جشن اول ماه مه، مصدق و کارگران ایران
پرویز داورپناه

«من به تمام مقرراتی که حمایت از رنجبر می کند، معتقدم.

من غیر از حمایت از این طبقه مرامی ندارم و نمی خواهم

 کارگر به نفع سرمایه دار زبون و بیچاره شود.»

(دکتر محمّد مصدّق)

روز اول ماه مه ١۸۸٦ میلادی پلیس شیکاکو به کارگران آن شهر که با تظاهرات سراسری دست از کار کشیده و اعتصاب کرده بودند، حمله کرد و تعدادی از کارگران در جریان یورش پلیس جان باختند وجمعی نیز دستگیر وزندانی شدند.
 

در سال ١۸۸۹ میلادی در دومین کنگره بین المللی کارگران در پاریس، نماینده کارگران امریکا پیشنهاد نمود که اول ماه مه از سوی انترناسیونال بعنوان روز همبستگی جهانی طبقه کارگر تعیین شود. این پیشنهاد ازجانب انترناسیونال پذیرفته شد و باین ترتیب روز اول ماه مه  روز جهانی  طبقه ی کارگر و اعلام همبستگی این طبقه درسراسرجهان تبدیل شد. از آن زمان تا کنون اول ماه مه به روز نمایش پر شکوه همبستگی کارگران و زحمتکشان در سراسر جهان بدل گردیده است.

در کشور ما، درنتیجه ی وجود نظام های دیکتاتوری گذشته و حال ـ به استثنای  دوران حکومت دکتر محمد مصدق و در سایه ی آزادی های دموکراتیک تأمین شده در آن دوران ـ زحمتکشان ایران هیچگاه نتوانسته اند این جشن بزرگ بین المللی را آزادانه برگذار کنند.

روز اول ماه مه ١۹٥١  میلادی (١٣٣۰) که دولت ملی دکتر محمّد مصدّق، دولتی که به اتکاء قاطبه ی مردم وبویژه به نیروی زحمتکشان و رنجبران سراسر کشور و به خاطر دفاع از منافع آنان در برابر استعمار دولت انگلیس زمام امور را در دست می گرفت، تازه در شرف تشکیل شدن بود.
 
دکتر مصدق هنوز پیام نخست وزیری خود خطاب به ملت ایران را ایراد نکرده بود که رئیس شهربانی دولت قبلی  پیشدستی کرده، قبل از اعلام تشکیل دولت جدید دستوری دایر بر ممنوعیت جشن اول ماه مه صادر نمود.
 

بدین ترتیب اولین اقدام دولت دکتر مصدق، که در حقیقت به مظهری از ماهیت دموکراتیک و ملی و همهً اقدامات بعدی آن تبدیل شد، لغو دستور قبلی شهربانی و اعلام آزادی برگذاری جشن اول ماه مه بود.

دکتر مصدق در پیامی که یک روز قبل از آن منتشر ساخت، خطاب به کارگران اظهار داشت:

«تقاضای دوم من از هموطنان عزیزم کارگران است که من آنها را مثل فرزندان حقیقی خود دوست دارم و میدانم آنها زحمت می کشند و نان می خورند و از کار دیگران سوء استفاده نمی کنند.
 

امیدوارم فردا که به مناسبت روز اول ماه مه که عید کارگران دنیاست و آنها هم بالطبع در آن جشن بزرگ شرکت می کنند، طوری رفتار نمایند که نظم و ترتیب و آرامش آنها سرمشق شود.»

در واقع باید دانست که بزرگترین عاملی که می تواند به کارگران و زحمتکشان در دستیابی به شرایط  بهتر زندگی و بطور کلی در دفاع از حقوق اجتماعی و اقتصادی خود مدد رساند استقرار، تقویت و تحکیم آزادی و دموکراسی است.
 
در یک حکومت ملی و ضامن آزادی های قانونی است که آنان مثل هر نیرو و مؤلفه ی اجتماعی  دیگر می توانند آزادانه سندیکا ها واتحادیه های خود را ایجاد کرده با دیگر نیروهای جامعه برای استیفای بهتر حقوق خود بکوشند.
 
