گفته بود که اگر مُردم، برای من مجلس ختم نگیرید و از این بازی ها در نیاورید.

خسرو شاکری با وجود ناراحتی های قلبی و ریوی ، لحظه ای در راه مبارزه علیه بی عدالتی و ظلم و ستم آرام نداشت و همهً عمر چه بعنوان مدرس در دانشگاه های اروپا و آمریکا و چه بعنوان نویسنده و متفکر و مورخ وجود بیمار و نازنین خود را وقف سعادت و دستیابی هموطنان عزیز به آزادی و دموکراسی و عدالت و حاکمیت قانون نمود.

 

خسرو شاکری روز هشتم تیرماه  ۱۳۹۴ ما را تنها گذاشت

فقدان خسرو ضایعه ای بزرگ است. خاطره ی این دوست مهربان و شفیق برای همه ی کسانی که علیه دو رژیم دیکتاتوری شاه و شیخ مبارزه کرده اند، همواره در خاطره ها خواهد ماند.

 

مرگ خسرو عزیز را به خانواده محترم داغدارش ، همفکران وی در صف آزادی خواهی و عدالت طلبی،  بویژه  به دوست و همرزم ارزشمندم آقای علی شاکری زند تسلیت می گویم.  

 

ای خاک اگر سینه تو بشکافند / بس گوهر قیمتی که در سینه توست

خاطره اش همیشه زنده و جاوید و روحش شاد باد.


دکتر پرویز داورپناه

دهم تیر ماه  ۱۳۹۴ 

 

خسرو شاکری زند، اولین نفر سمت راست، ردیف نخست، در یکی از نمایشات اعتراضی دانشجویان ایرانی در لندن

