«خاموشی در زندان» و «شور میاندوآب»
مجید نفیسی

خاموشی در زندان

به یاد جلیل شهبازی

دیگر خیلی دیر شده
و لکه های خون تو را
از دستشوخانه ی زندان اوین شسته اند
و پیکر نیمه جانت را
با چند هزار "شصت و هفتی" دیگر
در گورستان کفرآباد چال کرده اند.
با اینهمه هنوز من
برّندگی آن شیشه ی شکسته را
بر جسم و جان خود حس می کنم
وقتی که سالها پس از مرگت
خبر خودکشی نافرجامت را
از زبان شاهدی می شنوم،
و از خود می پرسم:
چرا نباید خاموش ماند
و از پذیرش پرسش، سر باز زد
وقتی که دیگر نمی توان
ده ضربه ی تازیانه را
با یک رکعت نماز تاخت زد
یا در آن راهروی بی پایان
در برابر پرسش قاضی القضات
که"مرتدی یا مسلمان"
به چپ رفت، به قتلگاه
یا به راستِ توبه زار؟

۲۹ سپتامبر ۲۰۰۹
******

شور میاندوآب

به یاد روح الله تیموری، حمید نادروند، فرامرز عدالت فام

که گفته که اسب
روح سرکش آب نیست؟
این فقط "قیرات"، اسب کوراوغلو۱ نبود
که برآمده از "ارس" بود،
سه اسب جوان از "جغتای"۲ به در شدند:
"روحی" در تهران جان داد
"حمید" در اردبیل
و "فرامرز" در تبریز.

"جغتای" شوریده، کف به دهان می آورد
چفته های تاک از خشکی می سوزند
و ایلخی بان عاشق۳، ساز بر سنگ می کوبد.

وقتی که مادرم خواب خانه می دید
من در "سراب" کار گِل می کردم.
وقتی که تلخی، طعم همیشگی پدر بود
من در "مراغه" کلوخه ی قند می زدم.
وقتی که خواهرم در کنج دهلیز قالی می بافت
من در "بناب" تاک مو می نشاندم.

که گفته که آتش
روح سرکش آذربایجان نیست؟
این فقط "چاملیبل"، دژ مه آلود کوراوغلو نبود
که آتشگاه آزادگان شد،
در جمهوری بچه های میاندوآب
دلیری در عشق ستایش می شد
تفنگ افسانه بود
و خنجر در نیام زنگ می زد.
"جوانشیر" از عشق "روشن" و "نگار" می خواند
ترک با فارس همخانه بود
و بهایی با مسلمان، شانه به شانه
در "جغتای" شنا می کرد.

مویه کن ای رود من
که هرگز به سرچشمه باز نخواهی گشت،
مویه کن ای تاک من
که هرگز به غوره نخواهی نشست
و مویه کن ای ساز من
که عاشق را جز تو پناهی نیست.

۱۷ فوریه ۱۹۸۶
___________________
پانویس ها:
۱ـ "کوراوغلو" یکی از مشهورترین حماسه های اقوام ترک زبان است. پدر "روشن"، مهتر خان "بولو" (شهری در ترکیه ی امروزی) به دست اربابش کور می شود، زیرا خان هدیه ی او را که کره اسبی نحیف بوده، اهانت آمیز می یابد. "روشن"، که از آن پس خود را "کوراوغلو" یعنی " پسر مرد نابینا" می خواند، سوار بر همین اسب افسانه ای به دادخواهی پدر برخاسته به جنگ خان می رود. پایگاه "کوراوغلو" در دژی کوهستانی ست به نام "چاملیبل" و دلدار او خواهر خان "بولو" به نام "نگار". سرانجام پس از ماجراهای بسیار، "کوراوغلو" با نفرین به تفنگ("که پس از پیدایش آن، دلیری ناپدید شد و خنجر در نیام خود زنگ زد") و حسرت به سلحشوری باستانی، مبارزه را رها می کند. موسیقیدان بزرگ آذربایجان اوزیر حاجی بایف Uzeyir Hajibeyov براساس همین حماسه در سال ۱۹۳۷ اپرای کوراوغلو را به وجود آورد که از لحاظ ترکیب موسیقی محلی آذری با موسیقی غربی درخشان بود، اما داستان آن مطابق با سلیقه ی رهبران نظام شوروی به سطح یک روایت ساده ی طبقاتی از مبارزه ی دهقانان تقلیل یافته بود.
۲ـ "جغتای" نام دیگر زرینه رود. شهر میاندوآب میان زرینه رود و سیمینه رود قرار دارد. به جز سه یار دبستانی روح الله، حمید و فرامرز دو دوست دیگر جهانگیر قلعه میاندوآبی و جلیل شهبازی نیز از دوستان میاندوآبی من بودند که در دهه شصت به خاک افتادند.
۳ـ "عاشق" عنوان موسیقیدانان محلی آذربایجان که داستان کوراوغلو و دیگر افسانه ها را همراه با وسیله ی موسیقی سنتی آذربایجان معروف به "ساز" می خوانند. امیدوارم روزی "شور میاندوآب" من توسط یکی از این عاشقان خوانده شود. این شعر نخستین بار در مجموعه ی "پس از خاموشی" چاپ شد و سپس با تغییراتی در مجموعه ی "آهوان سم کوب".
در این چاپ باز تغییراتی در آن داده ام.

منبع:پژواک ایران


فهرست مطالب مجید نفیسی  در سایت پژواک ایران 

*عمامه‌پرانی, آخوندزدایی و محسن کدیور  [2022 Nov] 
*كارت نوروزی به زندان اوين   [2017 Mar] 
*انارها  [2016 Feb] 
*رفتم گُلَت بچینم   [2013 Jan] 
*بازار ادویه‌ی اصفهان  [2012 May] 
*سلمانی  [2012 Apr] 
*کوزه‌ی شای: نوروزانه  [2012 Mar] 
*باور نمی کنم سرهنگ قذافی   [2011 Dec] 
*اصفهانی حاضرجواب: نگاهی به ریشه های تاریخی نقش رضا ارحام صدر  [2011 Dec] 
*به بست نشینان وال استریت  [2011 Nov] 
*مرگ گئومات  [2011 May] 
*حافظ و طبل خوشباشی  [2010 Nov] 
*دیدار خمینی  [2010 Nov] 
*امید و نومیدی منصور خاکسار  [2010 Apr] 
*فردیت و "سفری در مه" نگاهی به شعر منصور خاکسار  [2010 Mar] 
*به منصور خاکسار  [2010 Mar] 
*باربد  [2010 Mar] 
*در چارشنبه بازار سانتامونیکا  [2010 Mar] 
*خودسوزی نیوشا  [2009 Nov] 
*به یک روزنامه نگار زندانی  [2009 Nov] 
*«خاموشی در زندان» و «شور میاندوآب»  [2009 Oct] 
*متهم و حق خاموشی  [2009 Sep] 
*نمیتوانم ببخشم  [2009 Sep] 
*بهائیان: دادخواهی نه شرم خواهی  [2009 Mar] 
*نگاهی به ریشه های تاریخی نقش رضا ارحام صدر   [2009 Jan] 
*كتاب "مقدمه‌ای بر ادبیات فارسی در تبعید" اثر ملیحه تیره‌گل   [2008 Dec] 
*تحمل دیگری، محمد مختاری و مبارزه برای آزادی بیان   [2008 Dec] 
*به یاد محمد مختاری   [2008 Dec]