دولت دکتر مصدق در فراهم آوردن آزادی و دموکراسی لازم برای احزاب و گروههای مختلف سیاسی و طبقات زحمتکش مردم کوشید تا آنان بتوانند دست به ایجاد تشکل ها و اتحادیه های صنفی، سیاسی، اقتصادی و... خود بزنند. اصولاً این وظیفه هیچ دولتی نیست که رآسأ و به ابتکار خود کارگران یا هرگروه اجتماعی دیگری را متشکل گرداند، زیرا بر احزاب و گروههای مختلف اجتماعی است که چنین کنند، و در کشور هایی که حزب و سندیکا به اراده و ابتکار نظام یا دولت حاکم بوجود می آید بدیهی است که نتیجه ی ان سازمان هایی است که از خود اراده ای نداشته،  تابع و منقاد همان مبتکر اصلی تشکیل خود، یعنی قدرت حاکم، می باشند و در اصطلاح سیاسی آنها را سازمان های « رسمی»، ( مانند سندیکا های کشور های باصطلاح سوسیالیستی سابق و لاحق)،یا فرمایشی، (مانند بعضی از احزاب و سندیکاها در دیکتاتوری پیشین ایران)، و بطور کلی « دستوری» می نامند.
 

  پس به جرأت می توان گفت که دولت مصدق با توجه به عمر کوتاه خود و با توجه به شرایط بین المللی سختی که در آن قرار داشت , به این وظیفه خود یعنی فراهم کردن چارچوب دموکراتیک مناسبی، در حد امکانات سیاسی و قانونی ایران آن روز، به مثابه نیازی اولیه برای گروههای اجتماعی در جهت ایجاد اتحادیه ها و احزاب، کارنامهً درخشانی دارد.

حکومت ملی دکتر مصدق نه نماینده یک حکومت چپ کارگری بود و نه نماینده ی یک نیروی اجتماعی راست؛ حتی، برخلاف آنچه ممکن است بعضی تصور کنند، اصطلاح میانه رو هم درباره ی آن دولت صدق نمی کند. دلیل این نکته ی بسیار مهم این است که اساسأ از لحاظ  نظری در جامعه ای که  در آن طبقات نوین متعلق به جهان سرمایه داری، یعنی طبقه ی سرمایه داران صنعتی و مالی از یک طرف و طبقه ی مزدبگیری که ناچاراست نیروی کار خود را به آنها بفروشد، هنوز تکوین نیافته و از طرف دیگر مجموعه ی جامعه زیر سلطه ی قدرت خارجی و دست نشاندگان آن از ابتدایی ترین حقوق ملی، سیاسی و اجتماعی خود محروم است، حتی اگر تقسیم نیروهای سیاسی جامعه به راست و چپ و میانه رو معنایی داشته باشد، وجود چنین تمایلاتی، که می تواند مبین اختلافات موجود در منافع اقشار سنتی جامعه باشد با همه ی واقعیت خود،  در برابر تعارض بنیادی ملت با  قدرت های بیگانه که موضوع آن استقلال و منافع ملی است، و وجود آن مانع حل و فصل اختلافات داخلی در یک چارچوب مستقل ملی، قانونی و دموکراتیک است، در درجه ی دوم اهمیت قرار می گیرد. بعلاوه هرچند این حقیقت بدان معنی نیست که اساسأ تفاوتی میان زحمتکش و کسی که از کار او متمتع می شود وجود ندارد ولی در جامعه های سنتی(ماقبل سرمایه داری نوین) این تفاوت ها نیز از نوعی است که در مقولات مربوط به جامعه های سنتی جای می گیرد  و مبانی نظری خلط آنها با مقولات جوامع سرمایه داری مدرن را منع می کند.
 