منبع:پژواک ایران


پرویز داورپناه

فهرست مطالب پرویز داورپناه در سایت پژواک ایران 

*به یاد آن مرد بزرگ، معرفی کتاب «با مصدق در خلوتش»  [2021 May] 
* پرویز داورپناه سخنی با تصاحب کنندگان «مهستان»   [2018 Sep] 
*داستان «هموندی» که رئیس شد!   [2018 Jun] 
*داستان «هموندی» که رئیس شد!   [2018 Jun] 
*چرا پوزش خواهی؟   [2017 Dec] 
*لجن پراکنی پیرامون قتل معصومه مصدق، نوه زنده یاد دکتر محمد مصدق   [2017 Nov] 
*دفتر هنر، ویژه ی محمد مصدق  [2017 Oct] 
*چه نباید کرد؟ انتقاد سازنده آری، تحقیر کوبنده نه !  [2017 Sep] 
*حراج «نشان مصدق» در آلمان ‏  [2017 Jun] 
*پرویز داورپناه ‏ کتاب دیگری از شیرین سمیعی به نام شاهنشاه ‏  [2016 Dec] 
*‏ معرفی تارنمای رسمی جبهه ملی ایران ــ تهران ‏  [2016 Oct] 
*مشرف شدن یک تجزیه طلب سکولار به خانه خدا ‏   [2016 Sep] 
* از رهبران کارگران و معلمان زندانی حمایت کنیم  [2016 May] 
*«انتخابات» آینده و دوزیست های سیاسی   [2015 Dec] 
*یادی از دکتر حسین فاطمی  [2015 Nov] 
*دست آورد فرانکفورت: قطع امید از سازمانها سیاسی؛ عاقبت کوه موش زایید  [2015 Jul] 
*در سوگ خسرو شاکری زند  [2015 Jul] 
*خسرو شاکری زند؛ در غم دوست شفیق  [2015 Jul] 
*سروده هایی از شاعران میهن دوستِ نامی برای پیرمحمّدِ احمدآبادی(مصدق)  [2015 Feb] 
*افشاء منبع خبر به نفع کیست؟   [2015 Jan] 
*کار ما نیست شناسایی راز گل سرخ  [2014 Dec] 
*یادی از دکتر فاطمی که به دیکتاتور نه گفت و به مردم آری  [2014 Nov] 
*دراویش را تنها نگذاریم وضعیت نگران کننده دراویش گنابادی زندانی / ادامه ی اعتصاب غذا تا سرحد مرگ [2014 Oct] 
*اسماعیل نوری علا چه کسی را می خواهد فریب دهد  [2013 Sep] 
*دانسته ها و پرسش ها در کار سیزدهمین رئیس جمهوری اسلامی  [2013 Jul] 
*قیام ملی ۳۰ تیر، انگیزه های مذهبی و دینی نداشت  [2013 Jul] 
*نگذاریم خانه و مقبره دکتر مصدق در احمد آباد ویران شود  [2013 May] 
*اعتراض به زندانی شدن چهارمین فعال سیاسی ملی گرا  [2013 Apr] 
*مهندس هوتن دولتی را فوراً آزاد کنید  [2013 Apr] 
*سیاست موازنهً منفی مصدق، چرا وصیت او اجرا نشد؟  [2013 Mar] 
*دوستان و دشمنان کنفدراسیون جهانی   [2013 Jan] 
*دیپلماسی فیس‌بوک جانشین دیپلماسی پینگ پنگ می شود!  [2012 Dec] 
*داریوش و پروانه فروهر هرگز نخواهند مرد!  [2012 Nov] 
*از «حجاب اجباری» جهان پهلوان تختی تا یک ادعای واهی!  [2012 Nov] 
*جان بيماران ايرانی در خطر است  [2012 Oct] 
*سکوت معنی دار رفسنجانی در برابر حمله‌ تند روها  [2012 Sep] 
* نگاهی کوتاه بر نقش دکتر مصدق در تاریخ نهضت ملی ایران*  [2012 Sep] 
*همه ی کارگران زندانی را فوراً و بدون قيد وشرط آزاد کنید  [2012 Jun] 
*سروده هایی از شاعران میهن دوستِ نامی برای پیر محمّدِ احمدآبادی (مصدق)  [2012 May] 
*پیروزی تاریخی وعبرت انگیز یک زن مصمم در میانمار  [2012 Apr] 
*نرگس محمدی را آسوده بگذارید!  [2012 Mar] 
*یک نکته ی تاریخی  «زندان شهربانی [و ساواک] قتل گاه بسياري از صاحبان فکرهاي روشن و آزاد»* [2012 Mar] 
*"ای مصدق هزار مردی تو"*  [2012 Mar] 
*نوع برخورد دکتر مصدق با انتحابات  [2012 Feb] 
*عدالت خواهد آمد، درست در زمانی که همه امید را ازدست داده اند تقدیم به عزیزان نسرین ستوده، مهراوه، نیما، رضا خندان و مردم مظلوم ایران  [2012 Jan] 
*به یاد دکتر حسین فاطمی، مردی به استواری کوه «مخالفت با دکتر مصدق مخالفت با آزادی و حقانیت است. ضدیت با دکتر مصدق، ضدیت با ملل مظلوم و اسیر و غارت‌زده می‌باشد» دكتر حسين فاطمي [2011 Nov] 
*نگاهی به زندگی هنری مرضيه، چهره شهير و دوست‌داشتنی  [2011 Oct] 
*اشرف علیخانی، ستاره ی شبهای تار اوین را آزاد کنید   [2011 Jun] 
*ایران با فرزاد کمانگر است  [2011 May] 
*سال ۱۳۹۰، سال برکناری دیکتاتورهاست  در قبال جنایت های رژیم و اعدام ها و بازداشت های خودسرانه سکوت نکنیم [2011 Apr] 
*خطر توطئه اسب تروا هنوز بر طرف نشده است  [2011 Feb] 
*ملت ایران تاکنون چنین «دولتمردان» آدمکشی را بخود ندیده است  [2011 Jan] 
*یادی از حسین فاطمی یار وفادار مصدق  سخنان شاهد عینی چاقو زدن شعبان جعفری به دکتر فاطمی  [2010 Nov] 
*شباهت پیامدهای دو کودتا در ایران  [2010 Aug] 
*به سرگردانی و بلاتکلیفی محمد مصطفایی، وکیل محرومان ایرانی پایان دهید  [2010 Aug] 
*رهبری مصدق در قیام ملی سی تیر و کشتی بی سکان جنبش سبز  [2010 Jul] 
*مقام رفیع دکتر غلامحسین صدیقی در نهضت ملی ایران شهامت در لحظه هاي بي نظير تاريخ [2010 Jun] 
*جبهه ملی ایران و کتمان حقیقت  [2010 Apr] 
*فیس بوک قابل اعتماد نیست هشدار به رسانه ها و سازمانهای سیاسی که در فیس بوک صفحه باز کرده اند  [2010 Apr] 
*«ما را حتی امان گریه ندادند»  [2010 Mar] 
*دستگیری ریگی و ادامه دسیسه های مشکوک! سخنی کوتاه در نتایج اتکاء به بیگانگان و پیروی از طرح های شوم آنان  [2010 Feb] 
*تجاوز به حریم خانواده ها توسط مدعیان حکومت عدل علی   [2010 Feb] 
*نگرانی دو چندان از وضعیت دکتر حسین موسویان  [2010 Jan] 
*وضعیت وخیم حقوق بشر در ایران در آستانهً سال نو میلادی   [2010 Jan] 
*تکرار قتل های زنجیره ای جدی است   [2009 Nov] 
*اعدام دکترحسین فاطمی  [2009 Nov] 
*کودتاچیان و رکن چهارم دموکراسی  [2009 Nov] 
*کمتر معلمی است که شرمنده ی خانواده اش نباشد   [2009 Oct] 
*دستگیری خانواده های زندانیان سیاسی   [2009 Oct] 
*حکومت وحشت خامنه ای و ايرانيان ذلت ناپذير   [2009 Sep] 
*صد رحمت به دیوان بلخ!  [2009 Sep] 
*روز پنجشنبه با شعار«جمهوری ایرانی» مردم از اصلاح طلبان عبور کردند  [2009 Aug] 
*درسهای قیام ملی سی تیر و قیام مردمی پس از کودتای انتخاباتی ۲۲ خرداد  [2009 Jul] 
*تشکبل «دولت سایه» در جمهوری اسلامی مبارک!  [2009 Jun] 
*ائتلاف شخصیت های کاذب ایرانی و گروه «کنت تیمرمن» از لابیگران اسرائیل  [2009 May] 
*طبل توخالی اپوزیسیون يا نقدی بر معنی و واقعیت اپوزیسیون  [2009 May] 
*مصدق و کارگران ایران  [2009 May] 
*جشن اول ماه مه، مصدق و کارگران ایران  [2008 Apr] 
*کـُدام انتخابات آزاد با نظارت استصوابی شورای نگهبان؟!   [2007 Dec]