دکتر مصدق هم هنگامی که از کارگر و زحمتکش ایرانی نام می برد هم با توجه به این مقولات تاریخی است و هم از این جهت که می داند پیدایش احزاب و سندیکاهایی که مدافع منافع زحمتکشان جامعه باشند می توانند شکل های اولیه ی احزاب واقعأ طبقاتی گردند که خود نظایر آنها را در جامعه های سرمایه داری غرب مشاهده کرده بود  و می دانست روزی تحولات محتمل، بلکه حتمی الوقوع، در جامعه ی ایران، وجود نوع پیشرفته ی آنها را به ضرورتی حیاتی تبدیل می کند. حتی در همان زمان هم دکتر مصدق به وجود احزاب و پیدایش یک حیات حزبی واقعی در عرصه ی سیاسی ایران بسیار اهمیت می داد  و به بعضی از وزراء خود عضویت در احزاب ملی بویژه حزبی را که با روحیه ی عدالتخواهانه ی او مطابقت بیشتری داشت(حزب ایران که تنها حزب سوسیال دموکرات ایران آن زمان بود) توصیه کرده بود.
 
در آن زمان، تنها جریان غالب حزبی ِ بظاهر چپ، حزب توده بود که بیشتر نگران پیشبرد ِ سیاست خارجی شوروی بود تا این که صمیمانه به مسائل کارگران و زحمتکشان ایران بپردازد.
 
آزادی سندیکاهای کارگری، یکی از دستآورد های دموکراتیک مهم دولت دکتر مصدق بود. بهبود قوانین کار در جهت  حمایت از حقوق کارگران در دوره کوتاه زمامداری او عملی شد.
در سال ١٣٣١ خورشیدی  دکتر مصدق دستور تاسیس سازمان بیمه های اجتماعی کارگران را صادرکرد . تآسیس این سازمان، که با استقبال روبرو شد، یکی از اقدامات  حیاتی و بسیار پیشرو دکتر مصدق در دفاع از جامعه کارگری ایران بود.
 

بیمه یاد شده یکی‌ از انواع‌ مختلف‌ پوششهای‌ گروهی‌ بیمه‌های‌ اشخاص ‌است که طی آن  فوت‌ ناشی‌ از حادثه‌ و نقص‌ عضو مورد بیمه قرار می گیرد و در واقع احقاق یکی از مسلم ترین و مهم ترین حقوق جامعه ی هنوز محدودان ایران در آن روزگار بود.کارگر

دکتر مصدق در پاسخ به نامه کمیته سازمان دانشجویان جبهه ملی ایران در تاریخ بیست و هشت فروردین ماه   ١٣٤٣ می نویسد:
 

"نقشه این بود که یکی از مخالفین دولت را برای نظارت درکار اسکناس انتخاب کنند و او که به بانک ملی رفت گزارش علیه دولت بدهد و ثابت کند که دولت بر خلاف قانون سیصد میلیون تومان از نشر اسکناس سوء استفاده کرده است و چون دولت آن نماینده را برای اجرای قانون در بانک دعوت نکرد دولت را استیضاح کردند و دولت نگرانی نداشت که در نتیجه ی استیضاح حیثیت اش از میان برود. چون که متجاوز از ٢٥۰ میلیون تومان از این وجه برای اجرت کارگران معادن نفت به کار رفته بود و دولت نمی توانست به علت نبودن عواید نفت آنها را گرسنه بگذارد...و به رفراندوم متوسل شدم و ملت حذف مجلس راخواستار شد. پس از آن به دست خط شاه متوسل شدند..."

( تاریخ بیست و پنج سالهً ایران، از کودتا تا انقلاب، سرهنگ غلامرضا نجاتی، ص ٢٥١ )
 
در حقیقت مصدق حاضر بود هر گونه فداکاری را در دفاع از حقوق کارگران انجام دهد. زیرا همانطور که در بخش های دیگر گفته های مصدق دیده می شود او همواره خود را مدیون مبارزات کارگران شرکت نفت می دانست و نیک می دانست که دموکراسی بدون رعایت حقوق کارگران هرگز نه معنایی دارد و نه امکان پذیر است.
 
 اعلام اینکه "من غیر از  حمایت از این طبقه مرامی ندارم" و رعایت آن  در زمینه  هایی که برخی از آنها در سطور بالا یاد شد از طرفی، و پشتیبانی وسیع کارگران صنعت نفت از دکتر مصدق از طرف دیگر، از بهترین نشان های  صداقت او در این ادعا و حمایت واقعیش از حقوق زحمتکشان  ایران است.
 از طرف دیگر کارگران و زحمتکشان ایران نیز بخوبی نشان دادند که برای هرگونه فداکاری حاضرند تا نهضت ملّی پيروز شود. با آنکه سنديکاها و فعاليت های سنديکايی در این دوران آزاد بود، هيچ اعتصاب بزرگ وکمرشکنی در دروان نهضت ملّی صورت نگرفت.ایران
 

وقتی دولت مجبور شد برای کمک موقت به بودجه ی دولت به قرضهء ملّی متوسل شود کارگران و کارمندانی که امکانات مالی بسيار ضعيفی داشتند، از همه بیشتر مایه گذاشتند و قرضهء ملّی خريدند.

با وجود این که مبارزات سیاسی و اقتصادی کارگران و زحمتکشان ایران، بخش بسیار مهمی از مبارزات  نهضت ملی ایران بشمار می رود، امروز شرایط  زندگی کارگران و رنجبران ایران در مقایسه با کشورهای دیگر جهان از بدترین نمونه ها بشمار میرود.
 

مهم ترین مسئله امروز کارگران ایران همان عدم آزادی سندیکا های مستقل است، که سابقه ای طولانی دارد  و پس از کودتای آمریکائی ـ انگلیسی بیست و هشت مرداد نه تنها هر دو رژیم استبدادی بدان متوسل شدند، بلکه  تا جایی پیش رفتند که حتی کارگران را از برگذاری مراسم جشن اول ماه مه نیز بازداشتند.در این جهت

در جمهوری اسلامی بسیاری از کارگران و مردم فرودست جامعه،  بویژه بسیاری از زنان کارگر کشور که در مراکز مختلف صنعتی ـ خدماتی مشغول به کارند، از بدیهی ترین حقوقی که  در تقریبا همهً کشورهای جهان برای کارگران " قائل شده اند و در اعلامیهً جهانی حقوق بشر نیز به رسمیت شناخته شده، از قبیل بیمه درمانی، حق بازنشستگی، حق مسکن، استراحت و برخورداری از تعطیلات سالیانه با حقوق بهداشت، مزد کافی و بیمه امنیت در برابر حوادث و سوانح، محرومند.
 

اگرچه امروز امکان برگذاری جشن کارگران ایران در جهنم جمهوری اسلامی وجود ندارد، اما آن روز که رنجبران کشور ما نیز بتوانند این روز بزرگ جهانی را آزادانه جشن بگیرند، از آزادی های سندیکایی و حزبی دوران حکومت ملی مصدق بار دیگر برخوردار شده از آن همچون وسیله ای در راه  تأمین حقوق و حیثیت انسانی خود و همدوشی با دیگر عدالتخواهان جامعه برای برپایی جامعه ای انسانی سودجویند دور نیست.

دکتر پرویز داورپناه
 

۶ ارديبهشت ۱٣٨۷ -  ۲۵ آوريل ۲۰۰٨

منبع:گزارشگران


پرویز داورپناه

فهرست مطالب پرویز داورپناه در سایت پژواک ایران 

*به یاد آن مرد بزرگ، معرفی کتاب «با مصدق در خلوتش»  [2021 May] 
* پرویز داورپناه سخنی با تصاحب کنندگان «مهستان»   [2018 Sep] 
*داستان «هموندی» که رئیس شد!   [2018 Jun] 
*داستان «هموندی» که رئیس شد!   [2018 Jun] 
*چرا پوزش خواهی؟   [2017 Dec] 
*لجن پراکنی پیرامون قتل معصومه مصدق، نوه زنده یاد دکتر محمد مصدق   [2017 Nov] 
*دفتر هنر، ویژه ی محمد مصدق  [2017 Oct] 
*چه نباید کرد؟ انتقاد سازنده آری، تحقیر کوبنده نه !  [2017 Sep] 
*حراج «نشان مصدق» در آلمان ‏  [2017 Jun] 
*پرویز داورپناه ‏ کتاب دیگری از شیرین سمیعی به نام شاهنشاه ‏  [2016 Dec] 
*‏ معرفی تارنمای رسمی جبهه ملی ایران ــ تهران ‏  [2016 Oct] 
*مشرف شدن یک تجزیه طلب سکولار به خانه خدا ‏   [2016 Sep] 
* از رهبران کارگران و معلمان زندانی حمایت کنیم  [2016 May] 
*«انتخابات» آینده و دوزیست های سیاسی   [2015 Dec] 
*یادی از دکتر حسین فاطمی  [2015 Nov] 
*دست آورد فرانکفورت: قطع امید از سازمانها سیاسی؛ عاقبت کوه موش زایید  [2015 Jul] 
*در سوگ خسرو شاکری زند  [2015 Jul] 
*خسرو شاکری زند؛ در غم دوست شفیق  [2015 Jul] 
*سروده هایی از شاعران میهن دوستِ نامی برای پیرمحمّدِ احمدآبادی(مصدق)  [2015 Feb] 
*افشاء منبع خبر به نفع کیست؟   [2015 Jan] 
*کار ما نیست شناسایی راز گل سرخ  [2014 Dec] 
*یادی از دکتر فاطمی که به دیکتاتور نه گفت و به مردم آری  [2014 Nov] 
*دراویش را تنها نگذاریم وضعیت نگران کننده دراویش گنابادی زندانی / ادامه ی اعتصاب غذا تا سرحد مرگ [2014 Oct] 
*اسماعیل نوری علا چه کسی را می خواهد فریب دهد  [2013 Sep] 
*دانسته ها و پرسش ها در کار سیزدهمین رئیس جمهوری اسلامی  [2013 Jul] 
*قیام ملی ۳۰ تیر، انگیزه های مذهبی و دینی نداشت  [2013 Jul] 
*نگذاریم خانه و مقبره دکتر مصدق در احمد آباد ویران شود  [2013 May] 
*اعتراض به زندانی شدن چهارمین فعال سیاسی ملی گرا  [2013 Apr] 
*مهندس هوتن دولتی را فوراً آزاد کنید  [2013 Apr] 
*سیاست موازنهً منفی مصدق، چرا وصیت او اجرا نشد؟  [2013 Mar] 
*دوستان و دشمنان کنفدراسیون جهانی   [2013 Jan] 
*دیپلماسی فیس‌بوک جانشین دیپلماسی پینگ پنگ می شود!  [2012 Dec] 
*داریوش و پروانه فروهر هرگز نخواهند مرد!  [2012 Nov] 
*از «حجاب اجباری» جهان پهلوان تختی تا یک ادعای واهی!  [2012 Nov] 
*جان بيماران ايرانی در خطر است  [2012 Oct] 
*سکوت معنی دار رفسنجانی در برابر حمله‌ تند روها  [2012 Sep] 
* نگاهی کوتاه بر نقش دکتر مصدق در تاریخ نهضت ملی ایران*  [2012 Sep] 
*همه ی کارگران زندانی را فوراً و بدون قيد وشرط آزاد کنید  [2012 Jun] 
*سروده هایی از شاعران میهن دوستِ نامی برای پیر محمّدِ احمدآبادی (مصدق)  [2012 May] 
*پیروزی تاریخی وعبرت انگیز یک زن مصمم در میانمار  [2012 Apr] 
*نرگس محمدی را آسوده بگذارید!  [2012 Mar] 
*یک نکته ی تاریخی  «زندان شهربانی [و ساواک] قتل گاه بسياري از صاحبان فکرهاي روشن و آزاد»* [2012 Mar] 
*"ای مصدق هزار مردی تو"*  [2012 Mar] 
*نوع برخورد دکتر مصدق با انتحابات  [2012 Feb] 
*عدالت خواهد آمد، درست در زمانی که همه امید را ازدست داده اند تقدیم به عزیزان نسرین ستوده، مهراوه، نیما، رضا خندان و مردم مظلوم ایران  [2012 Jan] 
*به یاد دکتر حسین فاطمی، مردی به استواری کوه «مخالفت با دکتر مصدق مخالفت با آزادی و حقانیت است. ضدیت با دکتر مصدق، ضدیت با ملل مظلوم و اسیر و غارت‌زده می‌باشد» دكتر حسين فاطمي [2011 Nov] 
*نگاهی به زندگی هنری مرضيه، چهره شهير و دوست‌داشتنی  [2011 Oct] 
*اشرف علیخانی، ستاره ی شبهای تار اوین را آزاد کنید   [2011 Jun] 
*ایران با فرزاد کمانگر است  [2011 May] 
*سال ۱۳۹۰، سال برکناری دیکتاتورهاست  در قبال جنایت های رژیم و اعدام ها و بازداشت های خودسرانه سکوت نکنیم [2011 Apr] 
*خطر توطئه اسب تروا هنوز بر طرف نشده است  [2011 Feb] 
*ملت ایران تاکنون چنین «دولتمردان» آدمکشی را بخود ندیده است  [2011 Jan] 
*یادی از حسین فاطمی یار وفادار مصدق  سخنان شاهد عینی چاقو زدن شعبان جعفری به دکتر فاطمی  [2010 Nov] 
*شباهت پیامدهای دو کودتا در ایران  [2010 Aug] 
*به سرگردانی و بلاتکلیفی محمد مصطفایی، وکیل محرومان ایرانی پایان دهید  [2010 Aug] 
*رهبری مصدق در قیام ملی سی تیر و کشتی بی سکان جنبش سبز  [2010 Jul] 
*مقام رفیع دکتر غلامحسین صدیقی در نهضت ملی ایران شهامت در لحظه هاي بي نظير تاريخ [2010 Jun] 
*جبهه ملی ایران و کتمان حقیقت  [2010 Apr] 
*فیس بوک قابل اعتماد نیست هشدار به رسانه ها و سازمانهای سیاسی که در فیس بوک صفحه باز کرده اند  [2010 Apr] 
*«ما را حتی امان گریه ندادند»  [2010 Mar] 
*دستگیری ریگی و ادامه دسیسه های مشکوک! سخنی کوتاه در نتایج اتکاء به بیگانگان و پیروی از طرح های شوم آنان  [2010 Feb] 
*تجاوز به حریم خانواده ها توسط مدعیان حکومت عدل علی   [2010 Feb] 
*نگرانی دو چندان از وضعیت دکتر حسین موسویان  [2010 Jan] 
*وضعیت وخیم حقوق بشر در ایران در آستانهً سال نو میلادی   [2010 Jan] 
*تکرار قتل های زنجیره ای جدی است   [2009 Nov] 
*اعدام دکترحسین فاطمی  [2009 Nov] 
*کودتاچیان و رکن چهارم دموکراسی  [2009 Nov] 
*کمتر معلمی است که شرمنده ی خانواده اش نباشد   [2009 Oct] 
*دستگیری خانواده های زندانیان سیاسی   [2009 Oct] 
*حکومت وحشت خامنه ای و ايرانيان ذلت ناپذير   [2009 Sep] 
*صد رحمت به دیوان بلخ!  [2009 Sep] 
*روز پنجشنبه با شعار«جمهوری ایرانی» مردم از اصلاح طلبان عبور کردند  [2009 Aug] 
*درسهای قیام ملی سی تیر و قیام مردمی پس از کودتای انتخاباتی ۲۲ خرداد  [2009 Jul] 
*تشکبل «دولت سایه» در جمهوری اسلامی مبارک!  [2009 Jun] 
*ائتلاف شخصیت های کاذب ایرانی و گروه «کنت تیمرمن» از لابیگران اسرائیل  [2009 May] 
*طبل توخالی اپوزیسیون يا نقدی بر معنی و واقعیت اپوزیسیون  [2009 May] 
*مصدق و کارگران ایران  [2009 May] 
*جشن اول ماه مه، مصدق و کارگران ایران  [2008 Apr] 
*کـُدام انتخابات آزاد با نظارت استصوابی شورای نگهبان؟!   [2007 Dec]